SOCJOLOGIA
MAKROSTRUKTR
SPOŁECZNYCH
- EGZAMIN
1. Klasa twórcza
- Wytwarza kapitał kreatywny
- Ich praca opiera się na samodzielnym myśleniu i wytwarzaniu czegoś nowego
- Szuka innowacyjnych rozwiązań
- Wprowadza nowe idee
To np. inżynierowie, profesjonaliści w danej dziedzinie najnowszych technologii, specjaliści od zarządzania
| KLASA TWÓRCZA |
|---|
| SUPERKREATYWNY |
- Ci którzy wyszukują problemy i wymyślają nowe, łatwe formy rozwiązywania owych problemów - wymyślają coś nowego nie korzystając z tego co już wymyślono: * Inżynierowie * Artyści * Naukowcy Cel: Wyszukiwanie i rozwiązywanie problemów |
KLASA USŁUG
- Wszyscy Ci którzy zajmują się przedstawicielami klasy kreatywnej, aby mieli czas na swoją kreatywność np. sprzątacze, dozorcy itp.
* Maleje klasa robotnicza – na potrzeby klasy kreatywnej pracuje ok. 40% klasy zatrudnionych
KLASA TWÓRCZA (KREATYWNA)
a) TRIADA FLORIDY
Technologia – (innowacyjność)
Talent (najwięcej osób wykształconych)
Tolerancja (otwartość na różnorodność)
b) Styl życia klasy twórczej:
Bogactwo doświadczeń i pozytywnych doznań
Duże znaczenie do spędzania wolnego czasu
Kultura ma dla nich kluczowe znaczenie
Życie nocne
c) Wartości klasy kreatywnej
Indywidualizm – Możliwość samorealizacji, nonkonformiści, nie są zorientowani na grupę
Merytokracja – Cenimy jednostkę za zasługi (nieważne kto to, liczą się tylko zasługi)
Różnorodność i otwartość – Ważne są sukcesy, które ktoś odnosi
2. Ralf Dahrendorf – teoria funkcjonalna i konfliktowa, klasy i warstwy wymienić
a) 2 podejścia do problemu struktury społecznej:
| INTEGRACYJNA (utopijna) | KOERCYJNA (racjonaliści) |
|---|---|
| Społeczeństwo jako zintegrowany system utrzymywany w równowadze przez pewne powtarzające się procesy | Społeczeństwo jako forma organizacji utrzymującej się przez siłę, przymus |
b) 4 podstawowe założenia funkcjonalnej koncepcji społeczeństwa:
I ZAŁOŻENIE STABILNOŚCI:
-Każde społeczeństwo jest względnie trwałe; stabilna struktura elementów
II INTEGRACJA
- Każde społeczeństwo jest (względnie) dobrze zintegrowane ze strukturą elementów
III KOORDYNACJA FUNKCJONALNA
- Każdy element jest funkcjonalny tzn. przyczynia się do jego trwania
IV CONSENSUS
- Tym co powoduje, że społeczeństwa, każda struktura społeczna opiera się na podzieleniu przez jej członków pewnych wartości
c) Założenia koercyjnej wizji społeczeństwa
Zmiana jest wszechobecna - Każde społeczeństwo w każdym momencie podlega procesom zmiany
Konflikt jest wszechobecny – W każdym społeczeństwie w każdym momencie panuje niezgoda i konflikt
Dezintegracja i zmiany – Każdy element w społeczeństwie przyczynia się do dezintegracji i zmiany
Każde społeczeństwo opiera się na przymusie sterowanych przez jednych jego członków w stosunku do drugich
d) DYNANICZNY MODEL SPOŁECZEŃSTWA WG DAHRENDORFA
Społeczeństwo składa się z ZRZESZEŃ IMPERATYWNIE SKOORDYNOWANYCH (ZIS) czyli rozmaitych instytucji o określonych granicach oraz stosunkach między częściami
Składają się z grup pomiędzy którymi ma miejsce konflikt z których jedna posiada władzę, a druga jest jej pozbawiona
Kościół jako instytucja społeczna jest ZIS-em, a to co innego niż wspólnota wiernych – nasz akt wiary powoduje, że jest się wierzącym lub nie
Posiadanie władzy jest głównym przedmiotem konfliktu
Jest grupa dominująca, a grupa podporządkowana to kasy
Przykłady ZIS: Państwo, Kościół, Przedsiębiorstwo, partia polityczna, klub szachowy
Zrzeszenia, które NIE SĄ ZIS: Ruch grupy o charakterze rasowym, religijnym, kulturowym
W ZIS istnieją stosunki władzy (zarządzanie)
Stosuje się analizę konfliktową
Szczególnie ważne ZIS: Państwo jako organizacja publiczna
ZRZESZENIA IMPERATYWNIE SKOORDYNOWANE DLA DAHRENDORFA:
To najważniejszy element społeczeństwa
Wszystkie ZIS dzielą się na dwie klasy dlatego każdy musi należeć do jakiegoś ZIS
Analiza dotyczy zawsze określonego typu zrzeszenia
Społeczeństwo globalne jest mozaiką wielu współzawodniczących zbiorowości:
- Np. jest wojewoda, który jest w grupie rządzącej, ale w kółku wędkarskim jest jako osoba podporządkowana
2 warianty:
| Albo jednostka należy do wszystkich ZIS tej samej klasy | Jednostka należy do różnych ZIS i różnych klas |
|---|
WARSTWA:
- Kategoria osób, które zajmują się podobną pozycją na hierarchicznej szali pewnych cech takich jak: dochód, prestiż, styl życia.
Interesy jawne i utajone
Quasi grupa (nie uświadamia i nie artykułuje interesów)- grupy interesu (uświadamiają i artykułują interesy)
KLASA SPOŁECZNA
W zrzeszeniu imperatywnie skoordynowanym jest rozumiana jako grypy toczące walkę o władzę i panowanie
Jako zorganizowana lub niezorganizowana zbiorowość jednostek mających wspólne interesy jawne lub ukryte, uwarunkowane i związane ze strukturą zwierzchnictwa w ZIS
Klasa społeczna jako grupa wyodrębniona za pomocą kryterium zarządzania
4 KLASY:
| Klasy stanowiące prawa | Klasa usług: Towarzyszący, stanowiący prawo (doradzają i pomagają rządzącym) |
Podporządkowani władzy dwóch pierwszych grup | Wolni intelektualiści: Są poza strukturą władzy: artyści, rzemieślnicy, wybitne autorytety |
|---|
3. Coser – 2 pozytywne warunki konfliktu
FUNKCJONALNA TEORIA KONFLIKTU: MODEL STABILNO – MIESZANY (wg Lewisa Cosera)
Konflikty wyrażane są poprzez odwoływanie się do własności danej struktury oraz poprzez odwołanie się do konfliktu
Konflikt nie tylko zmienia strukturę społeczną, ale może się również przyczynić do przetrwania tej struktury
Lepiej pokłócić się wśród przyjaciół i doprowadzić do wyrażenia swoich dążeń (mówić o co chodzi) niż nie mówić nic, a konflikt rośnie i kiedyś i tak wybuchnie
Jeśli konflikt nie dotyczy kwestii fundamentalnych – to konflikt działa
Jeśli konflikt dotyczy kwestii fundamentalnych wtedy konflikt nie działa (dogmaty poza dyskusją)
Funkcje konfliktu społecznego:
Konflikt w grupie społecznej może przyczynić się do osiągnięcia jedności lub przywrócenia jedności i spójności zagrożonej przez wrogi i antagonistyczne uczucia między członkami. Zależy to od:
- Problemu, którego dotyczy spór
- Typu struktury
Dzięki ukazaniu tego „co nas boli” możemy coś zmienić, poprawić, można wyeliminować źródła niezadowolenia.
Konflikt może mieć funkcje pozytywne:
- Można skorygować stosunki władzy i systemu norm, ale tylko wtedy gdy:
* Konflikty społeczne dotyczą celów, wartości lub interesów i są niesprzeczne z podstawowymi założeniami na których opierają się stosunki społeczne (np. przyjacielowi wybaczymy wszystko prócz nielojalności) – to są tzw. kwestie drobne
* Inaczej zamiast większej zdolności adaptacyjnej nastąpi zniszczenie systemu to tzw. kwestie fundamentalne
Pozytywne funkcje konfliktu:
konflikty interpersonalne: rywalizacja zgodna z zasadami prowadzi do współpracy i lepszych wyników
w rodzinie i małych grupach: wzmocnienie grup, wewnętrzna modyfikacja, metody przywództwa, podstawy lepszego funkcjonowania.
grupy wtórne, średnie i duże, organizacje i grupy celowe: większa integracja, lepsza forma funkcjonowania, powstawanie grup interesów, zmiany w organizacji – demokratyzacja
instytucjonalizacja k społecznego, arbitraż, referendum.
Jeżeli jednak konflikt wiąże się z zaprzestaniem uznawania pomocniczości systemu społecznego wtedy następuje groźba zniszczenia struktury.
Konflikt nierealistyczny – rodzi je nie spełnianie określonych potrzeb w danym układzie stosunków społecznych, zwrócone są przeciw prawdziwym źródłom frustracji - są nastawione na rozładowanie napięcia. Kozioł ofiarny rozładowuje napięcie.
Nie mają służyć rozwiązaniu konfliktu, ale do jego rozładowania np. forum internetowe jakiejś grupy społecznej; nie zmieniają stosunków społecznych.
4. Instytucjonalne wentyle bezpieczeństwa:
Mogą służyć utrzymaniu zarówno struktury społecznej jak i poczucie bezpieczeństwa jednostek (zapobiega modyfikacji stosunków społecznych)
Potrzeba zinstytucjonalizowanych wentyli bezpieczeństwa rośnie wraz ze wzrostem sztywności struktury społecznej (im system bardziej totalitarny tym więcej wentyli bezpieczeństwa jest potrzebnych)
Nie rozwiązują niezadowalającej sytuacji, ale prowadzą do rozładowania napięcia
5. Co to jest struktura społeczna
Struktura społeczna:
- System międzyludzkich zależności, dystansów i hierarchii zarówno w niezorganizowanej formie jak i zorganizowanej formie. Np. grupa studentów (struktura klasowa – szczególnie doniosły aspekt struktury społecznej)
6. Cztery wymiary struktury społecznej wg P. Sztompki: (ramy w których przebiegają działania)
a) Wymiar normatywny
- Sieć norm, wartości, instytucji (społecznych zwyczajów np. niedzielny obiad, który powtarza się wg określonych działań)
b) Wymiar idealny
- Sieć idei, przekonań, poglądów, więzi (np. poglądy polityczne)
c) Wymiar interakcyjny
- Sieć wzajemnie powiązanych i ukierunkowanych zadań (Relacje między ludźmi)
d) Wymiar interesów
- Interesy życiowe, rozkład władzy, bogactwa
Struktura wg Piotra Sztompki to:
- Sieć trwałych i regularnych powiązań między składnikami jakiejś dziedziny rzeczywistości, która istotnie wpływa na przebieg obserwowalnych zjawisk w tej dziedzinie.
7. Opis struktury wg Poleszczuka (4 elementy wyznaczające opis struktury)
Skład
Dynamiczne relacje między elementami (są to relacje zmienne)
Funkcje (które powinny spełniać elementy struktury społecznej np. osoby mające dobre notatki, rozbawiają grupę itp.)
Efektywność adaptacyjna w kontekście zewnętrznych uwarunkowań (środowisko, konkurencja)
8. 4 perspektywy opisu struktury wg Poleszczuka:
a) Dystrybucyjnej
- Struktura jako dystrybucja zasobów rzadkich (których jest mało) np.. władza, dobra materialne, szanse życiowe. W ten sposób wyjaśnia się bariery dostępu, reguły wykluczania, tworzenie się hierarchii społecznych
b) Behawioralnej
- Struktura manifestuje się w decyzjach indywidualnych i zbiorowych, w których jednostki doświadczają, że nie wszystko wolno (normy społeczne to blokują) nie wszystko jest dostępne (ograniczenia dystrybucyjne), nie wszystko jest równie warte (system wartościowania- nie dla każdego dana rzecz ma taką samą wartość)
c) Instytucjonalnej
- Struktura społeczna jest nieodłącznie związana z instytucjami, regułami gry, konwencjami, zasadami działania.
Np. małżeństwo, rodzina, firma, siatka szpiegowska to różnorodne konfiguracje, które cechuje specyficzna
logika warunkująca działania indywiduów.
REGUŁY KONSTYTUTYWNE INSTYTUCJI
- Określają racjonalność indywidualnych strategii działania i szanse na efektywne osiąganie celów
d) Organizacyjna
- Strukturę tworzą zorganizowane hierarchie dominacji i podporządkowania w których określone są zasoby komunikacji i kontroli i decyzyjności przepływu informacji i decyzji; formalne i nieformalne struktury, konflikty interesów
- Organizacja nie jest statyczną sceną, ale polem grupy autorów, którzy kształtuj.a je i wykorzystują zależnie od celów i zasobów
9. 5 dylematów badania struktury społecznej wg Domańskiego
a) Perspektywa holistyczna (całościowa) – mikrostrukturalna
b) Uniwersalizm – historyzm
c) Obiektywne i świadomościowe – jak strukturę społeczną widzą ludzie (stany, klasy)
d) Realne czy w umyśle badacza – gdzie istnieje struktura społeczna np. wg Sztompki struktura społeczna nie jest realna
e) Dynamika – stałość – czy struktury zmieniają się czy są stałe
10. Cechy makrostruktur wg Rybickiego:
Wielkość
Samoistność – nie tylko funkcja zaspokajania potrzeb i wyznaczania kierunku życia społecznego; zaspokaja większośc potrzeb lecz również zdolność wyznaczania norm i kierunku społecznego życia
Złożoność – Składają się z części różniących się między sobą
Heterogeniczność – (zróżnicowanie) nie jest jednolita (rodowo - etniczna)
11. Typy układów struktur wg Rybickiego
a) Równorzędne
- Ten sam rodzaj grupy i ten sam rząd wielości - samoistności (społeczeństwo lokalne)
b) Koncentryczne
- Jedna zawiera się w drugim np. dzielnica zawiera się w mieście, miasto w gminnie, gmina w powiecie itd.
c) Zachodzące na siebie
- Struktury nakładają się na siebie (Stan rycerski, naród)
12. Definicja struktury społecznej wg Ossowskiego
- System międzyludzkich zależności, dystansów i hierarchii zarówno w nieorganizacyjnej jak i organizacyjnej formie. (Struktura klasowa – szczególnie doniosły aspekt struktury społecznej)
Możemy dzielić strukturę:
DYCHOTOMICZNIE (np. bogaty – biedny rządzący - rządzeni, Zawsze jest dzielone na dwie grupy społeczne czyli my – oni.)
GRADACYJNIE – można rozróżnić (po prostu widać) klasę wyższą, niższą i średnią
FUNKCJONALNIE – jak widzą ludzie np. Ci którzy rządzą
13. Warunki sprzyjające powstaniu koncepcji dychotomicznej
* Obiektywnie struktura jest bliższa takiemu schematowi (szlachta, mieszczaństwo, chłopstwo)
*Obraz dwudzielnej struktury przemawia do pewnych klas, sprzyja ich interesom :
- W społeczeństwach, w której panuje dotkliwe uciemiężenie lub ucisk (np. chłopstwo w Panu Tadeuszu)
- W klasach uprzywilejowanych, gdy dominacja klasy jest mocno ustalona, a bariery oddzielające je od innych warstw są sztywne i mało przenikalne (Z punktu widzenia szlachcica to osoby, które nie mają przywilejów szlacheckich to motłoch. Szlachcic ten nie zwracał uwagi czy to chłop, czy mieszczanin, który mógł być bogatszy od szlachcica, ale miał on mniejsze prawa niż szlachcic i musiał mu ustępować <XVI-XVIIw.> W starożytnym Rzymie ludzi dzielono na tycz wolnych i niewolników)
* W okresach walk społecznych dla odwracania uwagi pomiędzy pozycjami pośrednimi, wtedy to nie tylko w świadomości społecznej, ale też w świadomej strategii walczącego obozu (np. W czasie rewolucji październikowej w Rosji ludzie jedynie mogli być za lub przeciw rewolucji. Osoby obojętne i tak były zmuszane do podjęcia decyzji, do którego obozu należą)
14. Różnica między gradacją prostą, a złożoną (syntetyczną)
Schemat gradacji klas społecznych
- Społeczeństwo przedstawione jest w postaci warstwowego układu trzech lub większej liczby klas z których każda jest pod takim samym względem niższa bądź wyższa od innych.
GRADACJA
a) Prosta
- To taki aspekt struktury społecznej, gdzie system niższych i wyższych klas jest oparty na stopniowaniu jakiejś obiektywnie wymienialnej cechy (np. klasa średnia zarabia do 1600zł brutto klasa średnia do 4000 zł brutto, klasa wyższa od 4000 zł brutto itp.)
b) Syntetyczna (złożona)
- O pozycji decyduje kilka czynników (np. wykształcenie, zawód , dochody) – synteza zachodzi w naszej świadomości (jak my spostrzegamy ludzi i jak ich klasyfikujemy) np. osoba wykształcona będąca adwokatem zarabiają ok 4500 zł brutto to osoba z klasy wyższej
DEKOMPOZYCJA CECH POŁOŻENIA KLASOWEGO
- kiedy dane elementy wzajemnie do siebie nie pasują np. osoba, która dobrze zarabia i ma prestiżowy zawód, a mieszka w starej kamienicy
Podstawową różnicą między tymi gradacjami jest:
w gradacji prostej jest jeden czynnik, a w gradacji złożonej kilka czynników
kilka czynników trudno w sposób obiektywny zestawić na jednej skali.
W gradacji syntetycznej ważną rolę pełni pieniądz – jest pewnym wyznacznikiem prestiżu; dochody to pewien zewnętrzny objaw roli społecznej.
Przywileje mienia (pieniędzy) trojako wpływają na pozycję klasową:
a) Timokratyczna funkcja pieniądza
- Pieniądz jako bezpośredni element prestiżu.
b) Odpowiednia wysokość dochodu
- Jest niezbędnym warunkiem stylu życia na odpowiednim poziomie
c) Zewnętrzny objaw roli społecznej
- Jeżeli ktoś ma wyższe dochody to musi być bardziej wykształcony np. salowa zarabia mniej niż pielęgniarka ponieważ nie potrzebuje takich umiejętności jak pielęgniarka
15. Co to są klasy wg Ossowskiego – pojęcie nadrzędne o dwojakiej specyfice:
a) Klasa jako grupa, którą traktuje się jako jeden z podstawowych składników struktury społecznej
b) Wyróżniona ze względu na stosunki własności lub szerzej ekonomicznie (wtedy np. odpadają stany)
c) System klasowy przeciwstawia się grupom, do których przynależność jest ustalona instytucjonalnie i gdzie przywileje lub ich brak wynikają z faktu zaliczenia jednostki do grupy
16. Weber – klasy posiadania, zarobkowe, społeczne, wymienić 4 klasy społeczne
KLASA
- To każda grupa ludzi znajdująca się w jednakowym położeniu klasowym.
Położenie klasowe
- Podobne szanse w:
* Zaopatrzeniu w dobra
* Zewnętrznej pozycji życiowej (osiągnięcia pewnego poziomu życia)
* Wewnętrznego losu życiowego np. dzięki swojej klasie mogą wyjeżdżać na wakacje za granicę itp.
I Klasa posiadania:
- Pozytywnie uprzywilejowani: osoby, które posiadają i nie pracują; rentierzy: posiadacze ludzi, ziemi, kopalni, urządzeń, statków, pieniędzy itp.
- Negatywnie uprzywilejowani: osoby, które nie posiadają, ani nie pracują lub pracują, ale sami nie rozporządzają własną pracą np. niewolnicy, zadłużeni, biedni
- Klasy stanu średniego: Chłopi, urzędnicy, rzemieślnicy, przedsiębiorcy, robotnicy
II Klasa zarobkowa
- Posiadanie lub nieposiadanie takich dóbr rzeczowych, bądź kwalifikacji, które są niezbędne dla funkcjonowania przedsiębiorstwa
- Pozytywnie uprzywilejowani: kupcy, armatorzy (osoba uprawiająca żeglugę we własnym zakresie lub cudzym), przedsiębiorcy przemysłowi i rolni, bankierzy, finansiści. W pewnych okolicznościach: wolne zawody, robotnicy o monopolistycznych kwalifikacjach (Nie tylko człowiek musi coś posiadać, może też posiadać rzadkie kwalifikacje)
- Negatywnie uprzywilejowani: robotnicy (wykwalifikowani, niewykwalifikowani, przyuczeni); posiadają niższe kwalifikacje więc mniej zarabiają
- Klasy stanu średniego: samodzielni chłopi i rzemieślnicy, urzędnicy, reszta wolnych zawodów (osoby albo coś posiadają, albo posiadają kwalifikacje, które pozwalają osiągnąć wysokie dochody nie posiadając środków)
III Klasa społeczna
- Ogół położeń klasowych, występujących w gospodarce rynkowej i nierynkowej między którymi zachodzi względnie regularnie i bez większych trudności ruchliwość międzygeneracyjna (jeśli dziecko dziedziczy zawód po rodzicach zachodzi w ramach zawodów np. robotniczych, rzemieślniczych ), lub wewnątrzgeneracyjna (dotyczy zmiany zawodu przez dziecko – nie wykonuje zawodu rodziców)
4 klasy społeczne
ROBOTNICY Np. Górnik, hutnik, kierowca |
DROBNOMIESZCZEŃSTWO Samodzielni rzemieślnicy, kupcy |
NIEPOSIADAJĄCA INTELIGENCJA + TECHNICY I URZĘDNICY | POSIADACZE I UPRZYWILEJOWANI PRZEZ WYKSZTAŁCENIE |
|---|
Klasy istnieją wtedy, gdy ruchliwość międzygeneracyjna i wewnątrzgeneracyjna zachodzi w obrębie jednych zawodów to wtedy klasy w sensie społecznym istnieją.
Ogół położeń klasowych w gospodarce rynkowej i nierynkowej, między którymi zachodzi względnie regularnie i bez większych trudności ruchliwość międzygeneracyjna (syn robotnika może zostać robotnikiem, ale nie dyrektorem) i wewnątrzgeneracyjna ( ślusarz może zostać górnikiem, kowalem, ale nie może zostać dyrektorem).
Apriopriacja – to występujące w jakimś stosunku społecznym zamkniętym na zewnątrz monopolistyczne korzystanie z określonych szans ekonomicznych lub poza ekonomicznych.
Według Webera klasy mogą wykonywać:
działania masowe – jednorodność, podobieństwo i regularność wielu działań wykonywanych przez osoby zajmujące identyczne położenie klasowe, indywidualna lub zbliżona reakcja na sytuację zewnętrzną
działania wspólnotowe – wszystkie jednorodne lub dopełniające się działania większej lub mniejszej liczby członków danej klasy wyznaczane przez subiektywnie odczuwaną współzależność do tej klasy
działania uspołecznione – to uzgodnienie lub powiązanie interesów członków klasy. (Tworzenie stowarzyszeń, organizacji)
17. Co to są stany, czym się różnią klasy od stanów
STAN
- To każda grupa ludzi znajdująca się w jednakowym położeniu stanowym.
POŁOŻENIE STANOWE
- Pozytywne lub negatywne uprzywilejowanie w domenie szacunku społecznego i stanowych monopoli.
Jest ugruntowane na rodzaju sposobu życia, które wynika z:
Sposobu wychowania
Prestiżu pochodzenia lub prestiżu zawodu (kiedy w społeczeństwie podział zawodów na otoczone szacunkiem lub szacunku pozbawione)
Położenie stanowe wiąże się z (w praktyce):
conubium (wspólnota łoża) - wchodzenie w związki małżeńskie, wspólnota słowa (jeśli ktoś jest prawnikiem to ważne jest, aby dzieci poszły w ślady np. ojca, albo prawnik powinien poślubić prawniczkę)
komensjalizm (wspólnota stołu) - szlachcic nie powinien biesiadować z mieszczaninem albo chłopem – to nie wypada szlachcie
monopolistyczne zawłaszczanie szans zarobkowania lub pogardzania pewnymi rodzajami zarobkowania
tradycje innego zawodu - jak należący do danego stanu powinien się ubierać, do jakich szkół powinny chodzić jego dzieci a do jakich nie
Różnica między stanami, a klasami:
Klasy określają podział uwarunkowany czynnikami ekonomicznymi. Podział na stany natomiast jest o charakterze pozaekonomicznym, ale za to społecznym.
18. Co to jest szacunek społeczny
- Wyraża się przez treść zobiektywizowanych norm (poszanowanie pozycji a nie człowieka) występujących w danym stosunku społecznym. Np. można kogoś nie szanować jako człowieka , ale poprzez gesty, słowa, musi mu okazać szacunek np. oddaje się szacunek profesorom, tytułując ich tak, lekarzom. Adwokatom, księżom
Godność:
- Szacunek, którym obdarzają się członkowie danej grupy (manifestacja przynależności grupowej poprzez ubiór, tytuły, kodeks honorowy itp.)
19. Typy stanów
a) Stany jako prywatni posiadacze środków zarządzania i panowania politycznego
- Siły władcze i odpowiadające im szanse ekonomiczne są apropiowane (pewnej grupie dano przywilej, innych zaś pozbawiono takiego przywileju) przez sztab zarządzania.
- Prywatna własność środków przymusu (broń i organizowanie armii), dziedziczenie stanowisk sędziowskich, administracyjnych np. szlachta mogła obejmować te stanowiska, natomiast osoby nie posiadające stanu szlachedzkiego nie mogły ich obejmować
b) Stany sposobu życia (np. celebryci) i stany zawodowe (np. profesorowie, lekarze)
sposób życia (musieli kończyć odpowiednie szkoły, uczestniczyć w konkretnych rautach)
formalne wychowanie
prestiż pochodzenia lub zawodowy (kiedy w społ. podział zawodów na otoczone szacunkiem)
Grupa, która dzięki odrębnemu sposobowi życia i poprzez odrębny sposób życia korzysta ze specjalnych przywilejów w szacunku społecznym lub tego rodzaju przywilejów jest pozbawiona.
c) Stany urodzenia
- Następuje tutaj dziedziczenie apriopriacji. Jest to grupa osób, które dzięki urodzeniu korzysta ze specjalnych przywilejów w szacunku społecznym lub tego rodzaju przywilejów jest pozbawiona np. szlachta
20. Indie – klasy jako warny – wymienić 4
KASTA
- z łac. Casus – coś nie zmieszanego
- pierwszy raz to pojęcie zostało użyte prawdopodobnie przez Garcia de Orta, który w 1563r. napisał:
„Nikt nie zmienia rzemiosła swego ojca i wszyscy z tej samej kasty pozostają nimi”
- Przynależność do kasty definiowana jest nie przez zdobyte wykształcenie, bogactwo, dochód, rasę, ale przez stopień rytualnej czystości lub nieczystości, który przypisany jest przez pochodzenie
Cechy kasty:
- Nieuchronność pozycji i losu społecznego, która zdeterminowana jest urodzeniem
- Hierarchiczność pozycji społecznej
- Sztywny dystans między grupami kastowymi
- Znamiona opatrzone sankcją nieczystości rytualnej – co wolno, a czego nie wolno
- Podtrzymywane są dzięki respektowaniu reguł stojących na straży czystości rytualnej (zakaz wspólnoty stanu – Endogamia-kulturowa reguła nakazująca jednostce zawieranie małżeństw (dobieranie sobie partnera) wewnątrz własnej grupy
3 rodzaje nieczystości:
ciała
rodziny
przedmiotów użytkowych
(w relacjach z kastami trzeba zachowywać pewne zasady; np. nie można zasiąść z kimś do stołu – bo inaczej kala się np. przez kąpiel rytualną w świętych miejscach; użycie naczynia z innej kasty może skalać)
Dżati (Jati)
– najbardziej elementarna jednostka lub grupa społeczna w systemie kastowym. Endogamiczna grupa krewniacza zajmująca określona pozycję w hierarchii statusów pod względem czystości rytualnej. Nie można opuścić grupy, ani się do niej przyłączyć.
Zasady dżati:
Swadharama - Hindusowi nie wolno wykonywać obowiązków, które nie zostały wyznaczone mu w systemie kastowym. Każdy członek społeczności hinduistycznej zobligowany jest do wykonywania tylko tego, na co pozwala mu przynależność do określonej kasty
Jajmani – system regulujący relacje pomiędzy kastami
Każda dżati (kasta) powinna spełniać przynajmniej siedem cech:
endogamia
wspólnota stołu
gradacja hierarchiczna
prestiż braminów
zakres zakazów i nakazów, których przekroczenie powoduje stan nieczystości
tradycyjne zawody kast o tym samym statusie i imieniu rytualnym
respektowanie zasad niezmienności pozycji społecznej determinowanej przez urodzenie
VARNY
a) BRAMINI
- Kapłani, strażnicy słowa: Studiują, nauczają, składają ofiary i udzielają oraz przyjmują dary;
b) KSZATRIOWIE
- Powinni bronić ludu, składać ofiary i studiować
c) WAJSIOWIE
- Składają ofiary studiują, ale również zajmują się hodowlą, uprawą ziemi, handlem, pożyczaniem pieniędzy
d) SIUDRA
- Miała służyć pozostałym klasom
NIEDOTYKALNI
– są poza varnami – ich los był najgorszy.
21. 3 koncepcje powstawania kast:
a) Akcentujące ideologię
- Kasty konsekwencją powszechnie przyjętych wartości i przekonań dotyczących skażenia i rozróżnienia między rytualną czystością a nieczystością (ktoś tam kiedyś się umówił co jest czyste, a co nieczyste)
b) Akcentująca władzę
- Statusy i role oraz związane z nimi przywileje są funkcją władzy jaką sprawują różne grupy (osoby mające władzę narzuciły co jest czyste a co nieczyste)
c) Status kasty łącznym produktem władzy i ideologii
- Przyjęcie, które rzeczy są czyste, a które nieczyste
22. Podstawowe założenia teorii uwarstwienia funkcjonalnego
Założenia przy rozpatrywaniu zjawisk:
każde zjawisko pełni określoną funkcję w systemie społecznym i ma wpływ na jego przetrwanie - wskazanie tej funkcji to wyjaśnienie zjawiska
te same elementy mogą pełnić różne funkcje
te same funkcje mogą był pełnione przez inne elementy
wymogi funkcjonalne - wszystko, co ma służyć by społeczeństwo trwało
funkcjonalna konieczność (np. reprodukcja biologiczna, socjalizacja, ład społeczny, struktura społeczna)
Ta koncepcja to próba uchwycenia związków uwarstwienia z pozostałymi formami porządku społecznego.
nie ma społeczeństwa nie uwarstwionego,
struktura społeczna jest jednym z elementów, który musi istnieć w społeczeństwie by system społeczny trwał, by mogło istnieć społeczeństwo,
stratyfikacja to nierówny podział korzyści materialnych i prestiżu społecznego
rozwarstwienia dotyczą systemu pozycji, a nie jednostek zajmujących pozycje
w społeczeństwie potrzeba rozmieszczenia jednostek w strukturze społecznej i umotywowania ich, by zajmowali daną pozycję i wykonywali dane obowiązki (żeby społeczeństwo mogło trwać muszą być przypisane nierówne nagrody i nierówny prestiż, żeby umotywować ludzi do zajmowania tych pozycji)
społeczeństwo musi dbać o motywację, żeby jednostki chciały objąć pozycję i pełnić związane z nią obowiązki
Gdyby obowiązki związane z wszystkimi pozycjami były: równie przyjemne dla człowieka, równie ważne dla społeczeństwa, stawiały równe wymagania - to nie czyniłoby różnicy, kto jaką pozycję zajmuje.
niektóre pozycje wymagają szczególnych uzdolnień, szczególnego postępowania, inna są zaś ważniejsze od pozostałych - istotne jest, by ważne pozycje wykonywano tak sumiennie, jak powinny być wykonywane, dlatego też społeczeństwo powinno dysponować nagrodami stosowanymi jako bodźce i sposobami rozdzielania tych nagród stosownie do pozycji
nagrody i rozdział stają się elementami porządku społecznego dając początek uwarstwieniu
aby na daną pozycję trafiały osoby wykwalifikowane musi ona być dobrze umotywowana (odpowiednio wysokie nagrody) - jeśli pozycje byłyby tak samo nagradzane, to nie motywowałoby to społeczeństwa do objęcia bardziej wymagających pozycji
największych korzyści dostarczają i mają największą rangę te pozycje, które:
są dla społeczeństwa najważniejsze
wymagają największego przygotowania, treningu i zdolności
charakteryzują się szczupłością kadr
nie chodzi o to by nagradzać proporcjonalnie do ważności, ale o to aby mniej doniosłe pozycje nie konkurowały z bardziej doniosłymi
istnieją trudności w określeniu "funkcjonalnej ważności" dlatego zwracamy uwagę na to, na ile pozycja jest funkcjonalnie niezastąpiona, oraz na ile inne pozycje zależą od naszej pozycji
osiągnięcie danej pozycji zależy od szkolenia (im ono dłużej trwa, tym wyższa pozycja) i zdolności
23. Krytyka uwarstwienia
Wysoki stopień ogólności (ciężko polemizować)
Brak uwzględnienia międzygeneracyjnego przekazywania pozycji
Zbyt szerokie znaczenie nadane pojęciu stratyfikacji
D.H. Wrong proponuje rozróżnić:
Właściwe zróżnicowanie ról, pozycji będących wynikiem społecznego podziału pracy- niezależnie czy wiążą się z tym korzyści czy też nie
Nierówny podział korzyści i prestiżu pomiędzy uprzednio wyróżnione pozycje
Społeczna tendencja do dziedziczenia pozycji
różne motywacje, nierówny dostęp do kształcenia uniemożliwia odkrycie uzdolnień wszystkich jednostek
ograniczenie zasięgu uzdolnień jednostek uniemożliwia tworzenie rezerw produkcyjnych społeczeństwa
stratyfikacja funkcjonalna jest uzasadnieniem władzy obejmowanej przez elitę, nakazem zostania przy statusie quo (blokada ruchliwości społ.)
stratyfikacja prowadzi do różnego, nieraz upośledzonego wizerunku siebie samego, co blokuje rozwój twórczy jednostki
nierówny dostęp do przywilejów rodzi antagonizmy klasowe, utrudnia integrację społeczną
nierówny prestiż przekłada się na różne poczucie doniosłości uczestnictwa, klasy mniej uprzywilejowane mało zaktywizowane, przekonane o swojej niemożności decydowania o kształcie życia społecznego
w związku z różnym poczuciem doniosłości uczestnictwa, ludzie są mniej lub bardziej lojalni wobec społeczeństwa;
znów: różne poczucie doniosłości uczestnictwa stratyfikuje poziom motywacji społecznej do uczestnictwa w społeczeństwie (czyli właściwie: utrudniają integrację normatywną i funkcjonalną, tak?:))
25. Odmiany systemów uwarstwienia – co je warunkuje
stopień specjalizacji (wyspecjalizowany i niewyspecjalizowany)
nacisk funkcjonalny (jeśli np. społeczeństwa w których większy nacisk kładzie się na zdrowie, więcej otrzymują Ci którzy zajmują się np. ochroną zdrowia, jeżeli nacisk kładziony jest na kwestie rodzinne to pojawiają się np. becikowe, ulgi dla rodzin wielodzietnych, premiuje się urodzenie kolejnych dzieci)
rozpiętość dystansów społecznych (egalitarny i nieegalitarny);
zakres szans ruchliwe (otwarte ), stabilne (zamknięte)
stopień solidarności warstwowej (klasowej) zorganizowane i niezorganizowane
wzajemne relacje pomiędzy tymi wyróżnikami określają charakter systemu oraz uwarunkowania zewnętrzne, takie jak:
stadium rozwoju kulturowego (im bogatsze dziedzictwo, tym bogatsza specjalizacja)
stosunki z innymi społeczeństwami
liczebność społeczeństwa – w małych społeczeństwach mniejszy stopień specjalizacji segregacji warstw
24. Co decyduje o dostarczaniu korzyści, największych rangą