Wielka improwizacja - Dziady cz. III
relacja człowieka z Bogiem w literaturze - postać Hioba symbolizuje problem stosunku człowieka do cierpienia, godności w cierpieniu i poszanowania człowieka cierpiącego; Hiob był człowiekiem pobożnym i sprawiedliwym; niespodziewanie spadło na niego wielkie cierpienie; początkowo zaczął się buntować, zadawać Bogu różne pytania; nie potrafił zrozumieć, dlaczego go to spotkało; z czasem pogodził się z wolą bożą, przyjął los z godnością, nadal głosząc chwałę Boga
w średniowieczu główną tendencją w literaturze był teocentryzm - Bóg był tematem przewodnim; przykładem literatury średniowiecznej może być Legenda o świętym Aleksym, która przedstawiała żywot ascety, wywodzącego się z bogatego rodu; święty Aleksy w imię Boga, religii, porzucił bogactwo, żył z jałmużny; kiedy wrócił do domu rodzinnego, pozostał nierozpoznany, żył w nędzy i poniżeniu; dopiero jego śmierć, której towarzyszyły niezwykłe wydarzenia, dowiodła bliskim, że pomiędzy nimi żył święty
ciekawą postawę wobec Boga prezentował Jan Kochanowski; ten renesansowy poeta wychwalał Boga w swoich pieśniach, m. in. w pieśni Czego chcesz od nas, Panie?; przedstawiał go jako idealnego, miłosiernego stwórcę, któremu bezgranicznie ufał; jego poglądy zmieniła śmierć córeczki Urszulki; zaczął wątpić w Bożą miłość, a nawet samo istnienie Boga; w poezji barokowej Bóg prezentowany był jako wieczny i niezmienny; posługiwał się poetą do wyjawiania swoich zamiarów; przedstawiany był jako srogi, ale wierni nie musieli się go obawiać
Wacław Potocki uważał, że Bóg każe za pychę, często ukazywał go jako adresata żalu i rozpaczy ludzkiej; Wespazjan Kochowski w swojej poezji przedstawiał Sarmatów jako naród wybrany przez Boga
improwizacja – pojęcie wywodzi się z łacińskiego IMPROVISUS, czyli nieprzewidywalny; improwizacja to akt spontaniczny, dokonywany bez wcześniejszego przygotowania; dzięki temu improwizacja jest niepowtarzalna, nie ma możliwości odtworzenia jej; zwykle aktowi improwizacji towarzyszą emocje, często silne, które nadają jej ostateczny kształt; aktem improwizacji może być na przykład etiuda teatralna na scenie, utwór muzyczny bądź literacki
jak interpretować monolog Konrada? główny bohater był częściowo opętany przez demony, nie był do końca świadom tego, co mówi; monolog bohatera jest obrazem jego ogromnej samotności; Konrad czuje, że sam musi się przeciwstawić potędze zła; jego samotność jest konsekwencją tego, że Konrad jest jednostką wybitną; nikt nie może go zrozumieć, przerasta on innych swym umysłem, a przede wszystkim talentem poetyckim; jest świadomy swej potęgi, wyjątkowości, podkreśla to cytat: Ja mistrz wyciągam swe dłonie!; Konrad czuje się twórcą, kreatorem, porównuje swoją moc do mocy bożej: Ja czuję nieśmiertelność, nieśmiertelność tworzę, cóż Ty większego mogłeś zrobić-Boże?; takie przekonanie o własnych możliwościach świadczy o ogromnej pysze Konrada, stanowi zupełne przeciwieństwo pokornego Księdza Piotra
z drugiej strony jest dowodem poczucia ogromnej odpowiedzialności za całą ludzkość, wyrazem gotowości na przyjęcie na swoje barki ogromnego ciężaru; świadczy to o wielkiej miłości bohatera do narodu; Konrad czuje się przewodnikiem, ojcem wszystkich ludzi, jedynym, który jest w stanie ich poprowadzić; w swoim monologu zauważa, że Bóg jest jedynie mądrością, nawet posuwa się do dalej idących wniosków: oto nie jest już równy Bogu, a jest od niego lepszy; ponieważ on - Konrad - może czuć, ma serce, emocje
bohater zaczyna domagać się od Boga władzy nad światem i ludźmi, władzy większej niż władza Boga; jego wezwanie: Daj mi rząd dusz! jest potwierdzeniem jego chęci do sprawowania nieograniczonej władzy nad światem w imię dobra ludzkości; nie jest to egoistyczne ze strony Konrada, uważa on: Ja i ojczyzna to jedno. Nazywam się Milijon – bo ja za miliony kocham i cierpię katusze.
milczenie Boga w odpowiedzi na wezwanie Konrada powoduje, że bohater coraz bardziej zatraca się w swoim buncie; targają nim emocje, które ulegają gwałtownym zmianom; początkowo zamierzał z Bogiem porozmawiać, następnie porównywać się do Niego, później czuł się lepszy od Stwórcy; teraz bohater wyzywa Go na pojedynek, zaczyna mu grozić: Odezwij się – bo strzelę….
w kulminacyjnym momencie Wielkiej Improwizacji Konrad omal nie nazywa Boga carem świata, co byłoby największą obrazą ze względu na nienawiść Polaków do rosyjskiego zaborcy - cara Mikołaja I; bohater pada zemdlony, a bluźnierstwo wypowiada za niego diabeł
jak odczytywać emocje w Wielkiej Improwizacji? Wielka Improwizacja jest niewątpliwe trudna w interpretacji; tekst jest przesycony sprzecznymi emocjami, które panują w duszy bohatera; czyni to dramat trudnym do wystawienia na deskach teatru; asceniczność dramatu: złamanie jedności czasu i miejsca, obecność na scenie duchów, nadnaturalna motywacja przedstawionych wydarzeń, sceny zbiorowe; Dziady były jednak wystawiane na scenach polskich; inscenizacja Kazimierza Dejmka, Konrada Swinarskiego; znakomitej interpretacji monologu Konrada dokonał także Gustaw Holoubek w filmie Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza
emocje i początkowa niepewność Konrada jest wyrażona licznymi pytaniami retorycznymi, pytaniami, na które początkowo bohater nie chce uzyskiwać odpowiedzi; o swojej samotności mówi ze spokojem; dopiero świadomość własnej potęgi, chęć zrównania siebie z Bogiem, budzi w Konradzie wiele emocji, oznaczonych licznymi wykrzyknieniami; bohater wielokrotnie zawiesza głos, spodziewa się w końcu odzewu, a milczenie doprowadza go do gniewu na Stwórcę
dlaczego postawę Konrada można nazwać prometejską? Prometeusz - mityczny tytan, który ulepił człowieka z gliny z domieszką łez; mimo sprzeciwu Zeusa, władcy Olimpu, Prometeusz wykradł dla ludzi ogień; za pomoc człowiekowi i bunt przeciw bogom spotkała tytana okrutna kara; został przykuty do skał Kaukazu, a sęp codziennie wyrywał mu wątrobę, która regenerowała się w nocy; Konrad również buntuje się przeciw Bogu, bunt zostaje wzniecony w imię miłości do ludzi, w trosce o ich szczęście, które zapewni im wolność; bunt bohatera możemy nazwać postawą prometejską
czy możemy nazwać Konrada bohaterem romantycznym? bohater romantyczny jest jednostką wybitną, ponadprzeciętną, wykazuje się indywidualizmem; działa samotnie, porzuca szczęście rodzinne w imię wyższych pobudek, jest zdolny do poświęceń, często buntuje się przeciw światu, a nawet przeciw Bogu, wykazuje niechęć wobec nie rozumiejących go ludzi, jednocześnie miłując ich; te sprzeczności powodują wewnętrzne rozdarcie, które panuje w duszy bohatera
bohaterem romantycznym można z całą pewnością nazwać Wertera z utworu Goethego – Werter czuje się kimś wyjątkowym, jednak brak zrozumienia i samotność po odrzuceniu przez ukochaną Lottę doprowadzają go do samobójstwa; podobnie z Giaurem George’a Byrona; Giaur to postać niezwykła i tajemnicza, nie znamy nawet jego nazwiska, nie możemy być pewni pochodzenia; bohater to człowiek Zachodu na Wschodzie, chrześcijanin wśród muzułmanów, czyli obcy, inny, niezrozumiany, opisany jako człowiek o głębokim życiu wewnętrznym, targają nim wielkie namiętności; zbrodnia, której dokonuje, jest przejawem buntu jednostki wobec złego świata; Giaur kieruje się w swoim działaniu szczerym uczuciem, nie może się pogodzić z niesprawiedliwą śmiercią ukochanej Leili
inny bohater Mickiewicza, Konrad Wallenrod, również kieruje się chęcią zemsty, poświęcił dla niej swój honor i miłość do Aldony; poświęcił swoje szczęście, a nawet życie – dla Litwy; ma niepospolicie silną osobowość; mimo jego zdrady zakonu krzyżackiego można go nazwać uczciwym, ponieważ jest lojalny wobec własnej ojczyzny; Wallenrod także wykazuje pewne cechy postawy prometejskiej; również jest bardzo tajemniczy, prawdy o jego pochodzeniu dowiadujemy się stopniowo; podobnie jak bohaterDziadów, walczy samotnie z otaczającą go rzeczywistością
Kordian, bohater dramatu Juliusza Słowackiego, również poświęca się całkowicie patriotycznej walce o dobro ojczyzny; działa samotnie, nie może odnaleźć szczęścia ani u boku Laury, ani Wioletty; chce nawet poświęcić swoje życie, aby zabić cara; także Gustawa-Konrada można nazwać bohaterem romantycznym; ma wiele cech wspólnych z przedstawicielami romantyzmu niemieckiego, angielskiego, a także innymi przedstawicielami romantyzmu w Polsce
jakie są cechy dramatu romantycznego? dramat romantyczny znacznie różni się od tragedii antycznej; odejście od tradycji antycznej zawdzięcza się głównie teatrowi elżbietańskiemu i twórczości Williama Sheakespeare’a; już wtedy zerwano z zasadą trzech jedności (akcji, czasu i miejsca); podobnie w Dziadach: akcja trwała dłużej niż dobę, rozgrywała się w różnych, bardzo odległych od siebie miejscach; akcja w dramacie romantycznym rozgrywała się w dwóch płaszczyznach: realnej i duchowej; wprowadza się na scenę postaci fantastyczne; dramat romantyczny charakteryzuje się również otwartą kompozycją; losy bohatera nie są ostatecznie wyjaśnione; akcja jest fragmentaryczna; wydarzenia nie są połączone ze sobą łańcuchem przyczynowo-skutkowym (np. egzorcyzmy Księdza Piotra i następujące po nich Widzenie Ewy)
dramat romantyczny często porusza tematykę narodową; charakterystyczny dla wszystkich dzieł romantycznych był synkretyzm romantyczny i gatunkowy, czyli połączenie cech kilku gatunków i rodzajów w obrębie jednego dzieła; twórcy romantyczni chcieli uniknąć schematyczności, chcieli stworzyć coś oryginalnego, nieprzyporządkowanego do konkretnego gatunku, i w pewnym sensie im się to nie udało, ponieważ stworzyli własny gatunek; zerwali więc z zasadą decorum, czyli dopasowaniem stylu do gatunku, ponieważ w założeniu romantyków miało nie być gatunku; o romantycznym charakterze świadczy także nastrój utworu – jego tajemniczość oraz wprowadzenie elementów ludowości (tytułowy obrzęd dziadów)