Patologie społeczne

(sylabus - studia zaoczne)

Prowadzący wykład (20 godzin): prof. dr hab. Mariusz Jędrzejko,

Prowadzący ćwiczenia: mgr Jarosław Korczak

WYKŁADY

Cele wykładu:

Wprowadzenie w istotę oraz socjologiczne i pedagogiczne rozumienie zjawisk patologii społecznej, a także postrzegania ich w perspektywie holistycznej. Przedstawienie patologii społecznej jako konsekwencji zaburzeń rozwoju społeczno-ekonomicznego, narastania dysproporcji, jak ich uwarunkowań kulturowych. Omówienie wybranych zjawisk patologii społecznej, silnie rozwijających się w polskim społeczeństwie oraz interakcji pomiędzy poszczególnymi przejawami patologii społecznej. W każdym z wykładów przeprowadzony zostanie opis zjawiska i jego analiza z perspektywy społecznej, prawnej, etyczno-moralnej i zdrowotnej. Wykład ma ukształtować w studentach umiejętność samodzielnego analizowania zjawisk patologii i dewiacji społecznej oraz studiowania literatury tematu.

Wykład I

Zajęcia wprowadzające - Istota i charakter patologii społecznej - 2 godziny

1. Wprowadzenie do przedmiotu, wymogi dla studentów, tryb i zasady zaliczenia/ i egzaminu. Wiodąc literatura tematu.

2. Patologie społeczne jako przedmiot badań i analiz w naukach społecznych. Patologia i dewiacja, norma i patologia - wokół terminów pojęciowych.

3. Etiologia zjawisk patologii społecznej

4. Współczesne przejawy patologii społecznej i dewiacji

5. Nierówności społeczno-ekonomiczne a rozwój patologii społecznej - człowiek w przestrzeni peryferii i półperyferii

Wykład II

Człowiek w świecie zła, człowiek wobec zła - 2 godziny

1. Człowiek jako istota społeczna - problemy socjalizacji a rozwój patologii społecznych - nierówności ekonomiczne, nierówności społeczne.

2. Przejawy obecności zła w życiu współczesnego człowieka. Zło jako element życia człowieka.

3. Przyczyny i źródła zła.

4. Wolność i obowiązki. Wolność i odpowiedzialność.

5. Patologie i dewiacje społeczne - aspekty etyczno-moralne

Wykład III

Historyczne i współczesne teorie patologii i dewiacji społecznej - 2 godziny

1. Zachowania dewiacyjne w ujęciu E. Durkheima

2. Teoria anomii R. Mertona

3. Patologie i dewiacje społeczne w ujęciu A. Giddensa

4. Stygmatyzacja i etykietyzacja wg Goffmana i Beckera

5. Inne teorie rozwoju patologii (dewiacji) społecznej

6. Wkład nauki polskiej w wyjaśnienie istoty patologii społecznej.

Wykład IV

Narkomania jako problem prawny, społeczny, zdrowotny i moralny - 2 godziny

1. Historyczne źródła narkomanii.

2. Skala i charakter zjawiska narkomania na świecie i w Polsce.

3. Przestępczość narkotykowa w Polsce.

4. Prawne, społeczne, zdrowotne aspekty narkomanii.

5. Niektóre problemy zapobiegania narkomanii w środowisku szkolnym i studenckim.

6. Wpływ narkotyków na zachowania i zdrowie człowieka.

7. Narkomania - perspektywa antropologiczno-etyczna. „Wolność” narkomana, dealer - człowiek zniewolony.

Wykład V

Sekty i destrukcyjne kulty - 2 godziny

1. Historyczne źródła sekt i destrukcyjnych kultów

2. Próba typologii

3. Mechanizmy działania sekt

4. Niebezpieczeństwa społeczne, moralne i zdrowotne

Wykład VI

Korupcja - patologia życia publicznego - 2 godziny

1. U źródeł i przyczyn korupcji.

2. Mechanizmy korupcyjne w Polsce.

3. Prawne aspekty korupcji i jej zapobiegania.

4. Korupcja jako czynnik niszczenia państwa i człowieka.

5. Przeciwdziałanie korupcji - wyzwanie dla norm demokratycznego państwa.

Wykład VII

Niekontrolowany seks, pornografia i prostytucja (marginalizacja i naznaczenie) - 2 godziny

1. Seksualność - między normą a dewiacją i patologią.

2. Prostytucja i jej związki z innymi przejawami patologii społecznej.

3. Skala i charakter zjawiska prostytucji nieletnich i młodzieży na Mazowszu

4. Prawne aspekty prostytucji

5. Zagrożenia zdrowotne. Prostytucja a AIDS

6. Człowiek jako towar - etyczno-moralne aspekty prostytucji.

Wykład VIII

Infoholizm - dziecko w niekontrolowanej cyberprzestrzeni - 2 godziny

1. Cyberprzestrzeń - próba charakterystyki

2. Mechanizm powstawania uzależnienia w cyberprzestrzeni

3. Agresja i przemoc jako nieodłączny element gier komputerowych i sieciowych

4. Zdrowotne aspekty uzależnień infholicznych

5. Dziecko w cyberprzestrzeni - konkluzje pedagogiczne

Wykład IX

Dzicy z naszej ulicy - człowiek w świecie współczesnych subkultur młodzieżowych - 2 godziny

1. Między nadzieją a destrukcją - subkultury jako składowa procesu zmian społeczno-kulturowych. Aktywność subkulturowa jako przejaw buntu przeciwko rzeczywistości.

2. Od hippisów do hip-hop. Charakterystyka współczesnych subkultur młodzieżowych. Nowe zjawiska subkulturowe.

3. U źródeł młodzieżowej agresji. Agresja i przemoc w środowisku młodzieży.

4. Ludzie zmarginalizowani - od „menela” do współczesnego pustelnika.

Wykład X

Favele - nowe zjawisko, nowy problem pedagogiczny - 2 godziny

1. Favelizacja wielkich miast - od Rido de Janeiro do Moskwy i Pekinu

2. Marginalizacja i wykluczenie jako problem społeczno-ekonomicznych

3. Favele a rozwój patologii społecznych

Egzamin końcowy - 2 godziny

Kryteria zaliczenia przedmiotu:

• Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń oraz przygotowanie pracy zaliczeniowej (8-10 stron) na jeden z poniżej podanych tematów. Opracowanie powinno być przygotowane w wersji drukowanej i elektronicznej, zgodnie ze schematem: etymologia terminu, historia zjawiska (świat, Polska), współczesny kształt zjawiska i jego skala (świat, Polska, w tym dane liczbowe za lata 2000-2008), zagrożenia (społeczne, zdrowotne), normy prawne (ustawy, konwencje) opisujące prawne aspekty przeciwdziałania patologii:

Terminy - zjawiska do wyboru: handel ludźmi, prostytucja, współczesne niewolnictwo, wyzysk w pracy, wykorzystywanie dzieci w pracy, pornografia, bigoreksja, anoreksja i bulimia, tanoreksja, hazard, shopping, uzależnienie od człowieka, destrukcyjny kult jednostki, rejony produkcji narkotyków na świecie, przestępczość narkotykowa na świecie, subkultury młodzieżowe (jedna do wyboru), homoseksualizm, rozwody, samobójstwa, infoholizm, cybersex, wizualizacja.

Uwaga: jeden temat nie może się powtarzać w grupie.

• Zaliczenie egzaminu pisemnego (1 pytanie opisowe, 2 pytania szczegółowe). Najlepsze prace (ocenione na 5) stanowią zwolnienie z egzaminu pisemnego.

Literatura obowiązkowa:

1. R. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 197-222, 225-234, 249-251)

2. A. Giddeens, Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004 (227-237, 348-352)

3. Patologie społeczne, cz. I red. M. Jędrzejko, Wyd. Aspra JR, Warszawa 2006 (rozdział I).

4. I. Pospiszyl, Patologie społeczne, PWN, Warszawa 2008.

5. Narkotyki i narkomania, red. W. Bożejewicz, M. Jędrzejko, Pedagogium 2007.

6. M. Jarosz, Władza, przywileje, korupcja, PWN, Warszawa 2004 (176-198, 199-219)

7. Wykluczeni, red. M.Jarosz, ISP PAN, Warszawa 2008.

---