Tatiana Czerna
73. Wymień nazwiska autorów i tytuły tzw. manifestów romantyzmu w Niemczech, Anglii, Francji i Polsce. Omów jeden z nich.
Nazwa `manifesty romantyzmu' jest arbitralna. Jako manifesty traktuje się: eseje historiozoficzne („Chrześcijaństwo albo Europa” Nowalia), programy nowej poezji (przedmowa Wordswortha), teksty wyraźnie polemiczne (Przedmowy Manzoniego czy Emila Deschamps), szkice (Wackenroder).
Przyjmuje się, że romantyzm jest zjawiskiem ogólnoeuropejskim, ale różnie realizującym się w poszczególnych literaturach narodowych, w ramach różnych tradycji literackich. Zakłada się wspólnotę głównych cech prądu, ale właściwie tylko na podstawie lit angielskiej, niemieckiej i francuskiej.
Romantyzm narodził się na gruncie literatury niemieckiej, ale szybko przyjął się w innych krajach: Francji, Anglii, Polsce, Włoszech oraz innych państwach środkowej i wsch Europy, w tym Rosji. Każdy kraj miał swój `przełom romantyczny'.
Niemcy - romantyzm w tym kraju poprzedzony był okresem Sturm und Drang, czyli burzy i naporu, który przypadał na lata 70. XVIII wieku.
W niemieckojęzycznej literaturze romantyzm reprezentują, w okresie wczesnym: romantycy z szkoły jenejskiej, jak: August Wilhelm Schlegel, Friedrich Schlegel, Novalis, Ludwig Tieck, W. H. Wackenroder, oraz H. von Kleist.
W Niemczech za prekursora romantyzmu powszechnie uważa się Goethego ( „Cierpienia Młodego Wertera” (1774) )
Teorie romantycznej filozofii i sztuki ukazywało się na łamach założonego przez Schleglów (Augusta Wilhelma i Fryderyka) pisma „Athenaum” w formie rozpraw nazywanych Fragmentami.
romantyzm w Anglii był poprzedzony długim okresem sentymentalizmu.
Wczesny romantyzm otwiera wystąpienie tzw. poetów jezior: pierwsze romantyczne dzieła to „Ballady liryczne” Williama Wordswortha (1798) i Samuela Coleridge'a.
Manifestem angielskiego romantyzmu jest nazywana Przedmowa Wordswortha do drugiego wydania „Ballad lirycznych” (1800)
Francuską myśl reprezentuje G. de Staël w De l'Allemagne. (← preromantyzm)
Lata 20-te - twórczość Wiktora Hugo. przedmowa do „Cromwella” (1827r) stała się pierwszym we Francji manifestem romantyzmu, natomiast premiera „Hernani” - przyczyną wielkiej „wojny” klasyków z romantykami
W Polsce za datę przełomową uważa się ukazanie I tomu Poezji A. Mickiewicza: Ballady i romanse (1822), opatrzony programową przedmową.
Kowalczykowa „Manifesty romantyzmu”:
(Anglia)
!!! WILLIAM WORDSWORTH - Przemdowa do drugiego wydania „Ballad lirycznych”. (1800)
!!! SAMUEL TAYLOR COLERIDGE - rozprawa „O poezji czyli sztuce” (1818 ?), Ogólny charakter literatury i sztuki gotyckiej
PERCY BYSHE SHELLEY - Przedmowa do Rokoszu Islamu, Obrona poezji
(Niemcy)
!!! FRIEDRICH SCHLEGEL - Fragmenty z “Athenaum”., (1798)
Fragmenty z Liceum, Mowa o mitologii, List o powieści
AUGUST WILHELM SHLEGEL - fragmenty z Athenaum ( np. O dialogu dramatycznym)
!!! NOWALIS - Kwietny pył (1797-1798), Chrześcijaństwo albo Europa. (1799)
WILHELM HEINRICH WACKENRODER - szkice o sztuce „ Wynurzenia serdeczne miłującego sztukę brata zakonnego” 1797, i wydany pośmiertnie tom przez LUDWIGa TIECKa „Fantazje na temat sztuki dla przyjaciół sztuki” 1799.
FRIEDRICH SHELLING - „O stosunku sztuk plastycznych do Natury” - wykład wygłoszony w Monachium 1807.
LUDWIG TIECK - Wieczność sztuki
(Francja)
!!! VICTOR HUGO Przedmowa do dramatu „Cromwell” (1827)
STEDHAL (Henri Beyle) - Racine i Szekspir (1823) - zakończony rozdziałem deklaratywnym Co to jest romantyzm. Drugie wydanie tego tomu - w formie listów między klasykiem a romantykiem.
EMILE DESCHAMPS. - Przedmowa do „Studiów francuskich i obcych”
ALFRED DE VIGNY „Rozważania o prawdzie w sztuce”
F. R. de CHATEAUBRIAND „O kościołach gotyckich”
WILLIAM WORDSWORTH Przemdowa do drugiego wydania „Ballad lirycznych”. - 1800
była w lit. angielskiej najwcześniejszą programową deklaracją romantyzmu. Program odnowienia poezji Wordsworth, kształtował w dwustronnej opozycji: przeciw osiemnastowiecznemu klasycyzmowi i przeciw groźbie inwazji kultury cywilizacji urbanistycznej. Bunt antyklasycystyczny, zmierzający do rozbicia sztywnych reguł artystycznych, wyraził się przede wszystkim w postulacie odkonwencjonalizowania języka. Postulat wprowadzenia do poezji języka potocznego i naturalnego, lecz poddanego selekcji, chroniącej przed wulgaryzmem i banalnością. Romantyczna wizja poezji jako spontanicznego wybuchu uczuć, ich autentyzmu, odrzucenie zbanalizowanych figur stylistycznych i zbędnej ornamentyki. (poezja nie jest traktowana jako coś, co dałoby się skodyfikować). Szekspira uważano za mistrza, bo też sięgał do języka potocznego. Pojawia się idea, że poezja może czerpać z wzorców ludowych.
Niechęć do rodzącej się kultury skupisk miejskich, traktowanej jako uosobienie złego smaku.
Natura - w przeciwieństwie do cywilizacji urbanistycznej - kryje w sobie źródła kreacyjnego natchnienia. Romantyczne pojęcie natury jest tu metaforyczne - jest synonimem autentyzmu, znakiem jedności między człowiekiem a światem zewnętrznym.
Postulat spontaniczności i emocjonalizmu.
Poezję uważ za sposób myślenia, (równoległy do myślenia naukowego.)
Rola wyobraźni jako waloru arystycznego. Koncepcja poezji oparta na wyobraźni kreacyjnej, dającej pełny i jedynie prawdziwy ogląd świata.
„Poezja jest wizerunkiem człowieka i natury” „Celem poezji jest wywołanie wzruszenia współistniejącego z przewagą radości”, celem poezji jest prawda uczuć „Poezja jest spontanicznym wybuchem silnych uczuć i bierze swój początek ze wzruszenia rozpamiętywanego w spokojności”