Psychologia historyczna - prof. Dymkowski

LITERATURA:

1. M. Dymkowski - ,, Między psychologią a historią . O roli złudzeń w dziejach'' - rozdz. 3. Na kartach autobiografii : casus Gandhiego i Trockiego.

Mahatma Gandhi i Lew Trocki - podobieństwa:

• Obaj wpływali na ruchy społeczne w wielu krajach , odciskając piętno na wyborach ideowych

• Troki pozostawał w cieniu Lenina , przegrywając następnie rywalizację o władzę ze Stalinem. Gandhi albo wyraźnie nie pretendował do takiej roli, albo jedynie incydentalnie przejmował funkcję przewodzenia indyjskiemu Kongresowi, ale nawet wówczas był raczej autorytetem moralnym czy przywódca duchowym niż liderem politycznym

• Obaj zakończyli życie w rezultacie skrytobójczych zamachów zajadłych wrogów, choć tylko Trocki odwoływał się do przemocy jako dozwolonego czy wręcz niezbędnego środka zwalczania przeciwników i kształtowania nowego, lepszego społeczeństwa.

• Obaj pozostawili autobiografie , które powstały w podobnym czasie. Gandhi pisał swoją w połowie lat dwudziestych naszego wieku, Trocki pod koniec tego samego dziesięciolecia. Nie są więc pisanymi na żywo wspomnieniami , a jedynie rekonstrukcją przeszłości. Żyjąc mniej więcej w tym samym czasie , swoje wspomnienia odnieśli do prawdopodobnie najważniejszego okresu własnego życia - od urodzenia do momentu pisania autobiografii ( Trocki ) bądź do okresu o kilka lat ten moment poprzedzającego (Gandhi ).

• Obaj wielokrotnie ujawniają w swoich autobiografiach dużą wrażliwość na ludzką krzywdę, na niesprawiedliwość polegającą na dyskryminacji i upośledzeniu wielkich mas ludzi. Zaliczają siebie do kategorii uprzywilejowanych i odczuwają wyraźny z tego powodu dyskomfort.

• Nie ukrywają niechęci do indywidualizmu jako wartości , przy czym swoje kolektywistyczne sympatie przekładają na działanie , odpowiednio organizując swoje życie osobiste. Wyraźnie jest widoczna u obu niechęć do dóbr materialnych, przeradzająca się wręcz w pogardę dla wszelkiego ich posiadania.

• Obaj wielokrotnie akcentują własną wytrwałość , niezłomność i upór w dążeniu do celów uznawanych za najważniejsze w życiu. Wykazują duże umiejętności przywódcze i wpływania na ludzi.

Życiorysy :

Mahatma Gandhi ( Mohandas Kramchand ):

• Urodził się w 1869 roku w stosunkowo zamożnej rodzinie , należącej do kasty kupców ( wajśja)

• Miał dwóch starszych braci, siostrę oraz dwie siostry przyrodnie z wcześniejszych małżeństw swojego ojca

• Był dzieckiem dość nieśmiałym , uczniem raczej przeciętnym. Został ożeniony ze swoją rówieśniczką już w wieku czternastu lat. Małżeństwo to dotrwało do śmierci żony w roku 1942. Państwo Gandhi mieli czterech synów.

• Po powrocie ze studiów prawniczych w Anglii, w trakcie których młody Gandhi wyraźnie dookreślił swoją hinduską tożsamość , bez większych sukcesów próbował praktyki adwokackiej w kraju ojczystym. Rychło wyjechał do Afryki Południowej , gdzie rozpoczął owocną działalność tak zawodową jak, i społeczną wśród licznej kolonii hinduskiej.

• Po powrocie z Afryki włączył się w nurt życia Indii, stopniowo modyfikując własne poglądy w kwestii podporządkowania swojego kraju Wielkiej Brytanii. Niepodległość ojczyzny , niwelacja nierówności społecznej stały się dla Gandhiego najwyższymi celami życiowymi. Dążenia te doprowadziły do wielokrotnie do angielskich więzień, ale także do rezygnacji z profitów należących mu się z racji własnego statusu.

Filozofia Gandhiego:

Wizja Indii: pragnął Indii zjednoczonych, i całkowicie wolnych w jakimkolwiek znaczeniu tego słowa. Chciał, aby hinduiści i muzułmanie odnosili się do siebie z szacunkiem i przyjaźnią. Chciał, by każdy mógł dowolnie wyrażać to, co chce, czcić i wielbić własne dziedzictwo i kulturę z równoczesnym poszanowaniem odmienności innych. Pragnął aby kobiety były traktowane tak samo jak mężczyźni i żyły z godnością, poczuciem bezpieczeństwa i czerpały korzyści z własnego rozwoju. Mahatma żądał całkowitego wyeliminowania kastowości społeczeństwa oraz takiego samego traktowania wszystkich Hindusów.

Zasada ahinsy : walki o słuszne cele bez stosowania przemocy. Walki nie będącej jednak biernym oporem jako wyrazem własnej słabości , ale połączonej z gotowością do poświęceń i wyrzeczeń. W istocie będącej heroiczną postawą, na którą stać - zdaniem Gandhiego - tylko ludzi ,,wewnętrznie silnych'', dostatecznie wzmocnionych w wyniku uporczywego samodoskonalenia.

Satya: głównym celem życia Gandhiego było poszukiwanie prawdy. Próbował ten cel osiągnąć poprzez uczenie się na własnych błędach i eksperymentowanie na samym sobie. Przekonał się, że ujawnienie prawdy nie zawsze jest popularne, ze względu na własne interesy czy uprzedzenia. Jednak raz odkryta prawda była wg. niego nie do zatrzymania, twierdził m.in., że Prawda jest daleko bardziej potężna niż jakakolwiek broń masowej zagłady.

Wegetarianizm: sposób odżywiania się Gandhiego wywodzi się z tradycji hinduizmu i dźianizmu a szczególnie jego rodzinnego stanu Gujaratu, gdzie większość mieszkańców była wegetarianami. Gandhi eksperymentował z różnymi dietami o doszedł do wniosku że dieta wegetariańska zaspokaja potrzeby jego organizmu. Jakkolwiek dopuszczał tez możliwość jedzenia jajek o czym wspomina w swoim artykule "Klucz do zdrowia". Wielokrotnie powstrzymywał się od jedzenia, używając postu jako broni politycznej. Odmawiał jedzenia nawet w obliczu śmierci głodowej dopóki jego żądania nie zostały spełnione.

Celibat: Gandhi porzucił współżycie seksualne w wieku 36 lat, zachowując celibat, gdy jednocześnie był żonaty. Ta decyzja była spowodowana głównie ideą hinduizmu tzw. brahmaćarją - duchową i cielesną czystością - powiązaną z celibatem i ascetyzmem. Początkowo Gandhi nie wierzył że takie praktyki są odpowiednie dla każdego. W swojej autobiografii pisze, że stoczył bitwę z napastliwym pożądaniem i pozbył się zazdrości dzięki młodej narzeczonej, Kasturbie. Czuł się moralnie zobowiązany do zachowania celibatu po to aby wyrobić w sobie uczucie miłości a pozbyć dzikiego pożądania.

Milczenie: Gandhi spędzał jeden dzień w każdym tygodniu na milczeniu. Wierzył, że powstrzymywanie się od mówienia przynosi mu wewnętrzny spokój. Tą swoją zasadę wywodził zasadę wywodził z hinduskich nakazów mouny (ciszy) i shanty (harmonii). W takich dniach porozumiewał się ze światem poprzez pismo. Przez trzy i pół roku od wieku 37 lat Gandhi odmawiał czytania prasy twierdząc, że stan chaosu na świecie, opisywany w gazetach wprowadza zamieszanie w jego umyśle.

Religia: Gandhi twierdził że osnową każdej religii jest prawda i miłość (współczucie, brak przemocy i Złota Reguła). Był także głęboko poruszony przez chrześcijańską naukę o nie stawianiu oporu i "nadstawianiu drugiego policzka". Gandhi był zaniepokojony tym że wyznawcy różnych religii czczą ich symbole takie jak krzyż, a ignorują znaczenie podstawowych prawd takich jak poświęcenie się za bliźniego.

Lew Dawidowicz Trocki (właśc. Lejba Bronstein, ur. 26 października 1879, zm. 21 sierpnia 1940) - rewolucjonista rosyjski, jeden z twórców i przywódców Rosji Radzieckiej. Bliski współpracownik Włodzimierza Lenina, uczestnik rewolucji 1905-1907. Był przewodniczącym Rady Delegatów Robotniczych w Petersburgu, po jej upadku na emigracji do wybuchu rewolucji lutowej.

Podczas Rewolucji październikowej ludowy komisarz spraw zagranicznych, negocjował brzeski traktat pokojowy (pokój brzeski), następnie komisarz spraw wojskowych i morskich, główny organizator Armii Czerwonej.

Po śmierci Lenina (1924) pozostawał w ostrym konflikcie ze Stalinem na tle walki o sukcesję po Leninie. Po przegranej ze Stalinem od 1924 kolejno usuwany ze stanowisk państwowych i partyjnych, a w 1927 z partii.

W 1929 roku został wyrzucony przez Stalina z ZSRR, a w 1932 pozbawiony obywatelstwa. Przebywał na emigracji w Turcji, Francji, Norwegii i w Meksyku. Z zagranicy toczył walkę ze Stalinem. W 1938 roku utworzył IV Międzynarodówkę. Krytykował dyktaturę Stalina jako zdradę ideałów rewolucji i wynaturzenie istoty państwa radzieckiego.

W roku 1940 został zamordowany na rozkaz Stalina w Meksyku przez agenta NKWD Ramóna Mercadera.

Zniekształcenia - deformacje samowiedzy i światopoglądu:

• Zarówno Gandhi jak i Trocki zdają sobie sprawę z tego, że w ich autobiografiach swoje piętno odcisnęły dewastujące skutki upływu czasu np. zawodność pamięci. Przy czym Trocki deklaruje , że jego pamięć ,, nie jest bezinteresowna''.

• Trocki spisywał swoje losy w monecie wyjątkowo trudnej dla siebie sytuacji, w początkowym dla siebie okresie emigracji po przegranej walce w Kraju Rad , w obliczu upokarzających poszukiwań azylu politycznego w państwach, w których elity polityczne uważały go za wroga.

• Dla Trockiego napisanie autobiografii miało na celu skonstruowanie narzędzia użytecznego w przyszłej walce o władze. Nie zawsze w zgodzie z ustaleniami historyków.

• Gandhi pisał swoją autobiografię w czasie ostatecznej krystalizacji swoich poglądów , utwierdzania się w słuszności dokonywanych strategicznych wyborów

• Trocki w swojej autobiografii mało miejsca poświęcił swojemu życiu prywatnemu - wątki , które opisywał bezpośrednio dotyczyły wydarzeń historycznych w których uczestniczył. Natomiast Gandhi relacjonował swoje życie rodzinne bardziej szczegółowo. Ukazywany przez niego wizerunek członków rodziny jest pełen ciepłych barw , ale także i cierpkich słów krytyki.

Między maskującą hipokryzją a egotyzmem:

• Gandhi w swojej autobiografii sporo wysiłku wkłada w demonstrowanie swojej wyrozumiałości dla niedoskonałości bliźnich oraz ich zachowań kwalifikowanych jako naganne , jak też tolerancji dla ich odmiennych i przeto nieakceptowanych poglądów

• Trocki wykazuje się złożonością poznawczą- opisuje siebie , jak i innych ludzi w wielu wymiarach. Owocem tego jest bogactwo obrazu świata społecznego. Jednak Gandhi formułuje jednoznaczne, spójne i spolaryzowane opisy - często uzewnętrzniają się skraje oceny.

• W opisach siebie obaj autorzy wykorzystują mniej zróżnicowaną paletę barw. Najwięcej tu określeń ukazujących własną osobę w korzystnym świetle. Tym samym ujawniają skłonność do formułowania pozytywnych samoocen.

• Gandhi wykazuje większą skłonność od Trockiego do ukazywania swoich słabych stron, jakich jak: łatwowierność , nadwrażliwość.

• Niekiedy obaj akcentują, że zdarzyło im się w życiu popełnić jakiś błąd- jednakże dla równowagi akcentują także swoją niezależność od autorytetów , nonkonformizm czy też niezłomność w długotrwałym dążeniu.

• Trocki często demonstruje swoją odwagę, nawet w sytuacjach niezwykle trudnych - nie kryje poczucia wyższości wobec przeciętnych zjadaczy chleba . By uwiarygodnić swoja samoocenę często powołuje się na opinie innych ludzi w danym wymiarze.

• Gandhi i Trocki często akcentują swój upór w dążeniu do celu. Obaj nie ukrywają , że charakteryzuje ich wybujała, choć usprawiedliwiona ambicja. U obu wówczas bez trudu można się doszukiwać sformułowań ukazujących ich jako ludzi sumiennych, którzy z duża pilnością i dokładnością realizują swoją zasadniczą działalność.

• Obaj demonstrują, że posiadają ważne uzdolnienia i kompetencje , przydatne czy wręcz niezbędne w ich różnorakiej aktywności.

• Gandhi sporo miejsca w swojej autobiografii poświęca opisowi prób samodoskonalenia , eksperymentom nad samym sobą , poszukiwaniem najpierw własnej tożsamości , z czasem pełnego panowania nas własnymi impulsami , emocjami , dążeniami , a nawet myśleniem .Wyraźnie dumny jest ze swoich osiągnięć.

• Względne ubóstwo opisów własnego osoby Trockiego i życia osobistego jest konsekwencją jego zaabsorbowania działalnością, która niemal bez reszty zdaje się być rezultatem zaangażowania ideologicznego i związanych z nim fascynacji. Wprost pisze, że własna osoba jest spostrzegana i opisywana w kategoriach użyteczności dla osiągania tych celów.

• Trocki mało wysiłku wkłada w kamuflowanie przed czytelnikiem swojego egotyzmu, więcej uwagi tej kwestii poświęca Gandhi.

Dogmatyzm, jak i wierność samemu sobie:

- Gandhi w swojej autobiografii sygnalizuje zdolność do kompromisów. Jest ona widoczna zarówno na płaszczyźnie życia osobistego jak i życia politycznego. Tendencja ta harmonijnie współwystępuje z ostrożnością w głoszeniu kategorialnych sądów.

- Gandhi wiele swoich poglądów rewidował w czasie swojego życia

- Trockiemu można przypisać skłonność do złudzeń niepodatnych na modyfikacje

- Charakterystyczna dla Trockiego jest skłonność do dogmatyzmu przejawiającego się w traktowaniu inaczej myślących jako wrogów

- Wiele sformułowań w obu autobiografiach sugeruje dużą stabilność , pewność i sztywność poglądów. Ich autorzy nie bez dumy relacjonują odporność na zmianę swoich sądów , przeświadczeń i wyobrażeń. Są one podtrzymywane nawet wówczas, gdy informacje napływające z zewnątrz im przeczą.

- dogmatyzm obu ujawnia się szczególnie wyraźnie wówczas, gdy osobiste doświadczenia czy bieg wydarzeń w makroskali wyraźnie zaprzeczają trafności ich poglądów

- Gandhi jest mniej pewny siebie , niż Trocki, w publicznym deklarowaniu , że własne przekonania są swoistym antidotum na zło tego świata, ale też zdecydowanie częściej jest skłonny sygnalizować nurtujące go wątpliwości. Nie wstydzi się do nich przyznać.

- Trocki natomiast nie ma wątpliwości , że dysponuje niezawodną recepturą uformowania nowego porządku .

Podmioty historii czy tylko jej wyraziciele?

• Więcej rozważań nad rolą jednostki w historii można znaleźć u Trockiego . Często deklaruje poczucie wpływu na bieg dziejów, upatruje jego genezy w zrozumieniu istoty procesu historycznego , trafnym pojmowaniem jego sensu. Ufna wiara , że dalszy przebieg dziejów jest trafnie odczytywany , dzięki odpowiedniemu wykorzystaniu niezawodnych narzędzi interpretacyjnych , jakich dostarcza marksizm , stawia do w subiektywnie uprzywilejowanej pozycji.

• Z wielu wypowiedzi Trockiego przebija poczucie misji i rozumienia istoty dziejów. Zarazem przeświadczenie o własnych umiejętnościach przywódczych, o tym , że jest człowiekiem , który może przyczynić się do przybliżenia realizacji ideologicznie zdefiniowanych celów.

• Z opisów Trockiego wynika, że proces historyczny jest zdeterminowany i nieuchronny , choć niekoniecznie linearny. Zazwyczaj historia ,, kroczy raczej zygzakami'' , a jej drogi bywają kręte , zmiany zaś często zachodzą skokowo.

• Zdaniem Gadhiego , jednostka może wpływać na innych ludzi w rezultacie zaś na bieg dziejów, przy czym jej podmiotowość jest współwyznaczona przez efekty pracy nad samym sobą . Im bardziej człowiek panuje nad swoimi impulsami i emocjami , zwłaszcza zaś nad miotającymi nim namiętnościami , w im większym stopniu jest panem własnych myśli , tym bardziej kontroluje , z boskim przyzwoleniem , swoje działania. W rezultacie zaś może wpływać na otoczenie, w jakim stopniu kreować rzeczywistość.

• Trocki natomiast odrzuca jakąkolwiek ingerencję Boga i wszelką religijność

• Trocki deklaruje też, że siły gospodarcze zawsze są motorem historii, a zarazem nie ukrywa przekonania , że rewolucyjna przemoc może odgrywać pozytywną rolę w dziejach.

• Poczucie wpływu na historię u obu jest uwikłane w fatalizm. W każdym przypadku nie jest to ten rodzaj fatalizmu, który wyklucza jakikolwiek współudział jednostki w kreowaniu zmieniającej się rzeczywistości.

Złudzenia, które odcisnęły piętno na dziejach:

• Gandhi odegrał bezprecedensową rolę w historii współczesnych Indii. Ważne elementy ideałów, które mu przyświecały , gdy kierował ruchem nieposłuszeństwa władzom bez odwoływania się do przemocy ( najpierw a Afryce Południowej , później w Indiach ), zostały przejęte i zasymilowane przez późniejsze ruchy społeczne w rozmaitych krajach , w których obowiązywały zasady liberalnej demokracji.

• Trocki odegrał wielką rolę w historii Rosji, a zwłaszcza powstającego Związku Radzieckiego. Nawet jego wrogowie skłonni byli przyznać mu niewątpliwe zasługi już w przebiegu rewolucji 1905 roku. Tak w rewolucji październikowej, jak w trakcie następującej po niej wojnie domowej odegrał wręcz rolę zasadniczą . Jego wpływ na przebieg historii ujawnił się również , gdy po przegranej walce o władze ze Stalinem oddziaływał tak swoim przykładem , jak i głoszącymi ideami na rozmaite ruchy rewolucyjne daleko poza granicami Związku Radzieckiego.

Zarówno Gandhi , jak i Trocki żywili się złudzeniami, zmieniając rzeczywistość, ale też inspirowali zachowania całych mas ludzi, którzy im zawierzyli. Można przypuszczać , że owe złudzenia ułatwiły w dużym stopniu realizację dążeń. Formułowane przez obydwu przywódców przewidywań odwołujących się do żywionych iluzji znajdowały potwierdzenie w zasadzie samospełniającego się proroctwa.

2. T. Pawelec ( red. ) Psyche i Klio ,, Historia w oczach psychohistoryków'' - rozdz. Podejście psychohistoryczne , Mazlish B.

Psychohistoria zapoczątkowana przez Freuda w pracy o Leonardzie da Vinci , występowała dotąd głównie w postaci psychobiografii i generalnie mocniej akcentowała aspekt psychoanalizy niż historyczny.

Psychohistoria:

• to zastosowanie szczególnego rodzaju teorii psychoanalitycznej - która kładzie nacisk zarówno na czynniki ego, superego, jak też id oraz która zwraca uwagę na działanie mechanizmów obronnych i adaptacyjnych

• stara się zastosować historię do psychoanalizy - zbadać wartość koncepcji psychoanalitycznych w świetle zmiany historycznej.

Psychohistoria nie może być redukowana do formuł matematycznych czy prostych twierdzeń o charakterze praw , jak ma to miejsce w przyrodoznawstwie. Nie może również zadowalać się pseudotwierdzeniami lub pochopnymi sądami w rodzaju takich , jak,, Nixon jest typem depresyjnym'' albo ,, Nixon ma silny kompleks Edypa , przeniesiony na swe rywalizujące rodzeństwo''. Samo w sobie takie twierdzenie , nawet jeśli byłoby prawdziwe, mówi niewiele i może być ogólnie mylące.

Całość nadaje znaczenie poszczególnym częściom- części mogą być zrozumiałe jedynie w kategoriach całości.

Psychoanaliza jest formą historii osobistej. Według Hansa Meyerhoff'a , psychoanaliza i historia zajmują się materiałami z przeszłości, dążą do ,,rekonstrukcji'' ciągu wydarzeń na podstawie fragmentarycznych danych i dostarczają ,,wyjaśnień'' opartych raczej na całości tej rekonstrukcji niż na prawach ogólnych''.

Erikson - procesy współistniejące , korespondujące:

• postępy w procesach somatycznych, np. wzrost ciała , wpływają na postępy - jak też same podlegają wpływom - w zakresie procesów ego ( świadome uczenie się oraz opanowywanie problemów świata realnego ) oraz postępów w zakresie procesów superego ( sumienie i moralność ).

Problem determinizmu w psychoanalizie:

• Freud podkreślał z naciskiem, że wśród aktów psychicznych panuje ścisły determinizm ; ,, przypadki'' nie istnieją. ,, Wolne skojarzenia'', podstawa analizy snów oraz terapia , są ,,wolne'' jedynie w tym sensie , że nie są hamowane przez cenzurę ,,logicznego'', ,, racjonalnego'' myślenia , zwyczajów i moralności. Nie są one jednak niezdeterminowane.

Wolne skojarzenia jako wielorakie uwarunkowanie:

• to samo słowo lub symbol może odnosić się do wielu elementów w nieświadomości danej osoby

• pojedynczy nieświadomy popęd lub proces behawioralny może wywoływać niezliczone świadome manifestacje

Lęk kastracyjny:

• lęk taki może manifestować się namiętnością wobec głowy Meduzy ( jak to analizował Freud i co przejawiał Hitler ) , nadzwyczajnym zainteresowaniem obcinaniem głów, nadmierną fascynacją osobą Henryka VIII i egzekucjami jego żon itd.

• jeden konkretny lęk może manifestować się na wiele sposobów

Zarówno historia , jak i psychoanaliza są zasadniczo badaniami typu ,,retrodykcyjnego'' , to znaczy, iż zasadniczo obie wychodzą od jakiegoś wydarzenia , ,,aktualnej sytuacji'' - pacjenta -histeryka , wojny światowej itd. - następnie usiłują wyjaśnić , jak do tego doszło i jakie to ma znaczenie.

Studium Adolfa Hitlera - 1943 rok , Walter Langer :

• Langer przedstawia różnorodne ewentualności polityczne dla Niemiec w czasie wojny i wysuwa naukowe przypuszczenia, jak Hitler mógłby się w tych warunkach zachować. Przewidywania tego badacza posiadają wysoką trafność.

Psychohistoria to zespolenie psychoanalizy oraz historii ( nie zaś zastosowanie jednej do drugiej ), w którym obie dyscypliny wzajemnie się uzupełniają. Taki jest ideał, jednak w praktyce historia jak dotąd niewiele miała do powiedzenia na temat psychoanalizy.

Ustalenia psychohistorii nie dają się łatwo i skutecznie ująć w sposób syntetyczny. Poczucie przekonania bierze się z nagromadzenia (gęstości) materiałów dowodowych potwierdzających się i ujętych w uporządkowanej formie. Same ustalenia są zasadniczo retrospektywne i jedynie w niewielkim stopniu mogą posiadać moc prewidystyczą.

Psychohistoria zapewnia przede wszystkim większe zrozumienie sensu i znaczenia materiałów z przeszłości, jakimi się zajmuje. Ponadto ustalenia psychohistorii maja charakter twierdzeń i hipotez uzupełniających , nie zastępują innych wysiłków na terenie nauk społecznych czy politycznych. Psychohistoria osiąga to poprzez skupienie uwagi na ,,procesach korespondujących''.

3. T. Pawelec ,, Dzieje i nieświadomość. Założenia teoretyczne i praktyka badawcza psychohistorii''- rozdz. 4: Psychohistoryczne studia przypadków

Psychohistoryczne studia przypadków:

Izaak Newton ,, pędzlem psychohistoryka''

Frank E. Manuel profesor historii na wielu czołowych amerykańskich uniwersytetach napisał książkę ,, Portret Izaaka Newtona''. Ujęta w osiemnaście rozdziałów i wstęp praca podzielona jest na trzy podstawowe , ułożone chronologicznie części:

• Chłopak z Lincolnshire

• Profesor na Katedrze Lucasa

• W Londynie

Manuel zamierzał konstruować portret Newtona oparty na teorii psychoanalitycznej. Poszukiwał determinant rozwoju osobowości przede wszystkim we wczesnych doświadczeniach psychicznych Newtona , zwłaszcza tych nabywanych w kontaktach z pierwszymi znaczącymi postaciami dzieciństwa - matką oraz innymi członkami rodziny. W szczególności Manuel w biografii zaznacza:

• ,, Matka była główną postacią w życiu Newtona. Jej odejście do innego mężczyzny ( Izaak miał wtedy 3 lata i pozostawał z babką ), zaprzeczenie miłości do niego , przyniosło mu cierpienie, zrodziło w nim agresję , uczyniło bojaźliwym. Po tym , gdy należała wyłącznie do niego - ojca nie było ( zmarł przed narodzeniem chłopca ).

• Równie znaczącym dla kształtowania się neurotycznych i represyjnych cech osobowości Newtona był purytański kodeks moralny , w którym wzrastał i dojrzewał - ,,skrupulatność , surowość, dyscyplina, pracowitość i strach wpojony prze represyjną moralność ukształtowały wcześnie jego charakter. Siedział w nim wewnętrzny cenzor.

• Za grzech śmiertelny miał kłamstwo , egotyzm, naruszenie odpoczynku niedzielnego, nie uchodziło mu żadne stosowanie przemocy ani utrata kontroli nad sobą.

• Manuel przedstawił w biografii Newtona jako osobę naznaczona traumatycznymi doświadczeniami straty, samotności , nie potrafiącą nawiązywać kontaktów emocjonalnych z ludźmi, ogarniętą lękiem i depresją.

• Biograf podkreślał, że być może to ,, niepokój i strach przed nieznanym'' leży u źródeł nienasyconego pragnienia wiedzy Newtona. Wiedza zmatematyzowana bowiem uwalniała go od dylematów.

• Z notatek , które pozostawił po swojej śmierci Newton ( z których także przy pisaniu biografii korzystał Manuel ) wynika, że często odczuwał on strach, niepokój, smutek. Często także był podejrzliwy i zamknięty w sobie.

Izaak Newton

Sir Isaac Newton (ur. 25 grudnia 1642 r., zm. 20 marca 1727 r. , wg używanego wtedy kalendarza juliańskiego; lub ur. 4 stycznia 1643 r., zm. 31 marca 1727 r. wg kalendarza gregoriańskiego) był angielskim fizykiem, matematykiem, astronomem, filozofem, historykiem, badaczem Biblii i alchemikiem.

Jako pierwszy wykazał, że te same prawa rządzą ruchem ciał na Ziemi jak i ruchem ciał niebieskich. Był odpowiedzialny za rewolucję naukową i rozwój heliocentryzmu. Podał matematyczne uzasadnienie dla praw Keplera i rozszerzył je udowadniając, że orbity (w większości komet) są nie tylko eliptyczne, ale mogą być też hiperboliczne i paraboliczne. Głosił, że światło ma naturę korpuskularną, czyli że składa się z cząstek. Był pierwszym, który zdał sobie sprawę, że widmo barw obserwowane podczas padania białego światła na pryzmat jest cechą padającego światła, a nie pryzmatu, jak głosił 400 lat wcześniej Roger Bacon.

Rozwinął prawo ostygania. Sformułował twierdzenie o dwumianie i zasady zachowania pędu oraz momentu pędu. Zajmował się też pomiarami prędkości dźwięku w powietrzu i ogłosił teorię pochodzenia gwiazd. Był twórcą rachunku wariacyjnego. Jako pierwszy opisał matematycznie zjawisko pływów morskich (1687).

* źródło ,, Encyklopedia historyczna''.

Władca i jego dzieciństwo : młode lata Ludwika XIII

Napisania studium dzieciństwa króla Francji Ludwika XIII podjęła się Elizabeth Wirth Marvick. Autorka biografii z wykształcenia jest politologiem. Zasadniczo zajmuje się psychologią polityczną i wykłada na wieku amerykańskich uniwersytetach. Znaczna cześć jej aktywności, jako niezależnej badaczki, koncentruje się na problematyce przywództwa politycznego dawniej i współcześnie.

Studium nad Ludwikiem XIII , owoc 20 lat badań źródłowych , uchodzi za najistotniejszy wkład tej autorki w zakresie psychohistorycznych studiów nad dziejami dzieciństwa.

Zasadniczym celem pracy jest skonstruowanie wyjaśnienia ( wskazanie przyczyn ) dla fundamentalnych sprzeczności charakteru Ludwika XIII , króla Francji, który - jak zauważa Marvick - już przez współczesnych nazywany był ,, Niepojętym''.

Cennym narzędziem przy pisaniu biografii dla Marvick był zachowany dziennik pisany przez osobistego lekarza Ludwika XIII - Jeana Heroarda , w którym opisuje on wszystkie wydarzenia młodego przyszłego króla od narodzin aż do dwudziestego szóstego roku życia.

Odnotowano w owym dzienniku treść snów Ludwika XIII , co do kogo mówił i w jakich okolicznościach, jakie miał skojarzenia, przedstawiono jego zabawy i naukę. Uchwycono także proces formowania się określonych wzorców zachowań i nastawień uczuciowych w relacji do konkretnych osób i okoliczności, które je zapoczątkowały i utrwaliły.

Autorka już na samym wstępie biografii zaznacza , że relacje z wczesnego dzieciństwa Ludwika XIII miały istotny wpływ na dalszy bieg życia tego władcy, oto najważniejsze z nich:

• Lekarz młodego króla - Heroard, pośredniczył niczym matka dziecka, pomiędzy wewnętrznym a zewnętrznym światem Ludwika XIII. Niczym rodzic próbował go chronić i edukować . Zwalczał zagrożenia - realne i wyimaginowane - dla zdrowia i bezpieczeństwa oraz pouczał go, jaki podejmować środki zapobiegawcze.

• Już w drugiej dobie życia Ludwika XIII , Heroard zalecił wykonanie chirurgicznej operacji podcięcia języczka dziecka. Uważał lekarz bowiem, że dziecko ma kłopoty z prawidłowym ssaniem. Ten zabieg uniemożliwił niemowlęciu uzyskanie poczucia panowania nad swoimi procesami wewnętrznymi. Działania lekarza spowodowały nadanie znaczenia strefie analnej jako późniejszemu punktowi centralnemu w relacjach ze światem zewnętrznym.

• Ludwik XIII bardzo późno nauczył się samodzielnie załatwiać potrzeby fizjologiczne- gdy miał 5,5 roku ( przyczynom tego były ciągłe ingerencje lekarza ). Doświadczenie braku autonomii i podleganie kontroli w sferze fizjologicznej prowadziło do niedorozwoju poczucia autonomii dziecka i kształtowania się trwałego poczucia lęku.

• Wśród technik dyscyplinowania dziecka dominowały takie jak: straszenie duchami, straszydłami , które miały za karę zabrać dziecku zabawki i inne przedmioty czy nawet pozbawić pewnych części ciała.

• Kontakty dziecka z ojcem polegały na wymuszaniu przez rodziciela określonych zachowań ( np. przez groźby symbolicznego lub realnego pozbawienia dziecka czegoś).

• Marvick określa relacje ojca i syna jako ,, wodzenie na pokuszenie'': król przemiennie demonstrował czułość i przemoc w stosunku do syna , powodując w nim sprzeczne uczucia.

• Traumatycznym przeżyciem dla Ludwika XIII była strata ojca w wieku 9 lat.

• W wieku piętnastu lat Ludwik XIII uzyskał rzeczywistą władzę we Francji.

• Młody władca od dzieciństwa oszukiwany - wykazywał się nieufnością i podejrzliwością. Tłumiona wściekłość często manifestowała się w jego snach. Ciągłe także odczuwał poczucie straty jak i pozbawienia do jakiś należnych mu dobór. Skrzętnie także usuwał osoby ze swojego otoczenia, którym nie ufał ( także swoją matkę - zesłał ją na wygnanie ). Narastające uczucie lęku, wściekłości i gniewu zwykle opanowywał prze aktywne działanie.

Ludwik XIII (ur. 27 września 1601, zm. 14 maja 1643) - król Francji i Nawarry od 1610, syn Henryka IV, z dynastii Burbonów. W chwili śmierci ojca miał tylko 9 lat, więc do czasu pełnoletniości realne rządy regencyjne sprawowała jego matka Maria Medycejska.

W 1615 Ludwik ożenił się z Anną Austriaczką, córką króla Hiszpanii Filipa III.

Ludwik XIII wraz z kardynałem Richelieu rywalizowali z Habsburgami o dominację w Europie. Przyłączyli się do domowej wojny religijnej, toczonej w latach 1618-1648 w Rzeszy Niemieckiej (wojna trzydziestoletnia). Katolicka Francja wsparła w tej wojnie protestantów, wypowiadając w 1635 r. wojnę Lidze katolickiej w Wojnie trzydziestoletniej Francja pod panowaniem Ludwika XIII opanowała w 1638 r. Senegal, położony na zachodnim wybrzeżu Afryki.

Król Ludwik XIII zmarł w 1643 r. w wieku 42 lat. Koronę po nim przejął jego najstarszy syn Ludwik (1643-1715). Jego młodszy syn Filip dał początek istniejącej do dziś orleańskiej linii Burbonów.

Ludwik XIII ( źródło ,, Encyklopedia historyczna'' )

Uwielbiany symbol narodu : Wilhelm II i potrzeby psychologiczne jego poddanych:

Praca ,, Wilhelm II and Germans'' Thomasa A. Kohuta ukazała się w 1991roku. Należy do nowszych publikacji będących przykładami aktualnych osiągnięć pisarstwa psychohistorycznego.

Według Petera Loewenberga praca Kohuta jest ,, studium nad niemiecką narodową fantazją , symbolizmem oraz polityką''. Przedmiotem rozważań autora biografii Wilhelma II stał się przywódca oraz społeczeństwo okresu jego panowania. Celem książki jest wyjaśnienie historycznego znaczenia osobowości Wilhelma II , zdefiniowanie wpływu, jaki osobowość ta wywierała na Niemców , oraz wpływu , jaki Niemcy wywierali na tę osobowość.

Praca ,, Wilhelm II and Germans'' ma dwudzielną konstrukcję:

• W pierwszej części ukazano , jak cechy osobowości Wilhelma były kształtowane przez historię jego dzieciństwa , dojrzewania i wczesnej dorosłości , a także przez ,,siły historyczne owego czasu'' - te bowiem wpływały na jego historię osobistą. Kohut określa ten proces mianem ,, upolityczniania osobowości''.

• W drugiej części autor zajmuje się ,,personalizacją życia politycznego'' w Niemczech doby wilhelmińskiej , przedstawiając , jak i dlaczego , ,, pomimo politycznej niekompetencji'', Wilhelm II był w stanie funkcjonować jako symboliczny przywódca Niemców , tzn. ,,duchowe i emocjonalne ucieleśnienie niemieckiego ludu i narodu, wyrażające w podniosły sposób narodowe ideały i społeczne aspiracje''.

Kohut, pisząc biografię Wilhelma II posiłkował się psychoanalizą - jednak najwięcej wskazówek uzyskał w psychologii self.

Charakterystyka postaci Wilhelma II:

• Wilhelm II niejako od najmłodszych lat był zmuszany przez matkę ( królową Wiktorię) do dorównywania ideałowi , jakim był według niej, jej ojciec - książę Albert. Wilhelm nie przejawiał ani fizycznych ani intelektualnych zdolności, by móc spełnić marzenia swej matki. Przesadne nadzieje i obawy matki stały się psychologicznym dziedzictwem , z którym musiał się zmagać całe życie. Nastrój Wilhelma mógł przechodzić od uniesienia do rozpaczy w ciągu paru sekund. Marzenie jego matki stało się dla niego trwałą depresją. Wyjątkowa wrażliwość dorosłego Wilhelma na otoczenie również była produktem braku emocjonalnego oparcia ze strony matki. Wszystko to spowodowało , że Wilhelm odczuwał brak poczucia bezpieczeństwa , lęk , zwątpienie w siebie , pragnienie akceptacji i oparcia , których zabrakło mu w młodych latach.

• Wilhelm miał trudności z wyzwalaniem się od matki. Proces emocjonalnego oddzielania się Wilhelma od Wiktorii realizowany był w trzech etapach: po pierwsze przez jego przywiązanie do co najmniej trzech starszych kobiet ; po drugie przez zaręczyny i małżeństwo z Doną ; po trzecie przez stosunkowo nagłe i gwałtowne odrzucenie rodziców.

• W młodych latach Wilhelm był zaniedbywany przez ojca - księcia Fryderyka, był on bowiem całkiem zdominowany przez żonę - to ona podejmowała ostateczne decyzje.

Postrzeganie polityki przez Wilhelma II:

• Postrzegał on państwa jakby były one jednostkami ludzkimi - żyjącymi , oddychającymi, posiadającymi emocje

• Odnosił się personalnie do zjawisk w sferze państwa - ,, brał wszystko do siebie''; poszukiwał sympatii, aprobaty i wsparcia , chciał odbierać pozytywne i negatywne bodźce.

• Cesarz odwoływał się do takich potrzeb swoich poddanych i uczuć , jakich sam doświadczał. Stał się niejako ,,przedłużeniem'' swoich poddanych. Dzięki swoich zabiegom przyczynił się do wzrostu poczucia narodowej tożsamości. Przez wspólne uroczyste wyrażanie entuzjazmu dla symbolicznego uosobienia narodu , Niemcy mieli rozwinąć grupową tożsamość narodową przekraczającą podziały regionalne, społeczne , polityczne oraz religijne. Wilhelm II jako postać nieustannie czczona , stał się centralnym punktem dążeń nacjonalistycznych, wspaniałym symbolem dumnych , pełnych chwały i zjednoczonych Niemiec.

Wilhelm II (ur. 27 stycznia 1859 w Berlinie, zm. 4 czerwca 1941 w Doorn w Holandii) - ostatni niemiecki cesarz i król Prus.

* źródło ,, Encyklopedia historyczna''

4. Runyan ,, Historia życia a psychobiografii. Badania teorii i metody''

• Rozdz. 7. Metoda studium przypadku

Metoda studium przypadków wymaga prezentacji i interpretacji szczegółowych informacji dotyczących jakiegoś tematu, którym jest jakieś wydarzenie , pewna kultur , czy to, co stanowi ośrodek zainteresowania - przebieg indywidualnego życia.

To tradycyjne podejście we wszystkich badaniach klinicznych. Wiele obszarów wiedzy znanych dziś klinicystom , odkryto przy użyciu metody studium przypadków.

Wady metody:

W myśl poglądu Lundberga metoda studium przypadku:

• nie jest sama metodą badawcza , ale zaledwie pierwszym krokiem w kierunku metody badawczej

• indywidualne przypadki nabierają znaczenia naukowego dopiero po ich sklasyfikowaniu i podsumowaniu w takiej formie , by ujawniły jednolitości, typy i wzory zachowań

• metoda statystyczna jest najlepszą metodą naukową klasyfikacji i podsumowania dużej ilości przypadków

Campbell i Stanley ( 1966 ) stwierdzają , że studia pojedynczych przypadków ,, wykazują kompletny brak kontroli i wydają się nie mieć żadnej wartości naukowej''.

Campbell w późniejszym okresie wycofał się ze swego ,,dogmatycznego dyskredytowania studium przypadków''.

Charakterystyczne dla metodologii studium przypadków są zwykle niezliczone źródła niekontrolowanych odcień , nieodpowiedni opis zmiennych zależnych i niezależnych oraz trudność powtórzenia.

Kazein, uznając niektóre z zalet studium przypadku , stwierdza, że ,, ograniczenia tradycyjnego studium przypadków powodują, iż uzyskane informacje są często słabe pod względem naukowym a czasem w ogóle nie do przyjęcia''.

Konceptualizacja metody studium przypadku

Kontrowersje dotyczące wartości studium przypadków:

• jedną z niejasnych kwestii jest problem możliwości wprowadzenia błędów poprzez użycie metody retrospektywnej. Istotne dane dotyczące odchyleń i niedokładności w relacjach retrospektywnych wywołują pytania na temat wartości takich relacji dla celów naukowych

• stosunek metod jakościowych do ilościowych - niekiedy twierdzi się, że metody ilościowe są podstawa przedsięwzięcia naukowego

• dane ,, subiektywne i obiektywne'' - za istotną wartość studiów historii życia uznano dostarczenie subiektywnych informacji o doświadczeniu społecznym

• tworzenie i weryfikacja uogólnień kauzalnych ( przyczynowych ) - twierdzi się, że studia przypadków mają niską ,,wewnętrzną wartość'', co oznacza, że trudno jest wykluczać konkurencyjne wyjaśnienie przyczynowe , oraz niską ,, wartość zewnętrzną'' , co oznacza , że trudno jest przenosić spostrzeżenia pojedynczego przypadku na uogólnienia dotyczące całej populacji.

• często krytykuje się studia przypadków za ich brak ,, mechanizmów kontrolnych''. Zgodnie z takim poglądem ,, zasadniczą słabością'' studium przypadku jest to, że ,, nie stanowi ono żadnej bazy dla porównywania , a porównywanie jest w nauce czymś bardzo istotnym'' ( Carlsmith, Ellsworth i Aronson, 1976 ).

Studia przypadków nadają się przede wszystkim do:

• opisywania doświadczenia poszczególnych ludzi

• rozwijania interpretacji doświadczenia

• budowania przewidywań, planów i decyzji w określonym kontekście

Definicja i typy metod studium przypadku

Studium przypadków - oparta na najlepszych dostępnych materiałach dowodowych, rekonstrukcja i interpretacja części życia ludzkiego'' ( Bromley , 1977 ).

studium przypadku tworzy się zwykle w odpowiedzi na problem ze zrozumieniem czegoś , albo / i na problem wymagający praktycznego działania.

Trzy typy studium przypadku :

1. pierwsza z form bada problemy i uwarunkowania danej osoby do czasu terapii , zwierając materiał prezentujący problemy , ocenę , diagnozę , odpowiednią historię z przeszłości

2. drugi z typów koncentruje się na procesie terapeutycznym , na interakcji pacjenta i terapeuty w przebiegu leczenia

3. trzeci typ największy nacisk kładzie na ocenę efektów terapii

Psychodynamiczne studia przypadków kładą większy nacisk na przebieg terapii i historię ją poprzedzającą

Studia behawioralne bardziej uwypuklają ocenę efektów konkretnych interakcji.

Light wymienia sześć typów koncepcji badania przypadku:

1. analityczne studium przypadku - koncentruje się na psychologicznej historii i psychodynamice danej osoby

2. diagnostyczne studium przypadku - kładzie nacisk na zagadnienia różnych diagnoz

3. studium neurologiczne - w jakim stopniu kłopoty pacjenta można przypisać jego zaburzeniom neurologicznym

4. terapeutyczne studium przypadku - dotyczy procesów i problemów prowadzenia terapii z konkretnym pacjentem

5. studium administracyjne - koncentruje się na problemach administracyjnych , takich jak na przykład postępowanie z agresywnymi czy destrukcyjnymi pacjentami na oddziałach

6. studium zwolnienia - zajmuje się alternatywami i planami życia lub terapii dla osoby po zwolnieniu ze szpitala.

,, Studium przypadku zajmuje się zwykle problemem przystosowania się w pewnym relatywnie krótkim i zwartym okresie czyjegoś życia , chociaż opis przypadku może zawierać pewne informacje z historii życia stanowiące kontekst'' ( Bromley , 1977 ).

Trzy studia przypadków:

Jerzy III (król Anglii, panujący w latach 1760 -1820 ):

• miał w swym życiu 5 wyraźnych okresów chorobowych, z których żaden , poza ostatnim , nie trwał dłużej niż kilka miesięcy

• najpełniej udokumentowany atak, mający największe implikacje polityczne wystąpił w latach 1788 -1789.

Choroba:

• ,,Był zupełnie obłąkany. Do jego ekstrawagancji należało to, że chował cześć pościeli pod łoże, zdejmował szlafmyce wiążąc sobie poszwę poduszki wokół głowy, brał poduszkę ze sobą do łoża , zwąc ją Księciem Oktawiuszem ( jego najmłodszy syn , zmarły w wieku 4 lat )''.

• Cierpiał na ból głowy i twarzy, stał się tak nadwrażliwy, że nie mógł znieść dotknięcia ubrania czy pościeli, peruki czy krawata a czasem tracił czucie , np. nie był świadom plastrów przykładanych mu do nogi.

• Dotknięcie przez chorobę autonomicznego systemu nerwowego , kontrolującego serce, naczynia krwionośne , system trawienny i gruczoły potowe , doprowadziło do mdłości , kolki i zaparcia, spowodowanego paraliżem jelit - momentami ból był tak dotkliwy , że króla znajdowano zwiniętego z bólu na łożu. Kiedy został zaatakowany mózg doprowadziło to do zawrotów głowy, zaburzeń wzroku i słuchu , narastającego podniecenia , nadaktywności, bezustannej paplaniny , pobudliwości , przemożnej senności, drgawki, gwałtowne ruchy gałek ocznych.

Choroba króla miała duże znaczenie dla polityki. Gdyby uznano go za szaleńca , to regentem , mającym uprawnienia króla, wyznaczono by Księcia Walii. Stad zdiagnozowanie jego zaburzeń stało się tematem o znaczeniu zarówno medycznym , jak i publicznym. Opiekujący się królem medycy i psychiatrzy różnili się między sobą co do tego , czy zaburzenia należy przypisać problemom fizycznym , znaczącym presjom psychologicznym , czy też jakimś nieznanym przyczynom.

W roku 1855 doktor Isaac Ray sprzeciwił się wcześniejszym opiniom lekarzy królewskich , mówiącym o delirium , twierdząc , że zaburzenia miały raczej wszystkie cechy ,, zwykłej manii'', będącej wynikiem nienormalnego stanu umysłowego.

Po uznaniu w początkach dwudziestego wieku schematu klasyfikacyjnego Kraepelina , Dr Smith Ely Jeliffe zasugerował w roku 1931, że zaburzenia króla Jerzego można dokładniej zdiagnozować raczej jako ,, psychozę maniakalno - depresyjną `', niż jako zwykłą ,,manię''.

Manfred Guttmacher twierdził, że zaburzenia króla można rozumieć w terminach psychodynamicznych , a jego ataki przypisać załamaniom pod presją wydarzeń politycznych i wewnętrznych , która pokonała jego osłabione siły obronne i doprowadziła go do rozstroju.

Ostatnio wysunięto tezę ( Macalpine i Hunter , 1969 ) , że wiele zagadkowych objawów króla było wynikiem porfirii , rzadkiej choroby metabolicznej , do lat trzydziestych XX wieku niezidentyfikowanej. Porfiryny to purpurowo - czerwone pigmenty zawarte w każdej komórce ciała ludzkiego , nadające krwi czerwony kolor. Sama choroba polega na zaburzeniach metabolizmu porfiryn, prowadzącej do akumulacji w ciele trujących substancji chemicznych , co powoduje takie objawy , jak ostry ból brzucha , dobarwienie moczu i zaburzenia psychiczne.

Metody laboratoryjne potwierdziły fakt występowania porfirii u czterech z żyjących potomków króla Jerzego.

Dr Daniel Paul Schreber

W roku 1903 Dr Daniel Paul Schreber , niemiecki prawnik , opublikował szczegółowy opis swojej choroby umysłowej, którą dziś nazwano by schizofrenią paranoidalną. W roku 1911 Freud wydał analizę tych wspomnień , zatytułowaną ,, Noty psychoanalityczne dotyczące autobiograficznej relacji paranoi''. Freudowską analizę owych wspomnień nazwano jego ,, najwybitniejszym wkładem w psychoanalityczną eksplorację choroby psychotycznej''.

Schreber po nieudanym kandydowaniu w wyborach do Reichstagu , zapadł na chorobę nerwową ( 1884 rok ) , która doprowadziła do hospitalizacji, trwającej do czerwca 1885, kiedy to wypisanego ze szpitala , jako zdecydowanie wyleczonego. Drugie , bardziej dotkliwe zaburzenie , które stało się tematem jego wspomnień i przedmiotem analizy Freuda , wystąpiło jesienią roku 1893 , kiedy Schreber miał 51 lat. W czerwcu 1893 awansował na urząd prezydenta senatu w Dreźnie . Wkrótce po tym zaczął go nawiedzać sen o tym, że miło byłoby być kobietką , poddającą się aktowi kopulacji. Wykształcił w sobie system złudzeń , którego centralnym założeniem było to, że musi przekształcić się w kobietę , stać się partnerką Boga , i że dlatego tez jest odpowiedzialny za przywrócenie światu utraconego błogosławieństwa.

Freud, twierdził , że paranoja wynika z obrony przed impulsami homoseksualnymi , i że przypadek choroby Schrebera był wybuchem homoseksualnego libido , skierowanego ku jego lekarzowi.

Mały Hans

Hans bał się , że na ulicy ugryzie go koń. Odczuwał lęk przed wyjściem na ulicę i wieczorami był przygnębiony.

W opinii Freuda strach Małego Hansa przed koniem wynika z konfliktów edypalnych , które wybuchły w okresie zwiększonego pożądania seksualnego , skierowanego ku matce. ,, Hans był w rzeczywistości małym Edypem , który chciał pozbyć się swego ojca , by móc być sam ze swą przystojną matką i spać z nią''.

Wolpe i Rachman twierdzą, że pochodzenie i przebieg fobii Małego Hansa można bardziej wiarygodnie przedstawić za pomocą teorii uczenia się . Fobie uważane są w niej za uwarunkowane reakcje lękowe powstające przez skojarzenie jakiegoś naturalnego bodźca z sytuacją wywołującą lęk. Twierdzą, że właśnie taki proces warunkowania mógł być źródłem lęku przed końmi u Małego Hansa.

Stosunek eksperymentalnych projektów pojedynczego przypadku do naturalistycznych studiów przypadków

Eksperymentalne projekty pojedynczych przypadków ogniskują się wokół manipulacji badacza zmiennymi niezależnymi bądź zmiennymi terapii oraz wokół obiektywnej oceny zmiennych zależnych , w taki sposób , by stwierdzić , czy obserwowane zmiany zachowania mają przyczynowy związek z interwencjami terapeutycznymi.

Według eksperymentalnych badaczy pojedynczego przypadku tradycyjne studia naturalistyczne wykazują wiele wad . studia takie ,, nie próbują eksperymentalnie izolować skutków działania określonej terapii od wpływu innych czynników terapeutycznych, które mogą w tym samym czasie oddziaływać na pacjenta.

Z punktu widzenia eksperymentalnego badacza pojedynczego przypadku , studium naturalistyczne spełnia funkcje , takie jak: wysuwanie nowych hipotez dla dalszych badań eksperymentalnych , dostarczanie danych o szczególnie rzadkich zjawiskach klinicznych , czy upowszechnienie nowych technik terapeutycznych ( Hercen i Balow , 1976 ).

Trzy obszary zainteresowania studiów przypadku:

1. formułowanie oceny problemu , zarówno na podstawie bieżących danych, jak i poprzez rekonstrukcję jego praprzyczyn i przebiegu

2. opis procesów terapeutycznych , stosowanych technik , jak również interakcji między terapeutą a jego pacjentem

3. ocena efektów terapii

Eksperymentalne projekty pojedynczego przypadku prezentują zazwyczaj opisowe informacje na temat problemu , często w formie danych bazowych, wskazujących aktualną częstotliwość i intensywność badanego zachowania , choć zwykle nie zwierają wielu danych na temat praprzyczyn i historycznego przebiegu zaburzeń.

Naturalistyczne studia przypadków mogą , choć nie muszą, zwierać stwierdzenia dotyczące spodziewanych efektów terapii , ale ocena często nie jest w nich tak rygorystyczna ani systematyczna , jak w eksperymentalnych projektach pojedynczego przypadku.

Kryteria oceny

Kryteria oceny historii życia według Johna Dollarda :

1. obiekt badania musi być postrzegany jako przykład specyficzny dla pewnej sytuacji kulturowej

2. organiczne motory opisywanych działań muszą mieć odniesienia społeczne

3. musi być uwzględniona szczególna rola grupy rodzinnej w procesie transmisji kultury

4. musi być uwypuklony ciągły charakter doświadczeń od dzieciństwa aż do wieku dorosłego

5. musi być ukazana specyficzna metoda opracowania roli elementów ,, organicznych'' w zachowaniu społecznym

6. starannie należy wykazać rolę sytuacji społecznej

7. sam materiał historii życia musi być zorganizowany i skonceptualizowany

Metody wprowadzania ulepszeń:

Program Oceny OSS ( OSS Assessment Program ) - metoda systematycznego przeprowadzania studiów przypadków Henry'ego Murray'a przy selekcji ludzi do zagranicznej pracy wywiadowczej podczas II wojny światowej.

Każdy ze szkiców osobowości był efektem pracy dwóch osób oceniających, ,,które rozważając rozmaite fazy rozwoju danej osobowości powinny dość do pewnych zgodnych koncepcji''. Ten wstępny szkic osobowości odczytywano na posiedzeniu sztabu, a celem następującej po tym dyskusji były: ,,zmiana lub eliminacja stwierdzeń nie popartych dowodami , a w razie konieczności , dodanie innych stwierdzeń , tak, by ująć te przejawy osobowości, które umknęły uwadze piszących''. Szkic osobowości korespondował z wnioskami kilku różnych umysłów.

Praca konferencji sztabowych OSS opierała się na założeniu , że siły równoważą się wzajemnie, i ostatecznie ,, głównym czynnikiem wyznaczającym kierunek opinii grupy są zdolności diagnostyczne''. Istotne było też założenie , że ,,na dłuższą metę oceny większości mają większą wagę niż oceny któregokolwiek członka grupy, przyjmując, że nie ma między nimi jakiejś znacznej rozbieżności poziomu umiejętności''.

W programie oceny OSS po raz pierwszy zrealizowano ideę ulepszania analiz przypadków poprzez kombinacje wyskalowanego oceniania i dyskusji grupowych, zidentyfikowano wiele zalet i niebezpieczeństw takiego grupowego procesu, a dzięki szczegółowej samokrytyce i opublikowanym zależnościom dla przyszłych badaczy wniesiono doniosły wkład w dzieło holistycznego podejścia do oceny jednostek.

Reguły pisania psychologicznej historii życia według Allporta:

1. cel, dla którego pisze się daną historię życia powinien być jasny zarówno dla autora , jak i czytelnika

2. należy wymienić wszelkie źródła danych

3. trzeba dążyć do takiej kompletności informacji, aby luki i opuszczenia w spisywanym materiale były raczej wynikiem świadomego osądu , niż zaniedbania czy przeoczenia

4. jeśli jest to możliwe, to wszystkie wypowiedzi badanej osoby dotyczące sytuacji obiektywnych powinny być skonfrontowane z niezależnymi źródłami informacji

5. należy czynić szeroki użytek z własnych wypowiedzi badanego obiektu , dotyczących subiektywnych przeżyć osobistych i poglądów

6. twierdzenia na temat głównych cech osobowości powinny być poparte szczególnymi ilustracjami ich przejawów u osoby badanej

7. należy unikać rzeczy nieistotnych i niepotrzebnych powtórzeń , dążąc do maksymalizacji zwartości

Analiza konfiguracyjna ( Mardi Horowitz , 1979 ) - to strategia rozpoznawania indywidualnych wzorców osobowości człowieka oraz zmian psychoterapeutycznych.

Zasadniczą podbudowę teoretyczną stanowią trzy podstawowe składniki, którymi są konceptualizacje:

1. stanów zachowania i doświadczeń emocjonalnych

2. relacji ról , włączając w to wyobrażenia o samym sobie , o innych oraz procesy interakcji

3. przetwarzania informacji , albo stosunków zachodzących pomiędzy myślami, uczuciami a kontrolą tych myśli i uczuć.

Rzetelność metod analizy konfiguracyjnej zalecz od tego, do jakiego stopnia druga czy trzecia osoba, nie znając ocen pierwszego analityka , podąża tymi samymi drogami badawczymi, uzyskując porównywany rezultat. Gdy niezależni badacze kliniczni dochodzą do podobnych wniosków po przejrzeniu podstawowych danych , to pewne zagadnienia można uznać za uzgodnione, albo rzetelnie potwierdzone.

Quasi prawna metodologia w studiach przypadku - podejście prezentowane przez Bromleya.

Metoda quasi - prawna: ,,opiera się na metodach wypracowanych przez prawo dla oceny i stwierdzenia prawdy , jak również dla przeprowadzenia sprawiedliwych procesów. Metoda ta wymaga m.in. tego, by jasno określić główne zagadnienia tego, by dysponować wystarczającymi dowodami empirycznymi dla poparcia czy odrzucenia zarzutów, tego, by materiał dowodowy był rzetelny i adekwatny dla stawianych hipotez''.

Bromley przedstawia sześć reguł, których należy przestrzegać przy spisywaniu studium przypadku:

1. badacz musi zgodnie z prawdą opisywać osobę , jej życie i uwarunkowania, musi być uważny jeśli chodzi o szczegóły

2. założenia i cele studium przypadku muszą być jasno i jednoznacznie wyłuszczone

3. stadium przypadku powinno zawierać ocenę stopnia spełnienia swoich założeń i celów

4. studium powinno być prowadzone przez kogoś wykształconego

5. dana osoba musi być widziana w danym kontekście ekologicznym , tzn. należy przedstawić pełny opis jej środowiska fizycznego, społecznego i symbolicznego- właściwym centrum studium przypadku jest nie tyle osoba, ile osoba w danej sytuacji

6. raport stadium powinien być pisany zwyczajnym , literackim jeżykiem, zrozumiałym dla czytelnika.

• Rozdz. 9. Debata psychobiograficzna

BRAK!!!!!

11

---