3tom324

10. TECHNIKA ŚWIETLNA 650

kierunkiem obserwacji), olśnienie odbiciowe (gdy nadmiernie jaskrawe odbite obrazy źródeł występują w tym samym kierunku lub prawie tym samym kierunku co przedmiot obserwowany).

Wystąpienie olśnienia w stopniu znaczącym dyskwalifikuje oświetlenie. Z konieczności —ze względów praktycznych i ekonomicznych — tolerujemy pewne stopnie olśnienia. Im mniejszy jest ów stopień, tym większa jest wygoda widzenia.

Uważa się, że jeśli we wnętrzu stopień olśnienia przykrego jest odpowiednio ograniczony, to tym samym jest zapewnione właściwe ograniczenie olśnienia przeszkadzającego. Stąd we wnętrzach poprzestaje się na ogół na ograniczaniu (ocenie) olśnienia przykrego.

Różne panują poglądy na temat dopuszczalnych stopni olśnienia, które by można tolerować w praktyce oświetlania. Dość praktyczna jest 7-stopniowa skala olśnienia przykrego (bezpośredniego i pośredniego), związana z oceną subiektywną olśnienia i typowymi zastosowaniami (tabl. 10.17). Stopnie olśnienia w tej skali są związane z maksymalnymi dopuszczalnymi wartościami tzw. wskaźnika olśnienia WO, określanego wg angielskiej metody wskaźników olśnienia (tabl. 10.18). Na podstawie zatem ob-

Tablica 10.17. Olśnienie przykre, bezpośrednie i pośrednie, w 7-stopniowej skali, związanej z oceną subiektywną

Ocena subiektywna olśnienia	Olśnienie
	ledwo odczuwalne	między ledwo odczuwalnym a mało odczuwalnym	mało odczuwalne	między mało odczuwalnym a powodującym niewygodę	powodujące niewygodę	między powodującym niewygodę a na granicy akceptacji	na granicy akceptacji
Stopnic olśnienia w przyjętej skali	Olśnienie
	bardzo małe	małe	dość małe	średnie	dość duże	duże	bardzo duże
Typowe zastosowania	praca o dużej trudności, także gdy jakiekolwiek olśnienie nie może być tolerowane	gdy brak skupienia stwarza niebezpieczeństwo	trudna praca przy ustalonym na ogół kierunku obserwacji	trudna praca przy nieustalonym kierunku obserwacji	przeciętnie trudna praca bez ustalonego kierunku obserwacji	duże przedmioty pracy lub ograniczony czas obserwacji	praca bliżej nieokreślona, jak również nieokreślony kierunek obserwacji

Tablica 10.18. Maksymalna dopuszczalna wartość wskaźnika olśnienia WO

Stopień olśnienia przykrego (wg tabl. 10.17)		wo„^	Stopień olśnienia przykrego (wg tabl. 10.17)		wo„,top
O	bardzo małe	10		dość duże	22
C	małe	13	'3	duże	25
ć	dość małe	16	3	bardzo duże	28
O	średnie	19	5

Uwaga: Najmniejszej odczuwalnej różnicy w stopniu olśnienia odpowiada zmiana wartości WO o 1. Klasom ograniczenia olśnienia wg metody dwóch reguł odpowiadają w przybliżeniu następujące wartości WO:

I    ki. — WO » 17,

II    kl. — WO a 19,

III    kl. — WO a: 22.

Tablica 10.19. Ocena zagrożenia olśnieniem odbiciowym w 2-stopniowej skali

Zagrożenie
nieistotne	istotne
gdy w pomieszczeniu występują odbicia rozproszone lub/i mieszane, ale z przewagą odbić rozproszonych	gdy w pomieszczeniu występują odbicia kierunkowe lub/i mieszane, ale z przewagą odbić kierunkowych

liczonych wartości WO można oceniać właściwość stopnia olśnienia i powodować pożądane ograniczenie olśnienia.

Istotny ujemny wpływ na jakość oświetlenia może mieć również olśnienie odbiciowe, które należy zminimalizować przy zagrożeniu jego wystąpienia (tabl. 10.19). Ograniczanie olśnienia odbiciowego sprowadza się do:

—    eliminowania odbić kierunkowych lub przeważnie kierunkowych przede wszystkim w strefach wykonywania pracy;

—    stosowania opraw oświetleniowych o ograniczonej luminancji dostosowanej do realizowanego poziomu natężenia oświetlenia (tabl. 10.20);

—    rozmieszczania opraw w miarę możliwości nad pasami sąsiadującymi z polami pracy (aby uniknąć tworzenia się nadmiernie jaskrawych obrazów w strefie wykonywania pracy).

Tablica 10.20. Zalecane — przy zagrożeniu olśnieniem odbiciowym — wartości luminancji opraw w strefie „rażenia”

Realizowany poziom natężenia oświetlenia lx	Preferowana przybliżona wartość luminancji oprawy w wyodrębnionej strefie kątowej^1)cd/m^2
2000	ok. 14000
1500	10500
iooo	7000
500	3 500
300	2100
200	1400
^lł Wyodrębniona strefa kątowa (strefa „rażenia”) występuje w otoczeniu kierunku wyznaczonym kątem 25°, licząc od pionu.

Rozkład luminancji. W celu zapewnienia dobrych warunków widzenia rozkład luminancji powinien być stosunkowo równomierny zarówno w strefie pola pracy, jak i w otoczeniu. Istotne jest przy tym właściwe stopniowanie luminancji. Najważniejsze ośrodki zainteresowań (przedmioty, osoby) powinny mieć największą luminancję, ale nie nadmiernie dużą, ich tło — mniejszą, możliwie równomierną, a ich otoczenie — najmniejszą, również możliwie równomierną. W ujęciu ilościowym wymaga się, aby wartość luminancji w najbliższym sąsiedztwie pola pracy była w miarę możliwości nie mniejsza niż 1/3 wartości luminancji w polu pracy i oczywiście nie większa od niej. Natomiast w otoczeniu zaleca się respektowanie kryterialnych wartości względnego natężenia oświetlenia na suficie (0,3 -h0,9) i ścianach (0,5 -^0,8), przy odniesieniu do natężenia oświetlenia na umownej płaszczyźnie roboczej, w założeniu odbić rozproszonych i wystąpienia preferowanych wartości współczynników odbicia sufitu (co najmniej 0,7), ścian (0,3 -^0,8), płaszczyzny roboczej (0,2 -=- 0,4) i podstawowego wyposażenia (0,25-^0,5).

Wystąpienie wyrównanego rozkładu luminancji w otoczeniu, przy oświetleniu ogólnym, jest uzależnione we wnętrzach o typowych współczynnikach odbicia od za-