larsen0758

758 II Anestezjologia ogólna

cy działaniu wzorcowych erytrocytów wykrywających przeciwciała anty-A i anty-B. Postępowanie to jest przedstawione schematycznie w tabeli 28.3.

Podgrupy w układzie ABO określa obecność mających niewielkie znaczenie kliniczne przeciwciał nieregularnych. Nie mają one właściwości hemoli-tycznych i dlatego nie mogą wywoływać hemolizy. Zgodność podgrup A między dawcą a biorcą zwykle nie jest konieczna.

2.1.2 Kliniczne znaczenie układu ABO

Znaczenie kliniczne układu ABO jest przede wszystkim związane z tym, że ponad 90% wszystkich ciężkich potransfuzyjnych reakcji hemolitycznych wynika z niezgodności grupowej między krwią dawcy i biorcy.

J Najczęstszą przyczyną wystąpienia reakcji po-transfuzyjnej jest niezamierzone przetoczenie krwi niezgodnej grupowo, o wiele rzadziej zdarza się błędne oznaczenie grupy krwi.

Aby osiągnąć najwyższy poziom bezpieczeństwa, wg wytycznych w sprawie oznaczania grup krwi i transfuzji Niemieckiej Izby Lekarskiej, lekarz, bezpośrednio przed transfuzją musi przeprowadzić test zgodności w układzie ABO między krwią dawcy (preparat) a krwią biorcy (zob. pkt 5.2).

Nadal panują stare i nieprawdziwe wyobrażenia na temat dawców i biorców określonych grup krwi. Należą do nich pojęcia: uniwersalny dawca i uniwersalny biorca.

Uniwersalnym dawcą określano w przeszłości nosicieli grupy krwi 0, gdyż u nich nie występują żadne przeciwciała skierowane przeciw cesze 0 erytrocytów. W osoczu dawców grupy krwi 0 mogą jednakże występować wysoce aktywne przeciwciała przeciwko krwinkom czerwonym A i B. Jeśli krew grupy 0 przetoczona zostanie biorcy grupy A, względnie B, mogą zostać uszkodzone erytrocyty biorcy. Prawdziwi uniwersalni dawcy to osoby z grupą 0, u których dokładnie ustalono, że w osoczu nie występują żadne lub tylko o niewielkim mianie hemolizyny anty-A lub anty-B. Klinicznie ważne jest jednak to, że:

ł Przemywany koncentrat krwinek czerwonych (czyli pozbawiony osocza) grupy 0 można przetoczyć biorcy nie uwzględniając jego przynależności do układu ABO.

Uniwersalnym biorcą nazywano w przeszłości nosicieli grupy krwi AB. Określenie to jest błędne. Jeśli posiadacz krwi AB otrzyma osocze dawcy grupy nie-AB, to obecne w nim przeciwciała skierowane przeciw erytrocytom biorcy mogą wywołać reakcję hemolityczną.

2.2 Układ Rhesus

Czynnik Rhesus (Rh) odkryli Landsteiner i Wiener, dzięki immunizacji świnek morskich krwinkami małpy Rhesus. Około 85% wszystkich ludzi posiada czynnik Rhesus. Antygeny Rhesus występują tylko w błonie erytrocytów, nie ma ich natomiast na innych błonach organizmu. Obecnie wyróżnia się pięć uchwytnych serologicznie głównych antygenów układu Rh. W Europie zostały oznaczone przez Fishera i Race’a jako D, C, c, E, e. Wielka litera oznacza zawsze cechę dominującą. Największe znaczenie ma antygen D. Nosiciele antygenu D są określani jako Rh-dodatni (Rhesus-dodatni lub D-dodatni).

Kliniczne znaczenie układu Rh polega na tym, że poszczególne czynniki są aktywne immunologicznie, tzn. mogą spowodować wytwarzanie przeciwciał w obcym organizmie. Czynnik D jest przy tym najsilniejszym immunogenem. Biorąc pod uwagę to działanie ważne jest to, że:

f Yyllko w^iagłyn^^pSciTar^T-^efSn^rTur^!^^ wolno przetoczyć krew Rh-dodatnią.

Pozostałe antygeny układu Rh nie są zazwyczaj uwzględniane w praktyce transfuzjologicznej.

Jeśli Rh-ujemny biorca zostanie zimmunizowa-ny przez podaż krwi Rh-dodatniej, to wytworzone przeciwciała zwykle utrzymują się latami lub przez całe życie. Jeśli taki pacjent otrzyma ponownie ten specyficzny antygen (D), może dojść do ciężkiej poprzetoczeniowej reakcji hemoli-tycznej.

Szczególną ostrożność zaleca się u kobiet w wieku rozrodczym: gdyż już nawet pierwsze dziecko może zachorować na chorobę hemolityczną noworodków, jeżeli między matką a dzieckiem wystąpi odpowiednia konstelacja anty-gen-przeciwciało. Układ ten powstaje, gdy matka jest Rh-ujemna, a jej surowica zawiera przeciwciała anty-D, natomiast płód jest Rh-dodatni. Czynniki Rhesus wykrywa się surowicami wzorcowymi, zawierającymi przeciwciała skierowane przeciwko tym czynnikom.