WSP J POL33

36

trc*id Bjjerotoa, Język ogólnopolski XX wieku

i środków z 14 standaryzacją się łączące. I te cechy zaczyna przyjmować właśnie współczesny język ogólny, który zresztą określa się czasem terminem „język standardowy”.

Standaryzacja polskiego języka kultury masowej ma jeszcze inne źródła. Przede wszystkim jest takim źródłem tendencja do normalizacji, od wieków działająca tendencja powodowana głównie chęcią uporządkowania języka ogólnego, w praktyce przejawiająca się w coraz silniejszym ograniczaniu wszelakiej wariancji i dowolności. Jest to konsekwencja pełnej ogólności. Jeśli ma to być język dla wszystkich, musi być łatwy, a więc nieobarezony kłopotliwymi wahaniami i wyborami, stąd - niestety - ograniczony, ubogi, banalny.

Homogenizacja, standaryzacja 1 ubóstwo języka kultury masowej wywołane są również rozbudową terminologii w następstwie rozw^roju poszczególnych dziedzin nauki i kultury. Lawinowy przyrost terminów niezrozumiałych dla ogółu powoduje ..zamykanie się” specjalistycznych kręgów kulturowych, których treści nie mogą przeniknąć do świadomości ogółu. Następuje więc wyjałowienie, a nawet sprymiiywizowanie kulturę' ogółu 1 języka tej kulturę'. Niemniej świat nauki i techniki imponuje, imponuje styl naukowy (choć często niezrozumiały): stąd bierze się charakterystyczne dla współczesności inkrustowanie wypowiedzi potocznych wyrazami „uczonymi”, mającymi podnieść rangę wypowiedzi w ocenie odbiorcy.

Standaryzacja i ubóstwo języka ogólnego omawianego okresu miały wreszcie sw'e źródło także w warunkach politycznych. Kultura bowiem, w której ramach język tego okresu funkcjonował, była sterowana, traktowana instrumentalnie, upowszechnienie jej miało służyć celom ideologiczno-polity-cznym realnego socjalizmu, który dążył do niwelacji elity intelektualnej. Korzyścią, jaką przy tym jednak odniosły potrzeby narodowe, była znaczna demokratyzacja kultury i języka, demokratyzacja właśnie w skutkach dająca ową kulturę masową. Cele polityczne jednak odbiły się też ujemnie na języku. Ppnieważ język ogólny szerzy się obecnie głównie przez środki masowego przekazu, a te pozostając w służbie politycznych celów' państwa socjalistycznego. stały się też środkiem szerzenia prymitywnego języka urzędu i propagandy, tzw. nowomowy, elementy jej zaczęły przenikać również do języka potocznego.

Różne zabiegi o charakterze polityczno-ideologicznym miały na celu wypływanie przez język na inne sfery kultury mówiących, ogólnie na ich świadomość. Na przykład sterowana eliminacja pewnych wyrazów z dziedziny religijnej służyć miała postępom laicyzacji czy nawet ateizacji; eliminacja wyrazów kojarzących się z niekorzystnymi dla ówczesnej wdadzy pojęciami czy faktami historycznymi miała wymazać odnośne treści ze świadomości narodowej.

Innym ujemnym skutkiem ówczesnego ustroju była silna centralizacja połączona z upaństwowieniem prawie całego życia społecznego. Skoro było