WSP J POL29

■/ww Bojerowa. Język ogólnopolski XX wieku

32

Pojawia się również nowy środek przekazu - radio. Pierwsze radiostacje powstają w Polsce w latach 1921-1922. Rozwój techniki radiowej i rosnąca popularność radia sprawia, że w przeddzień II wojny światowej liczba abonentów sięga miliona - ale radio nie opanowało jeszcze wsi. Łatwość odbioru przekazu radiowego w porównaniu z umiejętnościami, jakich wymaga czytelnictwo książek i prasy, ma wielkie znaczenie dla edukacji językowej, pozwala bowiem na szerokie i szybkie rozpowszechnianie norm języka ogólnego z pewnych ośrodków centralnych. Radio też - wraz z prasą - jest narzędziem tworzenia kultury masowej, która w następnym okresie wykształci nowy typ języka. W okresie międzywojennym jednak nie widać jeszcze wyraźnych zmian tego rodzaju, choć pierwszy próg umasowienia kultur}* został już przekroczony.

Decydującą rolę w rozwoju języka odgrywa jednak szkoła, nareszcie polska, od podstaw* organizowana. Ustawowo obowiązywało wykształcenie siedmioletnie, ale nie udawało się go jeszcze w pełni realizować z powodu braku nauczycieli, pomocy szkolnych, budynkowy ogólnego upośledzenia wsi. Niemniej postęp był widoczny. Podnosił się poziom nauczycielstwa, opracowano nowoczesny program nauczania języka polskiego, a przedmiotowi temu przyznano naczelną funkcję kształcącą i wychowawczą. Szukano nowych metod nauczania języka ojczystego, rozwinęła się literatura metodyczna, podręcznikowa i popularyzatorska. Ustalono nową terminologię gramatyczną. Pracowano nad likwidacją analfabetyzmu. Liczba analfabetów', którzy w 1921 r. stanowili 33% ludności kraju, zmalała w omawianym okresie przeszło dwukrotnie.

Nowe drogi kontaktów językowych otwiera często już wówczas spotykany telefon, a także ogromnie popularne kino dźwiękowe, które przed II wojną światową całkowicie wyparło już kino nieme.

Stanowisko i rola języka ogólnopolskiego w świadomości społecznej oraz jego ogólna charakterystyka. Troska o język nadal pozostaje składową świadomości społecznej, choć nie wiąże się już z koniecznością walki o przetrwanie narodu. Jednak w pierwszych latach niepodległości jeszcze bardzo silne jest poczucie zagrożenia naleciałościami języków zaborców; wywołuje ono ostrą walkę z zapożyczeniami. nieraz ocierającą się o przesadny puryzm. Ta czujność i wrażliwość, zwłaszcza na germanizmy, cechuje poczucie kulturalnojęzykowe całego okresu międzywojennego.

Pracę nad udoskonaleniem języka prowadzą nadal dwa czasopisma specjalnie poświęcone tym zagadnieniom, a założone jeszcze w okresie poprzednim: „Język Polski” i „Poradnik Językowy”. Dowodem zainteresowania społecznego sprawami mowy ojczystej było powstanie w 1920 r. w Krakowie Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, a w 1930 r. w Warszawie Towarzystwa Krzewienia Poprawności i Kultury Języka. Nadal rozwija się językoznawstwo polskie; ukazuią się nowe naukowe gramatyki języka