page0160

NAZWY OSOBOWE — ANTROPONIMIA

przez formacje z sufiksami o elemencie spółgłoskowym -k- (typ Janik, Janak), które były równocześnie formacjami deminutywnymi. Z czasem powstały sufiksy złożone -czyk, -czak, do dziś tworzące w gwarach formy patronimiczne. Wśród dzisiejszych nazwisk spotyka się wiele dawnych patronimików na -icz, -owicz (-ewicz) oraz struktury nowsze z sufiksami zdrabniającymi -ik, -ak, -czyk, -czak.

Wyrazistą grupę wśród nazwisk stanowią te, u podstaw których znajdują się nazwy geograficzne, zwłaszcza nazwy miejscowe. Nazwa miejscowa mogła przechodzić do kategorii nazw osobowych nie przybierając dodatkowego sufiksu. Takimi nazwiskami są np. Bochnia, Skawina, a także Wisła. Ten typ, choć stary, bo znany już w XIV w., jest dziś rzadki. Natomiast bardzo licznie występują nazwiska stanowiące dawne przymiotniki utworzone od nazw miejscowych. Są to nazwiska posiadające zakończenia -ski, -owski, -cki, -dzki. Struktura językowa nazwisk na -ski, -cki, -dzki jest zróżnicowana, gdyż rożnym modyfikacjom podlegała podstawa, która znajduje się przed tym zakończeniem; mogła ona ulegać skracaniu lub też była rozszerzana dodatkowymi morfemami, por. Bielski (od n. m. Biała lub Bielsko), Przemyski (od n. m. Przemyśl), Proszowski (od n. m. Proszowice), Bobowski (od n. m. Boby), Chwalimowski (od n. m. Chwalim), Dębiński (od n. m. Dębno), Zegrzyński (od n. m. Zegrze), Wkrzeński (od n. m. Wkra), Lubelski (od n. m. Lublin), Turzański (od n. m. Turza) itd. Trzeba zwrócić uwagę, że nie wszystkie nazwiska na -ski, -owski, -cki, -dzki muszą pochodzić od nazw miejscowych. Istnieją nazwiska typu Kasperski, Kasperowski, Kasprzycki, Kasprzyński, u podstaw których może znajdować się imię, zwłaszcza imię chrześcijańskie. Są to nazwy osobowe stanowiące niegdyś patronimika. Wcześniej już pisałem, że nie wszystkie nazwiska utworzone od nazw miejscowych pierwotnie wskazywały na właścicieli, mogły wskazywać także pochodzenie z danych miejscowości. Nazwiska na -ski, -owski, -cki, -dzki uważane są za nobliwe; dlatego ludzie, którzy dokonują zmian swoich nazwisk drogą administracyjną, często tworzą sobie nowe nazwiska tego typu.

ELEMENTY OBCE W NAZWISKACH UŻYWANYCH PRZEZ POLAKÓW

Wśród współczesnych nazwisk używanych w Polsce duży odsetek stanowią nazwiska obce. Nazwiskami obcymi są takie, które zostały przetransportowane do naszego języka już jako gotowe nazwy osobowe i w pol-szczyźnie nie nastąpiła zmiana ich funkcji nazewniczych. Do języka

156