Romantyzm. Pytania.
Granice czasowe, wyjaśnienie nazwy epoki, sytuacja polityczna kraju.
Typy bohaterów romantycznych (literatura europejska).
Biografia Adama Mickiewicza z podziałem na 3 okresy jego życia - utwory, okres, gdzie przebywał.
Ludowy i romantyczny charakter "Ballad" i "Dziadów II".
Koncepcja bohatera w "Konradzie Wallenrodzie" (na czym polega wielkość i tragizm).
Co to jest "walenrodyzm"? Budowa powieści poetyckiej w odniesieniu do "Giaura".
Ocena postawy społeczeństwa polskiego w III cz. "Dziadów".
Koncepcja bohatera III cz. Dziadów, dlaczego ponosi klęskę. Co to jest prometeizm?
Wizja przyszłych losów Polski w "Widzeniu Księdza Piotra". Co to jest mesjanizm?
Budowa dramatu romantycznego. Synkretyzm. Symultanizm.
Tło historyczne "Pana Tadeusza" - akcja współczesna i retrospekcja.
Dzieje Jacka Soplicy. Uzasadnić, że jest on nowym typem bohatera romantycznego.
Sąd nad własną twórczością i Polakami w "Grobie Agamemnona".
"Kordian" i "Grób Agamemnona" Słowackiego jako głos w dyskusji na temat przyczyn klęski powstania listopadowego.
Kordian jako marzyciel i spiskowiec.
Budowa i cechy poematu dygresyjnego w oparciu o "Beniowskiego".
Historiozofia dziejów w "Nie-Boskiej komedii".
Wizja rewolucji w "Nie-Boskiej komedii".
Koncepcja patriotyzmu w ujęciu romatyków (Mickiewicz, Słowacki, Norwid).
Koncepcja poety i poezji w utworach romantycznych.
Gatunki charakterystyczne.
Program ideowy i artystyczny romantyków.
Jakie wartości ideowe i artystyczne dzieł Norwida zdecydowały o ich trwałym miejscu w literaturze polskiej.
Odpowiedzi
Granice czasowe, wyjaśnienie nazwy epoki, sytuacja polityczna kraju.
Romantyzm to okres w dziejach kultury i literatury europejskiej przełomu XVIII i XIX w. Romantyzm powstał na fali europejskich ruchów wolnościowych, które nawiązywały do ideałów Wielkiej Rewolucji Francuskiej. W Anglii romantyzm towarzyszył ruchowi czartystów, w Rosji powstaniu dekabrystów, w Polsce powstaniu listopadowemu. Nazwa romantyzm pojawiła się w I poł XIX w. i utworzona została od wcześniej już używanego przymiotnika romantyczny, oznaczającego coś niepodobnego do rzeczywistości, niezwykle pięknego, oddziaływującego na uczucie, podniecającego wyobraźnię, coś fanta- stycznego. Romantyk to marzyciel i idealista, człowiek uczuciowy. Cechy charakterystyczne romantyzmu: - stawianie uczucia ponad rozum jako najbardziej zbliżające człowieka do poznania tajemnic życia; - wiara w możliwość kontaktu ze światem pozazmysłowym; - wprowadzenie do literatury wątków baśniowych, fantastycznych, legend, podań; - tajemniczość; - wprowadzenie wątków i motywów historycznych, szczególnie średniowiecznych; - zainteresowanie się tematyką wschodu, tzw. orientalizm; - odrzucenie zasad i reguł poetyki klasycznej krępujących rozwój jednostki; - dążenie do indywidualizmu.
Typy bohaterów romantycznych (literatura europejska).
Typy bohaterów romantycznych: - bohater bajroniczny - uosabia romantyczne konflikty moralne i namiętności; twórca: Jerzy Gordon Byron; typ ten widoczny w "Giaurze"; główny bohater mści się na mordercy kobiety, którą kochał i później dręczą go wyrzuty sumienia, chroni się on przed znienawidzonym światem do klasztoru; bohater typu bajronicznego to człowiek o nieprzeciętnej indywidualności, skłócony ze światem i ze społeczeństwem, w którym przyszło mu żyć, przeżywający nieszczęśliwą miłość, prowadzącą do tragicznych skutków; - bohater werterowski - utożsamiany z bierną rezygnacją, nostalgią, apatyczną ucieczką w świat wewnętrzny, aż do spokojnie zaplanowanych decyzji samobójczych; twórca: Goethe (Cierpienia młodego Wertera); bohater werterowski to ten, który nie umiał znaleźć sensu życia, ucieka od współczesności w świat marzeń i wspomnień; - bohater renejski - francuska odmiana choroby wieku; Rousseau, Musset "Spowiedź dziecięcia wieku", Hugo "Nędznicy" - bohater rosyjski - bohater zniechęcony do życia, przygnębiony, nie umiejący znaleźć celu i sensu życia - rosyjska odmiana choroby wieku; twórcy: Puszkin "Eugeniusz Oniegin", "Borys Godunow", Michał Lermontow.
Biografia Adama Mickiewicza z podziałem na 3 okresy jego życia - utwory, okres, gdzie przebywał.
Adam Mickiewicz. Urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu koło Nowogródka, a w roku 1801 rodzina Mickiewiczów przeniowsła się do Nowogródka, gdzie w latach 1807-1815 poeta uczęszczał do szkoły prowadzonej przez dominikanów. W latach 1815-19 Mickiewicz studiuje na wydziale filologicznym Uniwersytetu Wileńskiego, pod kierunkiem takich znakomitych profesorów jak Joachim Lelewel, czy Jędrzej Śniadecki. W czasie studiów poeta należał do Towarzystwa Filomatów (miłośników nauki). Towarzystwo Filomatów było organizacją tajną, skupiającą nieliczne grono studentów starszych roczników. Powstawały przy tym towarzystwie inne organizacje młodzieżowe, jak np. Związek Przyjaciół. Patriotyzm manifestowali bardzo ostrożnie, gdyż zdawano sobie sprawę z niebezpieczeństwa w razie wykrycia organizacji. W 1820 roku powstało tajne Towarzystwo Filaretów założone przez Tomasza Zana. Było bardziej radykalne w sprawach przejawiania patriotyzmu. Wysuwali na czoło hasło niepodległości. Mickiewicz przeszedł na stronę filaretów. W tym okresie napisał dwa wiersze programowe "Oda do młodości", "Pieśń filaretów", w których wyłaniają się ślady ideologii oświeceniowej w hasłach ogólnego braterstwa ludzi, w postulacie służby jednostki społeczeństwu, jeszcze forma tego utworu jest zgodna z ustaleniami poetyki klasycznej (nierówny wiersz dla oddania falujących gwałtownych uczuć, motywy mitologiczne, przemyślana kompozycja oparta na równoległości dwóch wątków treściowych: młodości i starości), ale są już hasła zupełnie nowe, zgodne z romantycznym poglądem na świat (sięganie, gdzie wzrok nie sięga, łamanie, czego rozum nie złamie, pojęcie świata ducha ..). Nowe jest również obrazowanie poetyckie (używanie obrazów przeczacych zasadzie klasycznego dobrego gustu, jak np. "płaz w skorupie", "wody trupie"). W 1819 roku Mickiewicz musiał objąć stanowisko nauczyciela w szkole kowieńskiej. Nie angażował się wtedy w pracę, która go nudziła. W tym okresie zmarła mu matka oraz wyszła za mąż jego ukochana stało się to początkiem dramatu Mickiewicza, którego ślady znajdą mocny wyraz w twórczości poetyckiej. W 1822 roku wydaje "Ballady i romanse". W tym samym tomiku poetyckim znajduje się rozprawa "O poezji romantycznej". Rok ukazania się tego tomiku uznany został za moment "przełomu romantycznego" w Polsce i za początek polskiego romantyzmu. W balladach można dostrzec trzy podstawowe składniki romantyzmu: ludowość, naturę i historię. Kolejnym tomikiem była "Grażyna". Drugą pozycją obok "Grażyny" w omawianym tomiku są "Dziady" cz. II i IV, nazywane inaczej "Dziadami" wileńsko-kowieńskimi. Ta część "Dzidów" powstała w okresie pobytu Mickiewicza w Kownie. Koresponduje wtedy z filomatami, którzy go nie rozumieją. W "Dziadach" wyróżnić można dwie warstwy treściowe: przedmiotową, tj. opis obrzędu dziadów (ta warstwa góruje w II części) i podmiotową, na którą składa się obraz cierpień Gustawa, z wyraźnymi aluzjami do przeżyć samego Mickiewicza (głównie w części IV). Utwór związany jest bardzo mocno z przeżyciami poety w Kownie (śmierć matki). W cz. II Mickiewicz przedstawia staropogański obrzęd dziadów. W 1823 roku władze policyjne trafiły na ślad tajnych organizacji młodzieżowych, działających nie tylko w Wilnie, ale także w innych miastach Litwy. Miejsce księcia Adama Czartoryskiego (kuratora okręgu szkolnego) zajął senator Nowosilcow, znany z wrogości do Polaków. Po patriotycznych wystąpieniach 3 majowych na uniwersytecie uwięziono Mickiewicza, a następnie zesłano go do Petersburga, gdzie nawiązał kontakt z rewolucyjnym kołem poetów rosyjskich, późniejszych uczestników powstania dekabrystów. Wkrótce został zmuszony do opuszczenia stolicy i zesłano go do Odessy. Udało mu się wejść do elitarnych kół towarzyskich, gdzie rozrywany był przez kobiety. W międzyczasie Mickiewicz odbył wyprawę na Krym, rezultatem której były Sonety Krymskie wydane w 1826 roku w Moskwie. W tomiku (pt. "Sonety") znajdowały się również sonety związane z życiem w Odessie. "Sonety krymskie" są wyrazem zainteresowań romantycznych Wschodem szerzących się wśród studentów Uniwersytetu Wileńskiego. Mickiewicz podczas pobytu w Petersburgu interesował się w sposób amatorski Wschodem (literatura, język, historia). Wielką rolę odgrywają opisy przyrody i wysuwają się one na plan pierwszy. Podmiotem lirycznym jest tu nowy typ bohatera, uosobiony w postaci Pielgrzyma. Poddany on jest życiu natury i jej żywiołów. Natura przytłacza Pielgrzyma swym ogromem. W końcu 1825 roku Mickiewicz opuścił Odessę (był zmuszony) i wybrał Moskwę, gdzie miał już zapewnioną posadę w kancelarii generał-gubernatora. Przybył do Moskwy w dwa dni po wybuchu powstania dekabrystów w Petersburgu. Klęskę przyjaciół rewolucjonistów przeżył bardzo głęboko ("Do przyjaciół Moskali"). Klęska ta przekonała poetę o sile caratu co znalazło odbicie w "Konradzie Wallenrodzie". "Konrad Wallenrod" ukazał się w roku 1828 po wielu kłopotach z cenzurą. Patrz punkt 5. Po opublikowaniu tego utworu dla Mickiewicza grunt zaczął palić się pod nogami i tylko sprawna pomoc przyjaciół pozwoliła mu na ucieczkę z Rosji na zachód Europy. Po wyjeździe z Rosji Mickiewicz udał się do Niemiec, gdzie w Berlinie powitała go liczna kolonia polska. Następnie zwiedził Drezno, Pragę czeską, odwiedził Goethego (otrzymał od niego autograf i gęsie pióro), Weimar, Włochy (przez Alpy). Pobyt we Włoszech był dla Mickiewicza okresem względnego spokoju, a nawet radości. Podobnie jak na Krymie mógł się zachwycać pięknymi widokami natury, mógł zwiedzać zabytki antyczne i średniowieczne, co dla romantyka było sprawą wyjątkowo pociągającą ze względu na zainteresowania historią. Miał przy tym bliskie koło przyjaciół i znajomych, którzy wprowadzili go w kręgi życia towarzyskiego. W grudniu 1830 roku doszła do poety wiadomość o wybuchu powstania listopadowego w Polsce, którą Mickiewicz bardzo przeżył. W końcu grudnia był zdecydowany wyjechać do Polski by wziąć udział w powstaniu, jednak wypadki w Bolonii w lutym 1831 roku pokrzyżowały te plany. Wyjechał z Rzymu w kwietniu 1831 roku i przez Szwajcarię udał się do Paryża, skąd planował wyjazd do kraju. Ostatecznie nie dostał się do Królestwa, a po klęsce powstania udał się do Drezna. Spotykając emigrantów popowstaniowych, szczególnie oficerów napisał wiele wierszy o powstaniu, m.in. "Redutę Ordona", na podstawie opowiadań Stefana Graczyńskiego, adiutanta generała Jana Nepomucena Umińskiego.
Ludowy i romantyczny charakter "Ballad" i "Dziadów II".
Do "Ballad i romansów" należą m.in.: "Romantyczność", "Świteź", "Świtezianka". W balladach można dostrzec trzy podstawowe składniki romantyzmu: ludowość, naturę i historię. Ludowość. Łatwo wyróżnić w balladach pewne typowe dla wierzeń i baśni ludowych motywy, jak np. wiara w istnienie boginek wodnych, zatopione w jeziorach miasta, pojawienie się duchów zmarłych itp. Lud, u Mickiewicza, wypowiada tak ważne prawdy o świecie iż uznać je musi sam autor (Romantyczność), prawdy te górują także nad naukowymi prawdami Starca z tejże ballady. Prawdy te dotyczą m.in. natury, przez którą rozumieć musimy z jednej strony zwykle pojętą przyrodę, z drugiej istotę świata, tj. prawa nim rządzące, losy ludzi itp. Duże znaczenie w Balladach i romansach ma przyroda. Tajemnicze jezioro, na dnie którego znajdują się ruiny zatopionego miasta, groźne kwiaty rosnące na brzegu jeziora, ich rola w karze udzielonej ruskim żołnierzom, tajemnicza postać dziewczyny-świteźianki, ponury las, przez który zbrodnicza Pani biegnie do Pustelnika, słysząc złowróżbne krakanie wron i hukanie puchaczy, wszystko to na tle ciemnej, wietrznej nocy - oto ważniejsze motywy przyrody, groźnej, budzącej przestrach, zharmonizowanej z niesamowitymi wydarzeniami. Świat w balladach jest tak samo groźny i budzący strach jak te wymienione szczegóły przyrody. Jest to niepojęty dla zwykłego śmiertelnika układ sił rządzących na ziemi i biegiem historii, a także losami każdej jednostki. Człowiek może tylko biernie poddawać się skutkom działania sił natury, nie mając żadnego wpływu na nie. Natura ta włada za pośrednictwem tajemniczych duchów, rusałek, reprezentujących moce nadziemskie pustelników itp. Duchy są złe, mściwe, niekiedy po prostu złośliwe. Jedną z wielkich prawd ukazanych w balladach, jest przekonanie o nieuniknionym charakterze kary za popełnione winy. "Dziady II". Podobnie jak w balladach odnajdujemy elementy ludowe (czyli romantyczne): - ingerencja sił nadprzyrodzonych; postacie i zdarzenia "cudowne"; - ludowe widzenie świata; - wiara, że zło zostanie zawsze ukarane, a dobro wynagrodzone.
Koncepcja bohatera w "Konradzie Wallenrodzie" (na czym polega wielkość i tragizm).
Klęska powstania dekabrystów uświadomiła poecie potęgę carskiej Rosji i błędną ideologię szlacheckich rewolucjonistów, którzy potęgę tę pragnęli złamać w samotnej, bo oderwanej od mas ludowych walce (rewolucjonizm szlachecki). Utwór swój Mickiewicz poprzedził mottem z włoskiego pisarza politycznego, z okresu odrodzenia "Musicie bowiem wiedzieć, że są dwa rodzaje walki.. trzeba być lisem.. i lwem". Działacze stawali przed problemem natury etycznej: czy walka "lisia" da się pogodzić z obowiązującym normami etyki? Polscy spiskowcy musieli nie tylko działać podstępem i kłamstwem, ale także złamać przysięgę składaną na wierność carowi, który był koronowanym królem Polski. Konrad jest człowiekiem honoru, jako rycerz średniowieczny ma silnie rozwinięte poczucie etyki, dlatego konieczność wejścia na drogę "lisa" wywołuje w nim ostre rozterki. Wyrazem ich jest uchylanie się od decyzji, zwlekanie, by jak najbardziej oddalić moment złamania norm etycznych. Zapomnienia Konrad szuka w alkoholu. Poświęciwszy całą swoją młodość, szczęście własne i ukochanej kobiety, Konrad osiąga wreszcie cel: Zakon leży dzięki niemu w gruzach, Litwa została uratowana. Ale jako człowiek Konrad przegrywa. Po osiągnięciu celu nie ma już po co żyć i dlatego samobójcza jego śmierć jest jedynym wyjściem. Odebrał sobie Wallenrod życie nie ze strachu przed sądem kapturowym Krzyżaków, ale na skutek świadomości klęski własnego życia. Ciężar popełnionej zdrady nie pozwoli mu już wrócić do normalnego życia, do czego namawia go Aldona - to jest tragizm Konrada. Przyczyny tragizmu Konrada Wallenroda: - porwany w dzieciństwie przez Krzyżaków; - konflikt między obowiązkiem wobec ojczyzny, a miłością do kobiety; - konflikt między etyką rycerską, a obranym sposobem walki (szpiegostwo).
Co to jest "walenrodyzm"? Budowa powieści poetyckiej w odniesieniu do "Giaura".
wallenrodyzm - postawa bohatera, który pod pozorami wiernej służby knuje okrutną zemstę na znienawidzonym wrogu, chociaż ta zdradliwa metoda walki wywołuje u niego głęboki konflikt wewnętrzny. Bohater tego typu poświęca szczęście osobiste dla dobra ojczyzny, jest żarliwym patriotą, ale jednocześnie bohaterem prawdziwie tragicznym. Cechy powieści poetyckiej: (na podst. Giaura) Fabuła - luźna, epizodyczna, pełna niedomówień i zagadkowości; Narrator - subiektywny, jawnie komentujący postawę bohatera, zwraca się wprost do czytelnika, jest często maską ukrywającą osobę twórcy; Czas - zakłócenie chronologii wydarzeń Forma - otwarta (pełna niedomówień, niejasności) Język - górnolotny, patetyczny, wyrazy orientalne Bohater - ma tajemniczą biografię; skłócony ze światem, przeżywający przemianę duchową;.
Ocena postawy społeczeństwa polskiego w III cz. "Dziadów".
Ocena postawy społeczeństwa polskiego w "Dziady" cz. III: - scena więzienna I - w scenie więziennej mamy przegląd różnych odczuć i nastrojów: od smutku i przygnębienia carskim bezprawiem (Sobolewski), przez chęć poświęcenia się (Zan) do wybuchów nienawiści wobec carskiego systemu (Jankowski). Na szczególną uwagę zasługują Jarczewski i Tomasz Zan. Janczewskiego cierpienie zahartowało i uszlachetniło, natomiast Zan cierpi, gdyż wielu aresztowanych, oderwanych od rodziny, nigdy nie wróci już do niej. Rodzi się w niej chęć poświęcenia. W scenie więziennej Mickiewicz złożył hołd młodzieży za jej szlachetność, patriotyzm, solidarność i nieugiętość w obliczu; arystokrację reprezentują wysocy urzędnicy, oficerowie wyższi i generałowie, wielkie damy, hrabiowie, wielcy literaci; kosmopolityzm arystokracji, jej obojętność na sprawy narodowe, jawny serwinizm (służalczość) wobec zaborców posunięty aż do poniżającego płaszczenia się. Przykładem służalców i zdrajców narodowych jest doktor i Pelikan. Doktor to August Becu - ojczym Juliusza Słowackiego, a Pelikan to dr Wacław Pelikan; obaj profesorowie uniwersytetu; - scena VIII - ukazuje środowisko urzędnicze związane z Nowosilcowem. Są to ludzie wyzbyci wszelkich zasad moralnych, goniący za łaską senatora i korzyścią materialną, nie cofający się przed denuncjacją rodaków. Gubernator nie wstydzi się przyjąć roli pospolitego stręczyciela, inna z dam wręcz podsuwa swą córkę senatorowi. Tym zdemoralizowanym środowiskom przeciwstawia poeta patriotyczną młodzież spiskową. Młodzież mówi po polsku o sprawach narodowych, przypomina kaźnie i męczarnie więzionych patriotów. Potępia arystokrację za jej służalczość, gardzi zdrajcami. Najtrafniej społeczeństwo polskie scharakteryzował Wysocki w słowach: "[..] Nasz naród jak lawa, Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi, Plwajmy na tą skorupę i zstąpmy do głębi." Autor w tych słowach porównał naród do lawy posiadającej różne warstwy - wierzchnia - zimna i twarda, sucha i plugawa to ludzie od stolika, dla których zaborcy są przyjaciółmi. Warstwa gorąca to ludzie stojący przy drzwiach, ludzie młodzi, patrioci, dla których zaborcy pozostają wrogami.
Koncepcja bohatera III cz. Dziadów, dlaczego ponosi klęskę. Co to jest prometeizm?
Główny bohater "Dziadów" cz. III jest Konrad, typowy bohater romantyczny. Skłócony z Bogiem tak jak Prometeusz, człowiek o wybitnej indywidualności, pełnym tragizmu, którego źródłem jest nieszczęście jego narodu. Konrad to orzeł, poeta, wzlatuje na skrzydłach poezji by z góry dostrzec przyszłe losy swojego narodu. Jednak jego wysiłki są daremne, gdyż czarny kruk (symbol caratu) zasłonił skrzydłami przyszłość, a wzrokiem swym zmącił wzrok swój i orła. < Mała Improwizacja. Wyznania osobiste Konrada: - czuje się samotny, gdyż przewyższając mocą talentu, nie może być przez ludzi rozumiany; - gardzi ludźmi; - nie wierzy w możliwość wyrażenia słowami całej potęgi myśli i uczuć ludzkich; - poezja jego jest doskonała, absolutna, więc nieosiągalna dla ludzi, więc nie oni będą jej słuchać, ale słuchaczem będzie Bóg i natura; - Konrad - poeta jest dumny ze swej poezji, pyszni się nią, porównuje się do Boga, stwórcy, a swoją twórczość do dzieła Bożego, jest mistrzem, kreatorem, czuje się równy Bogu; - tę potęgę i moc czerpie z miłości do narodu, który chce uszczęśliwić, a także ze swego talentu, geniuszu poetyckiego, jego potęga i moc jest co najmniej równa mocy Boga; - żąda władzy absolutnej, despotycznej; - ponieważ Bóg nie odpowiada, Konrad rzuca obelgę: Bóg nie jest miłością, jest tylko mądrością; kolejna obelga to wątpienie w nieomylność Boga i w miłość Bożą; - bluźni Bogu i wzywa Go do walki, będzie to walka na uczucia; - w ostatniej obeldze stwierdza, że Bóg jest tyranem, carem. Słowa te wypowiada diabeł.
Wizja przyszłych losów Polski w "Widzeniu Księdza Piotra". Co to jest mesjanizm?
Widzenie Księdza Piotra - treścią jest zmartwychstanie Polski, przyrównanej do Chrystusa rozpiętego na krzyżu i jak Chrystus zmartwychstanie, otrzymując znamię świętości. Dzięki męczeństwu przez które przechodzi, staje się narodem wybranym. Przyniesie wolność nie tylko sobie, ale i innym narodom ujarzmionym - idea mesjanizmu. Scenę tę przepoił Mickiewicz wiarą w nadejście nowej, lepszej epoki i dał wyraz przekonaniu o wyjątkowej roli Polski, powołanej do tego, by przewodzić innym narodom na drodze ku wolności. Mesjanizm nie zawiera jednak tendencji do potępiania walki zbrojnej i zastąpienia jej biernym oczekiwaniem na cudowne odzyskiwanie wolności. Idea męczeństwa i zmartwychstania Polski mówiła bowiem, że ofiary złożone w walce o wolność nie pojdą na marne. mesjanizm - nazwa pochodzi od Mesjasza (zbawcy, odkupiciela); tak jak Chrystus był Mesjaszem dla całej ludzkości tak Polska ma spełnić podobną rolę wobec narodów europejskich, pozostających w niewoli. W myśl tej teorii Polska jest Chrystusem narodów, gdy więc miara cierpienia się wypełni Polsk, tak jak Chrystus zmartwychstanie, odzyska wolność i przyniesie ją innym ujarzmionym narodom. Zanim to jednak nastąpi ukazana jest symboliczna scena ukrzyżowania Polski, w którym niepoślednią rolę odgrywają państwa europejskie. Rolę Heroda w tym akcie ukrzyżowania Polski pełni car Mikołaj I. Piłatem umywającym ręce jest Francja, która mimo zabiegów dyplomatycznych ks. A. Czartoryskiego nie udzieliła Polsce pomocy. Rolę żołdaków pojących żółcią pełnią Prusy i Austria, a żołdak Moskal wytacza krew niewinnego narodu, zostaje też nazwany "najgłupszym, najsroższym z siepaczy". W końcowej części widzenia poeta powraca do wizji wskrzesiciela narodu, nazywa go namiestnikiem wolności na ziemi, powtórnie nazywa go tajemniczym imieniem: "Z matki obcej, krew jego dawne bohatery, A imię jego czterdzieści i cztery". Obrazy w "Widzeniu": (w nawiasach obrazy analogiczne biblijne) - kibitki wywożące polską patriotyczną młodzież na północ, na Syberię oraz zapowiedź wskrzeszenia narodu (rzeź niewiniątek); - męka i śmierć narodu polskiego po klęsce Powstania Listopadowego (śmierć Chrystusa na Krzyżu); - zmartwychstanie narodu polskiego (zmartwychwstanie Chrystusa); - Mikołaj I (Herod); - rozbiory, cierpienie narodu polskiego (sąd nad Chrystusem, droga krzyżowa); - Francja, która nie pomogła Polsce w czasie powstania (Piłat, który umył ręce).
Budowa dramatu romantycznego. Synkretyzm. Symultanizm.
dramat romantyczny - wywodzi się z dramaturgii Szekspira: nie respektuje trzech jedności, rezygnuje z chóru, nie podporządkowuje się "decorum", gdyż partie tragiczne mieszał z komicznymi; charakteryzuje się luźną kompozycją. Mógł mieć jak "Dziady" niepełną i niechronologiczną numerację części. Poszczególne sceny luźno, bez wynikania logicznego, wiązały się ze sobą. Był gatunkiem dominującym w epoce romantyzmu. synkretyzm - łączenie w jedną całość różnych, często sprzecznych, poglądów filozoficznych, religijnych, społecznych; zespolenie się, skrzyżowanie jakichkolwiek elementów symultanizm - rodzaj narracji w utworze literackim, sposób prowadzenia akcji w sztuce teatralnej, polegający na przedstawianiu w szeregu obrazów wypadków rozgrywających się w tym samym czasie w różnych miejscach;.
Tło historyczne "Pana Tadeusza" - akcja współczesna i retrospekcja.
"Pan Tadeusz" był pisany w okresie od 1832 r. z pew- nymi przerwami 15 miesięcy, drukiem dzieło ukazało się w Paryżu w 1834 roku. Akcja utworu rozgrywa się na Litwie w fikcyjnej wsi Soplicowo w roku 1811 i 1812, kiedy to cała Polska z wielką nadzieją czekała na wkroczenie wojsk Napoleona. Zagadnienie walki narodowowyzwoleńczej skupione jest wokół postaci Napoleona.
Dzieje Jacka Soplicy. Uzasadnić, że jest on nowym typem bohatera romantycznego.
Jacek Soplica jest głównym bohaterem "Pana Tadeusza". W młodości był ulubieńcem okolicznej szlachty, typowym warchołwem i zabijaką. Bywał nawet zapraszany przez miejscowego magnata Stolnika Horeszkę. Jacek był potrzebny Horeszce, bo miał on wpływ na głosy okolicznej szlachty. Córka Stolnika, Ewa, zakochała się z wzajemnością w Jacku. Dumny magnat nie zgodził się oddać ręki córki obogiemu szlachcicowi. Ewa została wydana za mąż za bogatego człowieka, z którym podążyła na zesłanie, pozostawiając w kraju, pod opieką Telimeny córkę Zosię. Jacek zaś ożenił się z "pierwszą napotkaną na drodze kobietą", która urodziła mu syna Tadeusza i w niedługim czasie zmarła. Urażona ambicja Jacka Soplicy doprowadziła go do krwawej zemsty. Często błąkał się w pobliżu zamku Horeszków, nie mogąc pogodzić się ze stratą ukochanej. Pewnego razu był więc mimowolnym świadkiem triumfalnego odpierania przez Horeszkę ataku Moskali na zamek. Emocje spowodowane wyrządzoną przez Horeszkę krzywdą zwyciężyły. Jacek mimowolnie wymierzył, a oddany strzał niestety okazał się celny. To wydarzenie spowodowało przełom w życiu Jacka, tym bardziej, że niesłusznie wzięto go za stronnika Moskali (Soplicowie otrzymali nawet część skonfiskowanych ziem Horeszki). Jacek wyjechał, udał się do Legionów, był kilkakrotnie ranny, aż wreszcie w przebraniu księdza Robaka powrócił na Litwę ze specjalną misją - miał organizować powstanie na Litwie, a wybuch jego był naznaczony na moment wkroczenia wojsk napoleońskich. Jacek z narażeniem życia wędrował od dworu do dworu, w karczmach wiejskich agitował też chłopów do powstania. Nawet własnemu synowi Tadeuszowi nie wyjawił kim jest, chociaż niejednokrotnie bardzo tego pragnął. Ostatecznie plany Jacka krzyżuje dawny sługa Horeszki Gerwazy, który poprzysiągł zemstę na wszystkich Soplicach. Organizuje on przy pomocy mieszkańców zaścianka - Dobrzyńskich zajazd na Soplicowo. W momencie, kiedy interweniuje wojsko carskie zwaśnione strony natychmiast się godzą w obliczu wspólnego wroga i zwracają przeciw Moskalom. Zostaje poczytane to za bunt, uczestnicy walki muszą uciekać za granicę, by powrócić z wojskami Napoleona. Jacek zostaje ciężko ranny i umiera, uzyskawszy przedtem przebaczenie Gerwazego. Wątek sporu o zamek między Soplicami, a przedstawicielem rodu Horeszków Hrabią zostaje rozwiązany w sposób tradycyjny - zwaśnione rody godzą się dzięki małżeństwu Zosi (córki Ewy Horeszkówny) z Tadeuszem (synem Jacka Soplicy). Tadeusz po odziedziczeniu majątku przeprowadza w swoich dobrach uwłaszczenie chłopów. Nowość bohatera, Jacka, polegała na tym, że Jacek nie działał samotnie, tak jak jego wielcy poprzednicy (Konrad Wallenrod, Konrad z "Dziadów"), lecz szukał poparcia dla swej idei niepodległościowej wśród szerokich mas szlacheckich oraz wśród ludu. Ta przemiana polskiego bohatera romantycznego obserwowana na przykładzie Jacka jest znamienna dla całego pokolenia polskich rewolucjonistów, którzy po klęsce powstania listopadowego zrozumieli jak wielkim błędem była idea samotnej walki szlachty, która nie zdecydowała się szukać poparcia i pomocy wśród polskiego ludu. Typowe cechy charakterystyczne dla bohatera romantycznego to nieszczęśliwa miłość, jest pełen wewnętrznego rozdarcia, przeżywa konflikty, jest postacią dynamiczną, jego charakter kształtuje się w trakcie trwania akcji utworu. Żarliwy patriotyzm i po- święcanie się dla ojczyzny stanowi powód do przebaczenia wszystkich jego win i postawienia go w rzędzie wzorów osobowych.
Sąd nad własną twórczością i Polakami w "Grobie Agamemnona".
"Grób Agamemnona" - wiersz dzieli się na dwie części. Część pierwsza ma charakter luźnych refleksji dotyczących własnej poezji, które poeta snuje w trakcie zwiedzania grobu Agamemnona, króla Argos i Myken, naczelnego wodza wojski tureckich pod Troją. Przypominając krwawe dzieje rodu Atrydów poeta jak gdyby uświadamia sobie, że dawne, bohaterskie dzieje zna dzięki Homerowi. Promień słońca wdzierający się do grobowca poprzez zasłonę z liści został porównany przez poetę do struny z harfy Homera. Wówczas Słowacki oddając hołd wielkiemu greckiemu epikowi odczuwa niedoskonałość własnej poezji, przyznaje, że nie umie wydobyć czarownych dźwięków ze strun Homerowej harfy. Jak w wielu innych utworach Słowacki żali się na niezrozumienie własnej poezji wśród "słuchaczów głuchych". Druga część to bolesny rozrachunek z własnym narodem, któremu poeta pragnie uświadomić zarówno przyczyny klęski powstania listopadowego, jak i utraty niepodległości. Słowacki w poetyckiej wizji ukazuje siebie mknącego na koniu przez Grecję. Żaden Polak nie ma prawa zatrzymać się pod Termopilami, gdzie Grecy bohatersko walcząc z Persami zginęli (wszyscy), nikt nie oddał się do niewoli, a czyn ich na zawsze pozostał symbolem patriotyzmu i poświęcenia dla ojczyzny. Niestety Polacy nie wykazali się taką odwagą i gotowością poświęcenia życia dla ojczyzny. Polacy nadal skrępowani łańcuchem niewoli nie mogą bez zażenowania stanąć nad mogiłą Leonidasa. Jedynym miejscem, godnym Polaka jest niestety Cheronea, gdzie Grecy ponieśli klęskę (uciekli z pola walki) i utracili niepodległość. Tak surowo oceniając postawę Polaków w powstaniu listopadowym w dalszej części wiersza Słowacki stara się odnaleźć przyczyny upadku niepodległości. Tkwią one w wadach szlachty, która została nazwana "czerepem rubasznym". Szlachta nie pozwoliła dojść do głosu masom ludowym, to znaczy więziła "duszę anielską narodu". Oddziaływanie szlachty na naród porównane zostało do zabójczego działania koszuli Dejaniry, która spowodowała śmierć Heraklesa w straszliwych męczarniach. Słowacki wytyka też polskiej szlachcie skłonność do wystawnego, pełnego przepychu życia i do naśladowania obcych wzorów: "Polsko ! lecz ciebie błyskotkami łudzą; Pawiem narodów byłaś i papugą, A teraz jesteś służebnicą cudzą". W wierszu zawarta została również wizja nowej, wolnej Polski - narodu zjednoczonego, spójnego wewnętrznie, a tak potężnego, że "ludy przelęknie". Nie szczędząc słów oskarżenia pod adresem rodaków poeta wyznaje ze wstydem, że sam również nie wziął udziału w powstaniu. Identyfikuje się więc z narodem, oskarżając siebie, ma prawo oskarżać cały naród: "Mówię - bom smutny - i sam pełen winy".
"Kordian" i "Grób Agamemnona" Słowackiego jako głos w dyskusji na temat przyczyn klęski powstania listopadowego.
Przyczyny klęski powstania z "Grobu Agamemnona" w punkcie 13.
Kordian jako marzyciel i spiskowiec.
Akt I Kordian wygłasza monolog o śmierci przyjaciela. Rozumie, że przyczyną, która doprowadziła go do samobójstwa była zbyt wybujała wyobraźnia i rozdźwięk między marzeniami, a rzeczywistością. Ta śmierć może być przestrogą, ale Kordian nie dba już o skutki swych myśli, pragnie marzeń. Doznaje tak wielkich uczuć i pragnień, że nie jest w stanie rozeznać się w ich natłoku i chaosie. Przeżywa też nieszczęśliwą miłość. Laura nie traktuje go poważnie, ponieważ Kordian jest od niej młodszy i nie rozumie go. Czuje się osamotniony, niespokojny, nie widzi sensu i celu życia. Poczucie nudy i pustki stara się zwalczyć słuchając opowieści Grzegorza, ale wyobraźnia roztacza przed nim wizję przyszłej klęski. Postanawia popełnić samobójstwo. Kordian ma tu cechy chorobliwego romantyka: melancholię, sceptycyzm, niezdolność do działania. Akt II Kordian podróżuje po Europie w poszukiwaniu sensu i celu życia. W Londynie dowiaduje się, że świat jest cyniczny i zmaterializowany, we Włoszech - że nawet miłość można kupić za pieniądze. Następnie Kordian udaje się do papieża, któremu przynosi relikwie - ziemię zroszoną krwią pomordowanych i prosi o błogosławieństwo. Papież zaleca mu zwiedzanie zabytków i uczestnictwo w imprezach artystycznych. Grozi też rzuceniem klątwy. Epilog sceny (rzucenie ziemi na 4 strony świata) podkreśla bezskuteczność idei męczeństwa w cynicznym świecie. Kordian przenosi się na górę Mont Blanc, gdzie pyta i walczy o sens historii, sens życia jednostki. Stylizuje się na "posąg człowieka na posągu świata" aspirowany do podporządkowania sobie praw natury i historii. W szwajcarskiej tradycji narodowej znalazł ideę wiodącą. Polska ma być Winkerlidem narodów, a jej czyn polegać ma na poświęceniu i upadku "Jak dawniej, jak nieraz".
Budowa i cechy poematu dygresyjnego w oparciu o "Beniowskiego".
poemat dygresyjny - gatunek epicki, w którym fabuła staje się okazją do snucia przez narratora refleksji, wspomnień i uwag wszelkiego rodzaju, o charakterze lirycznym, żartobliwym, satyrycznym, polemicznym. Fabuła ulega rozbiciu na szereg epizodów, połączonych postacią głównego bohatera, na pierwszy plan wysuwa się natomiast osoba samego narratora. Poemat dygresyjny rozwinął się w okresie romantyzmu i stanowi przykład romantycznego mieszania ze sobą rodzajów literackich oraz wprowadzania podmiotowości; mistrz G. Byron (Don Juan), w Polsce Słowacki (Beniowski);
Historiozofia dziejów w "Nie-Boskiej komedii".
W części II dramatu Filozof w rozmowie z Mężem wypowiada przekonanie, że świat rozwija się poprzez przelew krwi, cierpienia oraz niszczenie starych form społecznych. W podobny sposób pojmował mechanizm rozwoju dziejów również autor dramatu. W pełni zdawał sobie sprawę z konieczności rewolucji społecznej, ale jednocześnie ze względu na swoje poglądy społeczne, filozoficzne i religijne zaakceptować jej nie był w stanie. Kraśiński nie określił, czy tragiczne zakończenie dramatu (giną przywódcy dwóch obozów jeden jako przegrany i drugi jako strona wygrywająca) ma oznaczać całkowitą zagładę ludzkości, czy też odrodzenie jej za sprawą boską na nowo. Poszczególnym jednostkom i grupom społecznym przyznawał Krasiński jednynie racje częściowe: arystokracji - zasługi w organizacji cywilizowanego państwa, ludowi - bezmiar wielowiekowych krzywd i cierpień. Obydwie te racje skazywał jednakże za uzurpowanie bezwzględnej wyłączności na tragiczną klęskę. Musiały one upaść wobec znajdującej się poza historią ludzkości racji nadrzęd- nej, występującej tutaj pod postacią Boga spełniającego opiekę nad światem i pojmowanego na sposób chrześcijański. Mamy tu do czynienia z prowidencjalizmem, tj. traktowaniem historii przez Krasińskiego jako wyniku wyroków boskich, a nie sfery wyłącznie ludzkiego działania. Krasiński przeciwstawiał się również wszelkim czynom zbrojnym i przelewowi krwi jako zjawiskom nie mającym wystarczającego moralnie uzasadnienia.
Wizja rewolucji w "Nie-Boskiej komedii".
Obóz rewolucji został przedstawiony przez Krasińskiego w sposób negatywny. Poeta przedstawia rewolucjonistów jako fanatyczny tłum, który umie burzyć wszystkie stare wartości, ale do tworzenia nowych w ogóle się nie nadaje. Na gruzach "starego świata" zapewne powstanie nowa arystokracja. Przecież o własnej sławie myśli Bianchetti, Przechrzty też chcą wykorzystać rewolucję społeczną do własnych celów, do przejęcia władzy: "Oni panów zabijają po błoniach - rozwieszą po ogrodach i borach a my ich potem zabijem, powiesim". Tak jak hrabia Henryk wyróżnia się szlachetnością, dumą, odwagą wśród arystokratów, tak też Pankracy jest najwybitniejszą postacią wśród rewolucjonistów. On jeden ma świadomość celów i zadań rewolucji. Wie, że po zburzeniu starego świata trzeba umieć zbudować nowy. Podobnie jak Henryk arystokratami, tak i Pankracy pogardza rewolucjonistami, umie też należycie ocenić szlachetne rysy charakteru Hrabiego Henryka mówiąc po zdobyciu okopów do zgromadzonych arystokratów: ".. on jeden spośród was dotrzymał słowa. - Za to chwała jemu, gilotyna wam". Poeta - arystokrata nie odważył się oddać zwycięstwa rewolucjonistom całkowicie (Pankracy pada martwy na widok Chrystusa, rażony błyskawicą jego wzroku), chociaż obserwując ruchy rewolucyjne w Europie Zachodniej wiedział, że rewolucja społeczna jest nieunikniona, a spowodowana została nędzą, krzywdą i cierpieniem mas ludowych oraz egoizmem i zachłannością arystokracji. Zdaniem Krasińskiego niczego nie można zbudować poprzez zemstę i nienawiść, ludziom, społeczeństwom powinna zawsze przyświecać idea miłości Chrystusowej. W ten sposób Krasiński staje w obronie religii oraz szlachetnych rycerskich tradycji, którym sprzeniewierzyła się współczesna arystokracja.
Koncepcja patriotyzmu w ujęciu romatyków (Mickiewicz, Słowacki, Norwid).
W drugiej połowie XVIII wieku pojawiły się w naszej historii nowe wzorce osobowe ukształtowane przez obywatelską tradycję oświecenia. Reprezentowali je tacy ludzie, jak Kazimierz Pułaski, Tadeusz Kościuszko, Bartosz Głowacki, czy Józef Poniatowski, którzy sprawę ojczyzny i jej niepodległości traktowali jako wartość najwyższą. Istota romantycznego patriotyzmu, zakładającego całkowite poświęcenie się sprawie narodowej, kształtowała się pod wpływem określonej sytuacji politycznej. Obca niewola wykluczała jawność życia politycznego narodu i uniemożliwiała realizację służby obywatelskiej. W poczuciu romantyków ojczyzna była martwa. Aby ją ożywić, należało na nowo ucieleśnić jej "duszę", wprowadzić ją do wnętrza żywych, "czujących" jednostek, czyli uczynić ją istotnym elementem jednostkowego życia prywatnego. Patriotyzm romantyczny polegał więc na uczynieniu z idei ojczyzny sprawy osobistej, na utożsamieniu interesów narodowych z życiem jednostki. Nowy typ patriotyzmu romantycznego łączył się najczęściej ze społecznym radykalizmem i rewolucyjnym sposobem działania. W konsekwencji prowadził do bezkompromisowej walki z zaborcą wszelkimi dostępnymi środkami. Stąd też w politycznych programach romantyków i w twórczościi literackiej znalazła się apoteoza spisku i rewolucji. Ich zaś historyczni i literaccy bohaterowie musieli najczęściej dokonywać zdecydowanego wyboru między np. szczęściem osobistym, a narodową służbą, między walką o niepodległość, prowadzoną uchodzącymi jeszcze wówczas za nieetyczne spiskowymi metodami, a postawą chrześcijańskiej pokory i przebaczenia (Konrad Wallenrod, Dziady III, Kordian). Zdolność do patriotycznych postaw, zdecydowanego wyboru na rzecz narodowej zbiorowości i rewolucyjnych czynów romantycy przypisywali swemu pokoleniu i wszystkim młodym duchem. Stąd obok uwznioślenia spisku i rewolucji typowa była dla tego prądu również apoteoza młodości, idealizacja młodych szlachetnych bohaterów i ich pełnego wyrzeczeń udziału w "związkach bratnich".
Koncepcja poety i poezji w utworach romantycznych.
Poeta miał być przywódcą duchowym narodu, wieszczem, drogowskazem. Poeta to postać wyjątkowa, obdarzona przez Boga przymiotami. Bardzo często poeta jest bohaterem. Bohater romantyczny to człowiek przeżywający tragiczny konflikt spwodowany rozbieżnością między wyznawanymi ideałami, a rzeczywistością, człowiek skłócony ze światem i społeczeństwem, w którym żyje, buntujący się przeciw istniejącym normom społecznym, kulturalnym i obyczajowym. Bohater romantyczny to indywidualista i człowiek o niezmiernie bogatym życiu wewnętrznym, pełen sprzeczności, rozterek i wahań. Jedną ze stałych cech bohatera romantycznego było także przeżywanie wielkiej romantycznej miłości, która stawała się wielką namiętnością, była też dowodem - wyznawanej przez romantyków - dominacji uczuć nad rozumem. Miłość romantyczna jest najczęściej nieszczęśliwa i prowadzi bohatera do samobójczej śmierci. Romantycy stworzyli też nową koncepcję poezji i poety: wieszcz i geniusz wprowadzone przez niemieckich teoretyków romantyzmu. Poeta w ich ujęciu stawał się najwyższym prawodawcą i prorokiem, posłannikiem Boga. Literatura danego narodu miała przedstawiać jego dawne i teraźniejsze dzieje, sławić bohaterów, w razie potrzeby podtrzymywać na duchu i zagrzewać do walki z wrogiem. W literaturze romantycznej polskiej, podobnie jak i w literaturze innych krajów europejskich, znajdujących się w niewoli, głównym tematem staje się zagadnienie walki narodowo-wyzwoleńczej. Bohaterowie całe swe działania podporządkowują idei odzyskania niepodległości i kiedy trzeba składają życie w ofierze tworząc w ten sposób wzorce do naśladowania. Mickiewicz nadaje Wajdelocie (w "Konradzie Wallenrodzie") rolę pieśniarza ludowego, co ma tu oczywiście ważną wymowę: to pieśń ludowa, poezja narodowa jest siłą, która zmusza Konrada do pozostania przy obranej drodze. Taki sens ma m.in. Pieśń Wajdeloty, w której mówi on o roli i znaczeniu pieśni gminnej w życiu narodu będącego w niebezpieczeństwie albo w niewoli. Pieśń gminna (poezja) jest zatem skarbniczką historii, bo w niej dawne wieki łączą się z "młodszymi laty".
Gatunki charakterystyczne.
dramat romantyczny - wywodzi się z dramaturgii Szekspira: nie respektuje trzech jedności, rezygnuje z chóru, nie podporządkowuje się "decorum", gdyż partie tragiczne mieszał z komicznymi; charakteryzuje się luźną kompozycją. Mógł mieć jak "Dziady" niepełną i niechronologiczną numerację części. Poszczególne sceny luźno, bez wynikania logicznego, wiązały się ze sobą. Był gatunkiem dominującym powieść poetycka - odmiana poematu epickiego powstała w okresie romantyzmu o elementach dramatycznych i lirycznych. Fragmentaryczność i inwersyjność fabuły (zakłócenia chronologii zdarzeń) służą do wytworzenia napięcia i tajemniczości. Narrator ujawnia swoje uczucia w nastrojowych opisach, lirycznych komentarzach i refleksjach. Tło wydarzeń często jest historyczne (rozgrywają się one w średniowieczu), niekiedy zaś orientalne. Twórcami pow. poetyckiej byli Scott i Byron. ballada wywodzi się ze średniowiecznych epickich pieśni ludowych. W Polsce połączona z cechami epickiej dumy, wykrystalizowała się w wierszowany utwów poetycki, łączący epicką opowieść o niezwykłym wydarzeniu z lirycznym komentarzem i dramatyzmem dialogowego ujęcia; znamienne jest mieszanie elementów lirycznych (niezwykłość, nastrojowość, emocjonalność), epickich (narracyjność, retrospekcja) i dramatycznych (bohaterowie w działaniu i sytuacji). Fabuła jest ramą, w którą wpisana jest sytuacja jednostki wobec losu i problemów moralnych (wina i kara, wierność i zdrada, wolność). gawęda poetycka poemat dygresyjny - gatunek epicki, w którym fabuła staje się okazją do snucia przez narratora refleksji, wspmnień i uwag wszelkiego rodzaju o charakterze lirycznym, żartobliwym, satyrycznym, polemicznym. Fabuła ulega rozbiciu w szereg epizodów połączonych postacią głównego bohatera, na pierwszy plan wysuwa się natomiast osoba samego narratora. Poemat dygresyjny rozinął się w okresie romantyzmu i stanowi przykład romantycznego mieszania ze sobą rodzajów literackich oraz wprowadzania podmiotowości. Przedstawiciele tego gatunku to: Byron, a w Polsce Słowacki ("Beniowski"); epopeja - patrz starożytność komedia - patrz starożytność.
Program ideowy i artystyczny romantyków.
Podstawową cechą postawy romantyków był wszechstronny bunt wobec zastanej rzeczywistości. Romantycy nie akceptowali feudalnej struktury społecznej i absolutystycznych rządów, a oświecenioy racjonalizm, empiryzm i klasycyzm odrzucili jako niewystarczające formy myślenia o świecie i sposoby jego wyrażania.
Jakie wartości ideowe i artystyczne dzieł Norwida zdecydowały o ich trwałym miejscu w literaturze polskiej.
Cyprian Kamil Norwid - urodził się 24 września 1821 roku we wsi niedaleko Warszawy. Pochodził z rodziny zubożałego ziemiaństwa. Kształcił się w Warszawie w gimnazjum, a potem w szkole malarskiej. Pierwsze utwory publikował w czasopismach warszawskich nawiązując kontakty autorskie m.in. z "Przeglądem Warszawskim" i "Biblioteką Warszawską". W tym czasie bywa w salonach literackich Warszawy i zyskuje uznanie jako poeta. Norwid należał do drugiego pokolenia poetów, którzy debiutowali około 1840 roku. W 1842 roku wyjechał za granicę. Przebywał najpierw w Niemczech, potem we Włoszech, gdzie we Florencji studiował rzeźbę. W 1845 roku wyjechał do Berlina, gdzie aresztowano go z powodów politycznych. Po uwolnieniu udaje się do Rzymu i spotyka Mickiewicza, Krasińskiego, Zaleskiego. W Rzymie powstają wiersze, utwory dramatyczne i filozoficzno-społeczne. W 1849 roku przeniósł się do Paryża, gdzie osiadł na stałe. Wtedy poznał Słowackiego i Chopina oraz zetknął się z szerokimi kręgami emigracji europejskiej. Życiu poety towarzyszyły trudności finansowe i choroba. Twórczość poetycka nie dała poecie uznania. W sytuacji braku uznania ze strony krytyków (również na polu grafiki i malarstwa). W takiej sytuacji zdecydował się na wyjazd do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, tam znalazł pracę w Nowym Jorku jako grafik przy wykonywaniu katalogów i projektów wystawy światowej. W poł. 1854 roku wrócił do Europy do Paryża. Tu zajął się malarstwem i rytownictwem. Utwory zaczęły być przyjmowane z coraz większą przychylnością. Bieda i posuwająca się głuchota powodują, że poeta zamieszkuje w 1817 roku w Domu św. Kazimierza na przedmieściu Paryża w Ivry, gdzie umiera 23 maja 1883 roku. Zwłoki Norwida spoczęły w Paryżu na cmentarzu w grobie zbiorowym. Wartości ideowe i artystyczne dzieł Norwida. "Pióro" wiersz programowy; określa zadania poezji polskiej domagając się od niej prawdy, oryginalności i niezależności. Artysta uporczywie podkreślał związek sztuki z pracą. Każda sztuka powinna służyć narodowi, musi być wyrazem miłości ojczystego kraju, piękne powinny być nie tylko kościoły, ale też i domy, chaty i spichlerze, a nawet ubiory i sprzęty. Poglądy Norwida głoszące konieczność zespolenia sztuki z pracą i rzemiosłem, nadanie przedmiotom codziennego użytku wyglądu estetycznego zbiegły się z hasłami reformatorów sztuki.