Tatarkiewicz - Definicja sztuki
Starożytna a nowożytna definicja sztuki
Starożytność
sztuka - umiejętność wytwarzania rzeczy (świadoma) według reguł - była to definicja szeroka - obejmowała wiele dziedzin; sztuka była zadaniem zawodowców, wyszkolonych specjalistów, nie uczucia i natchnienie;
Podział na sztuki wolne i pospolite - zasadą podziału był wysiłek fizyczny; wolne oceniała - pospolitymi gardziła;
Jednak odkąd pitagorejczycy odkryli prawa harmonii dźwięków i muzyka stała się racjonalna, a Arystoteles sformułował reguły poezji - poezja i muzyka zostały włączone do sztuk.
W średniowieczu sztuki pospolite nazwano mechanicznymi.
W XVIIIw. Batteux wymyślił iż cechą wspólną sztuk jest naśladowanie natury wybierając z niej to co piękne; wyliczył 7 sztuk zasługujących na nazwę pięknych: malarstwo, rzeźba, architektura, muzyka, poezja, wymowa, taniec.
W XIXw. Już nie używano sformułowania „sztuki piękne”, bo wystarczyło powiedzieć „sztuka” i w słowie tym zawierało się już „piękne”.
1750-1900 - sztuka jest wytwarzaniem piękna.
Zakres pojęcia sztuki
Pojęcie sztuki ma szerszy zakres niż miało dawniej, do wykazu Batteux”a należy dodać: ogrodnictwo, fotografikę, film, kulturę materialną i media, a także nowe formy dawniejszych sztuk, np. malarstwo niefiguratywne, muzyka elektroniczna, antypowieść.
Wielość definicji
Genus sztuki - świadoma wytwórczość ludzka i to nie jest sporne; sporne jest to, co ją od innych rodzajów wytwórczości dzieli.
Cechą swoista sztuki jest:
- wytwarzanie piękna
- odtwarzanie rzeczywistości
- nadawanie rzeczom kształtu
- ekspresja
- wywołanie przeżycia estetycznego
- wywołanie wstrząsu
(i tutaj problem za szerokości i za wąskości tych cech - to co było na ćw.)
Rezygnacja z definicji
Wg Weitza:
„Podstawowe twierdzenie, ze sztuka może być ujęta w realną czy w jakąkolwiek prawdziwą definicję jest twierdzeniem fałszywym”.
„Zamknięte pojęcia są jedynie w logice i matematyce”.
„Definicja sztuki nie jest nam potrzebna, bo i bez niej możemy się porozumieć na temat sztuki” - jest to prawda o ile chodzi o rozmowy potoczne, a więc jednak definicja wg Tatarkiewicz jest potrzebna ;)
Definicja alternatywna
Sztuka jest wykonywana z różnych przyczyn i w różnych celach.
Początek definicji jest łatwy, bo pewne jest, że sztuka jest czynnością człowieka i jest to czynność świadoma, ale co dalej?
Oddzielenie sztuki od natury jest proste, ale trudne jest oddzielenie sztuki od innych czynności ludzkich.
Jakkolwiek będziemy określać sztukę - wszystko jedno czy będziemy się odwoływać do intencji, jej stosunku do rzeczywistości, jej działania, jej wartości - zawsze kończymy na alternatywie, na formule: „bądź-bądź”.
Definicja sztuki musi się zarówno liczyć z intencją i z działaniem.
Sztuka jest odtwarzaniem rzeczy, bądź konstruowaniem form, bądź wyrażaniem przeżyć - jeśli wytwór tego odtwarzania, konstruowania, wyrażania jest zdolny zachwycać, bądź wzruszać, bądź wstrząsać.
Dzieło sztuki jest odtworzeniem rzeczy, bądź konstrukcją form, bądź wyrażaniem przeżyć, jednakże tylko takim odtwarzaniem, taka konstrukcją, takim wyrazem, jakie są zdolne zachwycać, bądź wzruszać, bądź wstrząsać.
I chyba ostateczna definicja sztuki wg Tatarkiewicza:
Świadomy wytwór człowieka jest dziełem sztuki zawsze i tylko wtedy, gdy odtwarza rzeczywistość, bądź kształtuje formy, bądź wyraża przeżycie, a zarazem jest zdolny bądź zachwycać, bądź wzruszać, bądź wstrząsać.
Zawężone pojęcie sztuki
Wielu ludzi ma skłonność do przepołowienia sztuki, do oddzielenia jej górnej połowy od dolnej i tylko część górna wydaje im się prawdziwą sztuką.
Granica między „prawdziwą” a zwykłą sztuką nie jest wyraźnie wytyczona: bo nawet ze sztuki mającej transcendentne powołanie ludzie łatwo robią przyjemną rozrywkę i odwrotnie.