Problemy surowcowe świata
Większość osiągnięć rewolucji przemysłowej powstała dzięki opanowaniu technologii wykorzystywania paliw kopalnych jako źródła energii. Niestety światowe zasoby paliw kopalnych są ograniczone, dlatego stale poszukuje się innych źródeł energii.
Industrializacja to zespół skomplikowanych procesów produkcji i dystrybucji, które wymagają stałego dopływu energii. W krajach uprzemysłowionych nawet rolnictwo pochłania olbrzymie ilości paliw
do wytworzenia nawozów , środków ochrony roślin i wyposażenia technicznego.
Zużycie energii bardzo szybko wzrasta, co może spowodować, że surowców może zabraknąć.
To właśnie energia jest głównym czynnikiem uwzględnianym w założeniach współczesnej ekopolityki.
Kopalne surowce paliwowe są kluczowe w większości działań gospodarczych, są też ważnym towarem
w handlu międzynarodowym - na paliwa przypada około ½ importu i eksportu surowców. Wiele organizacji międzynarodowych (OPEC) próbuje kształtować wielkość dostaw paliw na rynku światowym. Z paliw kopalnych - ropy uzyskiwano około 1/3 światowej produkcji energii, z węgla - ¼, z gazu ziemnego - 1/6.
ŚWIATOWE ZASOBY PODSTAWOWYCH SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH W 1986 R.
(% zasobów światowych)
Region |
Węgiel kamienny |
Ropa naftowa |
Gaz ziemny |
Energia wodna |
kapitalistyczne |
48 |
9 |
15 |
17 |
socjalistyczne |
48 |
9 |
45 |
16 |
Europa Środkowa |
8 |
0,0 |
1 |
- |
rozwijające się |
3 |
79 |
40 |
67 |
Pierwszym paliwem kopalnym wykorzystywanym w znacznych ilościach był węgiel kamienny. Jednak znaczenie węgla jako paliwa maleje ze względu na małą wydajność energetyczną w porównaniu z innymi źródłami paliw oraz degradację środowiska związaną z górnictwem i spalaniem węgla.
Struktura pozyskiwania energii na świecie:
64% paliwa kopalne
21% energia wodna
15% energia jądrowa
Światowy potencjał energii uzyskiwanej z pływów morskich wynosi około 13 000 MW. Natomiast światowy potencjał energii geotermicznej jest trudny do ustalenia. Całkowita światowa moc elektrowni geotermicznych jest oceniana na około 750 MW. Energia pływów i energia geotermiczna mają znaczenie lokalne, ale w znaczący sposób mogą się przyczynić do rozwiązania miejscowych problemów energetycznych.
Stale poszukuje się nowych rozwiązań technologicznych w energetyce. Jest to niezbędne do dalszego rozwoju ekonomicznego krajów uprzemysłowionych. Nowe technologie są związane głównie z energią jądrową. Wykorzystanie energetyki jądrowej przez kraje uprzemysłowione stwarza im możliwość wyzwolenia się z zależności od słabo rozwiniętych gospodarczo eksporterów ropy naftowej i gazu ziemnego.
W reaktorach elektrownii atomowych używa się obecnie uranu lub plutonu. Przewiduje się, iż następną generacja reaktorów atomowych będą reaktory termojądrowe, w których jako paliwo będą używane: tryt oraz hel-3). Koszt budowy elektrowni jądrowej jest bardzo wysoki. Do roku 1995 elektrownie jądrowe powstały w 50 krajach.
zasoby uranu w 1986 r.:
świat - około 1 500 000 t
Australia - 314 000 t
ZSRR - 200 000 t
RPA - 191 000 t
Kanada - 176 000 t
wydobycie uranu w 1986 r.:
świat - około 41 000 t
USA - 10 331 t
Kanada - 8 080 t
Australia - 4 453 t
Niger - 4 259 t
We współczesnym świecie występują ścisłe związki między rozwojem ekonomicznym, a wzrostem zużycia energii. W krajach uprzemysłowionych postęp utożsamia się z odpowiednią liczbą: samochodów, domów z pełną klimatyzacją, pralek automatycznych i kolorowych telewizorów. Energia potrzebna jest, aby prawidłowo funkcjonował transport lotniczy i kolejowy, niezbędna jest w domach i fabrykach.
W społ. zurbanizowanym nawet krótka przerwa w dopływie elektryczności może spowodować chaos.
Większość krajów Europy Zachodniej i Japonia nie mają dostatecznej ilości własnych surowców energetycznych. Ponad ½ państw przemysłowych produkuje obecnie mniej niż 50% zużywanej energii
z własnych surowców.
Kryzys energetyczny w latach 1973-1974 wywołał poważne zakłócenia w stosunkach międzynarodowych. Częste były wzajemne oskarżenia o wykorzystywanie koniunktury i podbijanie cen ropy naftowej przez państwa (np. przez USA i ZSRR), które albo miały bogate rezerwy albo dobre stosunki z krajami arabskimi bogatymi w ropę naftową. Skutkiem kryzysu był nie tylko sukces krajów OPEC (spowodowanym zwyżką cen ropy naftowej) ale również ogólnoświatowa recesja gospodarcza. Zmniejszenie tempa rozwoju krajów uprzemysłowionych, wskutek wysokich cen ropy naftowej, pociągnęło za sobą mniejszy import surowców mineralnych i rolnych, co z kolei pogorszyło sytuację krajów je eksportujących. Zwiększenie cen ropy naftowej spowodowało także wzrost cen towarów przemysłowych, wyprodukowanych w krajach nie należących do OPEC. Mimo iż ceny ropy naftowej w latach następnych ustabilizowały się, ceny towarów przemysłowych pozostały wysokie - co nie było korzystne ani dla krajów OPEC ani dla pozostałych państw słabo rozwiniętych. Tak więc wzrost cen ropy naftowej przyczynił się w rezultacie do zubożenia większości krajów Trzeciego Świata. Około 1/5 istniejących państw stało się tzw. Czwartym Światem. W latach dziewięćdziesiątych ceny ropy naftowej na rynku światowym obniżyły się.
Występowanie kryzysów energetycznych nie jest zjawiskiem nowym, charakterystycznym dla epoki przemysłowej - podobne kryzysy przeżywała ludzkość już wielokrotnie w przeszłości, a pierwsze kryzysy ekonomiczne występowały w czasach starożytnych.
czynniki, które będą w przyszłości kształtować długofalową politykę energetyczną:
uświadomienie społeczeństwu, że ustawiczny wzrost eksploatacji złóż paliw kopalnych prowadzi do ich wyczerpywania i w konsekwencji do wzrostu cen energii
zmiany w sytuacji politycznej i ekonomicznej krajów eksploatujących ropę naftową mogą wpłynąć na stosunki z krajami importującymi ropę naftową
pojawienie się nowych technologii w energetyce, które mogą się wiązać z gazyfikacją węgla, eksploatacją łupków bitumicznych oraz wykorzystywanie energii jądrowej
wprowadzanie nowych technologii jest na razie bardzo drogie