G. Balawajder - Problem surowcowo - energetyczny jako problem globalny
Problem złożony, bo:
Jedno państwo nie może go rozwiązać samo
Świat potrzebuje stałego dopływu surowców
Może stanowić przyczynę konfliktów w polityce międzynarodowej.
Wydarzenie, które zmieniły kontakt człowiek - środowisko:
rewolucja agrarna - początki to 8 tys l pne. Rolnictwo dostarczało surowców energetycznych - drewno i wykorzystanie rzek. Okazało się, że terytorium jest niezwykle ważną częścią państwa - podboje, spory terytorialne. Zasoby tego terytorium wyznaczają siłę państwa.
rewolucja przemysłowa - wykorzystywanie coraz większe surowców energetycznych i rud metali ze względu na nowe wynalazki (maszyna parowa). Dostęp do surowców determinował siłę ekonomiczna państw, ale także ograniczał ich dostęp.
C. Teutsch i D. Pigares twierdzili, że potencjał państwa jest zależny od zdolności wytwarzanie energii.
Kluczowe surowce energetyczne:
ropa
gaz
węgiel k i b
torf
woda
paliwo jądrowe
drewno
64 % paliwa kopalne
21 % woda
15 % paliwa jądrowe
Przy rozwiązywaniu problemu surowców energetycznych należy pamiętać, aby zmniejszyć ich zużycie nie pociągając za tym spadku PKB.
Koszty wydobycia paliw kopalnych w 70 % państw rozwijających się powoduje, że w celach energetycznych wykorzystuje się drewno.
W rezultacie rozwoju technologicznego przemysł staje coraz mniej energochłonny, dlatego należy przemyśleć pytanie czy faktycznie świat zmierza do wyczerpania zasobów surowców mineralnych. Istnieje pogląd statyczny - wielkość zasobów jest ograniczona kiedyś się skończyć. Jedna jak pisze Domański i Olszewski - z geofizyki (przy analizie składu górnych warstw skorupy ziemskiej) wynika, że 1 km sześcienny skorupy ziemskiej zawiera np. 125 mln t żelaza.
Wykorzystanie gospodarcze zasobów mineralnych:
najpierw złoża zalegające najniżej
potem te o najwyższej zawartości surowca
wykorzystanie głębszych złóż
wykorzystanie złóż o małej zawartości surowca
Skala intensyfikacji wydobycia wzrosła znacznie po II WŚ zwłaszcza, jeśli chodzi o wydobycia spod dna morskiego.
Klasyfikuje się zasoby jako przyrodnicze i ekonomiczne. Przyrodnicze mogą być organiczne lub biologiczne oraz nieorganiczne lub abiologiczne. Chodzi także o miejsce ich wystepowania: litosfera, kosmos…
Jeśli chodzi o aspekt ekonomiczny to wyróżniamy:
rezerwę bieżącą - może być wykorzystywana przy aktualnych cenach
rezerwę potencjalną - zależną od sytuacji finansowej
zapas surowcowy
Klasyfikacja surowcow pod względem stopnia rozpoznania:
zasoby zidentyfikowane - znana lokalizacja, jakość i ilość
wymierzone - ilości jakość znana w mniej niż 20 %
rozpoznane - ilość i jakość złoża znana na podstawie próbek i układzie geologicznym
Najistotniejsza klasyfikacja: odnawialne i nieodnawialne (podlegające recyklingowi lub nie).
Przyczyny niedoborów surowcowych:
polityka państw
mała liczba odkryć nowych złóż geologicznych
niedobory w dostawach energii
Rezerwy surowców energetycznych.
Na początku l. 80 przewidywano, że ropy wystarczy na 45 lat, gazu 52, a węgla na 209.
Węgiel kamienny: Am Pn, Am Łac, ZSRR
Węgiel brunatny: ZSRR, Europa Zach, Australia, Europa Środ - wsch
Ropa : OPEC
Gaz ziemny: Rosja, OPEC
Podejście dynamiczne mówi, że świat nie ma skończonej ilości surowców, a jedynie wiedza ludzka jest ich ograniczeniem. Nie jest istotna ilość surowców, ale umiejętność ich efektywnego wykorzystania, a także wykorzystanie surowców wtórnych. Nowowydobyte surowce mają stanowić jedynie uzupełnienie. Związane jest to także z ustabilizowanie potrzeby energii / os, a do tego niezbędna jest stabilizacja demograficzna.
Jako problem globalny, problem surowcowy jest skorelowany z:
zanieczyszczeniem środowiska
szybkim przyrostem ludności w krajach rozwijających się
dysproporcji pn - płd
1968 - powołanie Klubu Rzymskiego
1972 - pierwszy raport Klubu Rzymskiego Granice wzrostu - sugerowano, że jeśli tempo rozwoju zostanie utrzymane, to pod koniec XX wieku będzie brakować m.in. srebra, cyny czy uranu.
1974 - II raport Klubu Rzymskiego - Ludzkość w punkcie zwrotnym (Mesarovic, Pestel) - kryzysy energetyczne i żywnościowe są ściśle skorelowane z sytuacją demograficzną i gospodarczą
1977 - Raport W. Leontieffa - Jutro gospodarki świata - lata 1977 - 2000 będą ie charakteryzowały ogromnym wzrostem wykorzystania surowców mineralnych, pomimo bardzie oszczędnych technologii.
1976 - A.O. Herdera - Katastrofa czy nowe społeczeństwo. Latynoamerykański model świata. Problem polega nie na określeniu całkowitej ilości zasobów, ale na stworzeniu realnego obraz ilości surowców nadających się do eksploatacji
Po kryzysie naftowym lat 70., lata 80. przyniosły bardziej oszczędne metody wykorzystania surowców.
1989 - Światowa Konferencja Energetyczna - jeśli tempo wykorzystania energii się nie zmieni, to w 2020 będzie ono wyższe o 75 %, przy stałym najwyższym udziale paliw kopalnych.
1991 - raport Klubu Rzymskiego - Pierwsza rewolucja globalna - najważniejszym zadaniem jest oszczędzanie energii i zwiększenie udziału jej odnawialnych źródeł, ograniczenie zużycia ropy.
Szczególna pozycja ropy naftowej, bo nie ma paliwa, które mogłoby w pełni przejąć jego rolę i znaczenie.
Rozwój energetyki jądrowej dotyczy tylko państw wysoko rozwiniętych, a dodatkowym ograniczeniem są protesty ekologiczne.
Najbardziej korzystne perspektywy: węgiel brunatny i kamienny, ale surowce te są nisko kaloryczne i nie będą mogły zaspokoić potrzeb energetycznych. Pojawiają się też problemy natury geologicznej przy wydobyciu.
Wykorzystanie energetyczne wody - ok. 21 %, ale np. w Norwegii energia wodna stanowi prawie 100 %.
Ewentualne wyczerpanie zasobów słodkiej wody rozwój technologii odsalania wody.
Spory o wodę - jedna z najważniejszych przeszkód w ustanawianiu pokoju na Bliskim Wschodzie. Jezioro Tyberiadzkie - spór między Izraelem, Palestyńczykami, Jordanią i Syrią. 1/3 wody zużywanej przez Izraelczyków pochodzi ze wzgórz Golan zdobytych w 1967.
Afryka - źródła wody - powód wojen. Zwłaszcza w dorzeczu Nilu, Nigru i Zambezi.
Australia - prawie 60 % powierzchni to suche obszary bezodpływowe.
Ewentualne działania przeciw marnotrawstwu surowców i energii:
poszukiwanie nowych złóż i sposobów ich eksploatacji
nowe technologie
odzyskiwanie surowców wtórnych