Wskaźniki płynności finansowej

Aby móc swobodnie działać, przedsiębiorstwo musi utrzymywać płynność finansową, czyli zdolność do terminowego regulowania bieżących zobowiązań¹. Przedsiębiorstwo musi posiadać więc tyle środków finansowych, aby móc spłacać zaciągnięte zobowiązania. Z drugiej jednak strony nie było by słusznym utrzymywanie środków pieniężnych w ilości pokrywającej wszystkie zobowiązania bez względu na termin ich zapadalności. Byłoby to nieekonomiczne. Płynność wiąże się więc z takim zarządzaniem zarówno wpływami pieniędzy, jak i wydatkami, które umożliwia spłacanie zobowiązań w terminie. Wpływy pochodzić mogą z różnych źródeł. Najbardziej naturalnym są wpływy od kontrahentów z tytułu należności za dokonane zakupy. Przedsiębiorstwa mogą pozyskać również dodatkową płynność zaciągając krótkoterminowe kredyty. W razie znacznego spiętrzenia płatności istnieje również ewentualność spieniężania mniej płynnych aktywów, co jednak wiąże się z reguły ze znacznymi kosztami lub utratą korzyści ekonomicznych pozyskiwanych z tych aktywów.

Badanie płynności finansowej jest kluczowe z punktu widzenia oceny możliwości przetrwania przedsiębiorstwa w krótkim okresie. Najpowszechniej wykorzystywane do tego wskaźniki to:

Wskaźnik płynności bieżącej (current ratio)

Wskaźnik bieżącej płynności finansowej informuje o zdolności przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań w oparciu o aktywa obrotowe. Obliczany jest on w formie relacji :

Jest to podstawowy wskaźnik płynności finansowej. Ukazuje stopień pokrycia zobowiązań bieżących aktywami obrotowymi. Przyjęta przez banki i podawana w literaturze jego wzorcowa wartość mieści się w przedziale 1,3 - 2² . Zarówno zbyt wysoka, jak i zbyt niska wartość tego wskaźnika, wywołuje negatywne konsekwencje dla przedsiębiorstwa. Niski poziom wskaźnika może oznaczać, iż firma ma, lub w najbliższej przyszłości będzie miała, kłopoty z terminowym regulowaniem zobowiązań. Z drugiej strony zbyt wysoka jego wartość świadczy o tym, że przedsiębiorstwo niepotrzebnie przechowuje zbyt dużo środków finansowych, które mogłoby wykorzystać na inwestycje, utrzymuje nadmierne zapasy lub posiada trudno ściągalne należności.
Wadą wskaźnika bieżącej płynności jest fakt, iż w aktywach obrotowych znajdują się zapasy oraz rozliczenia międzyokresowe, które jako że są stosunkowo mało płynne, słabo zabezpieczają płynność finansową przedsiębiorstwa. Dlatego też analizę uzupełnia się o wskaźnik szybkiej płynności.

Wskaźnik szybkiej płynności (quick ratio)

Wskaźnik szybkiej płynności różni się od wskaźnika bieżącej płynności tym, że z aktywów obrotowych eliminowane są mało płynne zapasy i rozliczenia międzyokresowe.

Wskaźnik ten ukazuje pokrycie zobowiązań krótkoterminowych aktywami o wysokiej płynności. Za jego wartość wzorcową uważa się 1. Oznacza to, że przedsiębiorstwo jest w stanie pokryć wszystkie swoje zobowiązania przy pomocy płynnych aktywów finansowych.

Wskaźnik wypłacalności gotówkowej

Wskaźnik wypłacalności gotówkowej służy do określania wypłacalności firmy w bardzo krótkim okresie. Dlatego do jego konstrukcji wykorzystywane są tylko najbardziej płynne aktywa.

Wskaźnik ten pokazuje jaką część swoich zobowiązań firma pokrywa aktywami o najwyższym stopniu płynności³, a więc jest w stanie bezzwłocznie spłacić. Jako optymalna wartość tego wskaźnika przyjmuje się 0,2.

Wskaźniki uzupełniające

Trzy opisane powyżej wskaźniki, wykorzystane wspólnie, doskonale pokazują strukturę aktywów obrotowych pod kątem ich płynności oraz zdolność przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań w krótkim i dłuższym terminie. Dodatkowymi wskaźnikami są wskaźniki kapitału pracującego.

wskaźnik kapitału pracującego

Dodatnia wartość kapitału obrotowego jest konieczna do utrzymania ciągłości ruchu okrężnego całego kapitału⁴. Nie może on być jednak zbyt wysoki, oznaczałoby to bowiem, że przedsiębiorstwo posiada zbyt dużo aktywów obrotowych (za wysokie zapasy, trudno ściągalne należności lub nadmierne ilości środków pieniężnych).

Wskaźnik udziału kapitału pracującego w aktywach ogółem

Wartość tego wskaźnika zależy od długości cyklu produkcyjnego. W przypadku cyklu krótkiego wartość wskaźnika powinna być niska, przy długim cyklu natomiast winien charakteryzować się wyższym poziomem.

Wskaźniki efektywności (wykorzystania majątku)

Są to przede wszystkim wskaźniki określające szybkość z jaką w przedsiębiorstwie obracane są zapasy, należności i aktywa ogółem, oraz okres po jakim firma przeciętnie spłaca swoje zobowiązania.

Wskaźnik rotacji majątku obrotowego

Wskaźnik rotacji majątku obrotowego opisuje efektywność wykorzystania aktywów obrotowych.

Oczekuje się wzrostu jego wartości w czasie, świadczącego o coraz lepszym wykorzystaniu aktywów obrotowych przez jednostkę. Na jego wartość wpływają wszystkie składniki majątku obrotowego, dlatego też dla dokładniejszej analizy konieczne jest badanie efektywności poszczególnych grup aktywów - przede wszystkim należności i zapasów.

Wskaźnik rotacji należności

Wskaźnik rotacji należności informuje ile razy w ciągu roku przedsiębiorstwo odtworzyło swój stan należności, czy też ile cykli obrotowych należności miało miejsce w ciągu roku obrachunkowego. Jego konstrukcja wygląda następująco:

Nie występuje wzorcowa wartość tego wskaźnika, choć niektórzy autorzy próbują ją podawać¹. Jedyną możliwością jego oceny są porównania w czasie i przestrzeni. Oczekuje się, że w rozwijającym się podmiocie wartość tego wskaźnika będzie wysoka, z tendencją wzrostową. Porównywanie w przestrzeni musi być przeprowadzane w stosunku do konkretnej branży lub przedsiębiorstwa.

Wskaźnik rotacji zapasów

Wskaźnik rotacji zapasów informuje o tym, ile razy w ciągu roku posiadane przez jednostkę zapasy zostały przekształcone w wyroby gotowe. Jest to wskaźnik określający efektywność wykorzystania zapasów. Niski wskaźnik sugeruje, że poziom zapasów jest zbyt wysoki i spółka niepotrzebnie ponosi koszty magazynowe².

Wskaźniki uzupełniające

Wskaźniki uzupełniające są to przede wszystkim wskaźniki długości trwania jednego obrotu; w przypadku należności nazywane wskaźnikami czasu windykacji. Pokazują one tą samą informację co wskaźniki obrotowości, tylko w innej jednostce. Dodatkowo moża również badać wskaźnik produktywności kapitału pracującego.

Wskaźnik średniego okresu windykacji należności

Można go liczyć na dwa sposoby

Wskaźnik ten ukazuje przeciętny czas jaki przedsiębiorstwo czeka na spłatę należności. Oczekuje się, że wskaźnik ten będzie wykazywał tendencję malejącą, lub przynajmniej będzie stabilny. Negatywnym zjawiskiem jest jego wzrost, mogący świadczyć o utrudnieniach w ściąganiu należności.

Wskaźnik czasu trwania jednego obrotu zapasów

Podobnie jak dla należności, również w przypadku zapasów można obliczyć wskaźnik czasu trwania jednego obrotu. Dwie metody jego wyznaczania wyglądają następująco:

Z reguły korzystnym zjawiskiem jest wzrost wskaźnika rotacji zapasów i spadek wskaźnika czasu trwania jednego obrotu. W tej sytuacji bowiem, firma zmniejsza ilość utrzymywanych zapasów, co powoduje spadek kosztów magazynowania.

Wskaźnik produktywności kapitału pracującego

Wskaźnik produktywności kapitału pracującego informuje o wielkości przychodów ze sprzedaży przypadających na jedną złotówkę kapitału pracującego.

Pozytywnym zjawiskiem jest jego wzrost oznaczający wzrost obrotowości kapitału pracującego.

Wskaźniki wypłacalności (zadłużenia)

Wskaźniki zadłużenia wykorzystywane są do badania struktury finansowania przedsiębiorstwa. Określają poziom jego zadłużenia i tym samym oceniają jego wypłacalność w długim okresie. Poziom zadłużenia długo- i średnioterminowego ocenia się w stosunku do kapitału własnego, ewentualnie stałego¹.

Wskaźnik ogólnego zadłużenia

Wskaźnik ogólnego zadłużenia stanowi relację zobowiązań ogółem do całkowitych aktywów przedsiębiorstwa.

Wyraża on udział kapitałów obcych w finansowaniu aktywów firmy. Jest bardzo istotny z punktu widzenia pożyczkodawców, którzy w razie upadłości przedsiębiorstwa odzyskują swoje należności z majątku firmy.

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego jest wskaźnikiem uzupełniającym ocenę zadłużenia przedsiębiorstwa.

Określa on wielkość kapitałów obcych przypadającą na jednostkę kapitału własnego. Poziom zadłużenia ma istotne znaczenie nie tylko z punktu widzenia wypłacalności przedsiębiorstwa, ale także ze względu na efekt jaki struktura finansowa wywiera na wynik finansowy. Z jednej strony bowiem, im wyższy w podmiocie kapitał obcy, tym większe generuje koszty finansowe, obniżając wynik finansowy oraz zwiększając prawdopodobieństwo kłopotów z wypłacalnością. Z drugiej jednak strony, przedsiębiorstwo wykorzystując dźwignię finansową może rozwijać się znacznie szybciej niż przy wykorzystaniu jedynie kapitałów własnych, generując dodatkowe zyski znacznie przewyższające koszty obsługi długu.

Wskaźnik udziału zobowiązań długoterminowych w zobowiązaniach ogółem

Wskaźnik udziału zobowiązań długoterminowych w zobowiązaniach ogółem umożliwia ocenę struktury kapitałów obcych.

Im wartość tego wskaźnika jest bliższa 1, tym większą część zobowiązań ogółem stanowią zobowiązania długoterminowe. Jest to generalnie pożądana sytuacja. Zbyt duży udział zobowiązań krótkoterminowych w długu firmy może prowadzić do kłopotów z płynnością finansową i generować dodatkowe koszty karnych odsetek.

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego

Jest to jeden z ważniejszych wskaźników wypłacalności.

Pożądana wartość tego wskaźnika powinna wynosić, zależnie od autora opisującego ten wskaźnik, nie więcej niż 0,5² lub między 0,5 a 1,0³. Mierzy on ryzyko wypłacalności związane z długoterminowym zadłużeniem firmy.

Wskaźniki uzupełniające

W ocenie zadłużenia firmy, obok przedstawionych powyżej wskaźników, wykorzystuje się również wskaźniki opisujące zdolność przedsiębiorstwa do obsługi długu, czyli terminowego regulowania wszystkich zobowiązań. Rozróżnia się dwie metody oceny tej zdolności: statyczną - opartą o rachunek zysków i strat, oraz dynamiczną - wykorzystującą rachunek przepływów pieniężnych. Wskaźniki oparte o zysk wykazują się znacznie większą stabilnością, niż wskaźniki konstruowane przy użyciu przepływów środków pieniężnych. Nadwyżka finansowa jest jednak wielkością memoriałową, przepływy finansowe pokazują natomiast jakość zysku. Najlepiej jest więc wykorzystać oba zestawy wskaźników, biorąc pod uwagę charakter działalności przedsiębiorstwa oraz specyfikę branży.

WSKAŹNIKI STATYCZNE

Wskaźnik pokrycia obsługi długu

Wskaźnik pokrycia obsługi długu pokazuje w jakim stopniu wypracowany zysk pokrywa obsługę zobowiązań długoterminowych.

Określa on stopień zabezpieczenia obsługi zobowiązań długoterminowych. Uważa się, że wartość tego wskaźnika powinna być wyższa od 1 i rosnąć z upływem czasu, co świadczy o dobrym wykorzystaniu zaciągniętych pożyczek, wywołującym rozwój przedsiębiorstwa i wzrost wpływów z tytułu poczynionych inwestycji.

Wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem

Określa możliwości przedsiębiorstwa w zakresie spłaty obciążeń kredytowych z wypracowanej nadwyżki finansowej.

Informuje on o tym, ile razy zysk brutto powiększony o uzyskiwane odsetki przewyższa odsetki płacone przez przedsiębiorstwo. Im wyższy wskaźnik, tym bezpieczniejsza jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa i tym mniej ewentualne wahania zysku mogą wpłynąć na jego wypłacalność. Jeśli wartość tego wskaźnika spadnie poniżej 1 oznacza to, że przedsiębiorstwo nie jest w stanie spłacić nawet odsetek od zaciągniętych kredytów, nie mówiąc już o racie kapitałowej i jego wypłacalność jest poważnie zagrożona.

Wskaźnik pokrycia obsługi długu nadwyżką finansową

Jego wzorcowa wartość przyjmowana jest na poziomie 1,5, a spadek poniżej uznawany jest za niepożądany i wywołujący wzrost ryzyka dla kredytodawcy.

Wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową

Pokazuje on jaką część zobowiązań ogółem przedsiębiorstwo jest w stanie spłacić przy pomocy wygospodarowanej nadwyżki finansowej. Pozytywną tendencją jest wzrost tego wskaźnika, oznaczający skrócenie czasu potrzebnego jednostce na spłatę zadłużenia.

WSKAŹNIKI DYNAMICZNE

Pierwszy ze wskaźników informuje w jakim stopniu jednostka jest w stanie pokryć zobowiązania bieżące z tytułu kredytów długoterminowych przy wykorzystaniu gotówki operacyjnej, drugi - ile razy gotówka jest wyższa od odsetek spłacanych przez firmę.

Wskaźnik pokrycia obsługi długu z gotówki operacyjnej

Wskaźnik pokrycia odsetek z gotówki operacyjnej

Wskaźniki rentowności

Rentowność można zdefiniować jako zdolność przedsiębiorstwa do generowania zysków. Oceny tej dokonuje się w trzech podstawowych płaszczyznach - bada się rentowność:

• sprzedaży

• aktywów (ROS - return on assets),

• kapitałów własnych (ROE - return on equity).

Wskaźniki rentowności są relacją zysku do danej wielkości. Szczególnie te wskaźniki należy rozpatrywać w kontekście danej branży lub w czasie. Rentowność aktywów w przypadku np. huty stali, gdzie występują bardzo wysokie aktywa trwałe, będzie z reguły o wiele niższa niż działalności handlowej bądź usługowej, co wcale nie musi świadczyć o słabości finansowej huty.

Wskaźnik rentowności sprzedaży (ROS - Return On Sales)

Mówi on ile zysku netto przypada na jedną złotówkę zrealizowanej sprzedaży. Im wyższa wartość wskaźnika, tym sprzedaż jest bardziej opłacalna.

Wskaźnik rentowności aktywów (ROA - Return On Assets)

Wskaźnik rentowności aktywów mierzy ile zysku netto przypada na każdą złotówkę posiadanych aktywów.

Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ROE - Return on Equity)

Wskaźnik rentowności kapitału własnego mierzy wielkość zysku przypadającą na przeciętny stan aktywów. Służy do oceny stopy zwrotu z kapitału wniesionego do spółki przez akcjonariuszy¹.

Im wyższe są wskaźniki rentowności danego przedsiębiorstwa, tym większą generuje ono nadwyżkę finansową. Tym lepsza jest również perspektywa przedsiębiorstwa w zakresie jego płynności - tym łatwiej będzie mu bowiem pokrywać koszty związane z wykorzystywaniem kapitału obcego.
Zależnie od specyfiki przedsiębiorstwa i celów badania zamiast zysku netto można wykorzystywać również zysk z działalności operacyjnej lub zysk brutto

Wskaźniki Giełdowe

Wskaźniki wartości rynkowej wykorzystywane są w ocenie przedsiębiorstw w formie spółek akcyjnych, głównie notowanych na giełdach papierów wartościowych. Są to wskaźniki zyskowności jednostkowej, w których zysk netto obliczany jest na jedną akcję (udział). Wskaźniki te służą do oceny przedsiębiorstwa pod kątem jego atrakcyjności inwestycyjnej.

Zysk na akcję (Earnings Per Share - EPS)

Wskaźnik ten niesie bardzo ważną informację dla akcjonariuszy. Informuje on ile zysku wypracował kapitał zainwestowany przez nich w przedsiębiorstwo. Jest to jeden z bardziej popularnych wskaźników analizy fundamentalnej.

Wskaźnik dywidendy na akcję

Wskaźnik dywidendy na akcję jest w gospodarkach kapitałowych jednym z pilniej śledzonych wskaźników przez inwestorów.

Jego wielkość pokazuje jaką sumę otrzyma akcjonariusz jako udział w zysku przedsiębiorstwa na każdą posiadaną przez niego akcję.

Wskaźnik cena akcji do zysku na akcję (Price Earnings Ratio - PE)

Wskaźnik ten pokazuje ile razy cena rynkowa jest wyższa od zysku na jedną akcję. Cena jest z reguły wyższa, gdyż opisuje oczekiwania inwestorów odnośnie przyszłych zysków.

Wartość księgowa na akcję (Book value per share - BVS)

Korzystne zjawisko w przypadku tego wskaźnika występuje wtedy, gdy jest on niższy od ceny rynkowej akcji. Oznacza to, że inwestorzy oceniają wartość przedsiębiorstwa wyżej niż wynika to z ilości kapitału przez niego posiadanego, a więc oczekują jego rozwoju i tego, iż będzie generować zyski.

Wskaźnik produktywności jednej akcji

Wysokość tego wskaźnika opisuje wielkość działalności przedsiębiorstwa. Wzrost tego wskaźnika jest bardzo korzystnym zjawiskiem, ponieważ - nawet przy utrzymaniu stałej rentowności - świadczy o rozwoju jednostki i powoduje wzrost zysku przypadającego na jedną akcję.

Wskaźniki Cash Flow

Rachunek przepływów pieniężnych jest wykorzystywany do wskaźnikowej analizy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Wskaźniki te podzielić można na 3 grupy:

• struktury przepływów pieniężnych,

• wystarczalności pieniężnej,

• rentowności (wydajności) gotówkowej.

WSKAŹNIKI SRTUKTURY CASH FLOW

Wskaźnik zdolności generowania operacyjnych przepływów netto

Wskaźnik zdolności generowania operacyjnych przepływów netto charakteryzuje zdolność przedsiębiorstwa do generowania gotówki z działalności podstawowej. Wartość tego wskaźnika w dużym stopniu zależy od branży.

Wskaźnik udziału amortyzacji w przepływach pieniężnych netto z działalności operacyjnej

Wysoki poziom tego wskaźnika lub jego rosnąca tendencja jest zjawiskiem negatywnym w długiej perspektywie. Amortyzacja przeznaczona jest bowiem na odtworzenie zużytego majątku przedsiębiorstwa. Wykorzystanie jej na spłatę zobowiązań lub wypłatę dywidendy może zagrozić długoterminowej egzystencji przedsiębiorstwa. Wysoki udział amortyzacji w środkach pieniężnych z działalności operacyjnej może oznaczać niewystarczającą rentowność przedsiębiorstwa dla sfinansowania jego działalności, lub też zamrożenie zbyt wysokiej ilości gotówki w zapasach lub należnościach.

Wskaźnik finansowania działalności inwestycyjnej

Wskaźnik finansowania działalności inwestycyjnej przedstawia możliwość pokrycia wydatków inwestycyjnych nadwyżką uzyskaną z działalności operacyjnej i finansowej.

Wartość tego wskaźnika powinna wynosić 1 lub więcej, świadcząc o tym, że przedsiębiorstwo jest w stanie pokryć wydatki inwestycyjne. W Polsce jednak częstą sytuacją jest wykorzystywanie środków pieniężnych zgromadzonych w poprzednich okresach, co może powodować, że wskaźnik ten będzie osiągał niski poziom.

Wskaźnik zależności od zewnętrznych źródeł finansowania

Im wyższy jest poziom tego wskaźnika, tym większa zależność przedsiębiorstwa od zewnętrznych źródeł finansowania.

WSKAŹNIKI WYSTARCZALNOŚCI PIENIĘŻNEJ

Wskaźniki wystarczalności pieniężnej służą do oceny generowanych przepływów pieniężnych z punktu widzenia ich wystarczalności do pokrycia wydatków inwestycyjnych, spłaty zobowiązań i wypłaty dywidend.

Wskaźnik ogólnej wystarczalności środków pieniężnych

Wartość tego wskaźnika wyższa od 1 świadczy o wystarczalności wypracowanej nadwyżki pieniężnej. Jego spadek poniżej tej wartości informuje, że przedsiębiorstwo musi posiłkować się zewnętrznymi źródłami finansowania. W przypadku potrzeby dokonania głębszej analizy, wskaźnik ten można zdezintegrować, wyliczając stosunek zobowiązań, dywidendy i wydatków inwestycyjnych do środków pieniężnych z działalności operacyjnej - badając tym samym obciążenie środków z działalności operacyjnej kolejnymi wydatkami¹.

WSKAŹNIKI PIENIĘŻNEJ WYDAJNOŚCI SPRZEDAŻY

Wskaźnik pieniężnej wydajności sprzedaży

Wskaźnik ten określa wielkość nadwyżki gotówki operacyjnej, generowanej przez 1 złotówkę sprzedaży.

Na podstawie tego wskaźnika można dokonać oceny przychodów ze sprzedaży w ujęciu memoriałowym. Pokazuje on jaką część przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstwo zainkasowało w postaci realnej gotówki.

Wskaźnik pieniężnej wydajności majątku (kapitału)

Informuje on ile gotówki jest generowane przez jednostkę majątku. Im wyższa jest wartość tego wskaźnika, tym lepsze są perspektywy przedsiębiorstwa.

Wskaźnik relacji nadwyżki operacyjnej do zysku operacyjnego

Wskaźnik ten informuje o jakości zysku, czyli ile środków pieniężnych zawiera każda jednostka zysku operacyjnego.

Opisane wskaźniki dotyczące rachunku przepływów pieniężnych porównywać można w czasie i przestrzeni. Ich wartość znacząco zależy od wielkości przedsiębiorstwa oraz specyfiki jego działalności, dlatego też nie istnieją ogólnie przyjęte wzorcowe wartości, które mogłyby służyć za punkt odniesienia przy ocenie rachunku przepływów pieniężnych.

13

---