1. Odwołalność decyzji

Odwołalność decyzji - jest to prawna możliwość kasacji reformacji decyzji z urzędu przez organ, który wydał decyzję. Cechą charakterystyczną instytucji odwołalności jest jej oparcie na zasadzie oficjalności oraz cel, któremu służy - wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.

System weryfikacji rozstrzygnięć w drodze administracyjnej nie został zbudowany z instytucji procesowych jednolitego charakteru. Można w nim wyróżnić:

1. jednorodną konstrukcję środków zaskarżenia rozstrzygnięć - mają w kpa następujące instytucje procesowe: odwołanie, wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, zażalenie, sprzeciw, a w postępowaniu podatkowym: odwołanie i zażalenie; gdy chodzi o zaskarżenie na drodze sądowej- skarga do NSA.

2. mieszany charakter mają: instytucja wznowienia postępowania i instytucja stwierdzenia nieważności decyzji. Zawierają one bowiem w swej konstrukcji prawnej zarówno elementy charakterystyczne dla środków zaskarżenia, jak również elementy typowe dla środków nadzoru i odwołalności decyzji. Charakter mieszany ma instytucja uchylenia (zmiany) decyzji w trybie uregulowanym w art.154,155 i art.161, a w postępowaniu podatkowym - w trybie uregulowanym w art.253,254 o.p. W tych trybach występują elementy właściwe dla środków nadzoru i odwołalności decyzji.

Wspólną cechą instytucji procesowych składających się na system weryfikacji decyzji jest ich cel, którym jest wyeliminowanie z obrotu prawnego wadliwych decyzji przez ich kasację lub reformację. Różnica pomiędzy nimi sprowadza się natomiast do oparcia poszczególnych instytucji procesowych na zasadzie skargowości lub na zasadzie oficjalności, z tym że część z nich ma w tym zakresie charakter mieszany. System weryfikacji decyzji w drodze administracyjnej opiera się na weryfikacji decyzji w toku instancji oraz na weryfikacji decyzji poza tokiem instancji, tzn. w nadzwyczajnych trybach postępowania.

Skarga powszechna - nie można jej zaliczyć do odrębnego środka zaskarżenia ze względu na zharmonizowanie trybu rozpoznawania takiej skargi z instancjami procesowymi postępowania administracyjnego.

2. Status prawny organizacji społecznej

Organizacja społeczna - rozumie się przez to organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne. Przyznanie praw procesowych strony organizacji społecznej jest uzależnione od spełnienia łącznie dwóch przesłanek:

• jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji - co ma miejsce wtedy, gdy sprawa będąca przedmiotem danego postępowania mieści się w zadaniach organizacji określonych w statucie,

• zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego - z czym będziemy mieli do czynienia wtedy, gdy skutki decyzji wpływać będą na sytuację prawną nie tylko strony, ale również innych podmiotów, na otoczenie.

Organizacja społeczna ma następujące prawa procesowe:

• żądania wszczęcia postępowania w indywidualnej sprawie - regułą jest, że gdy chodzi o przyznanie uprawnienia, to postępowanie jest wyznaczane na wniosek strony, gdy zaś chodzi o nałożenie na stronę obowiązku, o pozbawienie lub ograniczenie uprawnień, to następuje to z urzędu. Prawo procesowe stanowi, że gdy organ wszczyna postępowanie z urzędu w sprawie, w której prawo materialne wymaga wniosku strony, a robi to mając na uwadze ważny jej interes, to musi w toku postępowania uzyskać zgodę strony na jego prowadzenie, jeżeli zgody takiej nie uzyska, musi postępowanie umorzyć. Organizacja społeczna może żądać wszczęcia postępowania wtedy, gdy przepisy prawa materialnego dopuszczają wszczęcie postępowania z urzędu. Organ administrujący, uznając żądanie organizacji społecznej za uzasadnione, wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania z urzędu. Na postanowienie odmowne organizacja społeczna może wnieść zażalenie, a następnie skargę do NSA.

• dopuszczenia jej do już toczącego się postępowania - niezależnie od tego, czy zostało ono wszczęte na wniosek strony, czy z urzędu. Dopuszczenie organizacji społecznej do postępowania następuje w drodze postanowienia. Na postanowienie odmowne służy organizacji zażalenie, a następnie skarga do NSA. Organ musi postanowienie odmowne uzasadnić pod względem faktycznym i prawnym. Zasadność odmowy będzie poddana kontroli organu wyższego stopnia oraz kontroli NSA. Do kpa wprowadzono przepisy o udziale organizacji społecznej na prawach strony w celu poddania kontroli społecznej działania organów administrujących. Poza tym wprowadzono rozwiązanie, w myśl którego skarga pochodząca od osób trzecich stanowi materiał rozpoznawany z urzędu przez organ, a wnoszą ten materiał też podmioty nie mające interesu prawnego w sprawie. Organizacja społeczna dopuszczona już do postępowania ma prawa strony zgodnie z art.31 § 3. Organ administrujący ma obowiązek powiadomienia organizacji społecznej o wszczęciu postępowania w sprawie innej osoby, jeżeli organ ten uzna, że organizacja może być zainteresowana udziałem w tym postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe i gdy leży to w interesie społecznym.

Ordynacja podatkowa nie reguluje udziału w postępowaniu podatkowym organizacji społecznej. Zastosowanie w tym zakresie mają przepisy kpa.

3. Co to jest postępowanie egzekucyjne, pojęcie i cel

Pojęcie postępowania egzekucyjnego - przez pojęcie to rozumiemy uregulowany prawem procesowym egzekucyjnym ciąg czynności podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty postępowania egzekucyjnego w celu wykonanie, przez zastosowanie środków przymusu państwowego, obowiązków wynikających z aktów poddanych egzekucji administracyjnej.

Wykonanie obowiązków - rozumiemy wprowadzenie takiego stanu w rzeczywistości społecznej, który jest zgodny z treścią aktu administracyjnego lub innego aktu poddanego tej egzekucji.

Akty administracyjne, jeśli mają być rzeczywiście skuteczne, muszą posiadać sankcję. Jeśli ten, kogo zakaz czy nakaz dotyczy, nie chce się do niego zastosować, organ administracji musi mieć środki do przeprowadzenia swojej woli. Wyróżniamy 2 rodzaje środków przymusu państwowego:

• środki egzekucyjne - są formą przymusu prowadzącą bezpośrednio do realizacji aktu administracyjnego (wyjątkiem jest grzywna w celu przymuszenia),

• sankcje karne - działają pośrednio, bo prawna możliwość ich zastosowania wpływa prewencyjnie na zobowiązanego, skłaniając go do wykonania aktu.

Celem postępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do realizacji normy prawa materialnego.

4. Zakaz reformatoris in peius - na niekorzyść strony

Zakaz reformationis in peius - (nie jest wprowadzony, ale postuluje się za jego wprowadzeniem do prawa administracyjnego, cywilnego i karnego) - istota tego zakazu polega na tym, że organ odwoławczy nie może zmienić rozstrzygnięcia zawartego w decyzji administracyjnej organu I instancji na niekorzyść strony. Wprowadzenie zakazu reformationis in peius wywodzi się z istoty środków zaskarżenia. W związku z tym organ odwoławczy powinien konwalidować tylko te czynności i rozstrzygnięcia, które przez uchybienia organu I instancji krzywdzą stronę odwołującą się.

• argumenty przemawiające za odrzuceniem tej instytucji, to: konstrukcja odwołania (wniesienie odwołania przenosi na organ odwoławczy kompetencje do ponownego rozpatrzenia sprawy indywidualnej. Wynika z tego, że zakres postępowania odwoławczego powinien co najmniej odpowiadać zakresowi postępowania prowadzonego w I instancji, a decyzja podjęta - powinna być bardziej doskonalsza, oparta na wszechstronnie ustalonym stanie faktycznym i zgodna z prawe. Organ odwoławczy powinien mieć więc możliwość zajęcia w danej sprawie stanowiska zgodnego z warunkami niezależnie od rozstrzygnięcia przyjętego w decyzji organu I instancji).

• Argumenty przemawiające za wprowadzeniem tej instytucji - przemawia potrzeba stworzenia stronie możliwości podjęcia obrony jej interesów. Brak zakazu ogranicza bowiem swobodę strony w podjęciu dalszej obrony swoich interesów w obawie przed pogorszeniem tej sytuacji, którą ukształtowała decyzja I instancji. Zakaz reformationis in peius wchodzi ponadto w skład systemu gwarancji prewencyjnych prawidłowości działania organów administrujących.

Według art..139 kpa organ odwoławczy nie może rozstrzygnąć sprawy indywidualnej na niekorzyść strony, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco na rusza interes społeczny. Zakaz reformationis in peius został więc oparty w kpa na 2 rozłącznych kryteriach:

1. kryterium dopuszczalności zmiany decyzji zaskarżonej na niekorzyść strony odwołującej się w wyniku rażącego naruszenia prawa w decyzji organu I instancji - przez rażące naruszenie prawa należy rozumieć tylko kwalifikowane przypadki naruszenia prawa (fałszywe dowody, decyzja wydana w wyniku przestępstwa, decyzja wydana przez organ wyłączony, strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu, wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności, brak uzgodnienia kwestii wstępnej itd.) - dopuszczalność zatem odstąpienia od tego zakazu należy ocenić pozytywnie. Wyznaczenie granic zakazu reformationis in peius w ten sposób oznacza, że naruszenie prawa, które nie ma charakteru rażącego, ulega sankcji w przypadku, gdy strona odwołująca się nabyła prawo na podstawie decyzji organu I instancji. Dopuszczalność reformacji decyzji organu I instancji zostaje wobec tego uzależniona od przesłanki, której treścią jest ochrona praw nabytych strony odwołującej się od decyzji. Naruszenie w decyzji odwoławczej tej przesłanki przez organ odwoławczy należy zakwalifikować jako rażące naruszenie prawa. Zgodnie z art.139 kpa - organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się - niedopuszczalne jest zastosowanie wykładni rozszerzającej do przesłanek odstąpienia od zakazu reformationis in peius.

2. kryterium dopuszczalności zmiany decyzji zaskarżonej na niekorzyść strony odwołującej się w wyniku rażącego naruszenia interesu społecznego decyzją I instancji - dopuszczalność reformationis in oeius możliwość reformacji decyzji I instancji w przypadku naruszenia prawa, którego nie kwalifikuje się jako rażącego oraz z powodu wadliwych decyzji pod względem celowości, jeżeli oba te elementy mieszczą się w przesłance rażącego naruszenia interesu społecznego. Pojęcie rażącego naruszenia interesu społecznego należy do pojęć nieostrych i z tego względu organ ma szeroką swobodę interpretacji przepisu i będzie mógł dokonać reformacji decyzji organu I instancji na niekorzyść strony odwołującej się z uwagi na każdy rodzaj wadliwości tej decyzji.

W postępowaniu podatkowym Ordynacja Podatkowa nie wprowadza jednolitej konstrukcji zakazu reformationis in peius. Wg art.234 op organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub interes społeczny. Wprowadzony w art.234 op zakaz uchyla art.230 op stanowiąc: „W przypadku, gdy w toku postępowania odwoławczego organ rozpatrujący odwołanie stwierdzi, że zobowiązanie podatkowe lub podstawa opodatkowania zostały ustalone lub określone w kwocie niższej, niż to wynika z przepisów prawa podatkowego, zwraca sprawę organowi podatkowemu I instancji w celu zmiany wydanej decyzji”.

5. (Tryb) Weryfikacja decyzji

System weryfikacji decyzji dokonywany w drodze administracyjnej nie jest zbudowany z instytucji procesowych o jednolitym charakterze. Elementami składowymi tego systemu są bowiem: środki zaskarżenia, środki nadzoru, odwołalność decyzji.

1. środki zaskarżenia - są to instytucje procesowe, za pomocą których uprawnione podmioty mogą żądać weryfikacji rozstrzygnięć administracyjnych w celu ich kasacji lub reformacji. Do cech charakterystycznych środków zaskarżenia należy:

• oparcie ich konstrukcji prawnej na zasadzie skargowości, tzn. że służą one podmiotom uprawnionym do żądania uruchomienia określonego postępowania weryfikacyjnego, a w żadnym wypadku nie dają podstawy do uruchomienia postępowania z urzędu.

• ich celem bezpośrednim jest doprowadzenie do kasacji lub do reformacji rozstrzygnięcia administracyjnego.

Klasyfikacja środków zaskarżenia:

• wg kryterium przesunięcia kompetencji do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia na wyższą instancję:

1. środki zaskarżenia bezwzględnie dewolutywne - takie, które zawsze przesuwają sprawę do wyższej instancji

2. środki zaskarżenia względnie dewolutywne - które powodują przesunięcie sprawy do wyższej instancji tylko w razie nieuwzględnienia ich przez I instancję

3. środki zaskarżenia niedewolutywne - które rozpatrywane są przez organ wydający zaskarżone rozstrzygnięcie

• wg kryterium rodzaju zaskarżonego rozstrzygnięcia:

1. środki zaskarżenia zwyczajne - służące od rozstrzygnięć nieostatecznych (ich podstawy prawne wnoszenia nie są w kpa), ściśle zdeterminowane, tzn, że można je wnosić w przypadku, gdy np. strona jest niezadowolona z rozstrzygnięcia

2. środki zaskarżenia nadzwyczajne - wnoszone od rozstrzygnięć ostatecznych; podstawy prawne ich wnoszenia są szczegółowo wymienione w kpa i op.

• wg kryterium mocy prawnej wniesionego środka zaskarżenia:

1. środki zaskarżenia bezwzględnie suspensywne - takie, które z mocy prawa wstrzymują wykonanie zaskarżonego rozstrzygnięcia

2. środki zaskarżenia względnie suspensywne - takie, które wstrzymanie wykonania zaskarżonego rozstrzygnięcia pozostawiają ocenie organu rozpatrującego środek zaskarżenia

• wg kryterium możliwości wnoszenia danego środka zaskarżenia samodzielnie:

1. środki zaskarżenia samoistne

2. środki zaskarżenia niesamoistne - takie które można wnieść tylko wraz z innymi środkami prawnymi.

2. środki nadzoru - są to instytucje procesowe, za pomocą których organy powołane do sprawowania nadzoru uruchamiają z urzędu postępowanie weryfikacyjne, służące wyeliminowaniu z obrotu prawnego decyzji przez ich kasację lub reformację. Cechą charakterystyczną jest oparcie ich konstrukcji prawnej na zasadzie oficjalności oraz ich cel, który stanowi wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.

3. odwołalność decyzji - jest to prawna możliwość kasacji lub reformacji decyzji z urzędu przez organ, który decyzję wydał. Cechą charakterystyczną instytucji odwołalności jest jej oparcie na zasadzie oficjalności oraz cel, któremu służy - wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.

System weryfikacji rozstrzygnięć w drodze administracyjnej nie został zbudowany z instytucji procesowych jednolitego charakteru. Można w nim wyróżnić:

• jednorodną konstrukcję środków zaskarżenia rozstrzygnięć - mają w kpa następujące instytucje procesowe: odwołanie, wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, zażalenie, sprzeciw, a w postępowaniu podatkowym: odwołanie i zażalenie; gdy chodzi o zaskarżenie na drodze sądowej- skarga do NSA.

• mieszany charakter mają: instytucja wznowienia postępowania i instytucja stwierdzenia nieważności decyzji. Zawierają one bowiem w swej konstrukcji prawnej zarówno elementy charakterystyczne dla środków zaskarżenia, jak również elementy typowe dla środków nadzoru i odwołalności decyzji. Charakter mieszany ma instytucja uchylenia (zmiany) decyzji w trybie uregulowanym w art.154,155 i art.161, a w postępowaniu podatkowym - w trybie uregulowanym w art.253,254 o.p. W tych trybach występują elementy właściwe dla środków nadzoru i odwołalności decyzji.

Wspólną cechą instytucji procesowych składających się na system weryfikacji decyzji jest ich cel, którym jest wyeliminowanie z obrotu prawnego wadliwych decyzji przez ich kasację lub reformację. Różnica pomiędzy nimi sprowadza się natomiast do oparcia poszczególnych instytucji procesowych na zasadzie skargowości lub na zasadzie oficjalności, z tym że część z nich ma w tym zakresie charakter mieszany. System weryfikacji decyzji w drodze administracyjnej opiera się na weryfikacji decyzji w toku instancji oraz na weryfikacji decyzji poza tokiem instancji, tzn. w nadzwyczajnych trybach postępowania.

Skarga powszechna - nie można jej zaliczyć do odrębnego środka zaskarżenia ze względu na zharmonizowanie trybu rozpoznawania takiej skargi z instancjami procesowymi postępowania administracyjnego.

6. Podział środków dowodowych i klasyfikacja

Pojęcie i klasyfikacja środków dowodowych - KPA nie definiuje pojęcia środka dowodowego, stanowi jedynie w art.75 § 1, że: jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. W postępowaniu podatkowym dodatkowo są nimi deklaracje, księgi podatkowe i inne dokumenty (art.180 § 1 o.p.). Klasyfikacja środków dowodowych:

1. wg kryterium sposobu zetknięcia się organu orzekającego z faktem będącym przedmiotem dowodu - środki dowodowe dzielimy na:

• bezpośrednie - takie środki, których organ orzekający ma możność bezpośredniego spostrzegania i stwierdzenia prawdziwości określonego faktu (np.: oględziny),

• pośrednie - takie środki, przy których organ orzekający stwierdza istnienie określonego faktu na podstawie nie bezpośredniego spostrzegania, lecz pośrednio, na podstawie spostrzegania innego faktu (np.: zeznania świadków, opinie biegłych, dokumenty co do ich treści, przesłuchania stron).

2. wg kryterium źródła informacji - środki dowodowe dzielą się na:

• rzeczowe - takie, których źródłem informacji są cechy danej rzeczy lub zachowane na niej ślady pewnych zdarzeń, a organ orzekający zaznajamia się z nimi przez oględziny,

• osobowe - środki dowodowe, w których źródłami informacji są osoby (np.: zeznania świadków, opinie biegłych, przesłuchania stron, pisemne oświadczenie zawarte w dokumentach). Środki dowodowe osobowe dzielą się na ustne i pisemne.

3. wg kryterium dopuszczalności przeprowadzenia danego środka dowodowego - wyróżnia się środki dowodowe:

• podstawowe - takie, których przeprowadzenie nie jest obwarowane określonymi przesłankami (np.: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny),

• posiłkowe - środki, których dopuszczalność jest uzależniona od spełnienia określonych przesłanek (np.: przesłuchanie stron).

4. wg kryterium regulacji prawnej środków dowodowych - można je podzielić na:

• uregulowane w przepisach kpa - tj dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny, przesłuchanie stron,

• nie uregulowane w kpa - dla których można przyjąć zaczerpniętą z procedur sądowych nazwę - „środki dowodowe nienazwane”- są to nowe środki, powstające w wyniku rozwoju nauki i techniki. Są dopuszczane, jeżeli mogą przyczynić się do wykrycia prawdy obiektywnej.

System (rodzaje) środków dowodowych

dowód z dokumentów - przez pojęcie dokumentu należy rozumieć akt pisemny, stanowiący wyrażenie określonych myśli lub wiadomości. Kpa nie utrzymuje zasady równej mocy środków dowodowych. Zwiększoną moc dowodową - mają dokumenty urzędowe w zakresie tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone, jeżeli zostaną spełnione dwie łącznie przesłanki: dokumenty sporządzono w przepisanej formie, sporządziły je powołane do tego organy państwowe lub jednostki organizacyjne oraz podmioty w zakresie poruczonych im z mocy prawa spraw wymienionych w art.1 pkt 1 i 4. Dokumenty urzędowe korzystają z dwóch domniemań:

domniemanie prawdziwości - tzn., że dokument pochodzi od organu, który go wysta

wił; dokument jest prawdziwy, jeżeli spełnia łącznie trzy warunki: został wystawiony

przez kompetentny organ, treść dokumentu odpowiada rzeczywistości, dokument po

siada nie zmienioną treść, taką jaką nadał mu wystawca.

domniemanie zgodności z prawdą oświadczenie organu, od którego dokument pocho

dzi - to domniemanie przyjęło kpa w art.76 § 1 i 3 oraz ordynacja podatkowa w

art.194 § 1 i 3. Domniemanie to może być obalone jedynie przez przeprowadzenie

dowodu przeciwko treści dokumentu

Kpa nie wprowadza ograniczeń w odniesieniu do środków dowodowych, które organ

może dopuścić w celu obalenia mocy dowodowej dokumentów urzędowych. W razie

obalenia domniemania zgodności z prawdą lub domniemania prawdziwości doku-

mentu urzędowego nie może on być traktowany jako dowód w sprawie. Moc dowo-

dową zagranicznych dokumentów urzędowych oraz prywatnych nie została w kpa

uregulowana.

zeznania świadków - świadkiem nazywamy osobę fizyczną, która w postępowaniu dotyczącym praw lub obowiązków innego podmiotu składa zeznania o faktach zastrzeżonych lub o których otrzymała wiadomość od innych osób. Zdolność do występowania w charakterze świadka mają tylko osoby fizyczne posiadające wiadomości o określonych faktach, mających znaczenie dla ustalenia stanu faktycznego w danej sprawie administracyjnej. Kpa i o.p. ograniczają tą zdolność z dwóch przyczyn:

• przyczyny faktyczne - przepis stanowiący, że nie będą świadkami osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń; ocena tej zdolności należy do organu orzekającego w sprawie, a w przypadku korzystania z instytucji pomocy prawnej, do organu przyjmującego zeznania świadka.

• przyczyny prawne - ograniczenia te wymienia art.82pkt 2 i 3kpa, a w o.p art.195pkt 2, 3

• nie mogą być świadkami: osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej - co do okoliczności objętych tajemnicą w trybie określonym obowiązującymi przepisami

• duchowni - co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi

Osoba fizyczna, do której nie stosują się w/w ograniczenia ma prawny obowiązek wystę-

powania w charakterze świadka (art.83 § 1 i art.196 § 1 o.p.). Wykonanie tego

prawnego obowiązku jest ograniczone przez wprowadzenie instytucji prawa odmowy

zeznań i prawa odmowy odpowiedzi na pytania. Organ orzekający ocenia, czy danej

osobie przysługuje prawo odmowy zeznań lub prawo odmowy odpowiedzi na pytanie.

• prawo odmowy zeznań - przysługuje wyłącznie małżonkowi strony, wstępnym, zstępnym, rodzeństwu strony oraz jej powinowatym pierwszego stopnia, jak również osobom pozostającym ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo to trwa po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli,

• prawo odmowy odpowiedzi na pytania - przysługuje świadkowi w przypadku, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich wyżej wymienionych na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.

Tryb odbierania zeznań od świadka nie został w kpa uregulowany. Jedynie w art.83 § 3 stanowi się, że przed odebraniem zeznań organ orzekający w sprawie (organ udzielający pomocy prawnej) jest obowiązany uprzedzić świadka o prawie odmowy zeznań, prawie odmowy odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Nie wprowadza się zaprzysiężenia świadka, ani odebrania od świadka przyrzeczenia zeznawania prawdy. Świadek może złożyć zeznanie ustnie ( zaprotokołowane) lub na piśmie.

opinie biegłych - biegłym (zwanym też rzeczoznawcą, ekspertem, znawcą) nazywamy osobę fizyczną powołaną do udziału w postępowaniu dotyczącym innego podmiotu w celu wydania opinii w danej sprawie ze względu na posiadaną wiedzę fachową w tej dziedzinie. Art.84 określa przesłanki zdolności do występowania w postępowaniu w charakterze biegłego:

• przesłanka pozytywna - od której spełnienia jest uzależniona zdolność do wystąpienia w charakterze biegłego, jest posiadanie wiadomości specjalnych

• przesłanka negatywna - której wystąpienie pociąga za sobą utratę tej zdolności; sa następujące:

- istnieje określony związek biegłego z dana sprawą będący podstawą wyłączenia biegłego - biegły podlega wyłączeniu od udziału w sprawie, w której:

1. jest stroną albo jest ze stroną w stosunku prawnym powodującym wpływ wyniku sprawy na jego prawa lub obowiązki

2. występuje jego małżonek, krewny, powinowaty - do drugiego stopnia, także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

3. występuje osoba przysposobiona, pozostając pod opieką lub kuratelą,

4. już był świadkiem, biegłym, przedstawicielem strony lub przedstawicielem osób wyżej wymienionych,

5. uczestniczył w wydaniu decyzji organu niższej instancji, która została zaskarżona,

6. jego udział był powodem wdrożenia przeciw niemu dochodzenia służbowego, postępowania dyscyplinarnego lub karnego,

7. strona jest przełożony służbowy

8. w przypadku uprawdopodobnienia istnienia okoliczności innych, które mogą wywołać wątpliwości co do bezstronności biegłego.

9. Występują okoliczności powodujące utratę zdolności spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń

• Nie ma zdolności do występowania w charakterze biegłego osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy państwowej lub służbowej, jeżeli opracowanie opinii pociągałoby za sobą naruszenie prawnego obowiązku ich ochrony, a osoba ta nie została na mocy przepisów szczególnych zwolniona od tego obowiązku.

• Brak zdolności do wystąpienia w charakterze biegłego dotyczy duchownych, jeżeli opracowanie opinii pociągałoby za sobą naruszenie tajemnicy spowiedzi.

• Biegły nie może odmówić wydania opinii, a wykonanie tego obowiązku jest zagwarantowane sankcją. Od wykonania tego obowiązku biegły może być zwolniony przez organ administrujący tylko w przypadku zaistnienia przyczyn, które uprawniają świadków do odmowy zeznań lub odmowy odpowiedzi na pytanie.

oględziny - polegają na bezpośrednim zbadaniu jakiegoś przedmiotu przez organ w celu dokonania spostrzeżeń za pomocą określonego zmysłu(wzroku, słuchu, dotyku, węchu, smaku ) co do właściwości tego przedmiotu. Jest to środek dowodowy bezpośredni, tj. środek umożliwiający bezpośrednie, bez ogniw pośrednich, zetknięcie się organu ze stanem faktycznym w danej sprawie. Oględziny są na pierwszym miejscu jako środek dowodowy. Przedmiotem oględzin może być wszystko co oddziałuje na zmysły ludzkie, łącznie z samym człowiekiem. Szczególną formą oględzin jest eksperyment dowodowy, który polega na tym, że dokonuje się oględzin nie naturalnego stanu faktycznego, lecz stworzoną w sposób sztuczny sytuację mogąca przekonać organ orzekający o słuszności czy niesłuszności założenia dowodowego. Przedstawienie przedmiotu oględzin na wezwanie organu orzekającego jest obowiązkiem, który ciąży zarówno na stronie, jak i na osobie trzeciej, w zależności od tego, w czyim władaniu znajduje się dany przedmiot. Realizacja tego obowiązku przez stronę, jak i przez osobę trzecią, zabezpieczona jest sankcją jedynie w postępowaniu podatkowym, natomiast kpa dopuszcza nałożenie sankcji tylko na osobę trzecią.

przesłuchanie stron - jest to środek dowodowy posiłkowy, dopuszczony w postępowaniu administracyjnym w ostateczności; kpa i o.p. regulują jedynie przesłanki dopuszczalności tego środka dowodowego oraz stanowią, że do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu, a w postępowaniu podatkowym wyłącza zastosowanie wobec strony kary porządkowej. Dopuszczalność tego środka dowodowego jest oparta w postępowaniu administracyjnym na wystąpieniu łącznie dwóch przesłanek:

1. wyczerpania innych środków dowodowych lub ich braku w ogóle,

2. pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy

Do przesłuchania stron stosuje się odpowiednio przepisy o świadkach z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu. Przed przesłuchaniem stron należy je uprzedzić o prawie odmowy odpowiedzi na pytanie oraz o odpowiedzialności za fałszywe zaznanie. Nie uprzedza się o prawie odmowy zeznań, bo strona nie składa zeznań w charakterze świadka. Byłoby to bezprzedmiotowe. Strona jest obowiązana stawić się na wezwanie organu orzekającego. W przypadku nie stawienia się pomimo prawidłowego wezwania, kpa wyłączył możliwość nałożenia na strony grzywny. W postępowaniu podatkowym dopuszcza się nałożenie kary porządkowej na strony. Forma przesłuchania stron, podobnie jak świadka, nie jest unormowana w kpa. O)d przesłuchania stron należy odróżnić wyjaśnienia stron

Wyjaśnienia stron - nie są środkiem dowodowym, a dotyczy przedstawienia przez stronę stanu faktycznego sprawy wymagającego udowodnienia. Zgodnie z art.95 § 1 na rozprawie strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie.

oświadczenia stron - jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia właściwego organu administracji, organ administracji państwowej odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznanie. Dopuszczalność odebrania od strony oświadczenia jest uzależniona od łącznego wystąpienia dwóch przesłanek:

1. przepis prawa wprost nie wymaga przedłożenia zaświadczenia

2. strona zgłasza wniosek, że chce złoży7ć oświadczenie

Jeżeli obie przesłanki są spełnione, to organ orzekający jest obowiązany odebrać od strony oświadczenie. W postępowaniu podatkowym na takich samych zasadach opiera się dopuszczalność oświadczenia strony. Strona składa oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Przed odebraniem oświadczenia, organ uprzedza stronę o odpowiedzialności za fałszywe zeznania, bo jest to przesłanka konieczna pociągnięcia do odpowiedzialności karnej.

Dowody w postępowaniu podatkowym - w postępowaniu podatkowym dowodami są: deklaracje, informacje podatkowe, informacje dotyczące strony postępowania.

1. deklaracje - są to dowody, które zgodnie z przepisami prawa podatkowego zostały złożone przez stronę; rozumie się przez to również zeznania, wykazy oraz informacje, do których składania obowiązani są, na podstawie przepisów prawa podatkowego podatnicy, płatnicy i inkasenci.. Deklaracje są dowodem, gdy organ wszczął postępowanie podatkowe. W razie wątpliwości co do rzetelności złożonej deklaracji organ podatkowy wzywa podatnika do udzielenia niezbędnych wyjaśnień lub uzupełnienia deklaracji, wyznaczając mu odpowiedni termin oraz wskazując przyczyny ze względu, na które dane zawarte w deklaracji poddaje się w wątpliwość.

2. informacje podatkowe - osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub wykonujące wolny zawód są obowiązane do sporządzenia i przekazania informacji:

• na pisemne żądanie organu podatkowego o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób lub jednostek, z którym zawarto umowę,

• bez wezwania organu podatkowego - o umowach zawartych z osobami zagranicznymi.

• Banki, na pisemne żądanie urzędów skarbowych, obowiązane są do sporządzania i przekazywania informacji dotyczących numerów rachunkowych bankowych osób prawnych, jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą lub wykonujących wolny zawód, a także przekazania danych umożliwiających identyfikację posiadaczy tych rachunków. Informacje podatkowe objęte są tajemnicą służbową.

3. informacje dotyczące strony postępowania - wg art.182 § 1 o.p. banki na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego wydane w związku z postępowaniem podatkowym wszczętym przez urząd skarbowy, są obowiązane do sporządzenia i przekazania informacji dotyczących strony postępowania w zakresie:

• posiadanych rachunków bankowych lub rachunków oszczędnościowych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków,

• posiadanych rachunków pieniężnych lub rachunków papierów wartościowych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków,

• zawartych umów kredytowych lub umów pożyczek pieniężnych, a także umów depozytowych

• nabytych za pośrednictwem banku akcji Skarbu Państwa lub obligacji Skarbu Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi,

• obrotu wydanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi.

Domy maklerskie na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego obowiązane są do sporządzenia i przekazania informacji dotyczących stron w zakresie:

• posiadanych rachunków pieniężnych lub rachunków papierów wartościowych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków,

• nabytych za pośrednictwem banku akcji Skarbu Państwa lub obligacji Skarbu Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi.

Towarzystwa funduszy powierniczych i towarzystwa funduszy inwestycyjnych, są obowiązane do sporządzania i przekazania informacji o umorzonych jednostkach uczestnictwa

Środki dowodowe nienazwane - w postępowaniu administracyjnym są dopuszczone środki dowodowe nienazwane, jeżeli mogą się przyczynić do wykrycia prawdy obiektywnej, a nie są sprzeczne z prawem. Do środków dowodowych nienazwanych zaliczamy opinie instytutu naukowego lub naukowo-badawczego ( na podstawie kpc). Przepisy odrębne mogą dopuścić możliwość korzystania z opinii wyspecjalizowanych jednostek organizacyjnych (np.: ustawa o dozorze technicznym - korzystanie z wyniku badań diagnostycznych, opinii i ekspertyz wyspecjalizowanych jednostek. Do dowodów nienazwanych zaliczamy dowody z filmu, utrwalonego obrazu telewizyjnego, z fotokopii, planów, rysunków, płyt lub taśm dźwiękowych i innych materiałów oraz przyrządów utrwalających lub przenoszących obrazy lub dźwięki.

7. Podmioty postępowania egzekucyjnego i uczestnicy postępowania egzekucyjnego

Podmiotami postępowania egzekucyjnego są: organ egzekucyjny, wierzyciel, zobowiązany. Podmiotami tymi także mogą nimi być: prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja społeczna. Prokurator, RPO i organizacja społeczna mają uprawnienia tego samego rodzaju co w postępowaniu orzekającym, ale mogą być realizowane w innym zakresie.

Organ egzekucyjny - organ powołany do prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Są nimi: organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy prawa przyznają in takie kompetencje (właściwość). Ustawa określa właściwość rzeczową i miejscową organów egzekucyjnych.. Organy egzekucyjne są obowiązane przestrzegać swej właściwości rzeczowej i miejscowej z urzędu w każdym stadium postępowania egzekucyjnego.

• według właściwości rzeczowej:

Co do egzekucji należności pieniężnych - organem egzekucyjnym właściwym rzeczowo jest:

1. naczelnik urzędu skarbowego

2. właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią,

Co do egzekucji świadczeń niepieniężnych rzeczowo właściwe mogą być:

1. rzeczowo właściwe terenowe organy administracji rządowej I instancji - jeżeli obowiązek wynika z decyzji z zakresu administracji rządowej, która w ramach zleconych funkcji wydał organ przedsiębiorstwa państwowego, innej państwowej jednostki organizacyjnej lub organizacji społecznej (zawodowej, samorządowej, spółdzielczej).

2. właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego - w zakresie zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej oraz obowiązków wynikających z decyzji i postanowień z zakresu administracji publicznej wydanych przez samorządowe jednostki organizacyjne.

3. Organy policji państwowej, Urzędu Ochrony Państwa lub Straży Pożarnej i inne organy zapewniające ochronę spokoju, bezpieczeństwa, porządku i zdrowia publicznego lub mienia społecznego - z mocy przepisów szczególnych.

4. Inne organy administracji publicznej - z upoważnienia udzielonego w trybie rozporządzenia przez Radę Ministrów - w zakresie oznaczonych rodzajów spraw albo niektórych czynności egzekucyjnych, a także postępowania zabezpieczającego.

W odniesieniu do obowiązków niepieniężnych ustawa przyjmuje jako regułę, że organem egzekucyjnym jest rzeczowo właściwy terenowy organ administracji rządowej I instancji, właściwy organ samorządu terytorialnego - gdy egzekwowany obowiązek wynika z decyzji lub postanowień.

• według właściwości miejscowej art.22 pea - przyjmuje się w nim zasadę, że właściwość miejscową określa się według miejsca zamieszkania (siedziby) zobowiązanego, a w braku miejsca zamieszkania w kraju - według miejsca pobytu w kraju. Od tej zasady są 2 wyjątki:

1. właściwość miejscową w sprawach odebrania rzeczy lub opróżnienia budynku i pomieszczeń ustala się według miejsca położenia rzeczy,

2. w odniesieniu do wykonania obowiązków pieniężnych - według miejsca położenia mienia zobowiązanego.

Organ egzekucyjny podejmuje czynności wykonawcze za pośrednictwem:

• egzekutora - co do obowiązków niepieniężnych

• poborcy skarbowego - przy należnościach pieniężnych

Egzekutorem (poborcą skarbowym) jest wyznaczony pracownik organu egzekucyjnego. Funkcje egzekutora pełnią zakłady pracy w razie zastosowania jako środka egzekucyjnego egzekucji z wynagrodzenia za pracę, organy rentowe co do egzekucji ze świadczeń emerytalnych i ubezpieczenia społecznego, a także banki w przypadku egzekucji z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych.

Wierzyciel -jest to podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązków w drodze administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Wg art.5 pea. Wierzycielem jest: gdy obowiązek wynika z decyzji lub postanowienia organów administrujących - organ właściwy do orzekania w I instancji; gdy obowiązek wynika z orzeczeń sądowych albo bezpośrednio z przepisów prawa - organ lub instytucja zainteresowana bezpośrednio w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo powołane do czuwania nad wykonaniem obowiązku, a w przypadku braku takiej jednostki lub jej bezczynności - podmiot, na którego rzecz wydane zostało orzeczenie lub którego interesy prawne zostały naruszone w wyniku niewykonania obowiązku. W celu ustalenia, który organ administracji publicznej jest wierzycielem, stosuje się przepisy kpa dotyczące określenia właściwości rzeczowej oraz miejscowej.

Zobowiązany - ustawa nie zawiera definicji normatywnej zobowiązanego. Na podstawie rozwiązań prawnych przyjętych w ustawie przyjmuje się, że zobowiązanym jest podmiot, który ma prawny obowiązek wykonania aktu administracyjnego lub innego orzeczenia (przepisu prawnego), jeżeli podlega ono egzekucji administracyjnej. Zobowiązanymi mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz państwowe, samorządowe jednostki organizacyjne lub organizacje społeczne nie mające osobowości prawnej. Podmioty te mogą być zobowiązanymi, jeżeli posiadają zdolność prawną, czyli są podmiotami praw i obowiązków. Jeżeli środki egzekucyjne mają być zastosowane wobec osób nie mających zdolności do czynności prawnych (lub mają ograniczoną),

W doktrynie występuje pogląd, zgodnie z którym do podmiotu wykonującego akt indywidualny należy odnieść 3 pojęcia: zobowiązany do wykonania aktu, odpowiedzialny za wykonanie aktu i wykonujący akt.

• jeżeli zobowiązanym jest osoba fizyczna - to w zasadzie jest on zarazem zobowiązanym do wykonania aktu, odpowiedzialnym za wykonanie aktu i co do obowiązku osobistego - wykonawcą aktu; jeżeli zobowiązany nie ma zdolności do czynności prawnych, to odpowiedzialnym za wykonanie obowiązku będzie przedstawiciel ustawowy

• jeżeli zobowiązanym jest osoba prawna (lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej) - to w/w pojęcia ulegają rozdzieleniu. Osoba prawna (j.o.nie mająca osobowości prawnej) będzie zobowiązanym, odpowiedzialnym zaś za wykonanie obowiązku będzie ustawowy (statutowy) przedstawiciel tej osoby lub osoba powołana do wykonania obowiązku, wykonawcą natomiast będzie pracownik tej osoby prawnej.

Na podstawie rozwiązań prawnych przyjętych w ustawie można wyróżnić nie tylko zobowiązanego, ale również odpowiedzialnego za wykonanie obowiązku oraz wykonawcę obowiązku, a także możliwe jest wskazanie środków egzekucyjnych, które można do nich stosować, np.: grzywnę w celu przymuszenia. Do obowiązków zobowiązanego należy:

• złożenie wyjaśnień niezbędnych do prowadzenia egzekucji - za nieuzasadnione uchylenie się lub złożenie fałszywych wyjaśnień grozi kara grzywny do wysokości 5 najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników, określonego przez ministra właściwego /s pracy, obowiązującego w dniu nałożenia grzywny.

• zawiadomienie organu egzekucyjnego w terminie 7 dni o każdej zmianie miejsca pobytu trwającej dłużej niż 1 miesiąc - za nie wykonanie tego obowiązku kara grzywny j.w. Organ egzekucyjny winien o tym pouczyć zobowiązanego

Prokurator jest zaliczany do podmiotów postępowania egzekucyjnego. Ma on uprawnienia tego samego rodzaju co w postępowaniu orzekającym, ale mogą one być realizowane w innym zakresie. Prokurator ma następujące uprawnienia:

1. żądanie wszczęcie postępowania egzekucyjnego - gdy organ egzekucyjny nie wszczyna postępowania egzekucyjnego, mimo istnienia podstaw do wszczęcia z urzędu, a zatem gdy organ egzekucyjny pozostaje bezczynny. Stanowi to przesłankę do usunięcia stanu niezgodnego z prawem.

2. Uczestniczenie w postępowaniu egzekucyjnym - prokurator sam może włączyć się do tego postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem. Organ egzekucyjny powinien zawiadomić prokuratora o wszczęciu i o toczącym się postępowaniu w każdym przypadku, gdy uzna udział prokuratora w postępowaniu za potrzebny. Uczestnicząc w postępowaniu prokurator może wnosić przewidziane w ustawie środki zaskarżenia: sprzeciw (na drodze administracyjnej) i skarga (na drodze sądowej).

Organizacja społeczna - ma następujące uprawnienia:

1. żądanie wszczęcia postępowania egzekucyjnego - organizacja społeczna może żądać wszczęcia postępowania egzekucyjnego, gdy organ pozostaje bezczynny, a za wszczęciem postępowania przemawia uzasadniony cel statutowy tej organizacji i interes społeczny. Podmioty te nie mogą jednak wszcząć postępowania, jeżeli wszczęcie postępowania może nastąpić na wniosek wierzyciela, ponieważ przesłanką wszczęcia postępowania jest wystawienie przez wierzyciela tytułu wykonawczego.

2. uczestniczenie w postępowaniu egzekucyjnym -organizacja społeczna musi wystąpić do organu egzekucyjnego z żądaniem dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu. Uczestnicząc w postępowaniu mogą wnosić przewidziane w ustawie środki zaskarżenia.

Uczestnicy postępowania egzekucyjnego - są to:

1. osoby trzecie - które mogą wystąpić z żądaniem wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub innych praw majątkowych,

2. świadkowie - których egzekutor powinien powołać, jeżeli zobowiązany nie jest obecny przy egzekucji

3. biegli - gdy zachodzi np. potrzeba dokonania oznaczenia szacunkowej wartości zajętych ruchomości,

4. dozorca - którą jest osoba sprawująca pieczę nad zajętymi ruchomościami.

8. Właściwość organów administrujących

Właściwość organów administrujących - jest to zdolność prawna organu do rozpatrywania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym. W zależności od tego, na jakiej podstawie organ nabył zdolność do rozpoznawania i rozstrzygnięcia sprawy, można wyróżnić właściwość ustawową (wynikającą wprost z przepisu ustawy) i delegacyjną (wynikająca z delegacji, czyli ze względu na przekazanie danej sprawy lub czynności procesowej w sprawie jednemu organowi przez drugi organ administrujący).

1. właściwość ustawowa - z art.19 kpa wynikają dwie właściwości: rzeczowa i miejscowa, a na podstawie przepisów prawa procesowego regulujących weryfikację decyzji w drodze administracyjnej wynika właściwość instancyjna

• właściwość rzeczowa - właściwość rzeczową organów ustala się wg przepisów o zakresie jego działania - art.20 kpa odsyła do przepisów ustaw materialnoprawnych oraz tych przepisów ustaw ustrojowych, które dotyczą kompetencji organów administracji publicznej; obejmuje ona właściwość resortową, wskazującą pion organów administrujących powołanych do rozpatrywania i rozstrzygania spraw określonego rodzaju i właściwość instancyjną, określającą, który z organów danego pionu resortowego ze względu na zajmowany stopień w strukturze jest powołany do rozpatrywania i rozstrzygania danej kategorii spraw

• właściwość miejscowa - jest to zdolność prawna organu administrującego do rozpoznania i załatwienia spraw danej kategorii na obszarze określonej jednostki podziału terytorialnego kraju. Zgodnie z art.21 kpa obowiązują następujące zasady ustalania właściwości miejscowej:

1. wg miejsca zamieszkania (siedziby, wg miejsca pobytu w przypadku braku miejsca zamieszkania) - we wszystkich sprawach, z wyłączeniem spraw dotyczących nieruchomości oraz prowadzenia zakładu pracy,

2. wg miejsca położenia - w sprawach dotyczących nieruchomości, zakładu pracy,

3. wg miejsca zdarzenia dającego podstawę do wszczęcia postępowania - jeżeli nie można ustalić właściwości wg w/w zasad oraz organ, który jest właściwy dla obszaru dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy - gdy nie można ustalić takiego miejsca.- jest to wyjątkiem

4. w ordynacji podatkowej - ustaliła reguły właściwości miejscowej dając pierwszeństwo ustawom szczególnym: właściwość miejscową ustala się na podstawie ustaw podatkowych. Jeżeli ustawy podatkowe nie stanowią inaczej, właściwość miejscową organów podatkowych ustala się wg miejsca zamieszkania albo siedziby podatnika, płatnika lub inkasenta. Jeżeli w trakcie roku podatkowego nastąpi zdarzenie powodujące zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego, właściwym miejscowo do końca okresu rozliczeniowego pozostaje ten organ podatkowy, który był właściwy w pierwszym dniu roku podatkowego.

1. właściwość instancyjna - jest to zdolność prawna organu administrującego do prowadzenia weryfikacji decyzji w drodze administracyjnej. Jest ona przyznana organom wyższego stopnia oraz w ograniczonym zakresie również organom naczelnym.

2. właściwość delegacyjna - kpa dopuszcza możliwość przekazania rozpoznania i rozstrzygnięcia danej sprawy albo czynności procesowej w określonej sprawie jednemu organowi przez drugi organ administrujący. Możliwość przekazania rozpoznania i rozstrzygania sprawy jest przewidziana w przypadku wyłączenia organu administrującego. W takim przypadku, właściwy do załatwienia sprawy jest organ wyższego stopnia, który może jednak wyznaczyć podległy jemu organ jako właściwy do rozpoznania i załatwienia sprawy na podstawie art. 26 § 2.

9. Tytuł wykonawczy

Tytuł wykonawczy - jest to podstawa prawna do prowadzenia egzekucji administracyjnej; jest to wystawiony przez wierzyciela dokument urzędowy, stwierdzający istnienie i wymagalność obowiązku i który jest podstawą wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Jeżeli wierzyciel jest równocześnie organem egzekucyjnym, to tytuł wykonawczy wystawia on działając jako organ egzekucyjny. Tytuł wykonawczy powinien zawierać:

1. określenie wierzyciela

2. pełne dane dotyczące zobowiązanego (imię, nazwisko lub nazwę, adres, a także pożądany jest adres zakładu pracy),

3. treść egzekwowanego obowiązku, jego podstawę prawną, stwierdzenie wymagalności obowiązku, kwotę należności pieniężnej poddanej egzekucji - określenie przez wierzyciela treści obowiązku i kwoty należności wpływa na wybór przez organ egzekucyjny środka egzekucyjnego. Jako podstawę prawną obowiązku wierzyciel powinien podać akt indywidualny, z którego wynika obowiązek oraz przepis prawny będący jego podstawą.

4. podanie podstawy prawnej wdrożenia egzekucji administracyjnej - przepisy dające tą podstawę prawną są zawarte w ustawie z 17.06.1966 r. o postępowaniu .egzekucyjnym w adm. i ustawach szczególnych, jak np. prawo wodne

5. datę wystawienia tytułu, podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego oraz odcisk pieczęci urzędowej.

6. pouczenie podmiotu zobowiązanego - o tym, że jeśli w ciągu 7 dni nie powiadomi organu egzekucyjnego o zmianie miejsca pobytu, trwającej dłużej niż 1 miesiąc, to może być ukarany karą grzywny do wysokości 5 - krotnego wynagrodzenia określonego przez ministra właściwego ds. pracy obowiązującego w dniu nałożenia grzywny.

Do tytułu wykonawczego trzeba dołączyć dowód doręczenia upomnienia zobowiązanego albo w samym tytule wykonawczym umieścić stwierdzenie, że nie było konieczne doręczenia upomnienia.

Gdy egzekucja administracyjna jest prowadzona w celu zapewnienia wykonania obowiązku wynikającego z orzeczenia sądowego, tytułem wykonawczym będzie orzeczenie sądowe zaopatrzone w klauzulę wykonalności.

10. Kompetencja ogólna organów administrujących

Kompetencja ogólna - to zdolność prawna organów administrujących do załatwienia spraw administracyjnych w danym układzie postępowania. Kompetencję ogólną ustanawia art.1 pkt 1i2 kpa. Zgodnie z tymi przepisami, zdolność prawną do prowadzenia postępowania administracyjnego mają organy administracji publicznej i inne organy państwowe oraz inne podmioty, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w art.1pkt1. Kompetencję ogólną do wykonywania orzeczenia administracyjnego w sprawach indywidualnych mają zarówno organy monokratyczne (np. minister, wojewoda, starosta), jak również organy kolegialne różnego rodzaju (np. zarząd gminy, powiatu, województwa, samorządowe kolegia odwoławcze, okręgowe rady adwokackie).

1. organ administracji publicznej - zakres pojęcia jest określony w art.5 § 2 pkt 3. - rozumie się przez to ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty , gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień.

3. ministrowie, centralne organy administracji rządowej - Prezes RM i wiceprezesi RM pełniący funkcje ministra kierującego określonym działem administracji rządowej, przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM, kierownicy centralnych urzędów administracji rządowej podległych Prezesowi RM, podporządkowanych mu lub nadzorowanych przez niego lub właściwego ministra, a także kierowników innych równorzędnych urzędów państwowych,

4. terenowe organy administracji rządowej - wojewodowie; działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służ, inspekcji i straży prowadzący postępowanie administracyjne w imieniu wojewody, własnym, jeżeli ustawy tak stanowią; a także organy administracji zespolonej

5. jednostki samorządu terytorialnego - zgodnie z art.5 § 2 pkt 6kpa - pod tym pojęciem rozumie się organy gminy, powiatu, województwa, związków gmin, związków powiatu, wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę, marszałka województwa oraz kierowników służb, inspekcji i straży działających w imieniu wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty lub marszałka województwa, a ponadto samorządowe kolegia odwoławcze

6. inne podmioty, które na podstawie ustaw lub porozumień zostały powołane do załatwienia spraw indywidualnych w drodze decyzji - np. okręgowe rady adwokackie (ustawa z 26.05.1982 r. - prawo o adwokaturze), dyrektorzy, kierownicy instytucji kultury (na podstawie porozumienia, które zawiera Generalny Konserwator Zabytków), organy podatkowe

b) zawieranie porozumień - wojewoda może powierzyć prowadzenie, w jego imieniu, niektórych spraw z zakresu swojej właściwości organom samorządu terytorialnego z obszaru województwa na podstawie porozumień. Zawarcie w przewidzianym trybie porozumienia pomiędzy wojewodą a organami samorządu terytorialnego powoduje, że właściwość wojewody lub kierownika danej zespolonej służby, inspekcji, straży, jest wyłączona. Także jednostki samorządu terytorialnego mogą zawierać porozumienia. Zawarcie w przewidzianym trybie związków powiatów, gmin oraz porozumień powoduje wyłączenie zdolności prawnej organu jednostki samorządu terytorialnego wypływającej z ustawy materialnoprawnej.

11. Kompetencja szczególna organu administracji publicznej

Kompetencja szczególna - do zdolność prawna organów administrujących do załatwienia konkretnej sprawy administracyjnej w określonym układzie postępowania. Kompetencję szczególną organów administrujących wyznaczają dwie instytucje: właściwość oraz wyłączenie ze sprawy.

właściwość organów administrujących - jest to zdolność prawna organu do rozpatrywania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym. W zależności od tego, na jakiej podstawie organ nabył zdolność do rozpoznawania i rozstrzygnięcia sprawy, można wyróżnić właściwość ustawową (wynikającą wprost z przepisu ustawy) i delegacyjną (wynikająca z delegacji, czyli ze względu na przekazanie danej sprawy lub czynności procesowej w sprawie jednemu organowi przez drugi organ administrujący).

właściwość ustawowa - z art.19 kpa wynikają dwie właściwości: rzeczowa i miejscowa, a na podstawie przepisów prawa procesowego regulujących weryfikację decyzji w drodze administracyjnej wynika właściwość instancyjna

właściwość rzeczowa - właściwość rzeczową organów ustala się wg przepisów o zakresie jego działania - art.20 kpa (wg przepisów ustaw materialnoprawnych oraz tych przepisów ustaw ustrojowych, które dotyczą kompetencji organów administracji publicznej); obejmuje ona właściwość resortową, wskazującą pion organów administrujących powołanych do rozpatrywania i rozstrzygania spraw określonego rodzaju i właściwość instancyjną, określającą, który z organów danego pionu resortowego ze względu na zajmowany stopień w strukturze jest powołany do rozpatrywania i rozstrzygania danej kategorii spraw

właściwość miejscowa - jest to zdolność prawna organu administrującego do rozpoznania i załatwienia spraw danej kategorii na obszarze określonej jednostki podziału terytorialnego kraju.

właściwość delegacyjna - kpa dopuszcza możliwość przekazania rozpoznania i rozstrzygnięcia danej sprawy albo czynności procesowej w określonej sprawie jednemu organowi przez drugi organ administrujący. Możliwość przekazania rozpoznania i rozstrzygania sprawy jest przewidziana w przypadku wyłączenia organu administrującego. W takim przypadku, właściwy do załatwienia sprawy jest organ wyższego stopnia, który może jednak wyznaczyć podległy jemu organ jako właściwy do rozpoznania i załatwienia sprawy na podstawie art. 26 § 2.

Instytucja wyłączenia - jest to instytucja wyznaczająca zdolność prawną organu. Z mocy prawa organy tracą zdolność co do prowadzenia postępowania w określonej sprawie. Wyłączenia są obligatoryjne. Naruszenie instytucji wyłączenia przy wydaniu decyzji w postępowaniu pociąga za sobą sankcję wzruszalności tej decyzji w trybie wznowienia postępowania. Kpa wyodrębnia instytucję wyłączenia: pracownika organu administrującego, organu administrującego, członka organu kolegialnego.

12. Roszczenie odszkodowawcze

Ustawa z 11.05.1995 r. o NSA przewiduje roszczenie o odszkodowanie w następujących przypadkach:

1. gdy osoba poniosła szkodę wskutek niewykonania orzeczenia NSA (art.31 ust.4) - odszkodowanie przysługuje od organu, który nie wykonał orzeczenia NSA. Organ ten orzeka o odszkodowaniu przez wydanie decyzji w terminie 3 miesięcy od dnia wniesienia wniosku o odszkodowanie. Strona, która w tym terminie nie otrzymała decyzji lub jest niezadowolona z przyznanego jej odszkodowania, może wnieść powództwo do sądu powszechnego w terminie 30 dni od dnia pozostawania organu w zwłoce lub doręczenia jej decyzji w tej sprawie. Roszczenie o odszkodowanie służy na zasadach określonych w kc z wyłączeniem art.418 tego kodeksu.

2. gdy NSA wyrokiem uchylił zaskarżoną decyzję, a organ rozpatrując sprawę ponownie umorzył postępowanie (art.160 kpa) - służy odszkodowanie od organu, który wydał decyzję.

3. w razie gdy NSA stwierdził nieważność aktu lub ustalił przeszkodę prawną uniemożliwiającą stwierdzenie nieważności aktu stronie, która poniosła szkodę (art.160 kpa) - służy odszkodowanie od organu, który wydał decyzję.

W postępowaniu podatkowym - Ordynacja podatkowa uregulowała tryb dochodzenia odszkodowania. Jest to tryb sądowy i administracyjnosądowy - w razie uchylenia, stwierdzenia nieważności lub stwierdzenia przeszkody uniemożliwiającej stwierdzenie nieważności przez NSA decyzji podjętej w postępowaniu podatkowym, strona dochodzić będzie odszkodowanie na zasadach określonych w art.160 kpa.

13. Pojęcie i klasyfikacja środków egzekucyjnych

Środki egzekucyjne są to zinstytucjonalizowane formy przymusu państwowego stosowane według ściśle określonej procedury, a skierowane bezpośrednio na wykonanie obowiązku prawnego. Mają one przede wszystkim charakter zaspokajający. Charakter przymuszający mają środki, które tylko pośrednio wpływają na wykonanie obowiązku przez zobowiązanego i jest nią grzywna. Środki egzekucyjne można podzielić na:

1. środki egzekucyjne obowiązków pieniężnych - ustawa wprowadza 6 takich środków:

1. egzekucja z pieniędzy - poborca skarbowy wzywa zobowiązanego do zapłaty należności będącej przedmiotem egzekucji i jeżeli zobowiązany zapłaci dobrowolnie, to poborca wystawi pokwitowanie mające skutek co pokwitowanie wystawione przez wierzyciela. Za pokwitowaną należność odpowiada organ egzekucyjny. Jeżeli zobowiązany nie zapłaci dobrowolnie, następuje odebranie wymaganej kwoty pieniędzy w wyniku przeszukania pomieszczeń, schowków, odzieży, teczek, waliz i temu podobnych przedmiotów. Po odebraniu poborca również wystawia pokwitowanie.

2. egzekucja z wynagrodzenia za pracę - składają się na nią 2 czynności:

• przesłanie przez organ egzekucyjny do zakładu pracy zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu części wynagrodzenia za pracę, która nie jest zwolniona spod egzekucji, na pokrycie należności pieniężnych oraz kosztów egzekucyjnych oraz wezwanie zakładu pracy, aby nie wypłacał zobowiązanemu zajętej części wynagrodzenia, a wpłacał ją do organu egzekucyjnego albo do rąk wierzyciela.

• powiadomienie o tym zobowiązanego z równoczesnym doręczeniem odpisu tytułu wykonawczego i odpisu wezwania do zakładu pracy, a także pouczenie

Zajęcie wynagrodzenia zostaje dokonane z chwilą zawiadomienia zakładu pracy zobowiązanego o zajęciu. Zajęcie to trwa w razie zmiany stosunku pracy, przejęcia przez pracodawcę zakładu, a gdy zobowiązany przerwie pracę, to zakład w ciągu 7 dni musi powiadomić o tym organ egzekucyjny, a także zaznaczyć w świadectwie zobowiązanego fakt o egzekucji (nazwę organu egzekucyjnego i wysokość zajętej części wynagrodzenia).

3. egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz z ubezpieczenia społecznego - dokonuje się podobnie jak z egzekucji z wynagrodzenia za pracę. Zgodnie z art.79 pea egzekucji dokonuje się przez:

• przesłanie przez organ eg. do organu rentowego właściwego do wypłaty zobowiązanemu świadczenia zawiadomienia o zajęciu części świadczenia, która nie jest zwolniona spod egzekucji i wezwanie tego organu, aby dokonał stosownych wpłat do organu egzekucyjnego (wierzyciela) aż do pokrycia egzekwowanej należności,

• zawiadomienie zobowiązanego o tym fakcie (z dołączeniem odpisu tytułu wykonawczego i odpisu zawiadomienia przesłanego do organu rentowego), a także pouczenie.

4. egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych - przeprowadza się je przez dokonanie 2 czynności:

• przesłanie przez organ egzekucyjny do oddziału (innej jednostki) banku, w którym zobowiązany posiada rachunek, zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnych zobowiązanego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wraz z kosztami egzekucyjnymi z wezwaniem banku, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał z rachunku wypłat, a zajęte kwoty niezwłocznie wypłacił organowi egzekucyjnemu (wierzycielowi); o przeszkodach w wypłacie bank musi powiadomić organ w ciągu 7 dni,

• zawiadomienie zobowiązanego o zajęciu jego wierzytelności z rachunku bankowego, z odpisem tytułu wykonawczego i z odpisem powiadomienia banku oraz poinformowaniem o zakazie wypłaty zajętej kwoty bez zgody organu egzekucyjnego.

Zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia i obejmuje ono również kwoty, których nie było na rachunku w dacie zajęcia, a zostały wpłacone później.

5. egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych i innych praw majątkowych - przez zajęcie wierzytelności lub praw majątkowych. W celu zajęcia wierzytelności (prawa majątkowego) organ egzekucyjny wzywa dłużnika zajętej wierzytelności lub prawa, aby należnej od niej sumy lub świadczenia bez zgody organu egzekucyjnego nie uiszczał zobowiązanemu do wysokości egzekwowanej należności wraz z kwotą kosztów egzekucyjnych, lecz aby należne sumy wpłacał organowi egzekucyjnemu. Jednocześnie organ powiadamia zobowiązanego, że nie wolno mu zajętej sumy ani innego świadczenia odebrać ani też rozporządzać, tak samo jak ustanowionym -dla nich zabezpieczeniu. Zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności (prawa).Jeśli zajęto wierzytelności z tytułu dostaw, robót i usług, to zajęcie dotyczy również wierzytelności nie istniejących jeszcze, ale które powstaną później z tego tytułu. e

6. egzekucja z ruchomości - obejmuje 2 stadia:

• zajęcie ruchomości - zajęciu podlegają ruchomości zobowiązanego znajdujące się w jego posiadaniu, jak i będące we władaniu innej osoby, jeżeli nie zostały spod egzekucji wyłączone lub zwolnione. Zajęcie następuje przez wpisanie ruchomości do protokołu zajęcia podpisanego przez poborcę skarbowego. Zobowiązany i świadkowie podpisują protokół, gdy byli obecni przy zajęciu. Na oszacowanie ruchomości dokonane przez poborcę skarbowego zobowiązany może wnieść w terminie 5 dni zażalenie do organu egzekucyjnego, który ma obowiązek powołać biegłego do tego oszacowania. Biegłego organ egzekucyjny powołuje do oszacowania złota, platyny i srebra, kosztowności, maszyn, urządzeń produkcyjnych, pojazdów samochodowych i ciągników, a także w innych przypadkach. Zajęte ruchomości pozostają we władaniu zobowiązanego, dorosłego domownika lub innej osoby, u której poborca zajął ruchomość. Oddaje się je z ważnej przyczyny pod dozór innym osobom.

• sprzedaż ruchomości - może nastąpić dopiero po upływie 7 dnia od daty zajęcia i tylko w przypadkach wyjątkowych może nastąpić po bezpośrednio po zajęciu. Organ egzekucyjny sprzedaje zajęte ruchomości w drodze publicznej licytacji albo sprzedaje je po cenie oszacowania jednostkom prowadzącym działalność handlową, komisową. Przedmioty o wartości historycznej, naukowej lub artystycznej są wyłączone z licytacji, a organ egzekucyjny zgłasza je do nabycia po cenie oszacowania bibliotekom, muzeom lub archiwum.

2. środki egzekucyjne obowiązków niepieniężnych - w art.116 pea wylicza się 5 środków:

1. grzywna w celu przymuszenia - ma charakter środka przymuszającego; celem jest skłonienie przez dolegliwości samej grzywny, zobowiązanego lub osoby czuwającej nad wykonaniem przez zobowiązanego obowiązku, do wykonania tego obowiązku. Środek ten jest stosowany wtedy, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego obowiązku znoszenia lub zaniechania albo obowiązku wykonania czynności (w szczególności takiej czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić za zobowiązanego inna osoba), a także wtedy, gdy nie jest celowe zastosowanie innego środka. Grzywnę w celu przymuszenia nakłada się na zobowiązanego. Wyjątki to:

• gdy osoba fizyczna nie ma zdolności do czynności prawnych - grzywnę nakłada się na przedstawiciela ustawowego

• gdy zobowiązanym jest osoba prawna, jednostka org. państwowa, komunalna, org. społeczna, - grzywnę nakłada się na przedstawiciela ustawowego lub osobę powołaną do czuwania nad wykonaniem przez zobowiązanego obowiązków niepieniężnych tego rodzaju co obowiązek egzekucyjny

Wysokość grzywny: wobec osób fizycznych nie może przekroczyć 5.000 zł, a nakładana wielokrotnie - sumy 10.000 zł.; wobec osób prawnych, jedn.org.nie mających osobowości prawnej nie może przekroczyć 25.000 zł, a nakładana wielokrotnie - sumy 100.000 zł.

W przypadku, gdy wykonano obowiązek określony w tytule wykonawczym, nałożone a nie uiszczone lub ściągnięte grzywny w celu przymuszenia, na wniosek zobowiązanego podlegają umorzeniu. Jeżeli zaś zobowiązany już wykonał obowiązek po zapłacie grzywny, to na jego wniosek w uzasadnionych przypadkach może być grzywna zwrócona w całości lub części. Organ orzeka o umorzeniu lub zwrocie grzywny w formie postanowienia.

2. wykonanie zastępcze - stosuje się, gdy egzekucja dotyczy wykonania czynności, którą można zlecić innej osobie do wykonania za zobowiązanego, ale na jego koszt i niebezpieczeństwo. W postanowieniu o zastosowaniu wykonania zastępczego organ egzekucyjny może na zobowiązanego nałożyć obowiązek uiszczenia zaliczki na koszty wykonania zastępczego, nakazać zobowiązanemu dostarczenie dokumentacji, materiałów i środków przewozowych, koniecznych do zastępczego wykonania. Postanowienie o nałożeniu na zobowiązanego tych obowiązków może być wydane również w trakcie wykonania zastępczego. Zobowiązany ma prawo wglądu w czynności wykonawcy oraz zgłoszenia do organu egzekucyjnego wniosków co do sposobu wykonania tych czynności. Wniosek taki jest uwzględniony, gdy godzi się na to wykonawca, a organ uzna wnioski za nie budzące wątpliwości. O zakończeniu czynności egzekucyjnych organ powiadamia zobowiązanego, doręczając mu równocześnie wykaz kosztów z wezwaniem do ich uiszczenia w terminie i z uprzedzeniem, że w razie nie uiszczenia tej kwoty - zostanie ona ściągnięta w trybie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych.

3. odebranie rzeczy ruchomej - stosowany wtedy, gdy zobowiązany ma obowiązek wydać rzecz wierzycielowi albo gdy zobowiązany ma wydać rzecz ze względu na konieczność jej zniszczenia z przyczyn sanitarnych lub innych społecznych. Środek ten jest także stosowany, gdy egzekwowany obowiązek polega na ujawnieniu posiadania oznaczonej rzeczy ruchomej. Odebranie rzeczy jest stosowane do rzeczy oznaczonych co do tożsamości. Do rzeczy oznaczonych co do gatunku., rodzajowo może nastąpić tylko na podstawie przepisów szczególnych a w pozostałych przypadkach wykonanie takiego obowiązku następuje w trybie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych.

4. odebranie nieruchomości, opróżnienie lokalu i innych pomieszczeń - następuje przez usunięcie zobowiązanego, członków jego rodziny i domowników oraz innych osób zajmujących nieruchomość lub lokal czy pomieszczenie, które mają być wydane wierzycielowi. Usunięcia dokonuje egzekutor.

5. przymus bezpośredni - polega na doprowadzeniu do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji drogą zagrożenia zastosowania lub drogą zastosowania bezpośrednio skutecznych środków, nie wyłączając siły fizycznej, w celu usunięcia oporu zobowiązanego i oporu innych osób, które stoją na przeszkodzie wykonaniu zobowiązania. Środek ten jest stosowany w celu doprowadzenia do wykonania obowiązku przez zobowiązanego do: opuszczenia nieruchomości, lokalu lub pomieszczenia, wydania rzeczy, zaniechania czynności, nie przeszkadzania itp. Przymus bezpośredni może być zastosowany wtedy, gdy inny środek okazał się bezskuteczny.

14. Sytuacja prokuratora w postępowaniu egzekucyjnym.

Prokurator jest zaliczany do podmiotów postępowania egzekucyjnego. Ma on uprawnienia tego samego rodzaju co w postępowaniu orzekającym, ale mogą one być realizowane w innym zakresie. Prokurator ma następujące uprawnienia:

3. żądanie wszczęcie postępowania egzekucyjnego - gdy organ egzekucyjny nie wszczyna postępowania egzekucyjnego, mimo istnienia podstaw do wszczęcia z urzędu, a zatem gdy organ egzekucyjny pozostaje bezczynny. Stanowi to przesłankę do usunięcia stanu niezgodnego z prawem.

4. Uczestniczenie w postępowaniu egzekucyjnym - prokurator sam może włączyć się do tego postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem. Organ egzekucyjny powinien zawiadomić prokuratora o wszczęciu i o toczącym się postępowaniu w każdym przypadku, gdy uzna udział prokuratora w postępowaniu za potrzebny. Uczestnicząc w postępowaniu prokurator może wnosić przewidziane w ustawie środki zaskarżenia: sprzeciw (na drodze administracyjnej) i skarga (na drodze sądowej).

15. Sytuacja prokuratora w postępowaniu administracyjnym

Prokurator - prokuraturę stanowią: Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury. Prokurator Generalny jest naczelnym organem prokuratury i sprawuje ją minister właściwy ds. sprawiedliwości. Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Prokuratury Krajowej, prokurator apelacyjnych, okręgowych i rejonowych. Przepisy kpa przyznają -prokuratorowi następujące prawa procesowe:

1. prawo żądania wszczęcia postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem - warunkiem realizacji tego prawa jest wystąpienie przesłanki - usunięcie stanu niezgodnego z prawem. Stan niezgodności z prawem są to przypadki, w których przepis prawa materialnego nakłada na organ administrujący obowiązek wszczęcia postępowania, a organ ten pozostaje bezczynny. Bezczynność organu jest naruszeniem prawa.

2. prawo udziału w każdym stadium postępowania (jeśli postępowanie w danej sprawie już się toczy) - w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy były zgodne z prawem.

3. prawo wniesienia dwóch środków zaskarżenia (jeśli postępowanie zostało zakończone) :

• sprzeciwu - na drodze administracyjnej; jeśli przepisy kpa lub przepisy szczególne dopuszczają wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie lub zmianę decyzji. Organem powołanym do rozpoznania sprzeciwu jest organ właściwy do wszczęcia postępowania w danym trybie nadzwyczajnym. Postępowanie takie jest w tych przypadkach wszczynane z urzędu. Sprzeciw nie powoduje wstrzymania z mocy prawa wykonania decyzji. Sprzeciw powinien być załatwiony w terminie 30 dni od dnia wniesienia sprzeciwu.

• skargi - na drodze sądowej

16. Podstawy egzekucji

Podstawą prawną do prowadzenia egzekucji administracyjnej jest tytuł wykonawczy. Ustawa nie wprowadza pojęcia tytułu wykonawczego. Do aktów, z których wynikają obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej należą:

1. akty indywidualne właściwych organów - do tej grupy zalicza się: decyzje, postanowienia oraz orzeczenia sądów

• decyzje - zgodnie z art.3 pea przez pojęcie decyzji należy rozumieć wszelkie akty indywidualne wydane przez organy administracji publicznej (rządowej, terenowej, organy naczelne i centralne, organy samorządu terytorialnego oraz inne organy państwowe i podmioty powołane do wydawania decyzji z mocy ustawy lub zawartych porozumień) , jeżeli akty te nakładają obowiązki na jednostkę, czyli z których wynikają obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej. Zasadą jest, że egzekucji podlegają decyzje ostateczne. Wyjątek stanowią decyzje nieostateczne, którym nadano rygor natychmiastowej wykonalności.. Istnieje także możliwość wstrzymania wykonania decyzji ostatecznej, co może mieć miejsce w przypadku weryfikacji decyzji w nadzwyczajnych trybach postępowania administracyjnego.

• postanowienia - z których wynikają obowiązki i są wydawane w toku postępowania orzekającego przez organy administracji publicznej, a także postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym (np. postanowienie o ukaraniu grzywną postanowienie o przymuszeniu grzywną)Jako zasadę przyjmuje się, że wniesienie zażalenia na postanowienie nie wstrzymuje jego wykonania. Postanowienia nieostateczne podlegają zatem od razu wykonaniu, chyba że organ, który wydał postanowienie, wstrzyma jego wykonanie.

• ugoda - zawierana przez strony w postępowaniu orzekającym; ugoda staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne. Organ administracji publicznej, przed którym została zawarta ugoda, potwierdza jej wykonalność na egzemplarzu ugody.

• orzeczenia sądowe - akty indywidualne, z których wypływają obowiązki, jeżeli przepis szczególny przewiduje ich wykonalność w trybie egzekucji administracyjnej. Prawomocne orzeczenie sądu może być podstawą egzekucji, jeżeli zostało zaopatrzone klauzulą wykonalności.

• deklaracje lub zeznania złożone przez zobowiązanego - można je zaliczyć do aktów indywidualnych w przypadku egzekucji zobowiązań pieniężnych zgodnie z ordynacją podatkową.

2. akty generalne - zgodnie z art.3 pea egzekucję administracyjną stosuje się do obowiązków z zakresu spraw objętych właściwością organów administracji rządowej oraz organów jednostek samorządu terytorialnego, wynikających bezpośrednio z przepisów prawa. Przepisy prawa ustanawiające takie obowiązki, będą podstawą egzekucji administracyjnej, jeżeli spełniają 2 łącznie przesłanki:

• są to przepisy mieszczące się w zakresie administracji rządowej i samorządu terytorialnego

• przepisy te ustanawiają obowiązki bezpośrednio, bez potrzeby dokonywania autorytarnej konkretyzacji w drodze decyzji lub postanowienia przez organ administrujący - obowiązki wynikające z przepisów prawnych stają się wykonalne od chwili wejścia danego przepisu w życie.

Samo ustanowienie obowiązku w akcie indywidualnym lub generalnym nie daje podstawy do wdrożenia postępowania egzekucyjnego. Jest to dopiero wystawiony przez wierzyciela dokument urzędowy, stwierdzający istnienie i wymagalność obowiązku, który ustawa określa mianem tytułu wykonawczego. Jeżeli wierzyciel jest równocześnie organem egzekucyjnym, to tytuł wykonawczy wystawia on działając jako organ egzekucyjny. W przypadku, gdy egzekucja administracyjna jest prowadzona w celu zapewnienia wykonania obowiązku wynikającego z orzeczenia sądowego, tytułem wykonawczym będzie orzeczenie sądowe zaopatrzone w klauzulę wykonalności.

17. Tok postępowania przed I instancją

Tok postępowania przed I instancją - rozróżniamy 3 stadia postępowania:

1. wszczęcie postępowania - albo na wniosek uprawnionego podmiotu (przez złożenie podania) albo z urzędu (sam organ z własnej inicjatywy wszczyna postępowanie).

2. stadium rozpoznawcze zwanym wyjaśniającym - w którym organ zbiera wszystkie materiały dowodowe.

3. podjęcie orzeczenia - czyli najczęściej będzie to wydanie decyzji przyznającej uprawnienie albo nakładające obowiązek, czasami może się postanowieniem zatwierdzającym ugodą (sytuacja nietypowa). Celem postępowania administracyjnego jest właśnie przyznanie uprawnienia, a także nałożenie obowiązku. Decyzja może dotyczyć również cofnięcia uprawnienia (np.: cofnięcie pozwolenia na budowę), ograniczenia uprawnienia (np.: ograniczenie godzin sprzedaży alkoholu), zwolnienia z obowiązku (np.: zwolnienie z podatku).

18. Przywrócenie terminu

Przywrócenie terminu - instytucja przywrócenia terminu może być stosowana w przypadku uchybienia terminu przez stronę lub innego uczestnika postępowania albo przez osobę zainteresowaną. Instytucja ta służy usunięciu ujemnych skutków, jakie wywołuje uchybienie terminu, wprowadzona do przepisów procesowych ze względów słuszności oraz dla zapewnienia dochodzenia do prawdy obiektywnej. W o.p. instytucja przywrócenia terminów ma zastosowanie tylko wtedy, gdy dotyczy terminów procesowych obowiązujących strony i innych uczestników postępowania podatkowego. Przywrócenie terminu następuje w drodze postanowienia wydanego przez organ właściwy w prowadzonej sprawie, z której miała być dokonana czynność. Postanowienie odmowne może być zaskarżone w drodze zażalenia (art.59 §1 kpa i art.163 § 3 o.p.). Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 (art.162 § 1 i 2 o.p.) przywrócenie terminu może nastąpić jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące przesłanki:

1. brak winy zainteresowanego w uchybieniu terminu,

2. wniesienie przez zainteresowanego wniosku o przywrócenie terminu,

3. dochowanie terminu (nieprzywracalnego) do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu,

4. dopełnienie wraz z wnioskiem tej czynności, dla której był ustanowiony przywracalny termin.

19. Zasady ogólne w administracji

Zasady ogólne (procesowe) - reguła przewodnia wypracowanych przez ustawodawcę i stanowiące z jednej strony gwarancję dla strony postępowania (minimum procesowe, standardy) a z drugiej strony mają charakter wiążący dla organu (organ musi je stosować). Zasada jest to teza czy też reguła, w której treści zawarte jest prawo rządzące procesem administracyjnym. Jest to szczególna nazwa przepisu prawnego, przepis posiadający szczególną nazwę ze względu na szczególny swój charakter. Szczególna nazwa przepisu prawnego, dlatego że przepis ten zawierający zasady procesowe znajdzie swoje zastosowanie w każdym niemalże przepisem procedury.

Zasady procesowe wynikają z:

1. Konstytucji - jest pierwszym źródłem zasad procesowych kpa (zasada demokratycznego państwa prawnego, czyli zasadę prawa do sądu, prawa do procesu, zasada niezawisłości sędziowskiej, zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego),

2. Umowy międzynarodowe - na gruncie kpa nie ma jeszcze

3. Prawo europejskie, prawo międzynarodowe - Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności - zasada prawa do procesu (art.6),

4. KPA - zasady ogólne kpa

5. Poglądy doktryny i orzecznictwa sądowe (zasada ochrony praw nabytych)

Art. 6 - zasada praworządności -organy administracji działają na podstawie przepisów prawa”. Co to znaczy działanie na podstawie prawa? Oznacza to zasadne zgodne z prawem stosowanie prawa (cztery elementy). Organ stosując prawo musi zgodnie z prawem procesowym i materialnym ustalić swoją zdolność prawną i właściwość danego rodzaju spraw. Organ działający na podstawie przepisów prawa ma obowiązek w każdym momencie postępowania wykazywać to działanie na podstawie i w granicach prawa, np.: decyzja administracyjna, jej uzasadnienie (art.107 kpa - uzasadnienie prawne - wskazuje się przepis prawa, na podstawie którego organ rozstrzygnął sprawę, dokonuje się krótkiego uzasadnienia zastosowania i komentarza tego przepisu i wyjaśnienia sposobu wykładni tego przepisu jaką dokonał organ, czyli organ uzasadnia swoją decyzję; uzasadnienie faktyczne).

Art.7 - zawiera trzy zasady:

1. zasada kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa w postępowaniu - „w toku postępowania organy administracji stoją na straży praworządności”. W jaki sposób to się odbywa? Są to obowiązki organu: obowiązek organu do kontroli przestrzegania prawa przez podmioty i uczestników postępowania; obowiązek organu administracji publicznej do tzw. Samokontroli; obowiązek nadzoru organów zwierzchnich (wyższego stopnia) nad przestrzeganiem prawa przez organy niższej instancji.

2. zasada prawdy obiektywnej - „organy podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy”. Ta zasada wiąże się z postępowaniem dowodowym. Wskazuje na to, że ciężar dowodu spoczywa na organie. Organ ma obowiązek zebrać w sposób pełny i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Natomiast strona ma prawo a nie obowiązek przedstawić dowody (może, ale nie musi).

3. zasada ochrony interesu społecznego i słusznego interesu obywateli - z tego nie ma na egzaminie pytań (przeczytać z komentarza).

Art.8 - zawiera dwie zasady:

1. zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa - organ ma tak działać, aby wzbudzać zaufanie obywateli, zachować powagę urzędu

2. zasada oddziaływania organów państwa na świadomość i kulturę prawną obywateli

Art.9 - zawiera zasadę obowiązku organu udzielania informacji (obowiązek informowania) - „Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego”. Strona ma prawo do informacji prawnej i faktycznej. To organ ma obowiązek znać prawo i pouczyć stronę, a strona ma prawo do żądania. Bezczynność organu w tym zakresie stanowi rażące naruszenie prawa.

Art.10 - zawiera zasadę czynnego udziału strony (tzw. zasada gwarancyjna) - strona od samego początku postępowania ma prawo do czynnego udziału. „Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zebranych dowodów”. Wyjątkiem od tej zasady jest zastosowanie art.10 §2, który mówi: „organy administracji publicznej mogą odstąpić tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodą materialną”. Organ musi więc uzasadnić odstąpienie od tej zasady. Sankcją za naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu będzie kwalifikowana wada procesowa skutkująca możliwością wznowienia postępowania w trybie art.145 §1 pkt.4 kpa.

Art.11 - zasada przekonywania

Art.12 - zasada szybkości postępowania - (art.35, 37 §1, 38 kpa)

Art.13 - zasada ugodowego załatwienia sprawy - omawiana będzie na następnych zajęciach.

Art.14 - zasada pisemności - wyjątkiem od tej zasady przepisy opisane w kodeksie oraz przepisy dotyczące protokołów i adnotacji.

Art.15 - zasada dwuinstancyjności - „Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne”. Zasada ta pełni funkcję gwarancyjną dla strony. Daje stronie prawo domagania się dwukrotnego merytorycznego rozpatrzenia jej sprawy przez dwa różne organy administrujące. Rozstrzygnięcie zapada w formie decyzji administracyjnej. Strona ma prawo do złożenia środka zaskarżenia w postaci odwołania od decyzji w terminie 14 dni i ten środek zaskarżenia uruchamia postępowanie przez II instancję. II instancja ponownie rozpoznaje sprawę i też wydaje decyzję administracyjną. Postępowanie odwoławcze kończy definitywnie postępowanie administracyjne; ten tryb jest ostateczny.

Art.16 - zasada trwałości ostatecznej decyzji administracyjnej i prawa skargi do NSA - „Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych. Decyzje mogą być zaskarżone do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych ustawach”.

20. Zakres obowiązywania ustawy o egzekucji administracyjnej (podmiotowe, przedmiotowe)

Zakres obowiązywania ustawy o egzekucji administracyjnej obejmuje akty nakładające obowiązki na jednostkę. Tego rodzaju sankcji nie stosuje się do aktów negatywnych oraz ustanawiających uprawnienia. Art.1 pea.- Ustawa określa postępowanie i środki przymusu, stosowane przez organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego w celu doprowadzenia do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym, a także sposób zabezpieczenia wykonania tych obowiązków. Przepis ten stanowi klauzulę generalną określającą zasięg stosowania ustawy, w której występuje kryterium podmiotowe i przedmiotowe.

1. Zakres podmiotowy obowiązywania ustawy - stanowi określenie organów, przed którymi stosuje się przepisy ustawy, oraz wskazanie podmiotów, wobec których może być prowadzona egzekucja. Organami tymi są:

• organy administracji rządowej

• organy samorządu terytorialnego

Rada Ministrów na podstawie delegacji zawartej w art.21§1i2 pea może również upoważnić inne organy administracji publicznej lub państwowe jednostki organizacyjne do prowadzenia w -określonym zakresie egzekucji administracyjnej. W przypadku takiego upoważnienia przepisy ustawy stosuje się również do tych podmiotów.

Zakres podmiotowy od strony podmiotów, wobec których egzekucja ma być prowadzona obejmuje wszystkich zobowiązanych. Wyjątkiem są osoby, które korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych i w zakresie przewidzianym przez ustawy, umowy lub powszechnie ustalone zwyczaje międzynarodowe i nie podlegają orzecznictwu organów polskich.

Zakres przedmiotowy obowiązywania ustawy rozciąga się na postępowanie egzekucyjne oraz postępowanie zabezpieczające dotyczące:

1. obowiązków pieniężnych - do obowiązków pieniężnych poddanych egzekucji administracyjnej należą 2 rodzaje należności:

1. podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy ustawy z 29.08.1997 Ordynacja Podatkowa oraz grzywny i kary pieniężne, a także inne należności pieniężne pozostające w zakresie właściwości organów administracji rządowej i organów samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego.

2. wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów.

Od reguły generalnej ustanowionej w art.2§1 pkt 1 i 2 pea , ustawa dopuszcza wyjątki, które albo wynikają z przepisów szczególnych albo też są określane przez Radę Ministrów, która na mocy delegacji zawartej w art.2§2 pea władna jest poddać egzekucji administracyjnej inne należności pieniężne niż w/w, jeżeli przypadają one Skarbowi Państwa lub państwowej jednostce organizacyjnej. Poddanie tej egzekucji nie zamyka drogi sądowej w sprawie sporu o istnienie lub wysokość należności (np.: poddanie egzekucji administracyjnej decyzji o odszkodowaniu na podstawie art.3 ustawy prawo wodne lub poddanie przez Radę Ministrów egzekucji administracyjnej należności za świadczenia i usługi w zakresie pomocy społecznej).

2. obowiązków niepienieężnych - pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisów szczególnych - zasadą jest ,że chodzi o obowiązki niepieniężne pozostające we właściwości organów administracji rządowej i organów samorządu terytorialnego. Wyjątki od tego mogą wynikać z przepisów szczególnych, np.: art.118 pea przewidujący możliwość zwrócenia się do sądu w celu nakazania zobowiązanemu wyjawienia, gdzie znajduje się przedmiot, którego dotyczy egzekucja.

21. Rodzaje odwołania

Odwołanie jest to instytucja procesowa tworząca możliwość prawną określonym, uprawnionym podmiotom zaskarżenia decyzji administracyjnej. Jest to środek zaskarżenia uruchamiający tok postępowania odwoławczego przed organami administracyjnymi, jak również jest to środek uruchamiający postępowanie przed sądami powszechnymi (np.: w postępowaniu w sprawach ubezpieczeń społecznych odwołanie wniesione od decyzji organu ZUS uruchamia postępowanie przed sądem powszechnym). Prawu temu odpowiada obowiązek kompetentnych organów ponownego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej merytorycznie w trybie postępowania administracyjnego.

Konstrukcja prawna odwołania jest oparta na względnej dewolutywności, bowiem kompetencja do rozpoznawania i rozstrzygania sprawy w toku postępowania odwoławczego przechodzi na organ odwoławczy tylko wtedy, gdy organ I instancji nie znalazł podstaw do weryfikacji decyzji we własnym zakresie. W związku z tą konstrukcją odwołania możemy postępowanie odwoławcze podzielić na: postępowanie odwoławcze przed organem I instancji (samokontrola) i postępowanie odwoławcze przed organem II instancji.

1. postępowanie odwoławcze przed organem I instancji - czynności procesowe obejmują zawiadomienie stron o wniesieniu odwołania (art.131 kpa) oraz w związku z względną dewolutywnością odwołania, podjęcia samokontroli w odniesieniu do własnej decyzji (art.132 kpa, art.226 op). Względna dewolutywność odwołania w postępowaniu administracyjnym należy do rozwiązań szczegółowych, wyjątkowych, a to ze względu na obowiązywanie w kpa i op zasady związania organu administrującego własną decyzją. Kpa dopuszcza jednak od tej zasady wyjątki. Jeżeli odwołanie wniosły wszystkie strony - albo tylko jedna, ale pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania - a organ administrujący, który wydał decyzję, uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, może wydać nową decyzję uchylając lub zmieniając zaskarżoną decyzję. Możliwość dokonania przez organ I instancji samokontroli kpa opiera na 2 przesłankach:

• kryterium o charakterze formalnym - wniesienie odwołania przez wszystkie strony danego postępowania, albo tylko jedna, ale pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania

• kryterium o charakterze merytorycznym - stanowisko organu musi się pokrywać ze stanowiskiem stron.

Czynności procesowe podjęte przez organ w ramach samokontroli obejmują 2 fazy:

1. pierwsza faza - obejmuje przeprowadzenie kontroli własnego postępowania, polegającej na ponownym rozpoznaniu i rozpatrzeniu sprawy oraz na ustaleniu, czy stanowisko zajęte w danej sprawie może być zmienione.

2. druga faza - następuje konfrontacja tego stanowiska z żądaniem strony. W wyniku tej konfrontacji mogą zaistnieć 3 sytuacje:

• organ ustala, że żądanie strony jest uzasadnione w całości i w związku z tym jest kompetentny do zmiany lub uchylenia swojej decyzji,

• organ ustala, że żądanie strony jest uzasadnione może być uwzględnione tylko częściowo i wówczas nie ma on kompetencji do wzruszenia swojej decyzji,

• organ ustala, że odwołanie, jego zdaniem, nie jest uzasadnione

Kompetencja organu I instancji co do zmiany lub uchylenia własnej decyzji jest oparta na przesłance uwzględnienia w całości żądania strony. Organ jest obowiązany ponownie rozpatrzyć sprawę w terminie 7 dni, licząc od dnia, w którym otrzymał odwołanie, a w postępowaniu podatkowym - 1 miesiąc. Od nowej decyzji stronom służy odwołani. Jeżeli organ ten stwierdzi, że nie ma podstaw do wzruszenia własnej decyzji, to przekazuje w tym terminie odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu.

2. postępowanie odwoławcze przed organem II instancji - generalna zasada: organem odwoławczym jest organ bezpośrednio wyższego stopnia w stosunku do organu wydającego zaskarżoną decyzję. Postępowanie odwoławcze przed organem II instancji można podzielić na trzy stadia: postępowanie wstępne, postępowanie rozpoznawcze i stadium podjęcia decyzji.

1. postępowanie wstępne - organ odwoławczy podejmuje czynności mające na celu ustalenie, czy odwołanie jest dopuszczalne oraz czy zostało wniesione z zachowaniem terminu. Niedopuszczalność odwołania może wynikać z przyczyn przedmiotowych (obejmuje przypadki braku przedmiotu zaskarżenia oraz przypadki wyłączenia przez przepisy prawne możliwości zaskarżenia) i podmiotowych (obejmuje przypadki wniesienia odwołania przez jednostkę nie mającą legitymacji do wniesienia tego środka zaskarżenia albo też wniesienia odwołania przez stronę nie mającą zdolności do czynności prawnych). Organ odwoławczy w postępowaniu wstępnym bada, czy odwołanie zostało wniesione w przewidzianym przepisami terminie. Jeżeli strona uchybiła terminowi do wniesienia odwołania, a wystąpi o jego przywrócenie, to organ odwoławczy ostatecznie rozstrzyga o jego przywróceniu. W przypadku negatywnego wyniku czynności podjętych w postępowaniu wstępnym organ odwoławczy wydaje albo postanowienie o niedopuszczalności odwołania, albo o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania i oba te postanowienia są ostateczne. Na te postanowienia służy zaskarżenie do NSA.

2. postępowanie rozpoznawcze - przedmiotem postępowania rozpoznawczego jest ponowne rozpatrzenie sprawy indywidualnej rozstrzygniętej decyzją organów I instancji. Organ odwoławczy zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej i z zasadą swobodnej oceny dowodów dokonuje oceny materiału dowodowego zebranego w postępowaniu przed I instancją. Wynik tej oceny może być dwojaki:

• organ odwoławczy może stwierdzić, że organ I instancji, pomimo iż nie dysponował niezbędnym dowodem, nie przeprowadził postępowania dowodowego w celu ich uzyskania, czyli że w istocie brak było rozpoznania sprawy w I instancji - organ odwoławczy kasuje decyzję I instancji i przekazuje sprawę organowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

• organ odwoławczy stwierdza, że postępowanie rozpoznawcze w I instancji wymaga uzupełnienia, nie zostały bowiem ustalone wszystkie istotne dla sprawy okoliczności faktyczne - w takim przypadku odwoławczy z urzędu lub na wniosek strony jest obowiązany przeprowadzić uzupełniające postępowanie dowodowe. Uzupełniające postępowanie dowodowe organ odwoławczy przeprowadza sam albo może zlecić jego przeprowadzenie organowi, który wydał decyzję zaskarżoną.

3. podjęcie decyzji - organ odwoławczy jest wyposażony co do zasady w kompetencje do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, a tylko w ograniczonym zakresie ma on kompetencje kasacyjne.

• rozstrzygnięcie merytoryczne organu odwoławczego może być następujące:

• zgodne z rozstrzygnięciem organu I instancji - będzie to miało miejsce wtedy, gdy w wyniku rozpoznania sprawy rozstrzygnięcie organu odwoławczego pokrywa się z rozstrzygnięciem organu I instancji; czyli rozstrzygnięcie I instancji jest, zdaniem organu odwoławczego, prawidłowe z punktu widzenia zgodności z prawem i pod względem celowości - w takim wypadku organ odwoławczy utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję.

• niezgodne z rozstrzygnięciem organu I instancji - będzie to miało miejsce wówczas, gdy rozstrzygnięcie organu odwoławczego, podjęte po rozpoznaniu sprawy, nie pokrywa się z rozstrzygnięciem organu I instancji, czyli rozstrzygnięcie organu I instancji, zdaniem organu odwoławczego, jest nieprawidłowe z uwagi na niezgodność z prawem lub z punktu widzenia celowości.- w takim wypadku organ odwoławczy może skorzystać z kompetencji merytoryczno-reformacyjnych, w które go wyposażono i uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy. Podstawą zmiany decyzji organu I instancji nie może stanowić wadliwość nieistotna, do której usunięcia jest przewidziany tryb rektyfikacji decyzji, obejmujący sprostowanie, uzupełnienie oraz wykładnię treści decyzji. Granicę swobody organu wyznacza również ustanowiony w kpa i w op. zakaz reformationis in peius..

• decyzje kasacyjne - możemy wyróżnić dwa typy decyzji kasacyjnej:

• decyzja kasacyjna typowa - (kończąca rozpatrzenie sprawy) istota tej decyzji polega na tym, że organ odwoławczy uchyla decyzję organu I instancji, nie rozstrzygając sprawy pod względem merytorycznym (co do jej istoty). Dopuszczalność wydania decyzji tego typu będzie ograniczona do przypadków, gdy brak było podstaw prawnych do merytorycznego rozpoznania danej sprawy w ogóle bądź nie było tych podstaw do rozpoznania jej w drodze postępowania administracyjnego czy też tylko w drodze postępowania administracyjnego określonego rodzaju.

• decyzja kasacyjna powodująca przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji - tym się różni od decyzji kasacyjnej typowej, że może być zastosowana wtedy, gdy organ odwoławczy stwierdzi istnienie podstaw do merytorycznego rozstrzygnięcia danej sprawy indywidualnej. Organ odwoławczy może wydać decyzję kasacyjną i przekazać sprawę do ponownego rozstrzygnięcia, gdy postępowanie w I instancji zostało przeprowadzone z rażącym naruszeniem norm prawa procesowego, a zatem gdy:

1. organ I instancji nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego,

2. postępowanie wyjaśniające zostało przeprowadzone, ale w rażący sposób naruszono w nim przepisy procesowe (np. :czynności prowadził pracownik wyłączony ze sprawy, stronę pozbaw3iono możliwości udziału w postępowaniu).

W postępowaniu podatkowym Ordynacja podatkowa wprowadza dwa typy decyzji kasacyjnych, które jednak w swej konstrukcji różnią się od rozwiązań przyjętych w kpa. Są to:

• decyzja kasacyjna typowa - organ odwoławczy uchyla decyzję I instancji i umarza postępowanie w sprawie. Decyzję tego typu organ odwoławczy wydaje, gdy nie ma podstaw prawnych do merytorycznego załatwienia sprawy (np.: gdy została wydana bez podstaw prawnych lub dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją), wydanie decyzji z naruszeniem przepisów o właściwości czy skierowanie decyzji do osoby nie będącej stroną w sprawie.

• decyzja kasacyjna z przekazaniem sprawy - wydawane są w dwóch przypadkach:

1. organ odwoławczy uchyla decyzję organu I instancji w całości i sprawę przekazuje do ponownego rozpatrzenia właściwemu organowi podatkowemu - jeżeli decyzja organu I instancji została wydana z naruszeniem przepisów zawartych w art.240 lub art.247 op.

2. organ odwoławczy może uchylić w całości decyzję organu I instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez ten organ, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzednio przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części. Ocena tego faktu należy do organu odwoławczego.

22. Postępowanie odwoławcze przed organem I instancji

Postępowanie odwoławcze przed organem I instancji - czynności procesowe obejmują zawiadomienie stron o wniesieniu odwołania (art.131 kpa) oraz w związku z względną dewolutywnością odwołania, podjęcia samokontroli w odniesieniu do własnej decyzji (art.132 kpa, art.226 op). Względna dewolutywność odwołania w postępowaniu administracyjnym należy do rozwiązań szczegółowych, wyjątkowych, a to ze względu na obowiązywanie w kpa i op zasady związania organu administrującego własną decyzją. Kpa dopuszcza jednak od tej zasady wyjątki. Jeżeli odwołanie wniosły wszystkie strony - albo tylko jedna, ale pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania - a organ administrujący, który wydał decyzję, uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, może wydać nową decyzję uchylając lub zmieniając zaskarżoną decyzję. Możliwość dokonania przez organ I instancji samokontroli kpa opiera na 2 przesłankach:

• kryterium o charakterze formalnym - wniesienie odwołania przez wszystkie strony danego postępowania, albo tylko jedna, ale pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania

• kryterium o charakterze merytorycznym - stanowisko organu musi się pokrywać ze stanowiskiem stron.

Czynności procesowe podjęte przez organ w ramach samokontroli obejmują 2 fazy:

3. pierwsza faza - obejmuje przeprowadzenie kontroli własnego postępowania, polegającej na ponownym rozpoznaniu i rozpatrzeniu sprawy oraz na ustaleniu, czy stanowisko zajęte w danej sprawie może być zmienione.

4. druga faza - następuje konfrontacja tego stanowiska z żądaniem strony. W wyniku tej konfrontacji mogą zaistnieć 3 sytuacje:

• organ ustala, że żądanie strony jest uzasadnione w całości i w związku z tym jest kompetentny do zmiany lub uchylenia swojej decyzji,

• organ ustala, że żądanie strony jest uzasadnione może być uwzględnione tylko częściowo i wówczas nie ma on kompetencji do wzruszenia swojej decyzji,

• organ ustala, że odwołanie, jego zdaniem, nie jest uzasadnione

Kompetencja organu I instancji co do zmiany lub uchylenia własnej decyzji jest oparta na przesłance uwzględnienia w całości żądania strony. Organ jest obowiązany ponownie rozpatrzyć sprawę w terminie 7 dni, licząc od dnia, w którym otrzymał odwołanie, a w postępowaniu podatkowym - 1 miesiąc. Od nowej decyzji stronom służy odwołani. Jeżeli organ ten stwierdzi, że nie ma podstaw do wzruszenia własnej decyzji, to przekazuje w tym terminie odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu.

23. Wierzyciel

Wierzyciel -jest to podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązków w drodze administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Wg art.5 pea. Wierzycielem jest: gdy obowiązek wynika z decyzji lub postanowienia organów administrujących - organ właściwy do orzekania w I instancji; gdy obowiązek wynika z orzeczeń sądowych albo bezpośrednio z przepisów prawa - organ lub instytucja zainteresowana bezpośrednio w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo powołane do czuwania nad wykonaniem obowiązku, a w przypadku braku takiej jednostki lub jej bezczynności - podmiot, na którego rzecz wydane zostało orzeczenie lub którego interesy prawne zostały naruszone w wyniku niewykonania obowiązku. W celu ustalenia, który organ administracji publicznej jest wierzycielem, stosuje się przepisy kpa dotyczące określenia właściwości rzeczowej oraz miejscowej.

24. Teorie wadliwości aktu administracyjnego

Decyzja administracyjna jest prawidłowa, jeżeli łącznie spełnia dwie przesłanki: zgodna jest z normami materialnego prawa administracyjnego; została wydana zgodnie z normami procesowego prawa administracyjnego. Decyzja naruszająca normy materialne lub procesowe jest wadliwa. Akt administracyjny jest wtedy prawidłowy:

• jeśli został prawidłowo, tj. zgodnie z prawdą, ustalony stan faktyczny danego stosunku

• jeśli została prawidłowo, tj. zgodnie z zasadami prawidłowej wykładni, wybrana norma prawna,

• jeśli z obu przesłanek została prawidłowo wyprowadzona konkluzja (sentencja aktu administracyjnego).

Przesłanki prawidłowości decyzji administracyjnej, widzianej jako procesowa forma aktu administracyjnego, mogą być rozpatrywane z uwagi na poprawność rozstrzygnięcia sprawy, której decyzja dotyczy, konkretyzując prawa i obowiązki stron. Decyzja administracyjna korzysta z atrybutu domniemania prawidłowości, co oznacza, że ma ona moc obowiązującą dopóty, dopóki nie zostanie we właściwym trybie wyeliminowana z obrotu prawnego. Dotyczy to wszystkich rodzajów decyzji wadliwych.

Teoria wadliwości decyzji administracyjnej musi pogodzić ze sobą wymagania interesu ogólnego (zbiorowego, społecznego) oraz interesu jednostkowego (indywidualnego), musi również godzić ze sobą wymagania stawiane przez zasadę praworządności i przez zasadę trwałości decyzji administracyjnej. Przy badaniu wadliwości decyzji przyjmuje się założenie istnienia gradacji wad decyzji; określony ciężar gatunkowy wad powoduje zastosowanie określonych sankcji w zakresie skutków prawnych decyzji w postaci sankcji wzruszalności decyzji, albo też sankcji nieważności decyzji. Koncepcja nieważności decyzji opiera się na założeniu, że decyzje nieważne nie wywołują skutku prawnego od momentu wydania, są aktami pozornymi, nie istniejącymi, nie mającymi mocy prawnej. Jeśli przyjmiemy, że do istotnych elementów czynności prawnej należy wywołanie skutków prawnych, to w razie gdy ten element nie wystąpi, będziemy mogli powiedzieć, że czynność prawna nie istnieje, a zatem decyzja nieważna, nie będąca zdolną do wywołania skutku prawnego, jest aktem pozornym. Jeżeli natomiast uznamy, że czynność prawna jest wyłącznie środkiem służącym do osiągnięcia określonego skutku prawnego, umiejscawiając ten skutek poza samym pojęciem czynności prawnej, to nie będziemy mogli twierdzić, że brak skutku prawnego powoduje nieistnienie czynności prawnej, a w konsekwencji nie będziemy mogli uznać decyzji nieważnej za akt pozorny. Skoro więc elementem konstytutywnym czynności prawnej jest oświadczenie woli, a jej celem jest wywołanie skutku prawnego umiejscowionego poza pojęciem czynności prawnej, to decyzja nieważna nie może być aktem pozornym czy tym bardziej aktem nie istniejącym. Taka decyzja istnieje, bo istnieje tzw. zewnętrzny stan faktyczny czynności prawnej, jednakże ze względu na wady, jakimi decyzja jest obarczona, nie będzie ona zdolna do wywołania skutku prawnego. Akt pozorny nie wchodzi do obrotu prawnego, nie ma cechy prawomocności, nikt tym aktem nie będzie związany, ani też nie będzie potrzeby eliminowania go z obrotu prawnego przy zastosowaniu trybu określonego przepisami prawa. Konstrukcja nieważności z mocy samego prawa może być zastosowana jedynie wtedy, gdy ustawodawca taki wyjątek od obowiązywania domniemania prawidłowości decyzji wyraźnie ustanowi w przepisie prawnym. Wyeliminowanie nieważnej decyzji z obrotu prawnego może nastąpić tylko przez wydanie decyzji, która stwierdza nieważność innej decyzji. Dotyczy to również decyzji zawierającej wadę powodującą jej nieważność z mocy odrębnych przepisów prawa, do których odsyła kpa i op.

Koncepcja decyzji wzruszalnych opiera się na założeniu, że decyzje wzruszalne wywołują skutki prawne, mają moc obowiązującą do czasu ich usunięcia z obrotu prawnego.

Różnice między decyzjami nieważnymi a decyzjami wzruszalnymi sprowadzają się do płaszczyzny skutków prawnych. Wchodząc do obrotu prawnego, decyzja wywołuje określone skutki prawne. Decyzje nieważne to będą takie, których skutki prawne nie są uznane przez prawo. Decyzje wzruszalne zaś będą to decyzje , których skutki prawne są przez prawo uznane, ale które są pozbawione zdolności do wywołania skutków prawnych w przyszłości. W kpa przyjęto koncepcję, że niedopuszczalne jest stwierdzenie nieważności decyzji w razie, gdy wywołała ona nieodwracalne skutki prawne. Uznanie niektórych skutków prawnych decyzji nieważnej jest uzasadnione tym, że prawo nie może zupełnie ignorować rzeczywistości i nie pozostaje to w sprzeczności z generalną koncepcją, której założeniem jest nieuznawanie skutków prawnych decyzji dotkniętej nieważnością. Możemy wyróżnić dwa rodzaje wadliwości decyzji administracyjnej: wadliwość materialnoprawna (powoduje sankcję skutkującą nieważnością decyzji) i wadliwość procesowoprawna (powoduje sankcję skutkującą wzruszalnością decyzji w trybie wznowienia postępowania). Od tej reguły są w kpa i op przewidziane wyjątki.

• Decyzje nie istniejące - nie korzystają z domniemania prawidłowości i nie wchodzą do obrotu prawnego. Stwierdzenie ich nieistnienia może nastąpić bez zachowania szczególnych wymagań co do trybu postępowania i formy oraz w każdym czasie.czynności prawne nie istniejąca jest zdarzeniem faktycznym, obiektywnie istniejącym, stwarzającym pozory czynności prawnych. Można wyróżnić 2 sytuacje:

• nieistnienie postępowania administracyjnego - decyzje wydane w nie istniejącym postępowaniu zawsze będą decyzjami nie istniejącymi. Z istoty postępowania administracyjnego wynika, żę może się ono toczyć, gdy występują w nim co najmniej dwa podmioty (organ administrujący i strona). Brak jednego z tych podmiotów powoduje nieistnienie postępowania.

• decyzje nie istniejące, wydane w postępowaniu administracyjnym - decyzje nie zawierające wymaganych przepisami cech zewnętrznych: decyzje nie doręczone (nie ogłoszone) stronie, decyzja nie spełniająca wymagań co do struktury (np.: brak oznaczenia organu, strony, rozstrzygnięcia sprawy, podpisów osób powołanych do wydania decyzji )

25. Legitymacja do odwołania administracyjnego

Postępowanie odwoławcze jest oparte w pełni na zasadzie skargowości. Może ono być uruchomione tylko w wypadku podjęcia przez uprawniony podmiot czynności procesowej, ponieważ odwołanie nigdy nie może być wszczęte z urzędu. Do wniesienia odwołania legitymację posiada:

1. strona - podmiot, który spełnia przesłanki wypływające z art.28,29 i 30 kpa, a więc podmiot, który twierdzi, że decyzja organu I instancji dotyczy jego interesu prawnego lub obowiązku prawnego. Prawo to może realizować jednostka mająca zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Prawo to jednak nie służy jednostkom, które nie spełniają tych przesłanek, chociażby decyzja organu I instancji nie była dla nich obojętna i w skutkach swych pośrednio ich dotyczyła. Prawo odwołania strony w zakresie jego wykorzystania (wniesienia lub cofnięcia odwołania) oparte jest na zasadzie rozporządzalności, która jednak w kwestii cofnięcia odwołania jest ograniczona. Strona bowiem może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy ze skutkiem prawnym tylko wtedy, gdy nie doprowadzi to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny (decyduje o tym organ odwoławczy).

2. organizacja społeczna - w sprawie dotyczącej innej osoby może wystąpić z żądaniem wszczęcia postępowania oraz z żądaniem dopuszczenia jej do udziału w toczącym się postępowaniu. Skuteczność prawna żądania organizacji społecznej jest uzależniona od wystąpienia łącznie dwóch przesłanek: żądanie jest uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i przemawia za tym interes społeczny. W przypadku, gdy organizacja została dopuszczona do udziału w postępowaniu w I instancji, ma ona prawa strony, a zatem również ma prawo do wniesienia odwołania. Jeżeli ta organizacja nie brała udziału w postępowaniu I instancji, to nie ma ona legitymacji do złożenia odwołania. Postępowanie odwoławcze jest oparte na zasadzie skargowości i legitymacja do złożenia odwołania służy stronie, a zatem nie może być wszczęte z urzędu.

3. prokurator - prokuratorowi służą prawa strony, jeżeli faktycznie uczestniczy w postępowaniu. Jeżeli zatem prokurator bierze udział w postępowaniu w I instancji, to służą mu prawa strony i ma on również legitymację do wniesienia odwołania. Z prawa prokuratora do udziału w każdym stadium postępowania natomiast nie można wyprowadzić jego legitymacji do wniesienia odwołania.

4. Rzecznik Praw Obywatelskich - legitymację do wniesienia odwołania ma w takim samym zakresie co prokurator.

26. Decyzja prawidłowa

Decyzja administracyjna jest prawidłowa, jeżeli łącznie spełnia dwie przesłanki: zgodna jest z normami materialnego prawa administracyjnego; została wydana zgodnie z normami procesowego prawa administracyjnego. Decyzja naruszająca normy materialne lub procesowe jest wadliwa. Akt administracyjny jest wtedy prawidłowy:

• jeśli został prawidłowo, tj. zgodnie z prawdą, ustalony stan faktyczny danego stosunku

• jeśli została prawidłowo, tj. zgodnie z zasadami prawidłowej wykładni, wybrana norma prawna,

• jeśli z obu przesłanek została prawidłowo wyprowadzona konkluzja (sentencja aktu administracyjnego).

Przesłanki prawidłowości decyzji administracyjnej, widzianej jako procesowa forma aktu administracyjnego, mogą być rozpatrywane z uwagi na poprawność rozstrzygnięcia sprawy, której decyzja dotyczy, konkretyzując prawa i obowiązki stron. Decyzja administracyjna korzysta z atrybutu domniemania prawidłowości, co oznacza, że ma ona moc obowiązującą dopóty, dopóki nie zostanie we właściwym trybie wyeliminowana z obrotu prawnego. Dotyczy to wszystkich rodzajów decyzji wadliwych.

27. Zarzut

Zarzut jest środkiem zaskarżenia, który służy w fazie wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Zarzut jest także środkiem zaskarżenia, który występuje również w postępowaniu zabezpieczającym (na postanowienia o zabezpieczeniu służy w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia prawo zgłoszenia zarzutów do organu egzekucyjnego). Zarzut jest środkiem zaskarżenia niedewolutywnym, albowiem organem właściwym do jego rozpoznania i rozstrzygnięcia jest organ egzekucyjny. Organ ten rozpoznając zarzut jest obowiązany przeprowadzić postępowanie wyjaśniające. Do postępowania wyjaśniającego stosuje się art.7kpa ustanawiający zasadę ogólną prawdy obiektywnej oraz przepisy kpa o dowodach. Podmiotem postępowania egzekucyjnego legitymowanym do złożenia zarzutu jest zobowiązany. Podstawą prawną wniesienia zarzutu jest:

1. wykonanie, umorzenie, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku,

2. odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej,

3. określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego lub bezpośrednio z przepisów prawa, z orzeczenia sądowego,

4. błąd co do osoby zobowiązanego,

5. niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym,

6. niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego, brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia,

7. zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego.

Zarzut powinien odpowiadać przesłankom formalnym podania oraz zawierać określenie podstawy zarzutu. Termin do jego złożenia wynosi 7 dni od dnia doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego, a w postępowaniu zabezpieczającym - od dnia doręczenia postanowienia o zabezpieczeniu. Rozpatrzenie zarzutu następuje po uzyskaniu wypowiedzi wierzyciela..

Zarzut jest środkiem zaskarżenia względnie suspensywnym, bo jego wniesienie nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych, chyba że organ egzekucyjny wstrzyma z uzasadnionych powodów.

W wyniku postępowania wyjaśniającego organ egzekucyjny może ustalić, że:

1. nie występują przeszkody w przeprowadzeniu postępowania egzekucyjnego ani też nie naruszono zasad wyboru środka egzekucyjnego - wówczas wydaje postanowienie o odmowie uwzględnienia zarzutu,

2. są przeszkody w prowadzeniu postępowania egzekucyjnego - wówczas wydaje postanowienie o zawieszeniu postępowania, o umorzeniu postępowania lub o zastosowaniu innego środka, najmniej uciążliwego dla zobowiązanego.

Na postanowienie wydane wskutek rozpatrzenia zarzutu zobowiązanemu i wierzycielowi służy zażalenie

28. Środki dowodowe osobowe

Środki dowodowe osobowe - środki dowodowe, w których źródłami informacji są osoby (np.: zeznania świadków, opinie biegłych, przesłuchania stron, pisemne oświadczenie zawarte w dokumentach). Środki dowodowe osobowe dzielą się na ustne i pisemne.

zeznania świadków - świadkiem nazywamy osobę fizyczną, która w postępowaniu dotyczącym praw lub obowiązków innego podmiotu składa zeznania o faktach zastrzeżonych lub o których otrzymała wiadomość od innych osób. Zdolność do występowania w charakterze świadka mają tylko osoby fizyczne posiadające wiadomości o określonych faktach, mających znaczenie dla ustalenia stanu faktycznego w danej sprawie administracyjnej. Kpa i o.p. ograniczają tą zdolność z dwóch przyczyn:

1. przyczyny faktyczne - przepis stanowiący, że nie będą świadkami osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń; ocena tej zdolności należy do organu orzekającego w sprawie, a w przypadku korzystania z instytucji pomocy prawnej, do organu przyjmującego zeznania świadka.

2. przyczyny prawne - ograniczenia te wymienia art.82pkt 2 i 3kpa, a w op art.195pkt 2 i 3

• nie mogą być świadkami: osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej - co do okoliczności objętych tajemnicą w trybie określonym obowiązującymi przepisami

• duchowni - co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi

3. prawo odmowy zeznań - przysługuje wyłącznie małżonkowi strony, wstępnym, zstępnym, rodzeństwu strony oraz jej powinowatym pierwszego stopnia, jak również osobom pozostającym ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo to trwa po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli,

4. prawo odmowy odpowiedzi na pytania - przysługuje świadkowi w przypadku, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich wyżej wymienionych na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.

Tryb odbierania zeznań od świadka nie został w kpa uregulowany. Jedynie w art.83 § 3 stanowi się, że przed odebraniem zeznań organ orzekający w sprawie (organ udzielający pomocy prawnej) jest obowiązany uprzedzić świadka o prawie odmowy zeznań, prawie odmowy odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Nie wprowadza się zaprzysiężenia świadka, ani odebrania od świadka przyrzeczenia zeznawania prawdy. Świadek może złożyć zeznanie ustnie ( zaprotokołowane) lub na piśmie.

opinie biegłych - biegłym (zwanym też rzeczoznawcą, ekspertem, znawcą) nazywamy osobę fizyczną powołaną do udziału w postępowaniu dotyczącym innego podmiotu w celu wydania opinii w danej sprawie ze względu na posiadaną wiedzę fachową w tej dziedzinie.

Wg art.84 § 1, jeżeli w sprawie są wymagane wiadomości specjalne organ administrujący może zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii. Oznacza to pozostawienie organowi swobody w korzystaniu z tego środka dowodowego. Granice korzystania z tej swobody są wyznaczone przez zasadę prawdy obiektywnej. Art.84 określa przesłanki zdolności do występowania w postępowaniu w charakterze biegłego:

1. przesłanka pozytywna - od której spełnienia jest uzależniona zdolność do wystąpienia w charakterze biegłego, jest posiadanie wiadomości specjalnych

10. przesłanka negatywna - której wystąpienie pociąga za sobą utratę tej zdolności, tj. istnieje określony związek biegłego z dana sprawą będący podstawą wyłączenia biegłego

2. Nie ma zdolności do występowania w charakterze biegłego osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy państwowej lub służbowej, jeżeli opracowanie opinii pociągałoby za sobą naruszenie prawnego obowiązku ich ochrony, a osoba ta nie została na mocy przepisów szczególnych zwolniona od tego obowiązku.

3. Brak zdolności do wystąpienia w charakterze biegłego dotyczy duchownych, jeżeli opracowanie opinii pociągałoby za sobą naruszenie tajemnicy spowiedzi.

4. Biegły nie może odmówić wydania opinii, a wykonanie tego obowiązku jest zagwarantowane sankcją. Od wykonania tego obowiązku biegły może być zwolniony przez organ administrujący tylko w przypadku zaistnienia przyczyn, które uprawniają świadków do odmowy zeznań lub odmowy odpowiedzi na pytanie.

przesłuchanie stron - jest to środek dowodowy posiłkowy, dopuszczony w postępowaniu administracyjnym w ostateczności;. Dopuszczalność tego środka dowodowego jest oparta w postępowaniu administracyjnym na wystąpieniu łącznie dwóch przesłanek:

1. wyczerpania innych środków dowodowych lub ich braku w ogóle,

2. pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy

Do przesłuchania stron stosuje się odpowiednio przepisy o świadkach z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu. Przed przesłuchaniem stron należy je uprzedzić o prawie odmowy odpowiedzi na pytanie oraz o odpowiedzialności za fałszywe zaznanie. Nie uprzedza się o prawie odmowy zeznań, bo strona nie składa zeznań w charakterze świadka. Byłoby to bezprzedmiotowe. Strona jest obowiązana stawić się na wezwanie organu orzekającego. W przypadku nie stawienia się pomimo prawidłowego wezwania, kpa wyłączył możliwość nałożenia na strony grzywny. W postępowaniu podatkowym dopuszcza się nałożenie kary porządkowej na strony. Forma przesłuchania stron, podobnie jak świadka, nie jest unormowana w kpa. O)d przesłuchania stron należy odróżnić wyjaśnienia stron

29. Obalenie prawomocnych orzeczeń NSA

Postępowanie przed NSA jest oparte na zasadzie jednoinstacyjności, nie służą zatem od orzeczeń NSA zwyczajne środki zaskarżenia (z wyjątkiem art.39 i 47 ust.2 ustawy o NSA). Orzeczenie NSA może być wyeliminowane z obrotu prawnego tylko w drodze zastosowania środków obalania prawomocności, tj. w drodze rewizji nadzwyczajnej lub w drodze wznowienia postępowania.

1. rewizja nadzwyczajna (art.57 ust 2 ustawy o NSA) - legitymację do wniesienia rewizji nadzwyczajnej ma Minister Sprawiedliwości, Prokurator Generalny, I Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelny Sądu Administracyjnego, Rzecznik Praw Obywatelskich, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych także Minister Pracy i Polityki Socjalnej. Podstawę do wniesienia rewizji nadzwyczajnej stanowi rażące naruszenie prawa lub interesu RP. Do trybu rozpoznania rewizji nadzwyczajnej stosuje się przepisy kpc o postępowaniu kasacyjnym. Termin do wniesienia wynosi 6 miesięcy od dnia doręczenia prawomocnego orzeczenia

2. wniesienie odwołania (art.58 ustawy o NSA) - w sprawie zakończonej prawomocnym orzeczeniem Sądu może być wznowione postępowanie na wniosek uczestnika postępowania (jednej ze stron, podmiotu na prawach strony, prokuratora, Rzecznika Praw Obywatelskich) lub z urzędu. Wniosek o wznowienie postępowania rozpoznaje Sąd w innym składzie. Ustawa o NSA nie reguluje przyczyn wznowienia postępowania. Na podstawie art.59 ustawy o NSA stosuje się w tym zakresie odpowiednio przepisy kpc. Kpc dopuszcza wznowienie postępowania z przyczyn należących do 2 grup.

• pierwsza grupa obejmuje następujące przyczyny nieważności:

1. jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się orzeczenia nie mogła domagać się jego wyłączenia,

2. jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możliwości działania - nie można jednak żądać wznowienia postępowania, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.

• druga grupa to przyczyny restytucyjne:

1. gdy oparto wyrok na dokumencie podrobionym lub przerobionym,

2. jeżeli oparto wyrok na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym,

3. gdy wyrok uzyskano w wyniku przestępstwa,

4. jeżeli później wykryto prawomocny wyrok co do tego samego stosunku prawnego

5. jeżeli wykryto takie okoliczności faktyczne lub środki dowodowe, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.

Skargę wnosi się w terminie 3 miesięcznym liczonym od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia postępowania, a gdy podstawą jest orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego - w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia TK. Strona nie może (z pewnymi wyjątkami) wnieść skargi o wznowienie postępowania po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku. Skarga powinna odpowiadać wymaganiom stawianym pozwom oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego wyroku, podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego wyroku. Na posiedzeniu niejawnym NSA bada prawidłowość formalną skargi i albo ją odrzuca albo kieruje do rozpoznania na rozprawie. Niedopuszczalne jest ponowne wznowienie postępowania przez NSA zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek rozpoznania skargi o wznowienie postępowania.

30. Terminy

Terminy spełniają kilka funkcji: dynamizują postępowanie, porządkują je, spełniają rolę gwarancyjną dla stron, stabilizują rozstrzygnięcia, chronią przed zbytnią ociężałością postępowania. Środkami są też środki przymusu, które mogą być stosowane wobec stron i uczestników postępowania.

terminy załatwienia spraw - maksymalny termin załatwienia sprawy zależy od charakteru sprawy i będący albo terminem ustawowym, albo terminem wyznaczonym przez organ administrujący. Dla organu termin załatwienia sprawy ma charakter instrukcyjny tylko pod tym względem, że jego upływ nie pozbawia tego organu kompetencji do rozstrzygnięcia sprawy i wydania w niej decyzji. Jednakże upływ terminu powoduje powstanie określonych uprawnień procesowych strony. Organy mają działać bez zbędnej zwłoki (art.35 § 1). Terminy załatwienia spraw o charakterze maksymalnym liczy się od daty wszczęcia postępowania, a w postępowaniu odwoławczym - od daty otrzymania odwołania przez organ odwoławczy. Do tych terminów nie wlicza się odrębnych terminów wyznaczonych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności okresu, w którym postępowanie było zawieszone, jak również nie wlicza się opóźnień powstałych albo z winy stron, albo z powodu okoliczności niezależnych od organu. Te maksymalne terminy mogą być w odniesieniu do określonych spraw zastąpione terminami krótszymi, wyznaczone przez organ wyższego stopnia. Art.. 35 ustanawia terminy załatwienia spraw:

niezwłocznie - które mogą być załatwione w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane z urzędu organowi, bądź na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ,

nie później niż do 1 miesiąca - dla sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego

nie później niż do 2 miesięcy - dla sprawy szczególnie skomplikowanej

Uchybienie terminowi załatwienia sprawy rodzi dla organu obowiązek zawiadomienia strony z podaniem przyczyny oraz wyznaczenie terminu dodatkowego. Na nie załatwienie sprawy w określonym terminie służy stronie zażalenie do organu wyższego stopnia. Organ wyższego stopnia jest władny rozpatrzyć zażalenie (skargę) tylko w przypadku zasadności tego zażalenia. Ma on obowiązek:

• wyznaczyć termin dodatkowy załatwienia sprawy,

• wyjaśnienia przyczyn opieszałości,

• ustalenia osób winnych przewlekłości w działaniu,

• stwierdzenia potrzeby wprowadzenia środków zaradczych na przyszłość.

terminy dokonania czynności procesowych przez organ - spełniają rolę gwarancyjną dla stron i uczestników postępowania; nie wlicza się ich do terminu załatwienia sprawy. Naruszenie tych terminów nie daje stronie podstaw do kwestionowania samych czynności procesowych, ale może być potraktowane jako naruszenie przepisów procesowych mające istotny wpływ na wynik sprawy. W kpa można wyróżnić:

• terminy ad quem - przed których upływem należy dokonać czynności (np.: autokontrola decyzji po wniesieniu odwołania), przed ich upływem można uchylić decyzję lub stwierdzić jej nieważność.

• terminy post quem - po których upływie dokonuje się czynności (np.: rozprawa może się odbyć nie wcześniej niż po 7 dniach od doręczenia wezwań, dowód przeprowadza się po 7 dniach od daty zawiadomienia stron o nim).

Do terminów ustanowionych dla organu stosuje się zasady obliczania terminów określone w art.57 § 1-4 kpa i art. 161 § 1-5 o.p., ale w żadnym przypadku nie stosuje się przepisów dotyczących przywrócenia terminów, te przepisy nie dotyczą organów i terminów je obowiązujących.

• Terminy dokonania czynności procesowych przez strony i uczestników postępowania

ustanawiane dla stron - mają charakter ad quem, czyli prekluzyjne (zawite). Przed upływem tych terminów czynność powinna być dokonana, jeśli ma być skuteczna procesowo. Terminy ustanawiane dla stron mają charakter dyscyplinujący. Niektóre przepisy kpa dopuszczają wyznaczenie terminów przez organ, np.: do zawarcia ugody. Terminy ustawowe nie mogą być przez organ przedłużane, a jedynie mogą być w określonych sytuacjach przywracane, terminy zaś wyznaczane przez organ mogą być wydłużane. Ustanawiane dla innych niż strony uczestników postępowania - uchybienie terminu może spowodować zastosowanie wobec nich środka przymusu lub ukarania (np.: grzywna); uchybienie nie wpływa na ważność czynności procesowych.

obliczanie terminów - reguły obliczania zawarte są w art.57 § 1-4 (podobnie w art.161 o.p.), który stanowi:

1. jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie to nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonych liczby dni uważa się za koniec terminu,

2. terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu,

3. terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było, w ostatnim dniu tego miesiąca,

4. jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień powszedni.

zachowanie terminów - wtedy, gdy dopełni się ich przed organem w wyznaczonym terminie. W przypadku możliwości posłużenia się pismem dla dokonania czynności termin będzie zachowany, jeżeli pismo zostanie przed upływem terminu nadane w krajowym urzędzie pocztowym, a za granicą - za pośrednictwem urzędu konsularnego, albo skorzysta się z pośrednictwa ustawowo upoważnionych podmiotów.

31. Środki zaskarżenia i kryteria

Środki zaskarżenia - są to instytucje procesowe, za pomocą których uprawnione podmioty mogą żądać weryfikacji rozstrzygnięć administracyjnych w celu ich kasacji lub reformacji. Do cech charakterystycznych środków zaskarżenia należy:

• oparcie ich konstrukcji prawnej na zasadzie skargowości, tzn. że służą one podmiotom uprawnionym do żądania uruchomienia określonego postępowania weryfikacyjnego, a w żadnym wypadku nie dają podstawy do uruchomienia postępowania z urzędu.

• ich celem bezpośrednim jest doprowadzenie do kasacji lub do reformacji rozstrzygnięcia administracyjnego.

Klasyfikacja środków zaskarżenia:

• wg kryterium przesunięcia kompetencji do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia na wyższą instancję:

1. środki zaskarżenia bezwzględnie dewolutywne - takie, które zawsze przesuwają sprawę do wyższej instancji

2. środki zaskarżenia względnie dewolutywne - które powodują przesunięcie sprawy do wyższej instancji tylko w razie nieuwzględnienia ich przez I instancję

3. środki zaskarżenia niedewolutywne - które rozpatrywane są przez organ wydający zaskarżone rozstrzygnięcie

• wg kryterium rodzaju zaskarżonego rozstrzygnięcia:

1. środki zaskarżenia zwyczajne - służące od rozstrzygnięć nieostatecznych (ich podstawy prawne wnoszenia nie są w kpa), ściśle zdeterminowane, tzn, że można je wnosić w przypadku, gdy np. strona jest niezadowolona z rozstrzygnięcia

2. środki zaskarżenia nadzwyczajne - wnoszone od rozstrzygnięć ostatecznych; podstawy prawne ich wnoszenia są szczegółowo wymienione w kpa i op.

• wg kryterium mocy prawnej wniesionego środka zaskarżenia:

1. środki zaskarżenia bezwzględnie suspensywne - takie, które z mocy prawa wstrzymują wykonanie zaskarżonego rozstrzygnięcia

2. środki zaskarżenia względnie suspensywne - takie, które wstrzymanie wykonania zaskarżonego rozstrzygnięcia pozostawiają ocenie organu rozpatrującego środek zaskarżenia

• wg kryterium możliwości wnoszenia danego środka zaskarżenia samodzielnie:

1. środki zaskarżenia samoistne

2. środki zaskarżenia niesamoistne - takie które można wnieść tylko wraz z innymi środkami prawnymi.

32. Organy pomocnicze i organy asystujące

Organy pomocnicze i organy asystujące - są to organy, przy pomocy których organy egzekucyjne i egzekutor w określonych przypadkach prowadzą czynności wykonawcze.

Organy pomocnicze uczestniczą w czynnościach na wezwanie pisemne, a w przypadkach pilnych - na wezwania ustne organu egzekucyjnego, egzekutora, jeżeli przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych natrafiono na opór, który uniemożliwia lub utrudnia prowadzenie egzekucji lub gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że taki opór wystąpi. Organami pomocniczymi są organy Policji lub Straży Granicznej. Organy Policji mogą udzielić organowi egzekucyjnemu lub egzekutorowi pomocy, gdy opór stawia żołnierz, a na miejscu nie ma organu wojskowego, zwłoka zaś grozi udaremnieniem egzekucji. Organami pomocniczymi są również właściwe organy wojskowe - gdy zobowiązanym jest żołnierz w czynnej służbie wojskowej

• Organami asystującymi są również organy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej lub organy wojska (żandarmerii wojskowej, służby garnizonowej), które uczestniczą przy dokonaniu czynności egzekucyjnych w obrębie budynków wojskowych , zajmowanych przez organy Policji, przez UOP i Straż Graniczną oraz na okrętach wojennych. Organy te nie mogą odmówić udzielenia pomocy egzekutorowi.

• Organy pomocnicze i asystujące nie mogą wkraczać w zakres czynności organu egzekucyjnego i egzekutora, a w szczególności nie mogą badać czy egzekucja jest zasadna i celowa. Mogą jedynie żądać okazania właściwego zaświadczenia lub legitymacji służbowej - upoważnienie do czynności egzekucyjnych.

33. Dowód z dokumentu

dowód z dokumentów - przez pojęcie dokumentu należy rozumieć akt pisemny, stanowiący wyrażenie określonych myśli lub wiadomości. Kpa nie utrzymuje zasady równej mocy środków dowodowych. Zwiększoną moc dowodową - mają dokumenty urzędowe w zakresie tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone, jeżeli zostaną spełnione dwie łącznie przesłanki: dokumenty sporządzono w przepisanej formie, sporządziły je powołane do tego organy państwowe lub jednostki organizacyjne oraz podmioty w zakresie poruczonych im z mocy prawa spraw wymienionych w art.1 pkt 1 i 4. Dokumenty urzędowe korzystają z dwóch domniemań:

- domniemanie prawdziwości - tzn., że dokument pochodzi od organu, który go wystawił; dokument jest prawdziwy, jeżeli spełnia łącznie trzy warunki: został wystawiony

przez kompetentny organ, treść dokumentu odpowiada rzeczywistości, dokument po

siada nie zmienioną treść, taką jaką nadał mu wystawca.

- domniemanie zgodności z prawdą oświadczenie organu, od którego dokument pocho-

dzi - to domniemanie przyjęło kpa w art.76 § 1 i 3 oraz ordynacja podatkowa w

art.194 § 1 i 3. Domniemanie to może być obalone jedynie przez przeprowadzenie

dowodu przeciwko treści dokumentu

Kpa nie wprowadza ograniczeń w odniesieniu do środków dowodowych, które organ

może dopuścić w celu obalenia mocy dowodowej dokumentów urzędowych. W razie

obalenia domniemania zgodności z prawdą lub domniemania prawdziwości doku-

mentu urzędowego nie może on być traktowany jako dowód w sprawie. Moc dowo-

dową zagranicznych dokumentów urzędowych oraz prywatnych nie została w kpa

uregulowana.

34. Sytuacja prawna Rzecznika Praw Obywatelskich (status)

Rzecznik Praw Obywatelskich - instytucję tą powołano w celu rozbudowania systemu gwarancji prawnych przestrzegania praw i wolności obywatelskich, określonych w konstytucji i innych przepisach prawnych. Rzecznik stał się trzecim podmiotem, który może brać udział w postępowaniu na prawach strony, ale zakres jego procesowych uprawnień nie został określony odrębnie, lecz przez odesłanie do praw procesowych prokuratora. Rzecznik ma w postępowaniu administracyjnym i w postępowaniu podatkowym następujące prawa:

1. żądania wszczęcia postępowania - wtedy, gdy zachodzi konieczność ochrony praw i wolności obywatelskich, gdy przepis prawa materialnego dopuszcza wszczęcie postępowania na wniosek strony oraz gdy z takiego przepisu wynika dla organu obowiązek wszczęcia postępowania, a organ pozostaje bezczynny i stan ten godzi w prawa lub wolności obywatelskie. W przypadku nieporadności strony, Rzecznik powinien występować z inicjatywą wszczęcia postępowania (wyjątek).

2. uczestniczenia w postępowaniu na prawach przysługujących prokuratorowi.

3. zaskarżenia decyzji do sądu administracyjnego

Zgodnie z zasadą subsydiarności, Rzecznik podejmuje działania, gdy osoba, której prawa zostały naruszone, wykorzystała uprzednio wszystkie dostępne środki ochrony prawnej.

35. Zobowiązany

Zobowiązany - ustawa nie zawiera definicji normatywnej zobowiązanego. Na podstawie rozwiązań prawnych przyjętych w ustawie przyjmuje się, że zobowiązanym jest podmiot, który ma prawny obowiązek wykonania aktu administracyjnego lub innego orzeczenia (przepisu prawnego), jeżeli podlega ono egzekucji administracyjnej. Zobowiązanymi mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz państwowe, samorządowe jednostki organizacyjne lub organizacje społeczne nie mające osobowości prawnej. Podmioty te mogą być zobowiązanymi, jeżeli posiadają zdolność prawną, czyli są podmiotami praw i obowiązków. Jeżeli środki egzekucyjne mają być zastosowane wobec osób nie mających zdolności do czynności prawnych (lub mają ograniczoną),

W doktrynie występuje pogląd, zgodnie z którym do podmiotu wykonującego akt indywidualny należy odnieść 3 pojęcia: zobowiązany do wykonania aktu, odpowiedzialny za wykonanie aktu i wykonujący akt.

• jeżeli zobowiązanym jest osoba fizyczna - to w zasadzie jest on zarazem zobowiązanym do wykonania aktu, odpowiedzialnym za wykonanie aktu i co do obowiązku osobistego - wykonawcą aktu; jeżeli zobowiązany nie ma zdolności do czynności prawnych, to odpowiedzialnym za wykonanie obowiązku będzie przedstawiciel ustawowy

• jeżeli zobowiązanym jest osoba prawna (lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej) - to w/w pojęcia ulegają rozdzieleniu. Osoba prawna (j.o.nie mająca osobowości prawnej) będzie zobowiązanym, odpowiedzialnym zaś za wykonanie obowiązku będzie ustawowy (statutowy) przedstawiciel tej osoby lub osoba powołana do wykonania obowiązku, wykonawcą natomiast będzie pracownik tej osoby prawnej.

Na podstawie rozwiązań prawnych przyjętych w ustawie można wyróżnić nie tylko zobowiązanego, ale również odpowiedzialnego za wykonanie obowiązku oraz wykonawcę obowiązku, a także możliwe jest wskazanie środków egzekucyjnych, które można do nich stosować, np.: grzywnę w celu przymuszenia. Do obowiązków zobowiązanego należy:

• złożenie wyjaśnień niezbędnych do prowadzenia egzekucji - za nieuzasadnione uchylenie się lub złożenie fałszywych wyjaśnień grozi kara grzywny do wysokości 5 najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników, określonego przez ministra właściwego /s pracy, obowiązującego w dniu nałożenia grzywny.

• zawiadomienie organu egzekucyjnego w terminie 7 dni o każdej zmianie miejsca pobytu trwającej dłużej niż 1 miesiąc - za nie wykonanie tego obowiązku kara grzywny j.w. Organ egzekucyjny winien o tym pouczyć zobowiązanego

36. Środki zaskarżenia służące w drodze sądowej

Do środków zaskarżenia służących w drodze sądowej należy zaliczyć:

1. skargę do NSA - zgodnie z art.16 ust.1 pkt 3 ustawy o NSA do sądu administracyjnego służy skarga na postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie. Legitymację do złożenia skargi ma zobowiązany i wierzyciel. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym , to nie ma on legitymacji do złożenia skargi Rozpatrzenie skargi następuje na zasadach i w trybie uregulowanym przepisami ustawy o NSA z uwzględnieniem odpowiednich przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

2. powództwo przeciwegzekucyjne zobowiązanego - egzekucji administracyjnej mogą być poddane inne należności aniżeli określone w ustawie (art2§1), jeżeli przypadają Skarbowi Państwa lub państwowej jednostce organizacyjnej. W razie poddania tych należności egzekucji, zobowiązany może się bronić przez złożenie powództwa przeciwegzekucyjnego do sądu. Powództwo to służy do merytorycznej obrony przed egzekucją, a zatem do zwalczania jej zasadności i dopuszczalności. Podstawy prawne wniesienia powództwa i tryb jego rozpoznania przez sąd regulują przepisy kpc. Wyrok uwzględniający powództwo stanowi podstawę do umorzenia postępowania egzekucyjnego.

3. powództwo przeciwegzekucyjne osoby trzeciej - osoba trzecia może wnieść powództwo do sądu na podstawie przepisów kpc , jeżeli organ egzekucyjny odmownie rozpatrzył jej wniosek o wyłączenie spod egzekucji administracyjnej rzeczy lub praw majątkowych. Powództwo można wnieść w ciągu 14 dni od dnia doręczenia postanowienia organu egzekucyjnego, a jeżeli zainteresowany wniósł zażalenie na to postanowienie - w ciągu 14 dni od dnia doręczenia postanowienia wydanego na skutek zażalenia. Odpis pozwu osoba trzecia powinna złożyć organowi egzekucyjnemu. Podstawy wniesienia powództwa i tryb jego rozpoznania regulują przepisy prawa cywilnego materialnego i procesowego. Do czasu prawomocnego wyroku nie można dokonać egzekucji w trybie przewidzianym dla sprzedaży ruchomości w przepisach o egzekucji należności pieniężnych (z wyjątkiem rzeczy szybko psujących się- wówczas kwotę uzyskaną ze sprzedaży składa się w depozycie organu egzekucyjnego)

37. Środki egzekucyjne z obowiązku pieniężnego

Środki egzekucyjne obowiązków pieniężnych - ustawa wprowadza 6 takich środków:

1. egzekucja z pieniędzy - poborca skarbowy wzywa zobowiązanego do zapłaty należności będącej przedmiotem egzekucji i jeżeli zobowiązany zapłaci dobrowolnie, to poborca wystawi pokwitowanie mające skutek co pokwitowanie wystawione przez wierzyciela. Za pokwitowaną należność odpowiada organ egzekucyjny. Jeżeli zobowiązany nie zapłaci dobrowolnie, następuje odebranie wymaganej kwoty pieniędzy w wyniku przeszukania pomieszczeń, schowków, odzieży, teczek, waliz i temu podobnych przedmiotów. Po odebraniu poborca również wystawia pokwitowanie.

2. egzekucja z wynagrodzenia za pracę - składają się na nią 2 czynności:

• przesłanie przez organ egzekucyjny do zakładu pracy zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu części wynagrodzenia za pracę, która nie jest zwolniona spod egzekucji, na pokrycie należności pieniężnych oraz kosztów egzekucyjnych oraz wezwanie zakładu pracy, aby nie wypłacał zobowiązanemu zajętej części wynagrodzenia, a wpłacał ją do organu egzekucyjnego albo do rąk wierzyciela.

• powiadomienie o tym zobowiązanego z równoczesnym doręczeniem odpisu tytułu wykonawczego i odpisu wezwania do zakładu pracy, a także pouczenie

Zajęcie wynagrodzenia zostaje dokonane z chwilą zawiadomienia zakładu pracy zobowiązanego o zajęciu. Zajęcie to trwa w razie zmiany stosunku pracy, przejęcia przez pracodawcę zakładu, a gdy zobowiązany przerwie pracę, to zakład w ciągu 7 dni musi powiadomić o tym organ egzekucyjny, a także zaznaczyć w świadectwie zobowiązanego fakt o egzekucji (nazwę organu egzekucyjnego i wysokość zajętej części wynagrodzenia).

3. egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz z ubezpieczenia społecznego - dokonuje się podobnie jak z egzekucji z wynagrodzenia za pracę. Zgodnie z art.79 pea egzekucji dokonuje się przez:

• przesłanie przez organ eg. do organu rentowego właściwego do wypłaty zobowiązanemu świadczenia zawiadomienia o zajęciu części świadczenia, która nie jest zwolniona spod egzekucji i wezwanie tego organu, aby dokonał stosownych wpłat do organu egzekucyjnego (wierzyciela) aż do pokrycia egzekwowanej należności,

• zawiadomienie zobowiązanego o tym fakcie (z dołączeniem odpisu tytułu wykonawczego i odpisu zawiadomienia przesłanego do organu rentowego), a także pouczenie.

4. egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych - przeprowadza się je przez dokonanie 2 czynności:

• przesłanie przez organ egzekucyjny do oddziału (innej jednostki) banku, w którym zobowiązany posiada rachunek, zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnych zobowiązanego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wraz z kosztami egzekucyjnymi z wezwaniem banku, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał z rachunku wypłat, a zajęte kwoty niezwłocznie wypłacił organowi egzekucyjnemu (wierzycielowi); o przeszkodach w wypłacie bank musi powiadomić organ w ciągu 7 dni,

• zawiadomienie zobowiązanego o zajęciu jego wierzytelności z rachunku bankowego, z odpisem tytułu wykonawczego i z odpisem powiadomienia banku oraz poinformowaniem o zakazie wypłaty zajętej kwoty bez zgody organu egzekucyjnego.

Zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia i obejmuje ono również kwoty, których nie było na rachunku w dacie zajęcia, a zostały wpłacone później.

5. egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych i innych praw majątkowych - przez zajęcie wierzytelności lub praw majątkowych. W celu zajęcia wierzytelności (prawa majątkowego) organ egzekucyjny wzywa dłużnika zajętej wierzytelności lub prawa, aby należnej od niej sumy lub świadczenia bez zgody organu egzekucyjnego nie uiszczał zobowiązanemu do wysokości egzekwowanej należności wraz z kwotą kosztów egzekucyjnych, lecz aby należne sumy wpłacał organowi egzekucyjnemu. Jednocześnie organ powiadamia zobowiązanego, że nie wolno mu zajętej sumy ani innego świadczenia odebrać ani też rozporządzać, tak samo jak ustanowionym -dla nich zabezpieczeniu. Zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności (prawa).Jeśli zajęto wierzytelności z tytułu dostaw, robót i usług, to zajęcie dotyczy również wierzytelności nie istniejących jeszcze, ale które powstaną później z tego tytułu. e

6. egzekucja z ruchomości - obejmuje 2 stadia:

• zajęcie ruchomości - zajęciu podlegają ruchomości zobowiązanego znajdujące się w jego posiadaniu, jak i będące we władaniu innej osoby, jeżeli nie zostały spod egzekucji wyłączone lub zwolnione. Zajęcie następuje przez wpisanie ruchomości do protokołu zajęcia podpisanego przez poborcę skarbowego. Zobowiązany i świadkowie podpisują protokół, gdy byli obecni przy zajęciu. Na oszacowanie ruchomości dokonane przez poborcę skarbowego zobowiązany może wnieść w terminie 5 dni zażalenie do organu egzekucyjnego, który ma obowiązek powołać biegłego do tego oszacowania. Biegłego organ egzekucyjny powołuje do oszacowania złota, platyny i srebra, kosztowności, maszyn, urządzeń produkcyjnych, pojazdów samochodowych i ciągników, a także w innych przypadkach. Zajęte ruchomości pozostają we władaniu zobowiązanego, dorosłego domownika lub innej osoby, u której poborca zajął ruchomość. Oddaje się je z ważnej przyczyny pod dozór innym osobom.

• sprzedaż ruchomości - może nastąpić dopiero po upływie 7 dnia od daty zajęcia i tylko w przypadkach wyjątkowych może nastąpić po bezpośrednio po zajęciu. Organ egzekucyjny sprzedaje zajęte ruchomości w drodze publicznej licytacji albo sprzedaje je po cenie oszacowania jednostkom prowadzącym działalność handlową, komisową. Przedmioty o wartości historycznej, naukowej lub artystycznej są wyłączone z licytacji, a organ egzekucyjny zgłasza je do nabycia po cenie oszacowania bibliotekom, muzeom lub archiwum.

38. Zawieszenie postępowania

Zawieszenie postępowania administracyjnego - jest to decyzja procesowa zmierzająca do przezwyciężenia przejściowych , usuwalnych przeszkód w prowadzeniu postępowania administracyjnego. Jest to instytucja, która umożliwia usunięcie przeszkód w postępowaniu administracyjnym o charakterze przejściowym. Następuje to przez :

zawieszenie obligatoryjnie - (jeżeli wystąpi jedna z 4 przesłanek wskazanych w art.97§)1:

• śmierć strony,

• śmierć przedstawiciela ustawowego,

• utrata przez stronę lub przedstawiciela ustawowego zdolności do czynności prawnych,

kwestia wstępna - organ zawiesza postępowanie, gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia wstępnego przez inne organy lub sąd (np.: mamy wydać decyzję o wywłaszczeniu nieruchomości, a nie wiemy kto jest jej właścicielem, to wówczas należy rozstrzygnąć kwestię wstępną dotyczącą prawa własności, czyli rozstrzygnięcie sądu cywilnego w przedmiocie prawa własności stanowi kwestię wstępną, od której zależy wynik sprawy głównej). Kwestia wstępna jest zagadnięciem materialnym znajdujące się poza postępowaniem administracyjnym, które nie należy do postępowania administracyjnego i nie jest sprawą administracyjną. Jest to instytucjonalnie odrębna struktura od struktury administracji. Są to sprawy z zakresu postępowania karne, postępowania cywilnego i inne; odrębny od organu administracji publicznej podmiot rozstrzygający sprawy. Wyjątkiem jest sytuacja opisana w art. 100 §2 (wyjątkowy tryb rozstrzygania kwestii wstępnej) - jest on wyjątkowy, ponieważ na podstawie tego przepisu ściśle w określonych przypadkach (niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważna szkoda dla interesu społecznego) organ administracji publicznej nie zawiesza postępowania, tylko sam ocenia, przyjmuje jako pewnik, sam rozstrzyga w celu szybkości i na tej podstawie sam wydaje decyzję - zamienia się w niejako sąd na potrzeby postępowania administracyjnego. Odmienne rozstrzygnięcie później przez właściwy sąd (np. cywilny) od oceny przyjętej przez organ będzie podstawą do wznowienia postępowania administracyjnego - na podstawie art.145§ 1 pkt7 kpa.

zawieszenie fakultatywnie - (wtedy, gdy z żądaniem zawieszenia postępowania występuje strona w myśl art.98 §1; gdy organ może zawiesić postępowanie na wniosek strony, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi społecznemu). Forma zawieszenia postępowania administracyjnego - jest to postanowienie, na które służy zażalenie i skarga do NSA

Cechy charakterystyczne zawieszenia :

-lis pendens - zawisłość sporu (sprawa administracyjna jest w toku, mimo zawieszenia postępowania administracyjnego, tylko spoczywa bez biegu). Zawieszenie postępowania wstrzymuje bieg terminów przewidzianych w kodeksie (art.103) - niemalże wszystkich. Nie wstrzymuje terminu np. do złożenia zażalenia na postanowienie o zawieszeniu postępowania administracyjnego. Art.98 §2 - nie wstrzymuje terminu do złożenia żądania o podjęcie postępowania, jeżeli bowiem w okresie 3 lat od daty zawieszenia postępowania żadna ze stron nie zwróci się o podjęcie postępowania, żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane.

39. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego - jest to instytucja zmierzająca do przezwyciężenia przejściowych, usuwalnych przeszkód w prowadzeniu postępowania egzekucyjnego. Zawieszenie umożliwia usunięcie przeszkód postępowania egzekucyjnego. Zawieszenie postępowania następuje z urzędu lub na wniosek.

1. zawieszenie postępowania egzekucyjnego z urzędu - następuje:

1. w razie wstrzymania wykonania obowiązku, odroczenia terminu wykonania obowiązku lub rozłożenia na raty spłaty należności pieniężnych;

2. w przypadku śmierci zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest związany ściśle z osobą zmarłego (zawieszenie postępowania, gdy egzekucja dotyczy obowiązku niepieniężnego, może nastąpić na tej podstawie tylko wtedy, gdy nie zagraża to interesowi społecznemu);

3. gdy zobowiązany utracił zdolność do czynności prawnych i brak jest jego przedstawiciela ustawowego (gdy przedmiotem egzekucji jest zobowiązanie niepieniężne i nie zagraża to interesowi społecznemu);

4. w innych przypadkach przewidzianych prawem (np.: w razie śmierci lub utraty zdolności do czynności prawnych przez przedstawiciela ustawowego osoby zobowiązanej).

2. zawieszenie postępowania egzekucyjnego na wniosek - wierzyciel nie ma swobody zgłaszania żądania zawieszenia postępowania. Podstawą tego żądania muszą być uzasadnione okoliczności prawne rodzące konieczność wstrzymania toku czynności postępowania egzekucyjnego. Może to mieć miejsce, gdy np.: zostaje podjęte postępowanie weryfikacyjne co do decyzji administracyjnej.

Organ egzekucyjny zawiesza postępowanie w formie postanowienia. Na postanowienie o zawieszeniu lub o odmowie zawieszenia postępowania służy zażalenie. Czynności egzekucyjne dokonane w postępowaniu pozostają w mocy. W razie jednak, gdy jest to uzasadnione ważnym interesem zobowiązanego, a interes wierzyciela nie stoi temu na przeszkodzie oraz osoby trzecie na skutek tych czynności nie nabyły praw, organ egzekucyjny może uchylić już dokonane czynności egzekucyjne. Po ustaniu przyczyn zawieszenia, organ egzekucyjny obowiązany jest podjąć postępowanie.

Wstrzymanie czynności egzekucyjnych - instytucja wstrzymująca czynności egzekucyjne lub odstępująca od nich do czasu stwierdzenia, czy nie ma podstaw do zawieszenia lub umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Odstąpienia od czynności egzekucyjnych - instytucja odstąpienia od czynności egzekucyjnych, gdy zobowiązany okazał dowody stwierdzające wykonanie, umorzenie, wygaśnięcie, nieistnienie obowiązku lub też odroczenie terminu wykonania obowiązku lub też rozłożenie na raty spłat.

40. Umorzenie postępowania egzekucyjnego

Umorzenie postępowania egzekucyjnego - oznacza jego zakończenie bez osiągnięcia właściwego celu z woli wierzyciela lub na skutek trwałych przyczyn, powodujących niedopuszczalność, bezprzedmiotowość lub niecelowość prowadzenia egzekucji. Umorzenie postępowania egzekucyjnego następuje z urzędu lub na wniosek wierzyciela lub zobowiązanego.

1) umorzenie postępowania egzekucyjnego z urzędu - następuje w następujących przypadkach:

1. jeżeli obowiązek został przed wszczęciem postępowania wykonany;

2. jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie zaistniał;

3. jeżeli egzekwowany obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa;

4. gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego lub gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego;

5. jeżeli obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny;

6. w razie śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego;

7. jeżeli egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są niedopuszczalne albo brak uprzedniego upomnienia zobowiązanego;

8. jeżeli postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem roku od dnia zgłoszenia tego żądania;

9. jeżeli jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne;

10. w innych przypadkach (np.: art.125 - w razie wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym, nałożone, a nie uiszczone lub nie ściągnięte grzywny w celu przymuszenia)

3. umorzenie postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela lub zobowiązanego

Umorzenie postępowania powoduje uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych. W mocy pozostają jednak prawa osób trzecich nabyte na skutek tych czynności. Umorzenie postępowania egzekucyjnego następuje na podstawie postanowienia. Na postanowienie o umorzeniu lub na postanowienie o odmowie umorzenia służy zażalenie.

41. Uczestnicy postępowania administracyjnego

Uczestnicy postępowania administracyjnego - w postępowaniu wyróżniamy podmioty postępowania oraz uczestników postępowania.

1. podmioty postępowania - zaliczamy organy administrujące powołane do autorytatywnej konkretyzacji normy prawa materialnego w sprawie administracyjnej będącej przedmiotem postępowania oraz te podmioty, które w danej sprawie mają chronione przez prawo interesy, a zatem stronę (strony) oraz podmioty na prawach strony. Podmioty postępowania korzystają z przyznanej im przez prawo procesowe pełni praw procesowych, wyrażających się w zespole uprawnień i obowiązków procesowych, zróżnicowanych ze względu na pozycję prawną określonego podmiotu w postępowaniu administracyjnym.

2. uczestnicy postępowania - zaliczamy osoby fizyczne, osoby prawne lub inne jednostki organizacyjne, które w sprawie będącej przedmiotem postępowania administracyjnego nie mają interesów chronionych przez prawo, lecz są zainteresowani daną sprawą albo ze względu na ich faktyczne interesy i wobec tego rozstrzygnięcie sprawy nie będzie dla nich obojętne, albo ze względu na udział w niektórych czynnościach postępowania. Uczestników postępowania mających w sprawie interes faktyczny określa się mianem osoby zainteresowanej. Osoba zainteresowana może bronić swoich praw za pośrednictwem organizacji społecznej, jeżeli jest jej członkiem albo zdoła nakłonić jej organy z racji celów statutowych, wymagań ochrony interesu społecznego lub wzięcie udziału w postępowaniu na prawach strony lub tylko do wyrażenia stanowiska w sprawie. Bezpośrednio może wystąpić w postępowaniu osoba zainteresowana tylko wtedy, gdy przeprowadza się w nim rozprawę. Do drugiej grupy uczestników postępowania zaliczamy: świadków, biegłych i osoby trzecie wezwane do przedstawienia przedmiotu oględzin.

3. pozycja procesowa świadka (lub biegłego) - może on odmówić zeznań, odmówić odpowiedzi na niektóre pytania, a więc może uchylić się od pewnych działań w postępowaniu administracyjnym. Świadek, biegły lub osoba trzecia zobowiązana do okazania przedmiotu oględzin mają obowiązek stawienia się na wezwanie organu administrującego. Jeżeli tego obowiązku nie dopełnią, mogą być ukarani karą grzywny, w postępowaniu podatkowym - karą porządkową określoną w art.262 o.p. Przyznanie uczestnikom postępowania jedynie ograniczonych praw procesowych jest uzasadnione tym, że nie mają oni własnego interesu, sprawa ta ich nie dotyczy, jej rozstrzygnięcie nie ma żadnego wpływu na ich sytuację prawną lub faktyczną.

42. Rozstrzyganie sporów o właściwość między organami administracji a sądami powszechnymi

Spór o właściwość - jest to sytuacja prawne, w której co do zakresu działania organów państwowych zachodzi rozbieżność poglądów, która powinna być usunięta na skutek podjętych w tym kierunku środków prawnych. Spór o właściwość ma miejsce wtedy, gdy rozbieżność poglądów co do zakresu działania organów państwowych występuje w odniesieniu do rozpatrzenia i rozstrzygnięcia tej samej sprawy. A zatem wtedy, gdy w postępowaniu przed organami chodzi o rozstrzygnięcie sprawy między tymi samymi stronami dotyczącej tego samego przedmiotu, przy zastosowaniu tej samej podstawy prawnej. Podstawową przyczyną jest niedoskonałość przepisów prawnych , prowadząca do błędnej ich wykładni..

Rozstrzyganie sporów o właściwość pomiędzy organami administrującymi a sądami powszechnymi - rozstrzyga Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym powoływane doraźnie do rozstrzygnięcia danego sporu. W skład Kolegium wchodzą: 3 sędziów SN wyznaczeni przez Pierwszego Prezesa SN , przedstawiciel Ministerstwa Sprawiedliwości i przedstawicie ministra zainteresowanego w sporze. Z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu mogą wystąpić:

1. w sporze pozytywnym - zarówno organ administrujący jak również sąd,

2. w sporze negatywnym - strona

3. minister właściwy ds. sprawiedliwości - niezależnie od rodzaju sporu,

4. Prokurator Generalny - niezależnie od rodzaju sporu

Wniosek składa się do Pierwszego Prezesa SN , który powiadamia o nim zainteresowanego ministra, ministra właściwego ds. sprawiedliwości oraz Prokuratora Generalnego. Rozpoznanie sporu następuje na rozprawie, w której biorą udział: przedstawiciel organu administrującego, strona postępowania, przedstawiciel prokuratury. W trakcie rozprawy mogą być składane wyjaśnienia i wnioski dotyczące sporu. Rozstrzygnięcie powinno być w formie postanowienia i nie podlega zaskarżeniu.

w sporze negatywnym - organ wskazany jako właściwy będzie obowiązany wszcząć postępowanie w sprawie,

w sporze pozytywnym - mogą wystąpić dwie sytuacje:

1. jeżeli postępowania są w toku, to organ, który nie został uznany za właściwy w sprawie, będzie miał obowiązek umorzenia postępowania,

2. jeżeli postępowanie zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem, to orzeczenie organu, który nie został wskazany jako właściwy do rozstrzygnięcia sprawy, podlega wyeliminowaniu z obrotu prawnego albo w drodze stwierdzenia nieważności (gdy chodzi o decyzję administracyjną), albo na skutek wniesienia kasacji (gdy chodzi o wyrok sądu).

Do czasu rozstrzygnięcia sporu o właściwość organy w nim pozostające mogą podejmować wyłącznie czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub słuszny interes obywateli i mają obowiązek zawiadomienia o nich Kolegium Kompetencyjnego.

43. Środki przymusu wobec stron i uczestników postępowania

Środki przymusu stosowane wobec stron i innych uczestników postępowania - jest to środek przymusu, którego zastosowanie można uchylić po usprawiedliwieniu naruszenia obowiązków procesowych.

5. art.88-88a kpa - przez wymierzenie kary grzywny (do 50 zł, a w razie ponownego do 200 zł) , kary porządkowej, zagrożenie odpowiedzialnością dyscyplinarną, ak również przez zastosowanie środków przymusu przewidzianych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Na postanowienie o ukaraniu bądź na odmowę zwolnienia od kary służy zażalenie. Nie jest dopuszczalne stosowanie grzywny w stosunku do stron postępowania, może być tylko wymierzona innym uczestnikom (świadkom, biegłym, osobom uchylającym się od udostępnienia przedmiotu oględzin). Wymierzenie grzywny nie wyłącza zastosowania innych środków przymusu przewidzianych w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ( o charakterze niepieniężnym).

6. w postępowaniu podatkowym (art. 262 o.p.) - kara porządkowa do 2.500 zł, która może być wymierzona stronom i innym uczestnikom za naruszenie obowiązków procesowych. Tylko w przypadku dowodu z przesłuchania stron nie stosuje się kary porządkowej do stron. Wymierzenie kary porządkowej nie wyklucza zastosowania innych środków przymusu ustanowionych w przepisach odrębnych. Na karę tą służy zażalenie oraz na postanowienie odmawiające uchylenie kary. Rodzajem dolegliwości jest też obciążanie stron kosztami postępowania wynikającymi z ich winy.

44. Zakres obowiązywania ustawy o egzekucji administracyjnej

Sankcją egzekucji administracyjnej są obwarowane akty nakładające obowiązki na jednostkę. Tego rodzaju sankcji nie stosuje się do aktów negatywnych oraz ustanawiających uprawnienia. Proces stosowania normy prawa materialnego nie jest równoznaczny z realizacją normy. Dopiero wprowadzenie określonych zmian w rzeczywistości społecznej oznacza wykonanie normy prawa materialnego. Art.1 ustawy o pea określa postępowanie i środki przymusowe, stosowane przez organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego w celu doprowadzenia do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym, a także sposób zabezpieczenia wykonania tych obowiązków. Przepis ten stanowi jednocześnie klauzulę generalną określającą zasięg stosowania ustawy, w której występuje kryterium podmiotowe i przedmiotowe.

1. kryterium podmiotowe obowiązywania ustawy o egzekucji - stanowi określenie organów, przed którymi stosuje się przepisy ustawy oraz wskazanie podmiotów, wobec których może być prowadzona egzekucja. Organami tymi są organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego. Rada Ministrów na podstawie delegacji może upoważnić również inne organy administracji publicznej lub państwowe jednostki organizacyjne do prowadzenia w określonym zakresie egzekucji administracyjnej. Zakres podmiotowy widziany od strony podmiotów, wobec których egzekucja ma być prowadzona obejmuje wszystkich zobowiązanych.

2. kryterium przedmiotowe obowiązywania ustawy o egzekucji - rozciąga się na postępowanie egzekucyjne oraz postępowanie zabezpieczające dotyczące obowiązków pieniężnych oraz niepieniężnych. Przepisy ustawy stosuje się do:

1. podatków, opłat oraz innych niepodatkowych należności budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, do których ustalania lub określania uprawnione są organy podatkowe;

2. opłaty skarbowe oraz opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych. Jeżeli przepisy nie stanowią inaczej, stosuje się również do opłat oraz innych niepodatkowych należności budżetu państwa, do których ustalenia lub określenia uprawnione są inne niż wymienione w ustawie organy.

Zakres przedmiotowy stosowania ustawy obejmuje obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządowej lub przekazanie do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisów szczególnych

45. Właściwość miejscowa

Właściwość miejscowa (wszystkie zasady zawarte w art.21) - podstawowym kryterium ustalania właściwości miejscowej organu jest kryterium miejsca zamieszkania lub pobytu. Są pewne wyjątki:

• w sprawach dotyczących nieruchomości - miejsce położenia nieruchomości,

• w sprawach prowadzenia przedsiębiorstwa - wg miejsca, gdzie ten zakład był, jest lub będzie prowadzony,

• w innych sprawach - wg miejsca zamieszkania, siedziby, pobytu, jeżeli chodzi o nie osoby fizyczne,

• wg miejsca zdarzenia będącego podstawą wszczęcia postępowania - jeżeli nie można ustalić właściwości - to właściwy jest organ, gdzie nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania,

• gdy wg w/w kryteriów nie można ustalić właściwości miejscowej - ostatecznie właściwy jest organ dla gminy Centrum w Warszawie (art.21 §2 kpa). Od 1994 r. Warszawa jest podzielona na gminy (wcześniej to były dzielnice - nie ma już dzielnicy Śródmieście Warszawa).

46. Klasyfikacja decyzji

Decyzja - art. 104 stanowi, że organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji; decyzja administracyjna co do zasady rozstrzyga sprawę administracyjną, to rozstrzygnięcie co do jej istoty sprawy może nastąpić w całości lub w części. Istotą sprawy administracyjnej (istotą rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej) jest to rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach strony (może nastąpić w całości lub części). Sprawa administracyjna to są prawa i obowiązki stron. Istnieją dwa rodzaje decyzji administracyjnej: merytoryczna i niemerytoryczna. Każda decyzja ma charakter procesowy, ale tylko decyzja merytoryczna ma charakter materialny.

1. Decyzja merytoryczna - to taka decyzja, która rozstrzyga sprawę co do jej istoty. Każda decyzja merytoryczna ma ten skutek i jest to tzw. skutek materialny. Skutek materialny decyzji administracyjnej, czyli rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach, czyli rozstrzygnięcie istoty sprawy. Każda decyzja merytoryczna ma również skutek procesowy i ten skutek procesowy przejawia się w tym, o czym mówi art.104 §2 w końcówce: „zakończenie sprawy w danej instancji”. Skutek procesowy decyzji administracyjnej polega na tym, że kończy sprawę w danej instancji.

2. Decyzja niemerytoryczna - nie rozstrzyga o istocie sprawy, czyli nie rozstrzyga o prawach i obowiązkach strony. Ma jedynie charakter, skutek procesowy. Kończy sprawę w danej instancji (np.: umorzenie sprawy - kończy sprawę w danej instancji).

47. Decyzje prawidłowe - pojęcie decyzji

Decyzja administracyjna - jest to objaw woli kompetentnego organu administracji publicznej, zakomunikowany stronie, podjęty na podstawie przepisów prawa materialnego lub prawa procesowego, w trybie, formie i strukturze regulowanej prawem procesowym, rozstrzygający sprawę merytorycznie lub niemerytorycznie

Elementy składowe definicji:

1. objaw woli - czynność prawna, wyraz woli państwa, jednostronny akt woli podjęty albo na podstawie konkretnego przepisu, który stanowi, że w takiej sytuacji należy tak postąpić, albo może być podjęty w granicach uznania administracyjnego.

2. kompetentny organ - który organ ? (podmiotowy zakres stosowania kpa) organ administracji publicznej w ujęciu normatywnym (art.1 + art.5)

3. zakomunikowanie stronie - uzewnętrznienie, doręczenie stronie. Od momentu doręczenia takiej decyzji mamy do czynienia z jej obecnością w obrocie prawnym. Doręczenie może być na piśmie albo ustnie.

4. podstawa prawna - przepisy prawa materialnego i przepisy prawa procesowego. Przepisy prawa materialnego co do zasady będą podstawą prawną rozstrzygnięcia w tzw. trybie zwykłym (przed I i II instancją). Przepisy prawa procesowego co do zasady będzie podstawą prawną decyzji w trybach nadzwyczajnych zmierzających do weryfikacji rozstrzygnięć administracyjnych ( np.: wznowienie postępowania na podstawie art.145 §3 pkt 4 kpa).

5. tryb wydania decyzji - jest to cały ciąg działań zmierzający do wydania decyzji (wszystkie czynności podjęte od momentu wszczęcia do momentu doręczenia decyzji).

6. forma decyzji - co do zasady jest to forma pisemna (wynika z zasady pisemności - art.14 § 1 kpa), wyjątkowo może to być forma ustna (gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawa nie stoi temu na przeszkodzie; treść winna wtedy być utrwalona w protokole lub podpisanej przez stronę adnotacji -art.14 kpa § 2 kpa).

7. struktura decyzji - reguluje art.107: decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub oznaczenie stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne (powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej) , uzasadnienie prawne (wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji z przytoczeniem przepisów prawa), pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji, pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi - w decyzji, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego

Cechy decyzji: decyzja musi być doręczona, od momentu doręczenia organ jest związany wydaną przez siebie decyzją. decyzja korzysta z domniemania prawidłowości.

48. Sytuacja prawna strony przed postępowaniem

Strona postępowania - w przepisach ordynacji podatkowej przyjęto konstrukcję pojęcia strony tę samą co w kpa. Art.28 zawiera dwie normy prawne:

7. stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie - istnieje podstawa prawna do wezwania do udziału w postępowaniu podmiotu będącego w nim stroną; następuje w sytuacjach, w których występują następujące przesłanki:

1. prawo materialne ustanawia określony organ administrujący jako właściwy w sprawie

2. sprawa, w której organ jest właściwy, może być załatwiona tylko przez wydanie decyzji (z dopuszczeniem ugody),

3. istnieją podmioty, mające interes prawny lub obowiązek, którego będzie dotyczyć postępowanie w sprawie indywidualnej.

8. stroną jest każdy, kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek - w dacie żądania wniesionego do organu administrującego następuje wszczęcie postępowania; występują następujące przesłanki:

1. istnieje podmiot uznający się za legitymowany do występowania w postępowaniu przed organem administrującym

2. jest to podmiot mający (zgodnie z własną oceną stanu faktycznego oraz stanu prawnego sprawy) interes prawny lub obowiązek, o którym można rozstrzygnąć decyzją,

3. podmiot ten dokonuje czynności procesowej przez wniesienie żądania wszczęcia postępowania w jego indywidualnej sprawie.

zdolność administracyjnoprawna - dla oznaczenia prawnej możliwości występowania jako strona w tym postępowaniu - zgodnie z art.29, stroną może być każdy podmiot posiadający zdolność prawną, a więc osoba fizyczna i osoba prawna. Stroną może być jednostka organizacyjna państwowa, samorządowa lub społeczna i to niezależnie od tego, czy posiada osobowość prawną, czy też jej samoistny charakter jest zaznaczony tylko wyodrębnieniem organizacyjnym. Stroną może być organ administracji rządowej, a także może być gmina, powiat, czy województwo. Gmina wtedy będzie stroną, gdy jej interes prawny lub obowiązek wynika z przepisów prawa publicznego (administracyjnego, finansowego)

zdolność prawna - (ocenia się wg k.c.) posiada osoba fizyczna od urodzenia, czyli może być podmiotem praw i obowiązków ustanowionych w prawie materialnym. Osoby prawne (Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną) uzyskują tę zdolność od chwili wpisu do właściwego rejestru. Zdolność prawna jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej musi być oceniana na podstawie przepisów szczególnych, zwykle dających podstawy do ich utworzenia. Zdolność prawna osób fizycznych ustaje z chwilą śmierci, a osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych - z chwilą ustania ich bytu prawnego.

zdolność do czynności prawnych - (ocenia się wg k.c.) dają stronie zdolność procesową, czyli możliwość samodzielnego i skutecznego działania w postępowaniu. Osoba fizyczna może mieć pełną zdolność do czynności prawnych (osoba pełnoletnia), zdolność ograniczoną (małoletnia powyżej 13 lat, osoba częściowo ubezwłasnowolniona lub dla której ustanowiono doradcę tymczasowego). Osoby prawne mają pełną zdolność do czynności prawnych, a działają przez swoje organy (przedstawicieli) statutowe lub ustawowe. Osoby pozbawione zdolności procesowej są stronami postępowania, które dotyczy ich interesu prawnego, ale czynności procesowe podejmuje za nie ich przedstawiciel ustawowy.

49. Postępowanie odwoławcze przed organami II instancji

Postępowanie odwoławcze przed organem II instancji - generalna zasada: organem odwoławczym jest organ bezpośrednio wyższego stopnia w stosunku do organu wydającego zaskarżoną decyzję. Postępowanie odwoławcze przed organem II instancji można podzielić na trzy stadia: postępowanie wstępne, postępowanie rozpoznawcze i stadium podjęcia decyzji.

1. postępowanie wstępne - organ odwoławczy podejmuje czynności mające na celu ustalenie, czy odwołanie jest dopuszczalne oraz czy zostało wniesione z zachowaniem terminu. Niedopuszczalność odwołania może wynikać z przyczyn przedmiotowych (obejmuje przypadki braku przedmiotu zaskarżenia oraz przypadki wyłączenia przez przepisy prawne możliwości zaskarżenia) i podmiotowych (obejmuje przypadki wniesienia odwołania przez jednostkę nie mającą legitymacji do wniesienia tego środka zaskarżenia albo też wniesienia odwołania przez stronę nie mającą zdolności do czynności prawnych). Organ odwoławczy w postępowaniu wstępnym bada, czy odwołanie zostało wniesione w przewidzianym przepisami terminie. Jeżeli strona uchybiła terminowi do wniesienia odwołania, a wystąpi o jego przywrócenie, to organ odwoławczy ostatecznie rozstrzyga o jego przywróceniu. W przypadku negatywnego wyniku czynności podjętych w postępowaniu wstępnym organ odwoławczy wydaje albo postanowienie o niedopuszczalności odwołania, albo o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania i oba te postanowienia są ostateczne. Na te postanowienia służy zaskarżenie do NSA.

2. postępowanie rozpoznawcze - przedmiotem postępowania rozpoznawczego jest ponowne rozpatrzenie sprawy indywidualnej rozstrzygniętej decyzją organów I instancji. Organ odwoławczy zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej i z zasadą swobodnej oceny dowodów dokonuje oceny materiału dowodowego zebranego w postępowaniu przed I instancją. Wynik tej oceny może być dwojaki:

• organ odwoławczy może stwierdzić, że organ I instancji, pomimo iż nie dysponował niezbędnym dowodem, nie przeprowadził postępowania dowodowego w celu ich uzyskania, czyli że w istocie brak było rozpoznania sprawy w I instancji - organ odwoławczy kasuje decyzję I instancji i przekazuje sprawę organowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

• organ odwoławczy stwierdza, że postępowanie rozpoznawcze w I instancji wymaga uzupełnienia, nie zostały bowiem ustalone wszystkie istotne dla sprawy okoliczności faktyczne - w takim przypadku odwoławczy z urzędu lub na wniosek strony jest obowiązany przeprowadzić uzupełniające postępowanie dowodowe. Uzupełniające postępowanie dowodowe organ odwoławczy przeprowadza sam albo może zlecić jego przeprowadzenie organowi, który wydał decyzję zaskarżoną.

3. podjęcie decyzji - organ odwoławczy jest wyposażony co do zasady w kompetencje do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, a tylko w ograniczonym zakresie ma on kompetencje kasacyjne.

• rozstrzygnięcie merytoryczne organu odwoławczego może być następujące:

• zgodne z rozstrzygnięciem organu I instancji - będzie to miało miejsce wtedy, gdy w wyniku rozpoznania sprawy rozstrzygnięcie organu odwoławczego pokrywa się z rozstrzygnięciem organu I instancji; czyli rozstrzygnięcie I instancji jest, zdaniem organu odwoławczego, prawidłowe z punktu widzenia zgodności z prawem i pod względem celowości - w takim wypadku organ odwoławczy utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję.

• niezgodne z rozstrzygnięciem organu I instancji - będzie to miało miejsce wówczas, gdy rozstrzygnięcie organu odwoławczego, podjęte po rozpoznaniu sprawy, nie pokrywa się z rozstrzygnięciem organu I instancji, czyli rozstrzygnięcie organu I instancji, zdaniem organu odwoławczego, jest nieprawidłowe z uwagi na niezgodność z prawem lub z punktu widzenia celowości.- w takim wypadku organ odwoławczy może skorzystać z kompetencji merytoryczno-reformacyjnych, w które go wyposażono i uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy. Podstawą zmiany decyzji organu I instancji nie może stanowić wadliwość nieistotna, do której usunięcia jest przewidziany tryb rektyfikacji decyzji, obejmujący sprostowanie, uzupełnienie oraz wykładnię treści decyzji. Granicę swobody organu wyznacza również ustanowiony w kpa i w op. zakaz reformationis in peius..

• decyzje kasacyjne - możemy wyróżnić dwa typy decyzji kasacyjnej:

• decyzja kasacyjna typowa - (kończąca rozpatrzenie sprawy) istota tej decyzji polega na tym, że organ odwoławczy uchyla decyzję organu I instancji, nie rozstrzygając sprawy pod względem merytorycznym (co do jej istoty). Dopuszczalność wydania decyzji tego typu będzie ograniczona do przypadków, gdy brak było podstaw prawnych do merytorycznego rozpoznania danej sprawy w ogóle bądź nie było tych podstaw do rozpoznania jej w drodze postępowania administracyjnego czy też tylko w drodze postępowania administracyjnego określonego rodzaju.

• decyzja kasacyjna powodująca przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji - tym się różni od decyzji kasacyjnej typowej, że może być zastosowana wtedy, gdy organ odwoławczy stwierdzi istnienie podstaw do merytorycznego rozstrzygnięcia danej sprawy indywidualnej. Organ odwoławczy może wydać decyzję kasacyjną i przekazać sprawę do ponownego rozstrzygnięcia, gdy postępowanie w I instancji zostało przeprowadzone z rażącym naruszeniem norm prawa procesowego, a zatem gdy:

3. organ I instancji nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego,

4. postępowanie wyjaśniające zostało przeprowadzone, ale w rażący sposób naruszono w nim przepisy procesowe (np. :czynności prowadził pracownik wyłączony ze sprawy, stronę pozbaw3iono możliwości udziału w postępowaniu).

50. Delegacja kompetencji a dewolucja

Delegacja kompetencji - kpa dopuszcza możliwość przekazania rozpoznania i rozstrzygnięcia danej sprawy albo czynności procesowej w określonej sprawie jednemu organowi przez drugi organ administrujący. Możliwość przekazania rozpoznania i rozstrzygania sprawy jest przewidziana w przypadku wyłączenia organu administrującego. W takim przypadku, właściwy do załatwienia sprawy jest organ wyższego stopnia, który może jednak wyznaczyć podległy jemu organ jako właściwy do rozpoznania i załatwienia sprawy na podstawie art. 26 § 2.

Dewolucja kompetencji - jest to przeniesienie, na żądanie strony, kompetencji do rozstrzygnięcia sprawy z jednego organu administrującego na drugi. Wyłączenie organu powoduje dewolucję kompetencji do danej sprawy, sprawę załatwia bowiem organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę.

51. Zażalenia

Zażalenie - jest środkiem zaskarżenia służącym od postanowień. Zażalenie służy tylko na postanowienia, co do których kpa i op przewidują wprost, w przepisach szczegółowych ich zaskarżalność w drodze zażalenia. Postanowienia, co do których kpa i op nie przewidziały dopuszczalności wniesienia zażalenia, mogą być zaskarżone tylko łącznie z odwołaniem. W takim przypadku zażalenie jest środkiem zaskarżenia niesamoistnym. Legitymację do wniesienia zażalenia mają: strona, a także w przepisach szczególnych uprawnienie to przyznano innym uczestnikom postępowania, ponieważ adresatem postanowienia może być nie tylko strona ale inni uczestnicy postępowania, np.: świadkowie, biegli, osoby trzecie. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia (ogłoszenia) postanowienia stronie. Regułą jest, że postanowienia, od których służy zażalenie, są doręczane na piśmie. Jeżeli chodzi o wymagania co do treści, formy i trybu wnoszenia zażalenia, to maja zastosowanie przepisy dotyczące odwołania. Zażalenie jest środkiem zaskarżenia względnie suspensywnym, ponieważ wniesienia zażalenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia, ale organ, który wydał to postanowienie, może wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione Do rozpatrzenia zażalenia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań.

52. Zakres obowiązywania przepisów kpa

Zakres obowiązywania kodeksu postępowania administracyjnego - (czego dotyczy kpa) - zakres przedmiotowy, zakres podmiotowy ustawy.,

Zakres przedmiotowy - czyli jakich spraw dotyczy (art.1 i 2).normuje 3 postępowania administracyjne i 1 postępowania sądowe (toczy się przed organem sądowym):

1. postępowanie administracyjne ogólne zwane postępowaniem jurysdykcyjnym (art.1 pkt 1) - to postępowanie kończy się wydaniem decyzji rozstrzygającej indywidualną sprawę (np. postępowanie w sprawie wydania paszportu, wydanie pozwolenia budowlanego, przyznanie ulgi podatkowej, nałożenie wyższego podatku, wywłaszczenie nieruchomości itp.).

2. postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń (art.1 pkt 4 oraz dział VII kpa art.217-220) - to postępowanie kończy się wydaniem zaświadczenia lub postanowieniem o odmowie wydania zaświadczenia (np. o niekaralności, o nie zaleganiu z podatkami, zaświadczenie o zarobkach itp.).

3. postępowanie w sprawie skarg i wniosków (art.2 oraz dział VIII art.221-259 kpa) -postępowanie skargowo-wnioskowe inaczej mówiąc skarga powszechna - dotyczą pewnych nieprawidłowości w działaniu organów administrujących. Możemy wnieść skargę na wszystko co się nam nie podoba w działaniu organów administracji publicznej (np. skarga na niemiłego pracownika, na zbyt krótkie godziny otwarcia urzędu, na złośliwość wykładowcy itp.). Wniosek dotyczy natomiast pewnej propozycji zmian, ulepszeń (np. propozycja, aby zmienić godziny pracy urzędu).- kończy się wysłaniem zawiadomienia do osoby wnoszącej skargę lub wniosek o sposobie załatwienia sprawy.

4. postępowanie w sprawie rozstrzygania sporów o właściwość między organami administracji publicznej a sądami powszechnymi (art.1 pkt 3 oraz dział V art. 190-195) - jest to sytuacja, kiedy jednocześnie organ administracji publicznej (np. wojewoda) chce rozstrzygnąć daną sprawę i sąd również chce rozstrzygnąć daną sprawę. Rozstrzyga to Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym Dlatego, że KK znajduje się przy SN - nazywa się postępowaniem sądowoadministracyjnym).

Wyłączenia z zakresu przedmiotowego (czyli do jakich spraw nie stosuje się kpa (zawiera te wyłączenia art.3)

1. wyłączenia bezwzględne:

• sprawy karno - skarbowe,

• uregulowane w ordynacji podatkowej (z wyjątkiem działów IV, V, VII i VIII)

2. wyłączenia względne (pod pewnymi warunkami; o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej - przepisy szczególne mogą nakazać stosować kpa) - art.3 §2 i §3:

• sprawy należące do właściwości przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych ,

• sprawy wewnętrzne administracji - tzn. stosunki nadrzędności i podległości między organami oraz stosunki między przełożonym a podwładnym. (sfera zewnętrzna administracji: organ administracji - obywatel; sfera wewnętrzna administracji: stosunki pomiędzy organami lub stosunki przełożony - podwładny,

Zakres podmiotowy kpa - jakie podmioty stosują te przepisy - obejmuje organy administracji publicznej (art.1), są zdefiniowane w art.5 §2 pkt 3 - rozumie się przez to ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej.

Postępowanie administracyjne ogólne zwane jurysdykcyjny - przesłanki wyznaczające zakres stosowania kpa w postępowaniu administracyjnym ogólnym (muszą wystąpić 4 przesłanki, które muszą być spełnione łącznie, jednocześnie, czyli: charakter organu, właściwość organów, rodzaj sprawy i forma rozstrzygnięcia):

1. charakter organu - musi to być organ z systemu administracji publicznej (pod kątem organów wydających decyzję administracyjną)

2. właściwość organów - organ musi być właściwy miejscowo, rzeczowo i instancyjnie. Kodeks wyznacza dla organu obowiązek, że organ sam ma przestrzegać swojej właściwości z urzędu. Wnosząc podanie nie musimy znać właściwości organu, organ ma obowiązek ustalić z urzędu właściwość.

1. właściwość rzeczowa (jakich spraw dotyczy) - nie jest uregulowana w kodeksie; art.20 kpa odsyła do przepisów o zakresie działania danego organa. Czyli właściwość rzeczową organu ustala się wg przepisów o zakresie jego działania. Właściwość rzeczową trzeba ustalać w oparciu o inne ustawy niż kpa, wg ustaw prawa materialnego i prawa ustrojowego.

2. właściwość miejscowa (wszystkie zasady zawarte w art.21) - podstawowym kryterium ustalania właściwości miejscowej organu jest kryterium miejsca zamieszkania lub pobytu. Są pewne wyjątki:

• w sprawach dotyczących nieruchomości - miejsce położenia nieruchomości,

• w sprawach prowadzenia przedsiębiorstwa - wg miejsca, gdzie ten zakład był, jest lub będzie prowadzony,

• w innych sprawach - wg miejsca zamieszkania, siedziby, pobytu, jeżeli chodzi o nie osoby fizyczne,

• wg miejsca zdarzenia będącego podstawą wszczęcia postępowania - jeżeli nie można ustalić właściwości - to właściwy jest organ, gdzie nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania,

• gdy wg w/w kryteriów nie można ustalić właściwości miejscowej - ostatecznie właściwy jest organ dla gminy Centrum w Warszawie (art.21 §2 kpa). Od 1994 r. Warszawa jest podzielona na gminy (wcześniej to były dzielnice - nie ma już dzielnicy Śródmieście Warszawa).

3. właściwość instancyjna - wskazana w art. 17 kpa, który mówi, jakie organy są organami wyższego stopnia:

• w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego - samorządowe kolegia odwoławcze, chyba że ustawa stanowi inaczej

• w stosunku do wojewodów - właściwi w sprawie ministrowie,

• w stosunku do organów administracji publicznej innych - odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie

• w stosunku do organów organizacji społecznych - odpowiednie organy wyższego stopnia tych organów, a w razie ich braku - organ państwowy sprawujący nadzór nad ich działalnością

3. Rodzaj sprawy - musi to być indywidualna sprawa z zakresu prawa administracyjnego. Indywidualna sprawa oznacza, że jest to sprawa o podwójnej konkretności, to znaczy:

• dotycząca konkretnego adresata (znanego z imienia, nazwiska i adresu),

• dotycząca konkretnej sytuacji,

• sprawa musi być z zakresu prawa administracyjnego - tzn. musi być uregulowana w prawie materialnym administracyjnym (musi być więc ustawa, która tą sprawę reguluje).

4. Forma rozstrzygnięcia - czyli przepisy prawa przewidują rozstrzygnięcie sprawy w formie decyzji administracyjnej (np.: prawo budowlane - musi być wydana decyzja w formie pozwolenia). W prawie ustawodawca używa na decyzję administracyjną wiele różnych określeń, np.: koncesja, licencja, nakaz, zakaz, pozwolenie, zezwolenie, uprawnienie, obowiązek, świadczenie (np.. przyznaje się świadczenie z pomocy społecznej).

53. Sprzeciw od orzeczeń NSA

Postępowanie przed NSA jest jednoinstancyjne, od jego orzeczeń nie służą zatem środki odwoławcze. Orzeczenia NSA są prawomocne. Od tego rozwiązania wprowadzone są wyjątki dopuszczające wniesienie sprzeciwu. Sprzeciw służy:

1. od orzeczenia wydanego w sprawie na podstawie stanu faktycznego i prawnego przedstawionego w skardze - jeżeli organ administracji publicznej nie nadesłał w terminie odpowiedzi na skargę i akt sprawy, a stan faktyczny i prawny nie budzi wątpliwości w świetle ustaleń poczynionych przez sąd w toku rozpoznania sprawy. Sprzeciw służy stronie przeciwnej (organowi administracji publicznej) w terminie 14 dni od daty doręczenia orzeczenia, jeżeli jednocześnie doręczy odpowiedź na skargę wraz z aktami sprawy.

2. w razie, gdy rozpoznano skargę na posiedzeniu niejawnym - może to nastąpić tylko w zakresie skarg na decyzję, jeżeli w sposób oczywisty jest dotknięta wadą (wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości, dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie). Legitymację do sprzeciwu mają uczestnicy postępowania (strony, podmioty na prawach stron, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich). Termin do wniesienia sprzeciwu wynosi 14 dni od daty doręczenia wyroku.

Sprzeciw rozpoznaje sąd, na którego orzeczenie został wniesiony. Wniesienie sprzeciwu powoduje rozpoznanie sprawy na rozprawie. Po rozpoznaniu sprawy sąd:

• wydaje wyrok utrzymujący w mocy w całości lub części wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym bądź na podstawie stanu faktycznego i prawnego przedstawionego w skardze;

• uchyla wyrok i wydaje wyrok rozstrzygający sprawę co do istoty;

• wydaje postanowienie, którym sprzeciw odrzuca i postępowanie umarza.

54. Środki nadzoru w postępowaniu egzekucyjnym

Nadzór nad egzekucją administracyjną sprawują organy wyższego stopnia w stosunku do organów właściwych do wykonania tej egzekucji. Organy te mogą w szczególnie uzasadnionych przypadkach wstrzymać na czas określony czynności egzekucyjne podległego organu. Wstrzymując te czynności organ nadzoru zawiadamia o tym wierzyciela ze wskazaniem przyczyn wstrzymania egzekucji. O wstrzymaniu czynności egzekucyjnych organ rozstrzyga w formie postanowienia, na które służy zażalenie. W tym zakresie szczególne kompetencje ma:

1. ma wójt i burmistrz (prezydent), gdyż zgodnie z art.24 pea są oni uprawnieni do wstrzymania czynności egzekucyjnych dotyczących prowadzonej na terenie gminy egzekucji administracyjnej należności pieniężnych od rolników tam zamieszkałych, jeżeli zachodzi oczywisty błąd co do egzekwowanego obowiązku lub co do osoby zobowiązanego albo zaistniała nowa lub nieznana organowi egzekucyjnemu albo przez ten organ nie rozpatrzona okoliczność uzasadniająca przyznanie ulgi albo zawieszenie lub umorzenie postępowania egzekucyjnego.

2. wojewoda (ustawa z 5.06.1998 r. O administracji rządowej w województwie), który może w uzasadnionych przypadkach wstrzymać czynności każdego organu prowadzącego egzekucję na czas określony; egzekucję świadczeń pieniężnych może on wstrzymać w odniesieniu do tej samej należności jednorazowo na okres nie dłuższy niż 30 dni, zawiadamiając o tym niezwłocznie ministra właściwego do spraw finansów publicznych z podaniem przyczyny jej wstrzymania (jest to kompetencja wyłącznie wojewody).

3. minister właściwy do spraw finansów publicznych, posiada kompetencje do sprawowania kontroli przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy o pea przez wierzycieli i organy egzekucyjne w zakresie należności pieniężnych.

4. właściwi ministrowie, centralne organy administracji rządowej, organy administracji publicznej, organy sprawujące nadzór nad samorządem terytorialnym - prowadza kontrolę przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i organy egzekucyjne w zakresie egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym.

55. Pełnomocnictwo procesowe i domniemanie pełnomocnictwa

Pełnomocnictwo procesowe - (uregulowane w art.32-33 kpa)- udzielenie pełnomocnictwa następuje przez jednostronną czynność prawną, jaką jest oświadczenie woli mocodawcy złożone w dowolnej formie. Granice umocowania pełnomocnika do działania za stronę są wyznaczone jedynie zakresem czynności procesowych, które strona musi dopełnić osobiście. Pełnomocnikiem strony może być każda osoba fizyczna posiadająca zdolność procesową, której zostanie udzielone pełnomocnictwo pisemne lub ustne wniesione do protokołu. Pełnomocnik nie musi mieć kwalifikacji fachowych. Drobny przywilej procesowy przyznaje się adwokatowi i radcy prawnemu, który może sam uwierzytelnić odpis udzielonego pełnomocnictwa. Od czasu powiadomienia organu przez stronę o ustanowieniu pełnomocnika musi on mieć zapewniony czynny udział w postepowaniu, tak samo jak strona, albowiem pominięcie przez organ pełnomocnika przez stronę jest równoznaczne z pominięciem strony w postępowaniu i uzasadnia wznowienie postępowania..

Pełnomocnictwo domniemane - w sprawach drobnych na podstawie art.33 § 4 domniemywa się udzielenie pełnomocnictwa przez stronę członkom jej najbliższej rodziny lub domownikom. Przepisy ordynacji podatkowej nie przyjęły instytucji dorozumianego pełnomocnictwa członków rodziny i domowników strony do występowania w postępowaniu podatkowym. Przywilej uwierzytelniania udzielonego pełnomocnictwa, oprócz adwokata i radcy prawnego, ma także doradca podatkowy.

56. Kodyfikacja prawa procesowego

Kodyfikacja - pierwsza kodyfikacja postępowania administracyjnego niepełna została uchwalona w Hiszpanii w 1899 r, natomiast pełna w Austrii w 1925 r.; w grudniu 1927 r. w Czechosłowacji; w 1928 r. w Polsce; w 1930 r. w Jugosławii. Po II wojnie światowej obserwujemy tendencję do kodyfikacji postępowania administracyjnego. Po raz pierwszy w 1946 r. skodyfikowano postępowanie w USA. We wstępie pisze: ustawę niniejszą podejmuje Kongres Stanów Zjednoczonych w celu zwalczania biurokratyzmu w działalności administracji publicznej. Następna kodyfikacja w Austrii: II- w 1950 r., III - w 1958 r. W latach pięćdziesiątych w państwach demokracji ludowej: w 1955 r. - Czechosłowacja (co 5 lat zmieniali ustawą kodeks), w 1956 r. na Węgrzech, w 1970 r. - Bułgaria, w 1978 r. FRN. W latach osiemdziesiątych kodyfikacje postępowania w Skandynawii: Norwegia i Szwecja. W latach dziewięćdziesiątych: ostatnia w 1990 r. we Włoszech. Nie ma kodyfikacji Wielka Brytania i Francja. Tam jest albo fragmentatryczna, albo obowiązuje prawo zwyczajowe.

57. Koszty egzekucyjne

Koszty egzekucyjne - (art.64-66 ustawy z 17.06.1966 r. o postępowaniu egz.w adm.) - opłaty za czynności egzekucyjne oraz wydatki związane z postępowaniem egzekucyjnym obciążają zobowiązanego. Te koszty egzekucyjne podlegają przymusowemu ściągnięciu w trybie egzekucji administracyjnej. Przy egzekucji kosztów egzekucyjnych nie pobiera się opłat za czynności egzekucyjne. Obowiązany nie ponosi tych kosztów w sytuacji, gdy koszty egzekucyjne zostały spowodowane niezgodnym z prawem wszczęciem lub prowadzeniem postępowania egzekucyjnego. Wówczas koszty te ponosi wierzyciel lub organ egzekucyjny, w zależności od tego, kto spowodował niezgodne z prawem wszczęcie lub prowadzenie postępowania. Wierzyciel ponosi wydatki związane z przekazaniem mu egzekwowanej należności lub przedmiotu. Pokrywa również koszty postępowania egzekucyjnego, jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego. Organ egzekucyjny wydaje na żądanie zobowiązanego lub wierzyciela postanowienie w sprawie kosztów egzekucyjnych, na które służy zażalenie. Koszty egzekucyjne przypadają na rzecz tego organu, który dokonał czynności egzekucyjnych powodujących powstanie kosztów.

58. Zasady postępowania egzekucyjnego

Zasady ogólne postępowania egzekucyjnego (art.1-18 ustawy z 17.06.1966r o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). Zasady postępowania egzekucyjnego są to normy regulujące postępowanie egzekucyjne. Wyróżniamy 10 takich zasad:

1. zasada prawnego obowiązku prowadzenia egzekucji administracyjnej - (art.6 pea) ustawa wyłącza zasadę rozporządzalności dochodzenia przez wierzyciela wykonania obowiązku spoczywającego na zobowiązanym. Jeżeli zobowiązany nie wykona obowiązku dobrowolnie, wierzyciel powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych.

2. zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych w ustawie - (art.7§1 pea) ustawa wyznacza granice wyboru przez organ egzekucyjny środków egzekucyjnych, ograniczając je wyłącznie do środków wyliczonych i uregulowanych w ustawie.

3. zasada celowości - (art.7§2 pea) organ egzekucyjny stosuje środek egzekucyjny, który prowadzi bezpośrednio do wykonania obowiązku; organ, przy wyborze środka egzekucyjnego, który ma być zastosowany w konkretnym przypadku, powinien mieć na uwadze efektywność i skuteczność tego środka w wykonaniu obowiązku.

4. zasada stosowania środka egzekucyjnego najmniej uciążliwego dla zobowiązanego - (art.7§2 pea) zasada ta niejako koryguje zakres stosowania zasady celowości, nakazuje bowiem szukanie sposobu wykonania obowiązku respektującego interesy zobowiązanego.

5. zasada niezbędności postępowania egzekucyjnego - (art.7§3 pea) prowadzenie postepowania egzekucyjnego jest niedopuszczalne, gdy obowiązek został wykonany albo stał się bezprzedmiotowy, a więc może być prowadzone tylko wtedy, gdy konieczne jest stosowanie środków przymusu do wykonania obowiązku.

6. zasada poszanowania minimum egzystencji - (art.8-10 pea) istota tej zasady wyra ża się w tym, że dopuszczalne jest prowadzenie egzekucji na majątku tylko o tyle, o ile przez to nie będzie zagrożone minimum utrzymania osoby zobowiązanej oraz tych osób, które ona utrzymuje w wykonaniu ustawowego obowiązku. W ustawie wymienia się szczegółowo przedmioty nie podlegające egzekucji (np. przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna itp.).

7. zasada zagrożenia - (art.15 pea) warunkiem prowadzenia postępowania egzekucyjnego jest uprzednie zagrożenie zobowiązanemu sankcjami egzekucji administracyjnej, jeżeli dobrowolnie nie wykona obowiązku. Wierzyciel, po upływie terminu wykonania obowiązku przez zobowiązanego, przesyła mu pisemne upomnienie, w którym wzywa go do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Postępowanie to może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia upomnienia.

8. zasada niekonkurencyjności form przymusu państwowego - (art.16 pea) stosowanie środków egzekucyjnych w postępowaniu egzekucyjnym nie jest przeszkodą w wymierzeniu kary w postępowaniu karnym, w postępowaniu o wykroczeniu, w postępowaniu dyscyplinarnym itp.

9. zasada prawdy obiektywnej - organ egzekucyjny ma obowiązek ustalenia danych niezbędnych do prowadzenia egzekucji. W wykonaniu tego obowiązku organ ma prawo żądać od uczestników postępowania egzekucyjnego złożenia wyjaśnień oraz zasięgania od organów administracji państwowej i innych instytucji niezbędnych informacji.

10. zasada zachowania pewnych względów wobec zobowiązanego - jej istota wyraża się w tym, że w postępowaniu egzekucyjnym należy unikać sprawiania zobowiązanemu niepotrzebnych dolegliwości i wyrządzania szkód. Zgodnie z art.52§1 pea. Tylko wyjątkowo można dokonać egzekucji w dni wolne od pracy lub w porze nocnej (21ºº a 7ºº). Postępowanie egzekucyjne powinno być tak prowadzone, aby zobowiązany nie poniósł szkody z powodu niewłaściwego lub bezzasadnego prowadzenia egzekucji.

59. Postępowanie egzekucyjne uproszczone

Postępowanie egzekucyjne uproszczone - postępowanie egzekucyjne jest zorganizowanym ciągiem czynności egzekucyjnych, a ich kolejność oraz wymagania formalne stawiane tym czynnościom określa ustawa. W przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności, gdy zwłoka może wystawić na szwank dobra poddane wzmocnionej ochronie (wymagające stosowania instytucji przymusu natychmiastowego lub przymusu policyjnego), ustawa dopuszcza możliwość zaniechania określonych czynności egzekucyjnych i to jest postępowanie egzekucyjne uproszczone. Postępowanie egzekucyjne uproszczone dopuszczone jest w następujących przypadkach:

1. jeżeli zwłoka w wykonaniu obowiązku groziłaby niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ciężkimi szkodami dla gospodarstwa narodowego lub jeżeli wymaga tego szczególny interes społeczny - organy egzekucyjne w granicach swoich właściwości do nakładania obowiązków o charakterze niepieniężnym, mogą stosować środki z art.116 pkt2, 3 i 5 pea (wykonanie zastępcze, odebranie rzeczy ruchomej, przymus bezpośredni) w celu wyegzekwowania bezpośrednio ustnych poleceń, bez potrzeby wystawiania tytułu wykonawczego i doręczenia zobowiązanemu postanowienia o zastosowaniu środka egzekucyjnego.

2. w razie, gdy zwłoka w wykonaniu obowiązku może zagrozić zdrowiu lub życiu ludzkiemu albo spowodować niemożność lub znaczne utrudnienie w dochodzeniu wykonania przez zobowiązanego obowiązku oraz w innych przypadkach określonych w odrębnych przepisach - organ może zastosować przymus bezpośredni po ustnym wezwaniu, bez uprzedniego upomnienia zobowiązanego oraz bez doręczenia mu odpisu tytułu wykonawczego i postanowienia wzywającego do wykonania obowiązku. Ten tryb stosują również organy celne przy sprawowaniu kontroli celnej.

60. Decyzja administracyjna a postanowienie (różnice)

Decyzja administracyjna a postanowienie - różnice te występują w czterech płaszczyznach:

1. podstawa prawna :

• w decyzji - co do zasady był to przepis prawa materialnego, wyjątkowo zaś przepis prawa procesowego,

• w postanowieniu - co do zasady jest przepis prawa procesowego, wyjątkowo zaś przepis prawa materialnego

2. przedmiot:

• w decyzji - co do zasady jest to rozstr5zygnięcie istoty sprawy (o prawach i obowiązkach), wyjątkowo nie,

• w postanowieniu - co do zasady nie rozstrzyga istoty sprawy (o prawach i obowiązkach), a wyjątkowo tylko może

3. krąg adresatów:

• w decyzji - adresatem decyzji jest strona, rzadziej podmiot na prawach strony

• w postanowieniu - krąg adresatów jest szerszy: strony, podmioty na prawach, inne podmioty postępowania i uczestnicy postępowania (biegli, świadkowie, osoby trzecie).

4. możliwość zaskarżenia:

• w decyzji - od każdej decyzji nieostatecznej przysługuje odwołanie (są wyłączenia) w terminie 14 dni od momentu doręczenia

• w postanowieniu - na postanowienie przysługuje zażalenie w terminie 7 dni od daty doręczenia; ale zażalenie przysługuje tylko wtedy, gdy kodeks tak stanowi.

61. Orzeczenia NSA

Orzeczenia NSA - sąd rozstrzyga sprawy wyrokiem lub postanowieniem. NSA podejmuje także uchwały w sprawie wyjaśnienia wątpliwości prawnych oraz udzielania odpowiedzi na pytania prawne.

1. wyrok - sąd rozstrzyga sprawę co do stwierdzenia naruszenia prawa i skutków prawnych tego naruszenia. Ustawa o NSA nie wprowadza jednolitych rozwiązań w zakresie treści wyroku. Jednolita jest natomiast regulacja w razie nieuwzględnienia skargi) i odrzucenia skargi. W razie nieuwzględnienia skargi sąd wyrokiem oddala skargę. Sąd postanowieniem odrzuca skargę wniesioną po terminie do jej wniesienia, niedopuszczalną z innych przyczyn, a także gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków skargi. Na podstawie kryterium przedmiotu zaskarżenia można wyróżnić:

• wyroki w sprawach skarg na decyzję lub postanowienie - NSA uwzględniając skargę może wydać:

1. wyrok o uchylenie decyzji (postanowienia) w całości lub części, jeżeli w wyniku rozpoznania sprawy ustalił, że decyzja została wydana:

• z naruszeniem prawa materialnego, które miały wpływ na wynik sprawy - dopuszczalność uchylenia decyzji jest ograniczona przesłanką pozytywną. Sąd zatem będzie mógł uchylić decyzję, jeżeli stwierdzi istnienie związku przyczynowego pomiędzy treścią decyzji a naruszeniem normy prawa materialnego. Podstawą uchylenia decyzji objęte są sytuacje naruszenia prawa materialnego polegające na błędnym pojmowaniu treści lub znaczenia normy prawnej lub na mylnym podciągnięciu ustalonego stanu faktycznego pod pewną normę prawną (błąd subsumpcji).

• z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego - NSA będzie obowiązany uchylić decyzję, jeżeli stwierdzi istnienie przepisów jednej z przesłanek wznowienia i to niezależnie od tego, czy naruszenie przepisów prawa procesowego miało wpływ na decyzję, o ile nie wystąpią przesłanki negatywne określone w art.146 kpa (tzn. jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji nie upłynęło 10 lat, które zostały wydane na podstawie dowodów fałszywych lub w wyniku przestępstwa; jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji nie minęło 5 lat, które zostały wydane przez organ wyłączony lub strona nie brała udziału w postępowaniu albo wyszły na jaw nowe istotne fakty dla sprawy itd.).

• z naruszeniem innych przepisów postępowania - jeżeli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy. Dopuszczalność uchylenia decyzji na tej podstawie jest uzależniona od wystąpienia przesłanki sformułowanej pozytywnie - naruszenie przepisów postępowania mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Przez istotny wpływ na wynik sprawy należy rozumieć oddziaływanie naruszeń prawa postępowania na treść decyzji. Sąd, uchylając na tej podstawie decyzję, będzie musiał wykazać związek przyczynowy pomiędzy treścią decyzji a naruszeniem norm prawa postępowania.

2. stwierdza nieważność decyzji - jeżeli ustali, że decyzja (postanowienie jest dotknięta jedną z wad wyliczonych w art.156§1 kpa (wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości, wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, została skierowana do osoby nie będącą stroną w postępowaniu, była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały, w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą, zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa) , lub w innych przepisach.

3. wyrok stwierdzający niezgodność z prawem decyzji lub postanowienia - ustawa o NSA nie określa wprost podstaw prawnych wydania wyroku takiej treści. Art.56 ustawa odsyła do odpowiedniego stosowania art.146 kpa, a zatem sąd, gdy stwierdzi naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania musi ustalić, czy nie występują przesłanki negatywne, wyłączające dopuszczalność uchylenia decyzji. Art.146 wprowadza 2 przesłanki: przedawnienie (art.146§1) i przesłankę o charakterze merytorycznym, nie uchyla się bowiem decyzji, jeżeli w wyniku postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swojej istocie decyzji dotychczasowej.

W sprawach skarg na decyzje i postanowienia wydane w innych postępowaniach niż uregulowane w kpa i przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji sąd uchyla, stwierdza nieważność, stwierdza niezgodność z prawem z uwzględnieniem przepisów regulujących postępowanie, w którym wydano zaskarżoną decyzję lub postanowienie.

• Wyroki w sprawie skarg na inne niż decyzje i postanowienia akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisu prawa - NSA uwzględniając skargę na tego rodzaju akty lub czynności, wydaje wyrok, w którym orzeka o istnieniu lub nieistnieniu obowiązku lub uprawnienia, i stwierdzając niezgodność aktu lub czynności z prawem, uchyla zaskarżony akt lub stwierdza bezskuteczność czynności (art.23 ustawy o NSA).

• Wyroki w sprawach skarg na bezczynność organów administracji publicznej - NSA, uwzględniając skargę na bezczynność organów, zobowiązuje te organy do wydania aktów lub dokonania czynności bądź przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa.

• Wyroki w sprawie skarg na uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego albo związku jednostki samorządu terytorialnego oraz przepisy prawa miejscowego organów administracji rządowej - NSA, uwzględniając skargi na te uchwały lub na inne akty prawa miejscowego, stwierdza ich nieważność w całości lub w części. Według ustaw samorządowych uchwały organu samorządu terytorialnego sprzeczne z prawem są nieważne. Ustawy samorządowe, jak i ustawa o NSA nie określają rodzajów naruszeń prawa, które są podstawą stwierdzenia nieważności, oznacza to pozostawienie oceny stopnia naruszenia prawa sądowi. Ustawy samorządowe wprowadzają przesłankę negatywną stwierdzenia nieważności uchwał - przedawnienie po upływie 1 roku od wydania aktu prawa miejscowego (z wyjątkiem ustawy o samorządzie województwa). Tak samo jest uregulowane w ustawie o administracji rządowej w województwie. Ustawa o NSA uregulowała skutki prawne dla sytuacji prawnej jednostki w razie stwierdzenia nieważności uchwały organu jednostki samorządu terytorialnego (związku) lub aktu terenowego organu administracji rządowej, stanowiąc w art.24 ust.3 „Rozstrzygnięcia w sprawach indywidualnych wydane na podstawie takiej uchwały lub aktu, podlegają wzruszeniu w trybie określonym w postępowaniu administracyjnym albo w postępowaniu szczególnym.

• Wyroki w sprawie skarg na akty nadzoru - NSA, uwzględniając skargę samorządu terytorialnego na akt nadzoru, uchyla ten akt. Nie jest zatem dopuszczalne zastosowanie sankcji nieważności wobec aktu nadzoru nawet w razie podjęcia go z rażącym naruszeniem prawa.

2. postanowienie - sąd wydaje w razie odrzucenia skargi, umorzenia postępowania na posiedzeniu niejawnym lub na rozprawie oraz w celu rozstrzygania innych kwestii procesowych związanych ze sprawą, wynikających w toku postępowania sądowego (np.: o zawieszeniu postępowania, o przywróceniu terminu, o dopuszczeniu dowodu z dokumentu) oraz w innych przypadkach określonych w ustawie o NSA (np.: postanowienie o rozstrzygnięciu sporu kompetencyjnego).

3. zakaz reformationis in peius - w postępowaniu przed NSA, gdzie stroną przeciwną jest organ, który wydał zaskarżoną decyzję, zakaz reformationis in peius nie jest wyłączony. Sąd nie może jednak wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzenie nieważności zaskarżonego aktu.

4. Struktura orzeczeń NSA - ustawa nie reguluje struktury wyroku poza kwestią zamieszczeniu w orzeczeniu rozstrzygnięcia w sprawie kosztów postępowania. Stosuje się więc odpowiednie przepisy kpc. Wyrok NSA składa się z sentencji i uzasadnienia.

• sentencja - według art.325 kpc „sentencja wyroku powinna zawierać wymienienie sądu, sędziów, protokolanta oraz prokuratora, jeżeli brał udział w sprawie, datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, wymienienie stron i oznaczenie przedmiotu sprawy oraz rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron”. Sentencję wyroku podpisuje cały skład orzekający.

• uzasadnienie - wyrok podlega uzasadnieniu z urzędu. Uzasadnienie to powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Uzasadnienie wyroku sporządza się w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia sentencji wyroku. Uzasadnienie wyroku podpisuje cały skład orzekający. Forma i struktura postanowienia jest taka sama jak wyroku.

Sąd wydaje wyrok po niejawnej naradzie sędziów bezpośrednio po zamknięciu rozprawy, może jednak

62. Skarga powszechna

Pierwowzory skargi powszechnej - instytucję skarg i zażaleń określaną jako szczególnie wartościowy instrument kontroli administracji, wprowadzono wspólną uchwałą Rady Państwa i Rady Ministrów z 14.12.1950 r. W sprawie rozpatrywania i załatwiania odwołań, listów i zażaleń ludności oraz krytyki prasowej, zachwiała delikatny stan równowagi pomiędzy środkami zaskarżenia ustanowionymi w r.p.a. (rozporządzenie Prezydenta RP z 22.03.1928 r. o postępowaniu administracyjnym), a niedoskonałymi środkami zaskarżenia. Procedurze skargowej nadano ramy dopiero pełniejszym unormowaniem zamieszczonym w kpa. Przepisy działu VIII kpa w art.221-259 regulują tryb postępowania w sprawach skargi powszechnej, a postępowanie w sprawach wniosków jest uregulowane częściowo z odesłaniem do przepisów postępowania skargowego. Uregulowania te są uzupełnione szczegółowymi unormowaniami zawartymi w uchwale nr 132 Rady Ministrów z 28.11.1980 r. W sprawie organizacji przyjmowania, rozpatrywania i załatwiania skarg i wniosków, która po zmianie art.226 ma być zastąpiona rozporządzeniem Rady Ministrów. Po skreśleniu art.255 zniesione zostały książki skarg i wniosków w placówkach handlowych, gastronomicznych i usługowych. Treść przepisów regulujących postępowanie skargowe pozwala na wyodrębnienie w nim 3 stadiów o zróżnicowanej mocno objętości regulacji prawnej. Są to:

• wszczęcie postępowania i kontroli wstępnej skargi (wniosku),

• rozpoznanie i załatwienie skargi (wniosku),

• zawiadomienie zainteresowanych podmiotów.

1. zakres stosowania przepisów o postępowaniu skargowym - obejmuje on zakres podmiotowy i przedmiotowy. Zakres podmiotowy stosowania przepisów o postępowaniu skargowym, zgodnie z art.2, dotyczy podmiotów prowadzące postępowanie w sprawach skarg i wniosków i są to: organy państwowe, organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy organizacji społecznych. Pod pojęciem organów państwowych należy rozumieć przede wszystkim organy administracyjne wszystkich szczebli oraz organy kontroli i nadzoru. Organy administracji sejmowej lub senackiej, tak samo jak organy administracji sądowej, będą powoływane do rozpatrywania skarg i wniosków w ramach procedury uregulowanej w kpa. Do stosowania tych przepisów będą powołane organy jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli (gmin, powiatów, województw). Podmiotami właściwymi do rozpatrywania skarg i wniosków będą właściwe organy przedsiębiorstw państwowych, komunalnych oraz takie jednostki organizacyjne jak zakłady. Stosować je będą organy organizacji społecznych, czyli organy spółdzielni, stowarzyszeń, organizacji zawodowych, wykonujące zlecone zadania z zakresu administracji publicznej. Zakres przedmiotowy obejmuje rozpatrywanie skarg i wniosków, które w kpa są określone tylko przez przykładowe skazanie na ich przedmiot. Treść skargi lub wniosku wyznacza zakres stosowania przepisów postępowania skargowego i wnioskowego. Przepisy o postępowaniu skargowym znajdują zastosowanie tylko wtedy, gdy merytorycznie mamy do czynienia ze skargą lub z wnioskiem. Ze skargą mamy do czynienia, gdy jest to zgodnie z art.227 wyraz niezadowo0lenia z działalności organów państwowych, samorządowych i społecznych lub z działań ich pracowników. Tylko taka właśnie skarga stanowi czynność powodującą wszczęcie postępowania skargowego. Wniosek wychodząc z oceny teraźniejszego stanu rzeczy wybiega w przyszłość propozycją zmian lub ulepszeń.

2. forma skargi i wniosku - skarga lub wniosek mogą być wniesione na piśmie, telegraficznie, dalekopisem, ustnie do protokołu, czyli tak samo jak podanie. Muszą być podane dane o podmiocie wnoszącym, a więc o imieniu i nazwisku i adresie osoby fizycznej, nazwa organizacji społecznej, a w zupełnie dowolnej formie może być wyrażona treść skargi lub wniosku. Wymagania materialne stawia się skardze lub wnioskowi wtedy, gdy są zgłaszane ustnie lub do protokołu, co z reguły będzie miało miejsce w ramach dni i godzin przyjęć skarg i wniosków. Przyjmujący skargę lub wniosek ma obowiązek uzyskać od składającego ustnie skargę (wniosek) dane o stanie faktycznym sprawy, zarzutach skargi lub konkluzjach wniosku, co stanowi materiał uzupełniający w postępowaniu. Ujawnienie danych personalnych, która zastrzegła sobie anonimowość, jest obwarowane pewnymi rygorami proceduralnymi, a w ogóle jest wykluczone , gdy w sprawę są zaangażowane interesy bezpieczeństwa państwa. Ujawnienie danych personalnych i adresu może nastąpić tylko wtedy, gdy ma to nastąpić w interesie osoby zniesławionej skargą lub wnioskiem, gdy są w nim oszczerstwa lub zniewagi i gdy uprzedzi się pisemnie o terminie ujawnienia danych, który to termin nie może być krótszy niż 14 dni od doręczenia zawiadomienia. Zgoda na ujawnienie danych personalnych może być wydana tylko na piśmie.

3. wszczęcie postępowania skargowego (wnioskowego; kontrola wstępna - postępowanie jest wszczynane wyłącznie na skutek wniesienia skargi lub wniosku, postępowanie to nie może być wszczęte z urzędu, choćby znane były organowi podstawy do wniesienia skargi lub wniosku. Badanie skargi (wniosku) pod względem formalnym sprowadza się do stwierdzenia, że zawiera ona dane o składającym ją.Skargę odrzuca się, gdy::

1. wykracza ona poza zakres spraw skargowych,

2. nie jest ona wyrazem woli skarżącego, bo nie ma niezbędnego minimum zdolności skargowej,

3. skarga nie wskazuje na istnienie jakiegokolwiek interesu,

4. w tej samej sprawie toczy się już postępowanie skargowe.

Wstępne badanie skargi (wniosku) następuje po wszczęciu postępowania i może dać podstawę do domagania się od wnoszącego dodatkowych wyjaśnień lub uzupełnień, które powinny być przekazane w terminie do 7 dni. Jeżeli żądanie dodatkowych danych nie zostanie spełnione, skargę lub wniosek pozostawia się bez biegu, nie podejmując dalszych czynności postępowania. W tym też stadium postępowania można domagać się zgody na ujawnienie nazwiska osoby wnoszącej skargę lub wniosek, jeżeli jest to konieczne do ich załatwienia.

4. stadium rozpoznania i załatwienia skargi lub wniosku - skarga powinna być załatwiona niezwłocznie, jeżeli nie trzeba zbierać informacji lub wyjaśnień. Jeżeli jest potrzebne postępowanie wyjaśniające i organ prowadzi je we własnym zakresie - termin wynosi do 14 dni. Jeżeli są konieczne uzgodnienia lub porozumienia z innymi organami oraz badanie akt, to obowiązuje ustawowy termin maksymalny - 1 miesiąc. Organ ma obowiązek starannego i wnikliwego oraz terminowego rozpoznawania i załatwiania skarg i wniosków. W postępowaniu wyjaśniającym należy wykorzystać dowody, informacje lub wyjaśnienia, akta spraw, opinie uzyskiwane od innych organów lub organizacji oraz od organów kontroli, należy w nim dokonać uzgodnień i porozumień z innymi podmiotami. Czynności dowodowe postępowania wyjaśniającego powinny być przeprowadzone na podstawie kpa. W toku tego stadium postępowania konieczne będzie powiadomienie o stanie rozpoznania skargi lub wniosku posła, senatora lub radnego, którzy wnieśli je we własnym imieniu lub przekazali je do organu - w terminie 14 dni od daty wniesienia lub przekazania skargi. W tym też stadium postępowania trzeba ustosunkować się do zagadnień związanych z załatwieniem skargi (wniosku) oraz z załatwieniem sprawy, której skarga (wniosek) dotyczy. Załatwienie skargi (wniosku) następuje w ramach postępowania skargowego. Załatwienie polega na rozstrzygnięciu, wydaniu poleceń lub podjęciu innych stosownych środków, usunięciu stwierdzonych uchybień i w miarę możliwości przyczyn ich powstawania oraz zawiadomienia w sposób wyczerpujący skarżącego (zgłaszającego wniosek) o wynikach rozpatrzenia, dokonanych rozstrzygnięciach, wydanych poleceniach lub podjętych innych stosownych środkach i działaniach.

5. zawiadomienie zainteresowanych - wydanie zawiadomienia do osoby, która wniosła skargę lub wniosek, stanowi podstawowy obowiązek organu prowadzącego postępowanie i tym pismem kończy się czynności postępowania skargowego. Jest to rodzaj zaświadczenia stwierdzającego urzędowo przeprowadzenie czynności postępowania skargowego (wnioskowego) oraz podjęcia w nim rozstrzygnięć, będących wynikiem rozpoznania przedmiotu skargi lub wniosku. Jest to więc dokument urzędowy, stwierdzający określony stan faktyczny lub prawny, a sporządzony w wyniku czynności faktycznych lub prawnych, przeprowadzony przez organ państwowy lub społeczny na skutek skargi lub wniosku. Zawiadomienie powinno zawierać:

• oznaczenie organu,

• określenie sposobu załatwienia skargi (wniosku).

• uzasadnienie faktyczne i prawne (w razie, gdy załatwienie jest odmowne),

• podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby posiadającej upoważnienie do załatwiania skarg i wniosków.

O załatwieniu skargi należy również powiadomić podmioty pośredniczące w ich wniesieniu, a więc obowiązkowo: posła, senatora lub radnego, a na osobne żądanie - redakcję środków masowej informacji lub organizację społeczną oraz organ, który przekazał je do załatwienia, jeżeli tego żądał

6. czynności weryfikacyjne postępowania skargowego - samo postępowanie skargowe jest jednoinstancyjne, ale załatwienie skargi (wniosku), które budzi niezadowolenie, daje podstawę do wniesienia skargi. Nie jest to ponowienie dawnej skargi, ale skarga powodująca wszczęcie nowego postępowania skargowego, w którym będzie się badać rozpoznanie i załatwienie poprzedniej skargi. Jest to więc środek weryfikacji załatwienia skargi, ale formalnie są to niezależne od siebie postępowania następujące kolejno po sobie. Ograniczeniem tego jest badanie wstępne, czy ponowna skarga zawiera nowe okoliczności, jeżeli ich nie ma to można do skarżącego wydać zawiadomienie o podtrzymaniu poprzednio zajętego stanowiska, powiadamiając o tym (dla kontroli) organ wyższego stopnia

63. Współdziałanie organów administrujących

Współdziałanie (art.106) - przepis prawa materialnego nakłada na organ, który ma wydać decyzję obowiązek zwrócenia się o współdziałanie do właściwego organu. Jest to krzyżowanie się kompetencji większej ilości organów przy współdziałaniu w sprawie i to wyrażenie opinii przez organ współdziałający następuje w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie w trybie art.106 §5. To współdziałanie rozstrzyga o istocie sprawy. Jeżeli organ nie zwróci się o współdziałanie, to jego decyzja będzie obarczona kwalifikowaną wadą procesową skutkującą wznowieniem postępowania.

64. Kwestia wstępna

Kwestia wstępna - organ zawiesza postępowanie, gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia wstępnego przez inne organy lub sąd (np.: mamy wydać decyzję o wywłaszczeniu nieruchomości, a nie wiemy kto jest jej właścicielem, to wówczas należy rozstrzygnąć kwestię wstępną dotyczącą prawa własności, czyli rozstrzygnięcie sądu cywilnego w przedmiocie prawa własności stanowi kwestię wstępną, od której zależy wynik sprawy głównej). Kwestia wstępna jest zagadnięciem materialnym znajdujące się poza postępowaniem administracyjnym, które nie należy do postępowania administracyjnego i nie jest sprawą administracyjną. Jest to instytucjonalnie odrębna struktura od struktury administracji. Są to sprawy z zakresu postępowania karne, postępowania cywilnego i inne; odrębny od organu administracji publicznej podmiot rozstrzygający sprawy. Wyjątkiem jest sytuacja opisana w art. 100 §2 (wyjątkowy tryb rozstrzygania kwestii wstępnej) - jest on wyjątkowy, ponieważ na podstawie tego przepisu ściśle w określonych przypadkach (niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważna szkoda dla interesu społecznego) organ administracji publicznej nie zawiesza postępowania, tylko sam ocenia, przyjmuje jako pewnik, sam rozstrzyga w celu szybkości i na tej podstawie sam wydaje decyzję - zamienia się w niejako sąd na potrzeby postępowania administracyjnego. Odmienne rozstrzygnięcie później przez właściwy sąd (np. cywilny) od oceny przyjętej przez organ będzie podstawą do wznowienia postępowania administracyjnego - na podstawie art.145§ 1 pkt7 kpa. Kwestia wstępna a współdziałanie administracyjne:

przy kwestii wstępnej rozstrzyga inny organ administracyjny bądź sąd: cywilny, karny, antymonopolowy itd;

przy współdziałaniu administracyjnym - to pewne zagadnienia, opinie, zgody, wydaje organ administracji publicznej. Jest to współdziałanie między dwoma, czy więcej organami administracji publicznej

65. Stosunek postępowania egzekucyjnego do orzekającego

Stosunek postępowania egzekucyjnego do postępowania orzekającego - celem zarówno jednego, jak i drugiego jest doprowadzenie do realizacji normy prawa materialnego. W postępowaniu orzekającym chodzi o autorytarną konkretyzację normy prawnej, natomiast w postępowaniu egzekucyjnym chodzi o wykonanie tej normy zgodnie z tą konkretyzacją. Postępowanie egzekucyjne następuje zatem po postępowaniu orzekającym i jest wobec niego postępowaniem wykonawczym. Postępowanie egzekucyjne może być prowadzone równocześnie z postępowaniem orzekającym, jeżeli decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności, albo gdy podlega ona natychmiastowemu wykonaniu z mocy prawa. Prowadzenie postępowania egzekucyjnego nie stoi na przeszkodzie prowadzeniu odwoławczego postępowania orzekającego lub weryfikacji decyzji w trybach nadzwyczajnych. Organy prowadzące takie postępowanie mogą jednak wstrzymać wykonanie decyzji i ich postanowienie powoduje niedopuszczalność prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Oba postępowania mają odrębny przedmiot. Powoduje to ich wyłączność, wobec czego konkretyzacja normy prawa materialnego i jej weryfikacja nie może być przedmiotem postępowania egzekucyjnego. Organ egzekucyjny nie jest uprawniony bowiem do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Stosunek postępowania egzekucyjnego do orzekającego kształtuje również wspólność uregulowań prawnych (odpowiednie stosowanie kpa w postępowaniu egzekucyjnym). W postępowaniu egzekucyjnym należy stosować przepisy ustanawiające zasady ogólne, ale z wyłączeniem zasady ugodowego załatwiania spraw, przepisy dotyczące właściwości, wyłączenia pracownika lub organu, odnoszące się do strony, podmiotów na prawach strony, o załatwianiu spraw, doręczeniach, wezwaniach, terminach, podaniach, protokołach i adnotacjach, odwołaniu i zażaleniu, o wznowieniu postępowania oraz o uchyleniu i zmianie decyzji.

66. Sprostowanie w systemie rektyfikacji

Rektyfikacja - zespół instytucji (środków) zmierzających do usunięcia wad niekwalifikowanych postępowania administracyjnego. Na system rektyfikacji składa się 5 środków:

1. uzupełnienie co do rozstrzygnięcia - art.111§ 1

2. uzupełnienie co do prawa odwołania, co do prawa wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego, co do prawa skargi do NSA.- art.111 § 1

3. sprostowanie pouczenia co do prawa odwołania, co do prawa powództwa do sądu powszechnego lub co do skargi do NSA - art. 111 § 1

4. sprostowanie błędów pisarskich, rachunkowych - art.113 § 1

5. wyjaśnienie wątpliwości co do treści decyzji - wykładnia treści decyzji - art.113§2

tryb rektyfikacji - w pojęciu rektyfikacji mieszczą się różne czynności powodujące, że stosowane są różne formy działania:

1. uzupełnienie decyzji - następuje na wniosek strony zgłoszony w terminie 14 dni od doręczenia (zgłoszenia) decyzji,

2. jeżeli chodzi o uzupełnienie rozstrzygnięcia - powinno nastąpić w formie decyzji uzupełniającej już wydaną wcześniej,

3. uzupełnienie decyzji o takie elementy , jak prawo do odwołania, prawo do powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego albo sprostowania mylnych pouczeń - to wystarczające będzie doręczenie uzupełniającego tekstu decyzji.

4. Wykładnia dokonana przez organ, który wydał tę budzącą wątpliwości decyzję - w drodze postanowienia na żądanie stron lub organu egzekucyjnego (organ, który wydał decyzję dokonuje jej wykładni, wyjaśniając wątpliwości dotyczące treści tej decyzji) - postanowienie takie może być zaskarżone w drodze zażalenia, a na ostateczne postanowienia służy skarga do NSA. Żądanie wyjaśnienia treści decyzji nie jest ograniczone żadnym terminem.

5. sprostowanie błędów pisarskich lub rachunkowych czy innych omyłek - przez wydanie postanowienia - może nastąpić w każdym czasie na żądanie stron lub z urzędu, na które służy zażalenie a następnie skarga do NSA.

67. Środki zaskarżenia na drodze sądowej w postępowaniu egzekucyjnym

Do środków zaskarżenia w drodze sądowej należy zaliczyś skargę do NSA, powództwo przeciwegzekucyjne zobowiązanego, powództwo przeciwegzekucyjne osoby trzeciej.

1. skarga do NSA - zgodnie z art.16. ust.1 pkt 3 ustawy o NSA do sądu administracyjnego służy skarga na postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie. Legitymację do złożenia skargi ma zobowiązany i wierzyciel. Jeżeli wierzyciel jest równocześnie organem egzekucyjnym, to nie ma on legitymacji do złożenia skargi. Rozpatrzenie skargi następuje na zasadach i w trybie uregulowanym przepisami ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

2. powództwo przeciwegzekucyjne zobowiązanego - egzekucji administracyjnej mogą być poddane inne należności aniżeli określone w art.2§2 pea, jeżeli przypadają Skarbowi Państwa lub państwowej jednostwce organizacyjnej. W razie poddania tych należności egzekucji administracyjnej, zobowiązany może się bronić przez złożenie powództwa przeciwegzekucyjnego do sądu. Powództwo to służy do merytorycznej obrony przed egzekucją, a zatem do zwalczania jej zasadności i dopuszczalności. Podstawy prawne wniesienia powództwa i tryb jego rozpoznania przez sąd regulują przepisy kpa. Wyrok uwzględniający powództwo stanowi podstawę do umorzenia postępowania egzekucyjnego.

3. powództwo przeciwegzekucyjne osoby trzeciej - jeżeli organ egzekucyjny odmownie rozpatrzył wniosek osoby trzeciej o wyłączenie spod egzekucji administracyjnej rzeczy lub praw majątkowych, strona ta może złożyć powództwo do sądu, na podstawie przepisów kpc o zwolnienie ich spod egzekucji. Powództwo można wnieść w ciągu 14 dni od doręczenia postanowienia organu egzekucyjnego, a jeżeli zainteresowany wniósł zażalenie na to postanowienie - w ciągu 14 dni od dnia doręczenia postanowienia wydanego na skutek zażalenia. Odpis pozwu osoba trzecia powinna złożyć organowi egzekucyjnemu. Podstawy wniesienia powództwa regulują przepisy prawa cywilnego materialnego i procesowego. Do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd, rzeczy objęte wyłączeniem nie mogą być sprzedane w trybie przewidzianym dla sprzedaży ruchomości w przepisach o egzekucji należności pieniężnych. Nie dotyczy to rzeczy łatwo psujących się, z których uiszczoną cenę składa się do depozytu organu administracyjnego aż do momentu rozstrzygnięcia sprawy.

68. Struktura postanowień i decyzji

Struktura decyzji - reguluje art.107: decyzja powinna zawierać:

• oznaczenie organu administracji publicznej,

• datę wydania,

• oznaczenie strony lub oznaczenie stron,

• powołanie podstawy prawnej,

• rozstrzygnięcie,

• uzasadnienie faktyczne - powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej,

• uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji z przytoczeniem przepisów prawa,

• pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie,]

• podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji

• pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi - w decyzji, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego

art.107 § 4 i § 5 - sytuacje, kiedy można odstąpić od uzasadniania decyzji - gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony oraz w przypadkach, w których z dotychczasowych przepisów ustawowych wynikała możliwość zaniechania lub ograniczenia uzasadnienia ze względu na interes bezpieczeństwa państwa lub porządek publiczny.

69. Rozstrzygnięcie sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego a innymi organami

Rozstrzygnięcie sporów o właściwość pomiędzy organami samorządu terytorialnego a innymi organami administrującymi

1. spory o właściwość pomiędzy naczelnymi (centralnymi) organami administracji rządowej a organami samorządu terytorialnego- rozstrzyga Prezes RM w trybie administracyjnym

2. spory o właściwość pomiędzy organami jednostek samorządu terytorialnego a terenowymi organami administracji rządowej - rozstrzyga NSA

Z wnioskiem o rozpatrzenie sporu przez NSA może wystąpić: strona, organ jednostki samorządu terytorialnego lub inny organ administracji publicznej pozostający w sporze, minister właściwy ds. administracji publicznej, minister właściwy ds. sprawiedliwości, Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich.

Postępowanie przed NSA reguluje ustawa o NSA. Rozstrzygnięcie sporu następuje po przeprowadzeniu postępowania rozpoznawczego na rozprawie. Sąd rozstrzyga w formie postanowienia, w którym wyznacza organ właściwy do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy. Postanowienie to wiąże strony sporu.

4. Jeżeli postępowanie nie zostało wszczęte (przypadek sporu negatywnego), to organ wskazany w postanowieniu NSA jest obowiązany wszcząć postępowanie w sprawie.

5. Jeżeli sprawa, co do której powstał spór o właściwość, jest przedmiotem postępowania już się toczącego, które nie zostało zakończone decyzją, to postanowienie NSA wyznacza organ właściwy do prowadzenia dalszych czynności postępowania.

6. Jeżeli postępowanie przed organami pozostającymi w sporze zostało zakończone decyzją, to decyzja tego organu, który nie został wskazany w postanowieniu NSA jako właściwy w sprawie, podlega wyeliminowaniu z obrotu prawnego w trybie nadzwyczajnym stosowanym w sprawie stwierdzenia nieważności na podstawie art.156 § 1 pkt 1.

Do czasu rozstrzygnięcia sporu organy w nim pozostające podejmują tylko czynności nie cierpiące zwłoki z uwagi na wymagania interesu społecznego lub słusznego interesu obywateli, zawiadamiając o nich Prezesa RM lub NSA. Takiego obowiązku nie wprowadza ordynacja podatkowa.

70. Wyłączenie pracownika organu administracji publicznej

Wyłączenie pracownika organu administrującego - podstawą jest bliskość wobec strony lub osobie zaangażowanej w sprawie. Pracownik wyłączony od udziału w postępowaniu może podejmować jedynie czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron. Pracownik podlega wyłączeniu zgodnie z art.24 § 1 ze względu na bliskość wobec strony wtedy, gdy:

- jest stroną w stosunku prawnym tego rodzaju, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki,

- jest to sprawa jego małżonka (nawet po ustaniu małżeństwa) , krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia,

- sprawa dotyczy osoby związanej z pracownikami stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli (także po ustaniu),

- pracownik był lub jest przedstawicielem jednej ze stron albo, gdy przedstawicielem jest osoba związana z nim węzłem pokrewieństwa, powinowactwa, stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli,

- jedną ze stron jest osoba będąca w stosunku nadrzędności służbowej wobec niego.

- ze względu na bliskość wobec sprawy - gdy jest w niej stroną, był w sprawie świadkiem lub biegłym; z powodu danej sprawy wszczęto przeciwko pracownikowi dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub postępowanie karne,

- w innych okolicznościach - jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że może one spowodować wątpliwości dotyczące bezstronności pracownika art.24§3)Zgodnie z ordynacją podatkową, pracownik urzędu skarbowego, urzędu gminy (miasta), starostwa oraz urzędu marszałkowskiego, izby skarbowej, Ministerstwa Finansów oraz członek samorządowego kolegium odwoławczego podlega wyłączeniu od załatwienia spraw dotyczących zobowiązań podatkowych oraz innych spraw normowanych przepisami prawa podatkowego, w których:

1. jest stroną,

2. stroną jest jego małżonek, rodzeństwo, wstępny oraz zstępny,

3. stronami są osoby związane z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli,

4. był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem podatnika, albo w których przedstawicielem podatnika jest jedna z osób wymienionych w pkt b i c

5. brał udział w zaskarżonej decyzji,

6. zaistniały okoliczności, w związku z którymi wszczęto przeciw niemu postępowanie służbowe, dyscyplinarne lub karne

7. stroną jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej. Wyłączenie następuje na żądanie pracownika, strony lub z urzędu i postanowienie o wyłączeniu pracownika

71. Wyłączenie organu administracji publicznej

Instytucja wyłączenia organu administrującego - składają się na nią trzy elementy: rodzaj sprawy, osobiste zaangażowanie w nią, jak też bliskość wobec strony. Organ podlega wyłączeniu od załatwiania sprawy dotyczącej interesów majątkowych:

1. jego kierownika lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach pokrewieństwa (bliskości),

2. osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających w nim w stosunkach pokrewieństwa (bliskości, np. przysposobienia itp.)

Wyłączenie organu zostało ograniczone tylko do spraw dotyczących interesów majątkowych i odnosi się do „załatwienia sprawy” , czyli do wydania decyzji. Celem instytucji wyłączenia jest stworzenie gwarancji realizacji w postępowaniu zasady prawdy obiektywnej. Kryterium podmiotowe zakresu stosowania wyłączeń - oznacza ograniczenie instytucji wyłączenia organu tylko do przypadków, gdy stroną w sprawie jest osoba kierująca danym organem (np.: wojewoda, wojewódzki inspektor farmaceutyczny, wójt, burmistrz, starosta, marszałek województwa, prezes samorządowego kolegium odwoławczego) oraz osoba zajmująca kierownicze stanowisko w organie wyższego stopnia (np.: dyrektor wydziału urzędu wojewódzkiego).

W ordynacji podatkowej (art.131 § 1) - urząd skarbowy podlega wyłączeniu, gdy sprawa dotyczy:

1. naczelnika urzędu skarbowego albo jego zastępcy,

2. dyrektora izby skarbowej albo jego zastępcy,

3. małżonka, rodzeństwa, wstępnych lub zstępnych osób w/w,

4. osoby związanej stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli z osobami w/w

Organ administrujący, w razie wystąpienia przesłanek wyłączenia, traci z mocy prawa zdolność do prowadzenia postępowania w danej sprawie, tzn. do podejmowania czynności procesowych w postępowaniu w danej sprawie. Wyłączenie organu powoduje dewolucję kompetencji do danej sprawy, sprawę załatwia bowiem organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę. W razie, gdy dana osoba jest ministrem lub prezesem samorządowego kolegium odwoławczego, organ właściwy do załatwienia sprawy wyznacza Prezes RM. Ordynacja podatkowa nie przewiduje dewolucji kompetencji (czyli przeniesienia, na żądanie strony, kompetencji do rozstrzygnięcia sprawy z jednego organu administrującego na drugi). W razie bowiem wyłączenia urzędu skarbowego, sprawę załatwia urząd skarbowy wyznaczony przez izbę skarbową lub urząd skarbowy wyznaczony przez Ministra Finansów.

72. Wyłączenie członka organu kolegialnego

Instytucja wyłączenia członka organu kolegialnego - instytucja ta jest identyczna w swej konstrukcji z instytucją wyłączenia pracownika organu administrującego. Wyłączenie następuje z mocy prawa. Jeżeli w wyniku wyłączenia członków organu kolegialnego organ ten nie może podjąć uchwały z braku quorum, to organ ten traci zdolność prawną do załatwienia sprawy. W takim przypadku sprawę załatwia organ bezpośrednio wyższego stopnia, albo też może on wyznaczyć inny podległy mu organ. Rozwiązanie szczególne (art.27 § 3) - wyznacza minister właściwy ds. administracji (w or.pod. - Minister Finansów).

73. Postanowienie

Postanowienie - art.123 i następne - w toku postępowania organ administracji publicznej wydaje postanowienia. Postanowienia dotyczą poszczególnych kwestii wynikających w toku postępowania, lecz nie rozstrzygają o istocie sprawy, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. Co do zasady postanowienie nie rozstrzyga sprawy

Postanowienie - jest to objaw woli kompetentnego organu administracji publicznej, zakomunikowany stronie lub innym podmiotom i uczestnikom postępowania, podjęty na podstawie przepisów prawa procesowego w trybie, formie i strukturze regulowanych prawem procesowym.

cechy charakterystyczne postanowienia : podstawa prawna (co do zasady jest przepis prawa procesowego, wyjątkowo zaś przepis prawa materialnego), przedmiot (co do zasady nie rozstrzyga istoty sprawy (o prawach i obowiązkach), a wyjątkowo tylko może, krąg adresatów (krąg adresatów jest szerszy: strony, podmioty na prawach, inne podmioty postępowania i uczestnicy postępowania (biegli, świadkowie, osoby trzecie), możliwość zaskarżenia (na postanowienie przysługuje zażalenie w terminie 7 dni od daty doręczenia; ale zażalenie przysługuje tylko wtedy, gdy kodeks tak stanowi.). Postanowienia dzielą się na :

1. postanowienia procesowe sensu stricto (postanowienia ściśle procesowe) - są to postanowienia np. o odroczeniu rozprawy, o ukaraniu grzywną, o wszczęciu postępowania z urzędu, na wniosek organizacji społecznej;

2. postanowienia procesowe mające wpływ na dalszy bieg postępowania - np. zawieszenie postępowania, postanowienie o przywróceniu uchybionego terminu;

3. postanowienia dotyczące istoty sprawy lub uruchamiające skutki materialnoprawne - są to przypadki, kiedy przepisy kodeksu pozwalają na merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy w formie postanowienia. Są to 2 przypadki:

• art.106 § 5 - postanowienie organu współdziałającego,

• art.119 § 1 - postanowienie o zatwierdzeniu ugody.

4. inne postanowienia - których nie można zaliczyć do w/w grup, np.: postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia

Do postanowień stosuje się niektóre przepisy odsyłające kodeksu, dotyczące decyzji: art.107 §2-5 oraz art.109-113; do postanowień, na które przysługuje zażalenie - również art.145-152 oraz art.156-159, z tym że zamiast decyzji, o których mowa w art.149 § 3, art.151 § 1, art.157 § 1 i art. 158, wydaje się postanowienia.

74. Ugoda

Ugoda (art.114-122) - nie stanowi zasadniczej formy załatwienia sprawy; może mieć dwojaką postać: ugody między organem a stroną - nie występuje w kpa i ugody między stronami postępowania zawieranej przed organem i zatwierdzona przez ten organ - regulowana w kpa. W ordynacji podatkowej - ugoda nie została wprowadzona.

1. przesłanki zawarcia przez strony ugody:

1. sprawa administracyjna załatwiana w formie decyzji administracyjnej musi być zawisła przed organem administracji publicznej - porozumienie co do treści ugody i jej zawarcia przed wszczęciem postępowania albo bez wszczęcie postępowania nie wywołują skutków prawnych; ugoda może być zawarta:

• wyłącznie w sprawie administracyjnej załatwianej w formie decyzji administracyjnej,

• ugoda musi być zawarta wyłącznie w czasie trwania postępowania administracyjnego,

2. w sprawie biorą udział co najmniej dwie strony, których interes prawny lub obowiązek jest tego rodzaju, że dopuszcza pomiędzy nimi pertraktacje i ustępstwa co do wyniku sprawy - za ugodowym załatwieniem sprawy przemawia charakter sprawy administracyjnej, który może być przedmiotem ugody, czyli są to sprawy, w których strony mają sporne interesy (prawa lub obowiązki). Ugoda dotyczy sytuacji materialnej stron, a zatem nie jest dopuszczalne zawarcie ugody pomiędzy stroną a podmiotem na prawach strony,

3. zawarcie ugody przyczyni się do uproszczenia lub przyśpieszenia postępowania - uproszczenie dotyczyć może jedynie czynności pertraktacji miedzy stronami co do wyważenia słusznego interesu w sprawie, co też podlega kontroli organy; przyśpieszenie - ugodowe załatwienie sprawy może się przyczynić do przyśpieszenia ostatecznego załatwienia sprawy administracyjnej,

4. ugodowemu załatwieniu sprawy nie sprzeciwia się przepis prawa - zawarcie ugody nie będzie obejściem szczególnych wymagań stawianych rozstrzygnięciu sprawy z racji obowiązku współdziałania organów administrujących,

5. ugoda nie jest wyłączona z mocy przepisów odrębnych - organ musi zawsze ustalić, czy przepis szczególny nie wyłącza dopuszczalności zawarcia ugody,

6. treść ugody nie narusza wymagań interesu społecznego lub słusznego interesu stron

skutki prawne oświadczenia stron o zamiarze zawarcia ugody - art.116 § 1 ustanawia przesłankę dopuszczalności ugody, uzależniając ją od zgodnej woli stron. Organ po złożeniu zgodnego oświadczenia stron ma następujące obowiązki:

1. odracza wydanie decyzji,

2. wyznacza stronom termin do zawarcia ugody - termin ten może być na wniosek stron skrócony lub wydłużony;

Niedotrzymanie przez strony wyznaczonego terminu powoduje podjęcie przez organ przerwanego postępowania w sprawie i jej rozstrzygnięcie decyzją administracyjną. Jeśli zatem strony nie zawarły ugody w wyznaczonym terminie, tracą prawo do jej zawarcia. Mogą jednak wnosić o przywrócenie terminu w trybie określonym w art.58.

Organ orzeka o odroczeniu wydania decyzji i wyznaczeniu stronom terminu zawarcia ugody w formie postanowienia. Na postanowienie to nie służy zażalenie.

Oświadczenie woli stron o zamiarze zawarcia ugody może być przez stronę lub strony może być cofnięte w każdej chwili. Złożenie takiej treści oświadczenia powoduje podjęcie przez organ przerwanego postępowania w sprawie i jej rozstrzygnięcie decyzją.

forma i elementy struktury ugody - ugodę sporządza się w formie pisemnej, zawarcie ugody w formie ustnej jest niedopuszczalne. Elementy struktury ugody: oznaczenie organu, przed którym została zawarta, datę sporządzenia, oznaczenie stron, przedmiot ugody (przedmiot oznacza obowiązek wskazania sprawy, w której zawarta jest ugoda), treść ugody (to rozstrzygnięcie sprawy przez zgodę stron, np. uzyskanie przez jedną ze stron określonego uprawnienia), wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu, podpisy stron, podpis pracownika organu administracji publicznej upoważnionego do sporządzenia ugody. Art.117§2 - organ administracji publicznej utrwala fakt zawarcia ugody w aktach sprawy, w formie protokołu podpisanego przez osobę upoważnioną do sporządzenia ugody.

przesłanka mocy prawnej ugody - warunkiem mocy prawnej ugody jest jej zatwierdzenie przez organ administracji publicznej, przed którym została zawarta (art.118§1). Zatwierdzenie ugody to władczy objaw woli organu administracyjnego, niezależny od samej ugody, stanowiący ustawowy wymóg jej ważności. Ugoda nie zatwierdzona nie wywiera żadnych skutków prawnych i nie wchodzi do obrotu prawnego.

Jeżeli ugoda dotyczy kwestii, których rozstrzygnięcie wymaga zajęcia stanowiska przez inny organ, to organ administracji publicznej właściwy do załatwienia sprawy będącej przedmiotem ugody, występuje do innego organu o zajęcie stanowiska, zawiadamiając o tym strony. Zawarcie ugody może nastąpić po zajęciu stanowiska przez ten organ (art.118§2).

kryteria odmowy zatwierdzenia ugody:

1. ugoda została zawarta z naruszeniem prawa - naruszenie przepisów prawa obejmuje zarówno naruszenie przepisów prawa materialnego (przejawiać się będzie takim ukształtowaniem treści ugody, która jest sprzeczna z tymi przepisami) jak i przepisów prawa procesowego (przejawiać się będzie w naruszeniu trybu, formy ugody i elementów struktury ugody),

2. ugoda nie uwzględnia stanowiska organu współdziałającego

3. ugoda narusza interes społeczny - organ, zgodnie z zasadą ogólną uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu stron, obowiązany jest zatem ocenić treść ugody z punktu widzenia ochrony interesu społecznego,

4. ugoda narusza słuszny interes strony - nie można bowiem wyłączyć sytuacji, że strona w wyniku błędnej oceny stanu faktycznego, czy stanu prawnego, wyrazi zgodę na taką treść ugody, która będzie naruszać jej słuszny interes.

forma zatwierdzenia albo odmowy zatwierdzenia ugody (art.119) - organ administracji publicznej zatwierdza bądź odmawia zatwierdzenia ugody w formie postanowienia, na które służy zażalenie. Postanowienie to powinno być wydane w ciągu 7 dni od dnia zawarcia ugody. Dzień zawarcia ugody jest dniem sporządzenia ugody. W razie bezczynności organu strony mogą podjąć obrony swoich praw.

Art.119§2 - reguluje skutki prawne zawarcia ugody w postępowaniu odwoławczym. Postępowanie odwoławcze może być wyłącznie wszczęte przez wniesienie odwołania od decyzji nieostatecznej, która weszła do obrotu prawnego, a zatem po jej doręczeniu lub ogłoszeniu. W przypadku, gdy ugoda została zawarta w toku postępowania odwoławczego, z dniem, w którym stało się ostateczne postanowienie zatwierdzające ugodę, traci moc decyzja organu I instancji, o czym zamieszcza się wzmiankę w tym postanowieniu. Ze sformułowania „traci moc decyzja organu I instancji” wynika, że następuje to z mocy prawa, bez potrzeby wydania decyzji

Art.119§3 - łącznie z postanowieniem zatwierdzającym ugodę doręcza się stronom odpis ugody - oryginał ugody pozostaje w aktach sprawy.

wykonalność ugody (art.120) - ugoda staje się wykonalna:

1. z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się wykonalne -wykonalność ugody oznacza zarówno dobrowolne wykonanie, jak i przymusowe na drodze postępowania egzekucyjnego w administracji.

2. organ administracji publicznej, przed którym została zawarta ugoda, potwierdza jej wykonalność na egzemplarzu ugody - warunkiem zatem podjęcia wykonania ugody jest uzyskanie potwierdzenia wykonalności; powinno być udzielone zarówno na oryginale ugody, jak i jej odpisach doręczonych stronom.

skutki prawne ugody (art.121) -zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki prawne, jak decyzja wydana w toku postępowania. Zatwierdzona ugoda, tak jak decyzja, wywołuje podwójny skutek:

1. skutek materialnoprawny - wyrażający się w nadaniu, odebraniu, zmianie zakresu uprawnienia stron lub też nałożeniu, zmianie zakresu obowiązków ciążących na stronie; zatwierdzona ugoda jest formą kształtowania treści stosunku materialnoprawnego;

2. skutek procesowy - polegający na przerwaniu stosunku procesowego pomiędzy organem orzekającym w sprawie a stroną; zatwierdzona ugoda jest formą zakończenia postępowania w danej instancji.

• Doręczenie stronom odpisu ugody wraz z postanowieniem o jej zatwierdzeniu powoduje związanie nią stron i organu administrującego na mocy art.110. Ugoda będzie korzystać z domniemania prawidłowości, które rozciągać się będzie również na postanowienie o jej zatwierdzeniu.

odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących decyzji (art.122) - w sprawach nieuregulowanych do ugody i postanowienia w sprawie jej zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące decyzji

1. w sprawach nieuregulowanych - zastosowanie zatem mają zasady ogólne postępowania, przepisy o właściwości organu administracji publicznej, o stronie, przepisy dotyczące postępowania dowodowego, tryb rektyfikacji decyzji.

2. w sprawach regulujących nadzwyczajne tryby postępowania - w tych trybach podlega weryfikacji postanowienie o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia ugody; na postanowienie o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia ugody służy zażalenie (art.119§1), a zatem podlega ono weryfikacji w trybie wznowienia postępowania oraz w trybie stwierdzenia nieważności.

75. Rozstrzygnięcie merytoryczne

Rozstrzygnięcie merytoryczne - to inaczej decyzja merytoryczna. Istnieją bowiem dwa rodzaje decyzji administracyjnej: merytoryczna i niemerytoryczna. Każda decyzja ma charakter procesowy, ale tylko decyzja merytoryczna ma charakter materialny.

Decyzja merytoryczna - to taka decyzja, która rozstrzyga sprawę co do jej istoty. Każda decyzja merytoryczna ma ten skutek i jest to tzw. skutek materialny. Skutek materialny decyzji administracyjnej, czyli rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach, czyli rozstrzygnięcie istoty sprawy. Każda decyzja merytoryczna ma również skutek procesowy i ten skutek procesowy przejawia się w tym, o czym mówi art.104 §2 w końcówce: „zakończenie sprawy w danej instancji”. Skutek procesowy decyzji administracyjnej polega na tym, że kończy sprawę w danej instancji.

76. Dewolutywność środków zaskarżenia

Dewolucja - jest to przeniesienie - na żądanie strony - kompetencji do rozstrzygnięcia sprawy z jednego organu administracyjnego na drugi. Dewolutywność środków zaskarżenia - są to środki zaskarżenia, które powodują przesunięcie sprawy do wyższej instancji. Na podstawie tego kryterium, tj. kryterium przesunięcia kompetencji do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia na wyższą instancję, wyróżniamy środki zaskarżenia bezwzględnie dewolutywne, tj. takie, które zawsze przesuwają sprawę do wyższej instancji; środki zaskarżenia względnie dewolutywne, tj. takie, które powodują przesunięcie sprawy do wyższej instancji tylko w razie nieuwzględnienia ich przez I instancję; środki zaskarżenia niedewolutywne, które rozpatrywane są przez organ wydający zaskarżone rozstrzygnięcie.

77. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy

Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy jest środkiem zaskarżenia, który służy od decyzji wydanej przez naczelne (centralne) organy administracji rządowej. Jednoinstancyjność postępowania przed tymi organami była uzasadniona tym, że na naczelnych (centralnych) organach administracji rządowej kończy się tok instancji administracyjnych i brak jest organu, któremu można byłoby powierzyć kompetencję do rozpatrywania odwołań. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy jest to środek zaskarżenia oparty na konstrukcji niedewolutywności. Strona niezadowolona z decyzji naczelnego (centralnego) organu administracji państwowej może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy i wniosek ten stanowi podstawę ponownego postępowania w tej samej sprawie.

Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy służy także jako środek zaskarżenia od decyzji wydanej w I instancji przez samorządowe kolegium odwoławcze w sprawach należących do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego. Jest ono oparte na dążeniu do zagwarantowania szerokiej samodzielności organom samorządu terytorialnego.

Do wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.

W postępowaniu podatkowym nie ma instytucji wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, ale od decyzji Ministra Finansów i samorządowych kolegium odwoławczego służy odwołanie.

78. Umorzenie postępowania

Umorzenie postępowania (art.105) - gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania. Organ administracji publicznej może umorzyć postępowanie:

• jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony,

• oraz gdy nie jest to sprzeczne z interesem społecznym

Instytucje umorzenia - mamy do czynienia z następującym instytucjami umorzenia:

1. obligatoryjne - art.105 §1 kpa- instytucja, która umożliwia zakończenie postępowania w sposób procesowy w sytuacji, gdy jego prowadzenie jest bezprzedmiotowe z uwagi na przeszkody o charakterze trwałym (tym się różni od zawieszenia, które jest o charakterze nietrwałym). Umorzenie następuje z urzędu. Bezprzedmiotowość postępowania - jest to sytuacja, gdy brak jest elementu przedmiotowego albo podmiotowego, lub gdy strona wycofa wniosek.

Postępowanie będzie bezprzedmiotowe (element przedmiotowy) wtedy, gdy:

• strona występuje o rozstrzygnięcie co do samego prawa (co do zasady), gdy przepis pozwala tylko na przyznanie konkretnie oznaczonego uprawnienia

• sprawa ma charakter cywilny

• nie istnieje w znaczeniu prawnym przedmiot rozstrzygnięcia

Postępowanie będzie bezprzedmiotowe (element podmiotowy) wtedy, gdy:

• postępowanie prowadzone przez organ uznany w rozstrzygnięciu sporu kompe

tencyjnego za niewłaściwy w sprawie,

• śmierć strony - w przypadku, gdy postępowanie się toczy w sprawie praw lub

obowiązków osobistych, które nie przechodzą na następców prawnych.

Postanowienie o umorzeniu postępowania następuje w formie decyzji.

2. fakultatywne - art.105 §2 kpa - wystarczy wniosek strony, a organ może ale nie musi umorzyć postępowanie. Nie jest potrzebna bezprzedmiotowość. Wniosek ten może być uwzględniony wtedy, gdy:

1. nie sprzeciwiają się temu inne strony,

2. gdy nie jest to sprzeczne z interesem społecznym.

Skutki prawne umorzenia - umorzenie postępowania na mocy art. 105§2 (fakultatywne) nie różni się w skutkach prawnych od umorzenia na mocy art.105§1 (obligatoryjnego), albowiem w obu przypadkach ma miejsce bezprzedmiotowość postępowania., z tym tylko zastrzeżeniem, że umorzenie obligatoryjne odnosi się do przypadków zobiektywizowanych, a umorzenie fakultatywne odnosi się do sytuacji, w której strona postępowania odstępuje od żądania rozstrzygnięcia decyzją o istocie sprawy, dotyczącej jej interesu prawnego lub obowiązku.

79. Ostateczność decyzji administracyjnej

Ostateczność decyzji administracyjnej - decyzje , od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych. Decyzje stają się ostateczne wtedy, kiedy nie mają odwołania. Odwołanie nie służy wtedy, kiedy sprawa przejdzie administracyjny tok instancji, czyli wtedy, kiedy było wszczęte postępowanie i zakończone decyzją administracyjną, było odwołanie i została wydana decyzja ostateczna przez II instancję, a także wtedy, kiedy po bezskutecznym upływie 14 dniowego terminu na odwołanie nie wniesiono odwołania (staje się ostateczna po 14 dni, bo uchybiono terminowi. Dotyczy to także postanowień. Taka decyzja jest niewzruszalna. Ze względów szczególnych takie decyzje mogą być wzruszone w nadzwyczajnym trybie postępowania. Są 3 tryby nadzwyczajnego postępowania.

80. Współuczestnictwo formalne

Współuczestnictwo formalne jest to postępowanie łączne (art.62). Jest to postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony w sprawach, w których prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz z tej samej podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ administracji publicznej.

81. Funkcje prawa o postępowaniu administracyjnym

Rozpatrując funkcje prawa o postępowaniu administracyjnym i prawa o postępowaniu sądowoadministracyjnym w płaszczyźnie społecznie pożądanych efektów działania przyjmuje się, że prawo to pełni 2 podstawowe funkcje: ochronną i porządkującą oraz funkcję instrumentalną.

1. funkcja ochronna - przejawia się w ochronie interesu indywidualnego oraz ochronie interesu społecznego.

a) funkcja ochronna interesu indywidualnego przejawia się dwojako:

• funkcja ochronna prawa o postępowaniu - polega na tym, że prawo reguluje sytuację prawną strony, a zatem określa jej prawa i obowiązki. Uregulowanie przez prawo o postępowaniu sytuacji prawnej strony uniezależnia ją w zakresie podejmowania obrony swoich interesów od dobrej lub złej woli organu prowadzącego postępowanie. Kpa już w zasadach ogólnych określa sytuację prawną strony przez przyznanie jej prawa do czynnego udziału w postępowaniu, a następnie w przepisach szczególnych precyzuje prawa i obowiązki strony w tym zakresie.

• funkcja ochronna interesu indywidualnego - przejawia się w nałożeniu na organy administracji publicznej obowiązku uwzględniania interesu indywidualnego z urzędu. Strona w postępowaniu administracyjnym, w związku z obowiązywaniem zasady prawdy obiektywnej, która na organ administracji publicznej, a nie na strony, nakłada obowiązek ustalenia stanu faktycznego sprawy, ma prawo, a nie obowiązek uczestniczenia w postępowaniu, poza wypadkami, gdy zostanie wezwana do udziału w podejmowanych czynnościach. W postępowaniu .podatkowym na stronę mogą być nałożone obowiązki, a jej udział w czynnościach jest obwarowany karą porządkową i możliwością obciążenia kosztami postępowania. Organ z urzędu jest obowiązany chronić interesu strony. Obowiązek ten jest ustanowiony już w zasadach ogólnych (art.7 kpa), a skonkretyzowany przepisami szczegółowymi.

b) funkcja ochronna interesu społecznego przejawia się w wielu instytucjach procesowych. Do nich zaliczamy:

• nałożenie na organy administracji publicznej obowiązku uwzględniania interesu społecznego (art.7 kpa)

• wprowadzenie instytucji udziału w postępowaniu organizacji społecznych na prawach strony,

• ograniczenie praw jednostki ze względu na interes społeczny (np.: wprowadzenie wyjątków od zasady refirmationis in peius),

• dopuszczalność eliminowania z obrotu prawnego decyzji prawidłowych lub dotkniętych wadą niekwalifikowaną ze względu na interes społeczny (art.154,155 kpa), a w postępowaniu podatkowym ze względu na interes publiczny.

Celem postępowania administracyjnego jest zapewnienie realizacji praw i prawnie chronionych interesów obywateli pozostających w zgodzie z interesem społecznym. Istnieją 3 możliwości w relacjach zachodzących pomiędzy interesem indywidualnym a interesem społecznym:

1. mogą się one pokrywać, identyfikować,

2. interes indywidualny może być społecznie obojętny,

3. interesy te są sprzeczne, nawzajem się znoszą.

Zgodnie zasadą z art.7 kpa - organ działający na podstawie przepisów prawa materialnego, przewidujących uznaniowy charakter rozstrzygnięcia, jest obowiązany załatwić sprawę w sposób zgodny ze słusznym interesem obywatela, jeśli nie stoi temu na przeszkodzie interes społeczny ani nie przekracza to możliwości organu administracji wynikających z przyznanych mu uprawnień i środków. Prawo o postępowaniu administracyjnym wyłącza dowolność działania organów administracji publicznej przez nałożenie na te organy obowiązku ustalenia stanu faktycznego zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej i zamieszczenia w decyzji uzasadnienia faktycznego, jak i prawnego, co podlega kontroli sądu administracyjnego.

W sferze porządku prawnego funkcja ochronna przejawia się w zawarciu w prawie o postępowaniu systemu prewencyjnych i represyjnych gwarancji praworządności działania organów administracji państwowej.

• Do gwarancji prewencyjnych należy zaliczyć wszystkie instytucje procesowe służące ustaleniu stanu faktycznego sprawy, zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej jako podstawy zastosowania odpowiedniej normy prawa materialnego, i wywiedzeniu na podstawie tych dwóch przesłanek prawidłowej decyzji.

• Do gwarancji represyjnych należy zaliczyć całokształt instytucji procesowych, które mają na celu wyeliminowanie z obrotu prawnego wadliwych decyzji lub postanowień.

2. funkcja porządkująca - funkcja prawa o postępowaniu w płaszczyźnie społecznie pożądanych efektów działania. Prawo o postępowaniu regulując ciąg czynności procesowych, wyznaczając kolejność czynności procesowych, porządkuje działalność organów i wszystkich pozostałych podmiotów postępowania. Prawo to, nakładając obowiązek podjęcia określonych czynności, ma także istotne znaczenie dla zagwarantowania jednolitości działania organów orzekających i to niezależnie od rodzaju sprawy będącej przedmiotem postępowania.

3. funkcja instrumentalna - przejawia się w tym, że kształtuje się proces tak, aby stał się sprawnym narzędziem działania organów orzekających w osiągnięciu celu procesu. Prawo o postępowaniu kształtuje również ten ciąg czynności właśnie instrumentalnie, jako celowe i skuteczne narzędzie, bo dopiero wtedy staje się możliwe osiągnięcie celu procesu.

82. Rozwój procesowego prawa administracyjnego w Polsce

Rozwój postępowania administracyjnego w Polsce . Polska należała do tych nielicznych państw, które już w okresie międzywojennym skodyfikowały całą procedurę administracyjną. Na procedurę składały się:

1. rozporządzenie Prezydenta RP z 22.03.1928 r. o postępowaniu administracyjnym

2. rozporządzenie Prezydenta RP z 22.03.1928 r. o postępowaniu przymusowym w administracji

3. rozporządzenie Prezydenta RP z 22.03.1928 r. o postępowaniu karno administracyjnym

Te trzy rozporządzenia obowiązywały w okresie międzywojennym Zgodnie z Konstytucją Marcową powołano od 1921 r. Trybunał Administracyjny (najwyższy trybunał administracyjny - sąd administracyjny) za wzorem trybunału w Wiedniu. Po II wojnie światowej powstał problem co ma obowiązywać. W Polsce przyjęto zasadę, że obowiązują demokratyczne ustawy, czyli nadal obowiązują te trzy procedury administracyjne, gdyż uznano, że są one demokratyczne. W 1948 r. nastąpiło zjednoczenie PPR i PPS i powstała PZPR. W 1950 r. wprowadzono system rad narodowych. Zniesiono samorząd (starostwo, wojewodę) i te rozporządzenia nie były adekwatne do nowej rzeczywistości. Po II wojnie światowej zasady przyjęte w tych kodyfikacjach nie odpowiadały nowym strukturom (centralizm demokratyczny) oraz budowie ustroju „sprawiedliwości społecznej. W tym okresie przyjęto zasadę, że budowa nowego ustroju ma charakter rewolucyjny. Ustawy a szczególnie kodyfikacje hamują rozwój tego nowego ustroju, dlatego też w tym okresie w ustawodastwie można było zaobserwować tzw. dekodyfikację. Decydowała Warszawa, plany (6-letnie, później 5-letnie) oraz partia. W 1950 r. Wydano 2 podstawowe ustawy: ustawa o systemie rad narodowych, która wprowadzała centralizm demokratyczny, zniosła samorząd terytorialny. W ślad za tym w grudniu 1950 r. Rada Państwa i Rada Ministrów uchwaliła uchwałę o skargach, wnioskach obywatelskich, krytyce prasowej mas pracujących. Ta uchwała nie uchyliła rozporządzeń z 1928 r., natomiast wprowadziła uproszczone postępowanie administracyjne w sprawie skarg. Każdy na każdą czynność mógł wnieść skargę. Skarga powinna być rozpatrzona i załatwiona na szczeblu gromady w ciągu 1 miesiąca, na szczeblu powiatu - w ciągu 2 miesięcy, na szczeblu wojewódzkim - w ciągu 3 miesięcy. Po 1950 r. Powstał więc problem co obowiązuje w zakresie postępowania administracyjnego czy rozporządzenie Prezydenta z 1928 r., czy uchwała z grudnia 1950 r. Nie było wówczas sądu administracyjnego, ponieważ nie reaktywowano sądu administracyjnego. Nie było więc fachowych sędziów, którzy by autorytatywnie rozstrzygnęli co obowiązuje. W 1955 r.prof. Marian Cinerman z Poznania w podręczniku zaproponował, że uchwała obowiązuje urzędników a obywateli obowiązuje rozporządzenie Prezydenta. W praktyce jednak powszechnie stosowano tylko uchwałę. Zasadnicza zmiana nastąpiła w 1960 r. Po 2 latach dyskusji nad projektem nowego KPA Sejm uchwalił KPA. W tej ustawie wprost uchylono uchwałę z 1950 r. I rozporządzenie w zakresie postępowania z 1928 r. Natomiast w zakresie egzekucji wydano nową ustawę w 1966 r.. W 1950 r. wydano ustawę o kolegiach.

Ustawa z 1960 r. należała do jednych z lepszych kodyfikacji tego działu praca. Zawierała szereg koncepcji i konstrukcji proceduralnoprawnych oryginalnych, np.: po raz pierwszy w Polsce wyodrębniono zasady ogólne postępowania administracyjnego (12 zasad, dzisiaj jest ich 15), zsynchronizowano udział prokuratora i instytucji skarg i wniosków z ogólnym postępowaniem administracyjnym, wprowadzono nową konstrukcję podmiotów na prawach strony, przewidziano udział organizacji społecznych w postępowaniu administracyjnym oraz dostosowano przepisy kpa do nowych struktur administracji. Mankamenty: brak sądownictwa administracyjnego, wadliwie uregulowano w kpa koncepcję milczenia administracji oraz nieważną decyzję. Nowela z 1980 r. reaktywowała Naczelny Sąd Administracyjny, wprowadziła nowe zasady, wydawanie zaświadczeń. Nowela w 1990 r. dostosowała kpa do samorządu terytorialnego. W 1995 r. wyodrębnienie w oddzielnej ustawie NSA. W 1997 r. - wyodrębnienie ordynacji podatkowej. W grudniu 1998 r. istotne zmiany do kpa.

83. Postępowanie administracyjne a sądowoadministracyjne

1. Przez pojęcie postępowania administracyjnego będziemy rozumieć regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy administrujące oraz inne podmioty postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej w formie decyzji administracyjnej, jak i ciąg czynności procesowych podjętych w celu weryfikacji decyzji administracyjnej.

W postępowaniu administracyjnym wyróżniamy 2 tryby postępowania:

1. postępowanie główne - przedmiotem jego jest rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej w trybie i formie przewidzianych przez przepisy prawa procesowego, zgodnie z przepisami prawa materialnego (rozstrzygnięcie merytoryczne sprawy administracyjnej). W ramach postępowania głównego możemy wyróżnić postępowanie:

• toczące się przed organem I instancji

• toczące się przed organem II instancji - w razie wniesienia odwołania przez legitymowane podmioty postępowania administracyjnego

2. postępowanie nadzwyczajne (nadzwyczajne tryby postępowania - przedmiotem tego postępowania jest przeprowadzenie weryfikacji decyzji wydanej w postępowaniu głównym. Postępowanie nadzwyczajne ma charakter służebny, albowiem byt prawny tych postępowań jest uzależniony od uprzedniego przeprowadzenia postępowania głównego, zakończonego wydaniem ostatecznej decyzji, a istotą postępowań nadzwyczajnych jest stworzenie gwarancji represyjnych zrealizowania celu postępowania głównego - wydanie decyzji w pełni prawidłowej. Na system nadzwyczajnych trybów postępowania uregulowanych w kpa składają się:

• postępowanie w sprawie wznowienia postępowania - celem jego jest stworzenie możliwości prawnej ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej zakończonej decyzją ostateczną, jeśli postępowanie, w którym ona zapadła, było dotknięte kwalifikowaną wadliwością procesową wyliczoną wyczerpująco w art.145§1 i art.145a §1. Tryb ten stosuje się odpowiednio do postanowień.

• postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji - celem jego jest ustalenie, czy decyzja nie jest dotknięta kwalifikowaną wadą, przede wszystkim materialnoprawną, wyliczoną wyczerpująco w art.156§1, powodującą jej nieważność. Postępowanie to w razie ustalenia, że decyzja jest dotknięta wadą powodującą jej nieważność, kończy się w zasadzie wyeliminowaniem decyzji z obrotu prawnego, bez merytorycznego rozstrzygania sprawy administracyjnej, do której odnosiła się weryfikowana decyzja. Tryb ten stosuje się odpowiednio do postanowień.

• postępowanie w celu uchylenia, zmiany decyzji prawidłowej bądź dotkniętej wadami niekwalifikowanymi - w przypadku wystąpienia wskazanych przepisami przesłanek

• W postępowaniu głównym, jak i w postępowaniach nadzwyczajnych wyróżniamy 3 stadia

• stadium wstępne - obejmujące czynności wszczęcia postępowania oraz czynności procesowe mające na celu zbadanie dopuszczalności wszczęcia postępowania w określonej sprawie;

• stadium postępowania wyjaśniającego - obejmujące ciąg czynności procesowych, których celem jest ustalenie stanu faktycznego sprawy, dającego podstawę do zastosowania normy prawa materialnego;

• stadium podjęcia decyzji rozstrzygającej sprawę będącą przedmiotem postępowania.

2. Przez pojęcie postępowania sądowoadministracyjnego będziemy zaś rozumieli regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych sądu administracyjnego i innych podmiotów tego postepowania podjętych w celu rozstrzygnięcia sporu o zgodność z prawem czynności prawnej bądź zaniechania czynności prawnej przez organ administrujący.

W postępowaniu sądowoadministracyjnym (stosownie do podziału środków zaskarżenia na zwyczajne i nadzwyczajne) wyróżniamy również 2 tryby postępowania:

1. tryb postępowania główny - jest podejmowany na podstawie skargi uprawnionego podmiotu w celu zbadania zgodności zaskarżonej czynności prawnej organu administrującego z prawem.

2. tryby postępowań nadzwyczajnych - celem jest weryfikacja orzeczenia śądu administracyjnego. Do nadzwyczajnych trybów postępowania będzie należało wznowienie postępowania śądowoadministracyjnego, które będzie miało miejsce wtedy, gdy ujawnią się przesłanki wymienione w kpc, jak również rewizja nadzwyczajna, która w praktyce zmierza do tego samego celu co wznowienie postępowania, chociaż jest środkiem nadzoru jurysdykcyjnego sprawowanego przez SN.

W postępowaniu sądowoadministracyjnym wyróżniamy 3 stadia:

• stadium wstępne - NSA bada prawidłowość wniesienia skargi, a więc zachowania terminu, co pozwala na nadanie jej dalszego biegu, a następnie przesyła odpis skargo organowi administracji publicznej, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy; zobowiązuje go do udzielenia odpowiedzi i nadesłania jej wraz z aktami sprawy w ustalonym terminie.

• postępowanie rozpoznawcze - obejmuje ciąg czynności procesowych związanych z badaniem zgodności z prawem zaskarżonego działania lub bezczynności organu administracji publicznej

• podjęcie orzeczenia - w którym NSA albo formułuje zwrot stosunkowy o zgodności /niezgodności zaskarżonego aktu lub czynności z prawem, albo też podejmuje rozstrzygnięcie o charakterze procesowym, którym kończy postępowanie (np.: umarzając postępowanie sądowoadministracyjne).

84. Procesowe skutki kontroli przez organ administrujący wykonania decyzji przez strony.

Decyzja administracyjna stanowi jedną z form prawnych, w której realizują swoje zadania organy administracji państwowej, organy samorządu terytorialnego i inne organy administrujące, dlatego też organy te są obowiązane czuwać nad prawidłową realizacją ich decyzji przez strony, do których były adresowane.

Jeżeli decyzja nakłada na stronę obowiązek, to zagwarantowanie jej realizacji może nastąpić (w razie potrzeby) w drodze zastosowania przymusu państwowego, głównie przez wdrożenie postępowania egzekucyjnego.

Jeżeli chodzi zaś o decyzje przyznające uprawnienia stronie, to wykonanie tych decyzji nie wymaga stosowania przymusu państwowego. Strona jednak musi realizować swoje uprawnienia zgodnie z prawem i dlatego też organy wydające decyzję mają kompetencje do kontroli realizacji tych decyzji. Organ administracyjny może uchylić lub zmienić decyzję tworzącą prawa na mocy przepisów szczególnych do których kpa odsyła w art.163.

Zgodnie z art.162§1 kpa organ administracji publicznej, który wydał decyzję w I instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli decyzja:

1. stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie wygaśnięcia takiej decyzji nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społeczny lub w interesie strony - zasadniczą przesłanką stwierdzenia wygaśnięcia decyzji jest jej bezprzedmiotowość, która powstała już po jej wydaniu; art.162§1 pkt1 reguluje dwie odrębne sytuacje, są w nim dwa odrębne przepisy:

• pierwszy z nich stanowi, że organ I instancji stwierdza wygaśnięcie mocy prawnej decyzji, która stała się bezprzedmiotowa i czyni to z wyraźnego nakazu przepisu prawa; Przepis pierwszy nie zmienia istniejącego stanu prawnego, bo odsyła do przepisów szczególnych nakazujących stwierdzenie wygaśnięcia mocy prawnej decyzji.

• przepis drugi stanowi zaś, że organ I instancji stwierdza wygaśnięcie mocy prawnej decyzji, która stała się bezprzedmiotowa, a czyni to z uwagi na wymaganie interesu społecznego lub interesu strony; Przepis drugi stanowi samoistną materialnoprawną podstawę do stwierdzenia wygaśnięcia mocy prawnej decyzji.

2. została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku - art.162§1 pkt2 - chodzi o sytuację, gdy wydano decyzję z dodaniem do niej warunku rozwiązującego, uzależniającego skutki prawne decyzji od zdarzenia przyszłego i niepewnego.

Poza instytucją stwierdzenia wygaśnięcia mocy prawnej decyzji do przepisów kpa wprowadzono podstawę prawną do uchylenia decyzji, „jeżeli została ona wydana z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności, a strona nie dopełniła tych czynności w oznaczonym terminie” (art.162§2). W tym przypadku chodzi o dodanie do decyzji zlecenia, które samo bezpośrednio nie wpływa na ważność i prawne skutki decyzji, ale jego wykonanie albo zaniechanie wykonania waży na ocenie prawidłowości korzystania z uprawnień lub realizowania obowiązków, o których rozstrzygnięto w decyzji.

Organ, stwierdzając wygaśnięcie mocy prawnej decyzji jest obowiązany przeprowadzić postępowanie rozpoznawcze zgodnie z przepisami kpa o postępowaniu w I instancji. Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji lub uchylenie decyzji następuje przez wydanie decyzji, która nie może być następnie poddana weryfikacji w toku instancji na skutek odwołania strony.

W postępowaniu podatkowym podstawy stwierdzenia wygaśnięcia decyzji reguluje art.258§1 op. Organ podatkowy, który wydał decyzję w I instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli:

1. stała się bezprzedmiotowa,

2. została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku,

3. strona nie dopełniła przewidzianych w tej decyzji lub w przepisach prawa podatkowego warunków uprawniających do skorzystania z ulg,

4. strona nie dopełniła określonych w przepisach prawa podatkowego warunków uprawniających do skorzystania z ryczałtowych form opodatkowania,

5. strona nie dotrzymała terminu płatności określonego w decyzji o odroczeniu terminu płatności podatku

Organ podatkowy stwierdza również wygaśnięcie decyzji w części, jeżeli w przypadku rozliczenia zaległości podatkowej na raty strona nie dotrzymała terminu płatności raty.

Organ podatkowy uchyla decyzję, jak i stwierdza wygaśnięcie decyzji, po przeprowadzeniu postępowania w I instancji, w formie decyzji, na podstawie przepisów op. Decyzja ta wywołuje skutki prawne od dnia doręczenia decyzji, w której wygaśnięcie się stwierdza.

85. Przesłanki dopuszczalności wniesienia skargi do NSA

Dopuszczlność skargi do NSA jest ograniczona 2 przesłankami: wyczerpaniem środków odwoławczych oraz tym, że nie toczy się postępowanie w celu zmiany, uchylenia lub stwierdzenia nieważności aktu albo innej czynności. Przesłanki dopuszczalności wniesienia skargi do NSA, to:

1. wyczerpanie środków odwoławczych - skargę można wnieść po wyczerpaniu środków odwoławczych, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. Przez wyczerpanie środków odwoławczych należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek odwoławczy przewidziany w ustawie. Ze względu na konstrukcję, pojęciem środki odwoławcze należy objąć wyłącznie odwołanie i zażalenie, wyłączając nadzwyczajne środki zaskarżenia (żądanie wznowienia postępowania, żądanie stwierdzenia nieważności decyzji). SN ustalił zasadę prawną: od decyzji organu administracji państwowej uchylającej decyzję organu I instancji i przekazującej sprawę do ponownego rozpoznania nie przysługuje skarga do NSA. Przesłanka wyczerpania środków odwoławczych nie dotyczy prokuratora oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. Przesłanka wyczerpania możliwości obrony przed organami administracji publicznej obowiązuje co do zaskarżenia do NSA pozostałych form działania lub bezczynności tych organów. Jeżeli ustawa nie przewiduje środków odwoławczych w sprawie będącej przedmiotem skargi, należy przed wniesieniem jej do sądu zwrócić się do właściwego organu z wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa. Skarga wówczas może być wniesiona po upływie 30 dni od dnia doręczenia wezawania.

2. niekonkurencyjność drogi sądowej z drogą administracyjną - zgodnie z art.35 ust 4 ustawy o NSA, do sądu administracyjnego nie można wnieść skargi, jeśli toczy się postępowanie w celu zmiany, uchylenia lub stwierdzenia nieważności aktu albo innej czynności.

86. Przesłanki dopuszczalności wznowienia postępowania

• Wznowienie postępowania jest instytucją procesową stwarzającą prawną możliwość ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej zakończonej decyzją ostateczną, jeżeli postępowanie, w którym ona zapadła, było dotknięte kwalifikowaną wadliwością procesową wyliczoną wyczerpująco w przepisach prawa procesowego.

• Instytucja wznowienia postępowania ma charakter mieszany, bo występują w niej elementy charakterystyczne dla środka zaskarżenia decyzji, jej odwołalności i środka nadzoru. Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony (jako środek zaskarżenia).

• Kpa i op opierają dopuszczalność wznowienia postępowania na 2 przesłankach: rozstrzygnięcie sprawy decyzją ostateczną i wystąpienie jednej z przesłanek występujących w art. 145§1 kpa a w postępowaniu podatkowym w art.240 § 1 op.

• ostateczność decyzji administracyjnej - jako przesłanka dopuszczalności wznowienia postępowania jest uzasadniona niekonkurencyjnością środków zaskarżenia i dróg weryfikacji decyzji administracyjnej.

• wyczerpujące wyliczenie podstaw w art.145 §1 kpa (art.240 § 1 op) - wznawia się postępowanie, jeżeli:

1. dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe - wznowienie na tej podstawie następuje wtedy, gdy występują łącznie 3 przesłanki:

• w postępowaniu dowodowym prowadzonym w danej sprawie skorzystano z fałszywego dowodu (może polegać na przyjęciu fałszywych zeznań świadków, fałszywej opinii biegłego, na posłużeniu się podrobionym dokumentem itp.);

• sfałszowanie dowodu musi być stwierdzone orzeczeniem sądu lub innego organu; (2 wyjątki od tej zasady: 1 - sfałszowanie dowodu jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest nieodzowne z wyższych racji, tzn. gdy w ten sposób uniknie się niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia ludzkiego albo zapobiegnie się poważnej szkodzie dla interesu społecznego; 2 - gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte wskutek przedawnienia lub innych prawnie określonych przyczyn, np.: abolicja, amnestia);

• fałszywy dowód był podstawą ustalenia okoliczności faktycznych istotnych w danej sprawie.- chodzi o fakty dotyczące bezpośrednio danej sprawy będącej przedmiotem postępowania i mają znaczenie prawne dla jej rozstrzygnięcia.

2. wydanie decyzji w wyniku przestępstwa - pojęcie przestępstwa obejmuje wszelkie przestępstwa, a zatem wszelkie przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości i przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów. Wznowienie postępowania na tej podstawie jest dopuszczalne, jeżeli łącznie zostaną spełnione 3 przesłanki:

• musi mieć miejsce fakt popełnienia przestępstwa,

• fakt popełnienia przestępstwa jest stwierdzony prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu (wyjątki są identyczne jak wyżej),

• pomiędzy wydaniem decyzji a popełnieniem przestępstwa istnieje związek przyczynowy -

3. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu - ta podstawa opiera się na 2 przesłankach:

• nie branie udziału strony w postępowaniu - obejmuje zarówno przypadki, gdy strona w ogóle nie brała udziału w postępowaniu, jak również i te, gdy nie brała ona udziału w istotnych czynnościach przygotowawczych. Przez udział w postępowaniu należy rozumieć udział stron w całym ciągu czynności przygotowawczych postępowania administracyjnego, prowadzonych przez organ administrujący.

• brak winy strony - będzie to miało miejsce wtedy, gdy nie dopuszczono strony do uczestnictwa w postępowaniu bądź wprawdzie stronę prawidłowo zawiadomiono o wszczęciu postępowania i jego czynnościach, ale nie mogła ona wziąć udziału w nich z powodu przeszkód nie do przezwyciężenia. Jeżeli zaś prawidłowo zawiadomiona strona zrezygnuje z udziału w postępowaniu, to nie ma ona podstaw do żądania wznowienia postępowania. Niedopuszczenie strony do uczestnictwa w postępowaniu będzie występować w 4 przypadkach:

1. gdy o wszczęciu postępowania na wniosek strony organ nie zawiadamia pozostałych stron i prowadzi postępowanie bez ich udziału,

2. gdy o wszczęciu postępowania z urzędu organ nie zawiadamia wszystkich stron w sprawie,

3. gdy organ zawiadamia strony o wszczęciu postępowania, ale następnie nie wzywa ich do udziału w czynnościach przygotowawczych albo wbrew przepisom prawa nie zapewnia im aktywnego udziału w postępowaniu,

4. gdy organ I instancji nie zawiadamia którejś ze stron o wniesieniu odwołania przez pozostałe strony (podmiotach na prawach stron) i postępowanie odwoławcze toczy się bez udziału strony albo prowadzi się bez udziału strony postępowanie w którymś z trybów nadzwyczajnych.

4. ujawnienie istotnych dla sprawy nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów, które istniały w dniu wydania decyzji, lecz nie były znane organowi ją wydającemu - na tej podstawie wznawia się postępowanie, gdy zostaną spełnione 3 przesłanki:

• ujawnione okoliczności faktyczne lub dowody, istotne dla sprawy, są nowe - prze pojęcie nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów należy rozumieć zarówno okoliczności lub dowody nowo odkryte, jak również po raz pierwszy zgłoszone przez stronę.

• okoliczności faktyczne i dowody muszą istnieć w dniu wydania ostatecznej decyzji - jeżeli bowiem okoliczności faktyczne powstały po wydaniu ostatecznej decyzji, to dają one podstawę do wszczęcia postępowania w nowej sprawie, a nie będą podstawą wznowienia postępowania

• nowe fakty i dowody nie były znane organowi wydającemu decyzję

5. wydanie decyzji bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu - kpa nakłada na organach administrujących obowiązek współdziałania z innymi organami przy wydawaniu decyzji przez zasięganie ich opinii, dokonywanie uzgodnienia treści rozstrzygnięcia sprawy;

6. zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji - w tzw. wyjątkowym trybie rozstrzygnięcia kwestii wstępnej organ administrujący nie zawiesza postępowania i sam rozstrzyga, więc jeżeli to rozstrzygnięcie jest odmienne od rozstrzygnięcia właściwego organu lub sądu (np. cywilnego), będzie to podstawą wznowienia postępowania. Takiej podstawy wznowienia postępowania nie wprowadza op.

7. decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione - istotą tej podstawy wznowienia postępowania jest to, że decyzja została oparta na rozstrzygnięciu kompetentnego w sprawie sądu lub innego organu, a rozstrzygnięcie to wchodziło w skład szeroko rozumianej podstawy prawnej. Uchylenie lub zmiana podstawy prawnej wywiera odpowiedni wpływ na moc obowiązującą decyzji i doprowadzić do rozpatrzenia sprawy w nowych warunkach prawnych.

Zgodnie z art.145a kpa można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą na podstawie którego została wydana decyzja.

87. Koszty i opłaty administracyjne

Opłaty i koszty postępowania, stanowiące zarazem należności związane z rozpoznaniem i załatwieniem sprawy, są wyrazem polityki fiskalnej państwa, a pozostają również w wyraźnym związku z funkcjami postępowania administracyjnego. Kwoty tych należności powinny być ustalane na poziomie zapewniającym dostęp stronom do postępowania administracyjnego i możliwość skutecznej obrony ich praw i interesów/ Powinny one pokrywać część wydatków na administrację publiczną, a jednocześnie powinny chronić administrację publiczną przed inicjowaniem postępowania przez strony z błahych powodów.

1. opłaty administracyjne - są wprowadzone odrębnymi ustawami, które określają zasady ich wyliczania oraz pobierania. W kpa uregulowano wyłącznie zakres obowiązków organów administrujących, dotyczących przestrzegania postanowień wprowadzających opłaty. Opłata powinna być uiszczona już w toku postępowania, a przed jego zakończeniem. Na postanowienie o zwrocie podania służy zażalenie (nie służy skarga do NSA). W przypadku, gdy strona nie wykonuje obowiązku uiszczenia opłaty, organ wyznacza stronie termin wynoszący od 7 do 14 dni. Jeżeli termin minie bezskutecznie, to albo podanie się zwraca, albo organ zaniecha czynności wymagającej opłaty. W postępowaniu podatkowym termin ten wynosi 7 dni, a po jego bezskutecznym upływie podanie pozostawia się bez rozpoznania, wydając stosowną decyzję. Najczęściej w postępowaniu administracyjnym występują:

• opłaty skarbowe - wymierzane i pobierane na podstawie ustawy z 31.01.1989 r. O opłacie skarbowej oraz rozporządzenie Ministra Finansów z 9.12.1994 r. W sprawie opłaty skarbowej,

• opłaty paszportowe - na podstawie ustawy z 29.11.1990 r. o paszportach;

• opłaty administracyjne za czynności urzędowe wykonywane przez podległe radzie gminy organy - jeżeli czynności te nie są objęte przepisami o opłacie skarbowej, na podstawie ustawy z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych;

2. koszty postępowania - powinny być uiszczone z góry, jeżeli są stałe lub nadają się do zryczałtowania, a przepisy odrębne wymagają ich uiszczenia przed wszczęciem postępowania. Na żądanie organu koszty mogą być w części uiszczone zaliczkowo. Pełna kwota kosztów postępowania jest ustalana po zakończeniu postępowania w danej instancji i wraz z decyzja wydaje się postanowienie określające wysokość należności z tego tytułu, osoby zobowiązane, termin i formę opłacenia należności. Postanowienie to może być zaskarżone w drodze zażalenia, a ostateczne postanowienie w tej sprawie może być zaskarżone do NSA. W razie nie uiszczenia kosztów, mogą być one egzekwowane w trybie egzekucji administracyjnej. Art.267 dopuszcza zwolnienie strony od opłat lub kosztów postępowania, jeśli jest ona w sytuacji „niewątpliwej niemożności” ich opłacenia. Może to być z urzędu bez wniosku strony. Art.266 reguluje się sytuacje, gdy stronie zwrócono koszty osobistego stawienia się, a wezwanie nastąpiło wskutek błędu pracownika organu. Składniki kosztów nie są ujęte wyczerpująco w kpa i w op. Zgodnie z art.263 §1 do tych kosztów należą:

• koszty osobistego stawienia się świadków, biegłych, stron - obejmują koszty podróży, zwrotu utraconego zarobku dziennego, diety (strawnego), kosztów noclegu - są ustalane zgodnie z art.56 na podstawie dekretu z 26.10.1950 r. o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym

• koszty oględzin

• koszty doręczenia stronom pism

• inne koszty bezpośrednio związane z rozstrzygnięciem sprawy - np. wynagrodzenie biegłego za wykonanie opinii, koszty ekspertyzy instytutu lub innej wyspecjalizowanej placówki, koszty eksperymentu dowodowego lub badań laboratoryjnych.

W przepisach przyjmuje się zasadę rozdziału kosztów między organ a stronę:

• organ - pokrywa ko0szty postępowania ponoszone w wykonaniu obowiązku ustawowego (np.: decyzje w sprawie świadczeń pomocy społecznej muszą być poprzedzone wywiadem rodzinnym, środowiskowym i wykonanie tej czynności będzie ustawowym obowiązkiem organu);

• strona - obarczają ją koszty powstałe z jej winy (np.: trzeba powtórzyć czynność, w których strona bezzasadnie nie wzięła udziału: na skutek czynności wykonanych na żądanie strony lub w jej interesie, np. strona żądała jeszcze jednego biegłego).

W postępowaniu podatkowym poza kosztami dodatkowymi poniesionymi w interesie strony, stronę obciążają koszty jej nieuczciwości (nieusprawiedliwione niestawiennictwo na wezwanie, zatajenie dowodów, zwłoka w ich ujawnieniu złożenie wyjaśnień lub zeznań niezgodnych z prawdą).

88. Etapy postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.

Instytucja stwierdzenia nieważności decyzji - jest to instytucja procesowa tworząca prawną możliwość eliminacji z obrotu prawnego decyzji dotkniętych przede wszystkim wadami materialnoprawnymi, czyli wadami powodującymi nieprawidłowe ukształtowanie stosunku materialnoprawnego zarówno pod względem podmiotowym, jak również pod względem przedmiotowym. Instytucja stwierdzenia nieważności jest oparta na bezwzględnej dewolucji kompetencji. Organem właściwym do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia. Od zasady dowolucji kompetencji dopuszczalne są tylko 2 wyjątki: odnoszące się do orzeczeń ministra lub SKO, na których kończy się administracyjny tok instancji. Instytucja ta oparta jest również na względnej suspensywności, ponieważ wszczęcie postępowania w tej sprawie nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania weryfikowanej decyzji. Wstrzymanie wykonania decyzji następuje dopiero wtedy, gdy organ stwierdzi, że zachodzi prawdopodobieństwo wystąpienia wady kwalifikowanej. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji składa się z 3 etapów:

1. postępowanie wstępne - wszczęcie postępowania może nastąpić:

1. z urzędu - organ może wszcząć postępowanie:

• z własnej inicjatywy lub z inicjatywy organu administracji państwowej nadzorującego określoną działalność,

• na skutek sprzeciwu wniesionego przez prokuratora

• w wyniku wniosku organizacji społecznej,

• w skutek skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią

2. na żądanie strony - legitymację do żądania wszczęcia postępowania ma podmiot, który twierdzi, że decyzja dotyczy jego interesu prawnego lub obowiązku

2. postępowanie rozpoznawcze - przedmiotem postępowania rozpoznawczego jest ustalenie istnienia jednej z wadliwości decyzji wymienionych w art.156§1 pkt 1-6 kpa lub też wadliwości określonej w przepisach odrębnych, a także stwierdzenie, czy nie występują przesłanki negatywne. Organ prowadzący postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji nie jest kompetentny do rozstrzygania sprawy co do istoty, a więc odnośnie do przedmiotu, o którym rozstrzygnięto w wadliwej decyzji. Postępowanie rozpoznawcze powinno być prowadzone zgodnie z przepisami kpa regulującymi postępowanie przed organami I instancji, tak jak w każdej nowej sprawie indywidualnej wszczętej przez organ administrujący.

3. podjęcie decyzji - rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji następuje w drodze decyzji. Forma decyzji jest obligatoryjna zarówno w przypadku stwierdzenia nieważności decyzji, jak również w przypadku odmowy tego stwierdzenia. Organ może wydać decyzję:

• decyzja o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji - jeśli w wyniku postępowania rozpoznawczego organ ustali, że nie występują podstawy do stwierdzenia nieważności decyzji;

• decyzja stwierdzająca nieważność weryfikowanej decyzji - jeśli stwierdzi, że istnieje przynajmniej jedna z podstaw stwierdzenia nieważności wymieniona w art.156§1 lub określona w przepisie szczególnym, a nie występuje żadna z przesłanek negatywnych; decyzja ta stanowi o eliminacji z obrotu prawnego weryfikowanej decyzji i o zniesieniu jej skutków prawnych.

• decyzja stwierdzająca, że weryfikowana decyzja była wydana z naruszeniem prawa - jeżeli występuje wprawdzie podstawa do stwierdzenia nieważności decyzji, ale równocześnie istnieje jedna z przesłanek negatywnych; decyzja ta daje podstawę do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym, tak jak po stwierdzeniu nieważności.

Jeżeli przedmiotem postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności było postanowienie zamiast decyzji, organ wydaje postanowienie.

W przypadku stwierdzenia nieważności decyzji, sprawa indywidualna, w której była wydana weryfikowana decyzja, wraca do rozpoznania w trybie postępowania zwykłego (głównego) w I albo II instancji, stosownie do tego, czy stwierdzono nieważność decyzji ostatecznej czy też nieostatecznej. W zależności od podstawy stwierdzenia nieważności decyzji organ rozpatrujący sprawę albo wydaje decyzję o umorzeniu postępowania (np.; gdy decyzja była wydana z naruszeniem przepisów o właściwości) albo rozstrzyga merytorycznie.

89. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji

Instytucja stwierdzenia nieważności decyzji ma charakter niejednolity (mieszany) , bo występują w niej środki zaskarżenia, środki nadzoru, a także w ograniczonym zakresie odwołalność decyzji.

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wszczyna się na żądanie strony (środek zaskarżenia) lub z urzędu (środek nadzoru), a jeżeli decyzja została wydana przez ministra lub SKO, to nieważność decyzji stwierdza właśnie ten organ, co będzie elementem charakterystycznym dla odwołalności decyzji.

1. przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji - dopuszczalność stwierdzenia nieważności decyzji jest w kpa oparta na 3 przesłankach:

1. przesłance pozytywnej - którą stanowi wystąpienie jednej z wyczerpująco wyliczonych w art.156§1 podstaw. Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

• wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,

• wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,

• dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,

• została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,

• była niewykonalna w dniu jej wydania i niewykonalność ma charakter trwały,

• w razie jej wykonania wywołąłaby czyn zagrożony karą,

• zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

2) przesłance negatywnej - jedną stanowi termin, a drugą - spowodowanie przez decyzję nieodwracalnych skutków prawnych.

Strona może żądać stwierdzenia nieważności tylko decyzji ostatecznej.

W postępowaniu podatkowym Ordynacja podatkowa wprowadza 3 przesłanki:

• 2 przesłanki pozytywne: przesłanka ostateczności decyzji; jedna z wad wyliczona w art.247§1

• 1 przesłanka negatywna: upływ terminu

90. Roszczenie odszkodowawcze w wyniku stwierdzenia nieważności decyzji

Roszczenie odszkodowawcze w przypadku nieważności decyzji - zgodnie z art.160§1 stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art.156§1 albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że ponosi ona winę za powstanie okoliczności w tym przepisie.

Odszkodowanie przysługuje stronie od tego organu, który wydał decyzję obarczoną wadami wymienionymi w art.156§1, z wyjątkiem tych przypadków, w których winę za powstanie okoliczności powodujących wadliwość decyzji można przypisać jednej ze stron, bo wówczas odszkodowanie przysługuje właśnie od tej strony.

W kpa można wyróżnić 2 tryby odszkodowania:

1. tryb mieszany, administracyjnosądowy - obowiązuje wtedy, gdy odszkodowanie przysługuje od organu administrującego. O odszkodowaniu orzeka wtedy organ, który stwierdził albo nieważność decyzji, albo też wydanie jej z naruszeniem prawa. Strona niezadowolona z przyznanego w drodze decyzji administracyjnej odszkodowania nie korzysta z prawa do wniesienia odwołania ani z prawa skargi do NSA, lecz może w terminie 30 dni od doręczenia decyzji wystąpić z powództwem do sądu powszechnego na zasadach określonych w kpc.

2. tryb sądowy - obowiązuje wtedy, gdy odszkodowania dochodzi jedna ze stron postępowania od innej strony (stron) winnej powstania okoliczności powodujących wadę decyzji określonej w art.156§1. Powództwo do sądu powszechnego strona wnosi na zasadach określonych w kpc.

Roszczenie odszkodowawcze przedawnia się po 3 latach, licząc od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja albo stwierdzająca nieważność, albo stwierdzająca wydanie z naruszeniem prawa.

W postępowaniu podatkowym stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji, której stwierdzono nieważność, służy odszkodowanie za poniesioną szkodę rzeczywistą, chyba że szkoda ta powstała z winy strony. Przepisy op ujednoliciły tryb dochodzenia odszkodowania przy instytucji wznowienia postępowania i stwierdzenia nieważności decyzji i podobnie jak w kpa obowiązują 2 tryby: sądowy i administracyjnosądowy.

91. Postępowanie w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętych wadami niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowych.

Elementem charakterystycznym postępowania administracyjnego jest dopuszczenie możliwości wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji prawidłowej (w postępowaniu sądowym nie). Jest to uzasadnione następującymi względami:

• zmiennością stosunków społeczno-gospodarczych,

• zmianą okoliczności faktycznych powodującą to, że wykonanie decyzji mogłoby wyrządzić szkodę społeczeństwu,

• zmianami, jakim ulegają interesy stron, gdy nie jest to sprzeczne z interesem społecznym.

Wyróżniamy 3 tryby uchylania lub zmiany decyzji dotkniętej wadami niekwalifikowanymi bądź też decyzji prawidłowej:

1. uchylenie lub zmiana decyzji nie tworzącej praw dla stron - uchylenie (zmiana) w tym trybie może nastąpić w każdym czasie (z wyjątkiem postępowania podatkowego), a właściwy do wzruszenia decyzji będzie zarówno organ administrujący, który wydał decyzję (element odwołalności decyzji), jak również organ wyższego stopnia (element środka nadzoru). Wzruszenie decyzji w tym trybie oparte jest na 2 przesłankach:

1. przesłanka nie nabycia praw przez żadną ze stron postępowania - przez prawa nabyte należy rozumieć wszelkiego rodzaju prawa, które powstają przez prawomocne orzeczenie właściwej władzy zarówno w tym przypadku, gdy na stronie nie ciąży żaden obowiązek, jak również wtedy, gdy na stronie ciąży obowiązek w rozmiarach określonych przez to orzeczenie

2. przesłanka wskazująca na to, że za uchyleniem lub zmianą decyzji przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony - ocena należy do organu, a strona, która jest niezadowolona może wnieść odwołanie

W postępowaniu podatkowym wszczęcie postępowania ograniczone jest terminem - nie może nastąpić po upływie 1 roku od dnia doręczenia decyzji

2. uchylenie lub zmiana decyzji tworzącej prawa dla strony - uchylenie (zmiana) decyzji w tym trybie może nastąpić w każdym czasie (z pewnym wyjątkiem), a właściwy w sprawie będzie organ, który wydał decyzję (element odwołalności decyzji), jak również organ wyższego stopnia (element środka nadzoru). W sprawach z zakresu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego do uchylenia (zmiany) decyzji w tym trybie będzie właściwy wyłącznie organ tych jednostek. Postępowanie rozpoznawcze jest prowadzone na podstawie przepisów regulujących postępowanie przed organem I instancji. Uchylenie (zmiana) decyzji następuje przez wydanie nowej decyzji, która rozstrzyga sprawę merytorycznie i jest wydana w I instancji. Uchylenie (zmiana) decyzji jest oparte na 2 przesłankach pozytywnych i 1 przesłance negatywnej:

1. przesłanki pozytywne - (1)-wyrażenie przez stronę (wszystkie strony) zgody na uchylenie lub zmianę decyzji i (2)-za uchyleniem (zmianą) decyzji przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony. Ocenę obu interesów przeprowadza organ.

2. przesłanka negatywna - mogą stanowić postanowienia przepisów szczególnych nie dopuszczające uchylenia lub zmiany decyzji w tym trybie.

3. nadzwyczajny tryb uch. ylenia lub zmiany decyzji - trybu tego nie wprowadzają przepisy Ordynacji podatkowej. Właściwym do uchylenia w tym trybie jest minister, a w wyznaczonym zakresie wojewoda (decyzje wydane przez organy jednostek samorządu terytorialnego). Weryfikacji decyzji w tym trybie odbywa się w trybie nadzoru, a o jej odwołalności można mówić jedynie wtedy, gdy decyzję weryfikowaną wydał minister. Postępowanie rozpoznawcze prowadzi się wg przepisów kpa dotyczących postępowania przed organem I instancji. Uchylenie (zmiana) decyzji następuje przez wydanie nowej decyzji, która stanowi rozstrzygnięcie sprawy, będącej przedmiotem weryfikowanej decyzji. Dalsza weryfikacja decyzji wydanej w tym trybie jest zależna od tego, który organ uchylił (zmienił) decyzję. Jeżeli decyzję wydał minister, to stronie służy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jeżeli decyzję wydał wojewoda, to służy jej odwołanie. Dopuszczalność uchylenia (zmiany) decyzji w tym trybie jest oparta na 2 przesłankach, które muszą wystąpić łącznie:

1. dalsze utrzymanie decyzji w obrocie prawnym powoduje stan zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego albo grozi poważnymi szkodami dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów państwa.

2. Jeżeli poza uchyleniem (zmianą) decyzji w tym trybie nie ma innego sposobu usunięcia zagrożenia, o którym mowa wyżej - chodzi tu o zastosowanie innego trybu wzruszalności decyzji oraz działania faktyczne usuwające zagrożenie

92. Gwarancje skuteczności orzecznictwa NSA

Ustawa o NSA wprowadza następujące gwarancje skuteczności orzecznictwa:

1. ukaranie karą grzywny (art.31 ust.1) - w razie stwierdzenia, że organ administracji publicznej, którego działania lub bezczynności dotyczy orzeczenie sądu, nie wykonał w całości lub części tego orzeczenia. Sąd orzeka o ukaraniu grzywną w przypadku uwzględnienia skargi wniesionej przez uprawniony podmiot, który uprzednio zwrócił się do właściwego organu z pisemnym wezwaniem do wykonania orzeczenia NSA. Grzywnę wymierza się do wysokości diesięciokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw za ostatni miesiąc kwartału poprzedzającego dzień wydania orzeczenia o ukaraniu grzywną, ogłaszanego przez Prezesa GUS na podstawie odrębnych przepisów. Orzeczenie NSA o ukaraniu grzywną podlega wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez opatrywania go klauzulą wykonalności.

2. wydanie wyroku merytorycznego (art.31 ust.2) - wyrok ten NSA wydaje po uwzględnieniu skargi wniesionej przez uprawniony podmiot, który uprzednio zwrócił się do właściwego organu z pisemnym wezwaniem do wykonania orzeczenia NSA. W razie stwierdzenia, że organ administracji publicznej, którego działania lub bezczynności dotyczy orzeczenie NSA, nie wykonał w całości lub części tego orzeczenia, NSA może orzec o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku, jeżeli pozwala na to charakter sprawy oraz niesporne okoliczności jej stanu faktycznego i prawnego. Dopuszczalność wydania orzeczenia merytorycznego przez NSA jest uzależniona 2 przesłankami:

1. charakter sprawy - wyłącza orzekanie w sprawach, w których chodzi o przyznanie określonych dóbr materialnych, które pozostają w wyłącznej dyspozycji organów administracji publicznej;

2. niesporność okoliczności stanu faktycznego i prawnego - w razie bowiem konieczności prowadzenia postępowania dowodowego, wydanie wyroku merytorycznego nie jest możliwe.

93. Wymagania formalne wniesienia skargi do NSA

Do wymagań formalnych skargi do NSA zaliczamy wymagania dotyczące treści, formy, trybu wnoszenia, uiszczania wpisu do skargi.

1. treść skargi - skarga powinna zawierać: oznaczenie skarżącego, jego miejsce zamieszkania lub siedziby; wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu i czynności; określenie naruszenia prawa bądź interesu prawnego; podpis osoby wnoszącej skargę, a w przypadku wniesienia jej przez pełnomocnika - jego podpis z załączeniem do skargi pełnomocnictwa.

2. forma skargi - obowiązuje forma pisemna skargi

3. termin do składania skargi - skargę go NSA wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie, a w innych przypadkach w terminie 30 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o podjęciu aktu lub innej czynności organu uzasadniającej wniesienie skargi. Prokurator lub RPO mogą wnieść skargę w terminie 6 miesięcy od dnia doręczenia stronie rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej, a w pozostałych przypadkach w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie aktu lub podjęcia innej czynności uzasadniającej wniesienie skargi.

4. tryb wnoszenia skargi - zgodnie z art.35 ust.1 ustawy o NSA skargę wnosi się bezpośrednio. Tryb bezpośredni nie wyłącza możliwości samokontroli przez organy administrujące.

5. uiszczenie wpisu - zgodnie z art.36 ust.1 ustawy o NSA, od skargi pobiera się wpis. Od skarg pobiera się wpis stosunkowy albo stały. Wpis stosunkowy pobiera się w sprawach, których przedmiot dotyczy należności pieniężnych albo praw majątkowych, jeżeli wartość tych praw została określona w postępowaniu administracyjnym lub jest oczywista. W pozostałych sprawach oraz skarg na milczenie administracji pobiera się wpis stały, którego wysokość jest zróżnicowana ze względu na rodzaj sprawy. Uiszczenie wpisu jest warunkiem nadania jej biegu.

Zwolnienia od wpisu obejmują:

• prokuratora, Rzecznika Praw Obywatelskich, organizacje społeczne, które nie działają w ochronie własnego interesu;

• organy nadzoru nad samorządem terytorialnym oraz województwa, powiaty, gminy i ich związki

W postępowaniu przed NSA w sprawie skarg stosuje się odpowiednio przepisy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zastosowanie mają zatem przepisy kpc oraz ustawa z 13.06.1967 o kosztach w sprawach cywilnych. Zwolnienie od wpisu może wypływać z przepisów kpc oraz ustaw szczególnych.

94. Legitymacja do złożenia skargi do NSA

Postępowanie przed NSA jest oparte wyłącznie na zasadzie skargowości. Ustawa o NSA konstruuje legitymację do złożenia skargi szeroko, nie ograniczając jej tylko do podmiotów, których interes prawny został działaniem organów administracji publicznej naruszony, ale została przyznana również prokuratorowi, RPO, organizacji społecznej.

1. każdy, kto ma interes prawny - osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej i mają zdolność procesową. Podmiot może wnieść skargę ze skutkiem prawnym tylko wtedy, gdy ma zdolność do czynności prawnych. W razie braku zdolności do czynności prawnych podmiot musi działać przez przedstawiciela ustawowego, który wnosi jego skargę do NSA. W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych, w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni i oni mają legitymację do złożenia skargi do NSA.

2. prokurator - legitymacja jego nie jest ograniczona przesłankami materialnoprawnymi, a zatem nie musi on wykazywać naruszenia prawa na niekorzyść interesu prawnego jednostki czy interesu społecznego.

3. Rzecznik Praw Obywatelskich - ustawa o NSA nie wprowadza ograniczeń materialnoprawnych.

4. organizacja społeczna - ma ona legitymację do złożenia skargi do NSA w 2 sytuacjach:

• w okolicznościach, gdy organizacja społeczna powołuje się na swój interes prawny

• w przypadku, gdy organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, występuje w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

5. Legitymacja do złożenia skargi w sprawach dotyczących samorządu terytorialnego - na podstawie ustaw samorządowych i ustaw odrębnych legitymację do złożenia skargi mają:

1. organ samorządu województwa , którego uchwała została uchylona; województwo w zakresie rozstrzygnięć nadzorczych; powiat lub związek powiatów, którego interes prawny, uprawnienie lub kompetencja zostały naruszone; gmina lub związek międzygminny, których interes prawny, uprawnienie lub kompetencje zostały naruszone.

2. organ nadzoru - na uchwałę organu powiatu, uchwałę organu gminy, związku, porozumień międzygminnych.

3. każdy podmiot, którego interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone uchwałą samorządu terytorialnego lub bezczynnością samorządu terytorialnego w zakresie czynności nakazanych prawem lub gdy podejmowane czynności prawne lub faktyczne naruszają prawa osób trzecich.

4. inicjator referendum gminnego (obywat el, ich grupa, gminna organizacja polityczna lub społeczna) - na odmowną uchwałę rady albo odmowne postanowienie wojewódzkiego komisarza wyborczego oraz bezczynność w tym zakresie

5. prokurator - na niezgodną z prawem uchwałę organów samorządu terytorialnego

6. Legitymacja do złożenia skargi w sprawach dotyczących aktów prawa miejscowego organów administracji rządowej - legitymację do złożenia skargi ma każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone.

7. Legitymacja do złożenia skargi w sprawach dotyczących samorządu zawodowego - legitymację mają organy nadzoru nad samorządem zawodowym (np.: Minister Zdrowia i Opieki Społecznej w stosunku do samorządu lekarskiego ).

8. Legitymacja do złożenia skargi na inne czynności - prawo prasowe przyznaje legitymację redaktorowi naczelnemu do złożenia skargi do NSA na odmowę udzielenia informacji lub na formę odmowy, która nie spełnia przesłanek określonych w prawie prasowym.

95. Strony w postępowaniu przed NSA

Postępowanie sądowoadministracyjne jest postępowaniem kontradyktoryjnym, a zatem występują w nim dwie strony: skarżący (podmiot legitymowany do złożenia skargi do NSA) i strona przeciwna, czyli organ administracji publicznej, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi. Sytuację prawną tych podmiotów kształtuje zasada równouprawnienia stron. Zasada ta przejawia się tym, że każda strona procesowa ma zapewnione w procesie jednakowe środki ochrony i jednakowe możliwości ich użycia przez podejmowanie odpowiednich czynności procesowych.

Osoby fizyczne mogą działać osobiście lub przez pełnomocników. Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej działają przez organy uprawnione do działania w ich imieniu lub przez pełnomocników.

Oprócz stron mogą w rozprawie uczestniczyć podmioty na prawach strony. Podmioty na prawach strony są to osoby, których interesu prawnego dotyczy wynik postępowania sądowego. Podmiot na prawach strony będzie występował w postępowaniu przed NSA w przypadkach wielości osób mających interes prawny, gdy tylko jedna z nich złoży skargę lub gdy skargę wniósł podmiot inny, np. prokurator, organizacja społeczna. Sąd powinien powiadomić osoby, które mogą wystąpić na prawach strony, o wszczęciu postępowania przez doręczenie im odpisu skargi lub zawiadamiając je o rozprawie. W postępowaniu przed NSA prokurator bierze udział wtedy, gdy wniósł skargę albo gdy zgłosił swój udział w postępowaniu przed sądem. Sąd z urzędu jest obowiązany powiadomić prokuratora o wniesieniu skargi.

96. Właściwość NSA

Stosowane są w legislacji 2 metody określania właściwości sądów administracyjnych. Są to:

1. klauzula generalna - polega na tym, że w zasadzie do właściwości sądu administracyjnego należą wszystkie sprawy, o ile wyraźny przepis prawa je nie wyłącza; klauzula generalna jest zazwyczaj uzupełniona wyliczeniem rodzajów spraw , które są wyłączone spod właściwości sądu (uzupełniona enumeracją negatywną wyjątków).

2. enumeracja pozytywna - polega na tym, że do właściwości sądu administracyjnego należą wyłącznie sprawy poddane jej właściwości wyraźnym przepisem prawa

Zakres właściwości sądu administracyjnego określony jest ustawą o NSA oraz przepisami ustaw szczególnych. Zgodnie z art.1 ustawy z 11.05.1995 r. o NSA , sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę wykonywania administracji publicznej na zasadach określonych w ustawie. Ustawa wprowadza ograniczenie właściwości sądu przez określenie formy wykonywania administracji publicznej podlegającej zaskarżeniu do sądu, podmiotów, których działanie podlega zaskarżeniu do sądu, enumeracji negatywnej, wyłączającej rodzaje spraw spod właściwości sądu, kryterium kontroli administracji publicznej sprawowanej przez sąd administracyjny.

Zgodnie z ustawą o NSA, sąd admin. właściwy jest do rozpatrywania i rozstrzygania skarg na:

1. decyzje administracyjne - do określenia właściwości NSA do rozpoznawania i rozstrzygania skarg na decyzje administracyjne stosuje się metodę klauzuli generalnej uzupełnioną enumeracją negatywną. Klauzula generalna jest oparta na 3 przesłankach:

• rozstrzygnięcie sprawy w formie decyzji administracyjnej - w orzecznictwie NSA ukształtował się pogląd, że bez znaczenia jest nazwa nadana rozstrzygnięciu. Może decyzja być nazwana: potwierdzenie, zezwolenie, pozwolenie, nakaz, orzeczenie, zarządzenie itp. Pisma zawierające rozstrzygnięcia w sprawie załatwianej w drodze decyzji są decyzjami, pomimo niespełnienia w pełni formy przewidzianej w art.107§1 kpa, jeśli tylko zawierają minimum elementów niezbędnych do zakwalifikowania ich jako decyzje. Do takich elementów należy zaliczyć: oznaczenie organu administracji państwowej wydającego akt, wskazanie adresata aktu, rozstrzygnięcie o istocie sprawy oraz podpis osoby reprezentującej organ administracji. Kryterium kwalifikującym akt organu administrującego do kategorii decyzji administracyjnej będzie władcze i jednostronne rozstrzygnięcie o prawach lub obowiązkach indywidualnych jednostki, spełniające wymaganie posiadania tego minimum elementów przewidzianych przez przepisy prawa procesowego. Zaskarżenie decyzji do NSA może ograniczyć się do zakwestionowania uzasadnienia decyzji.

• charakter organu wydającego decyzję administracyjną - charakter organu wydającego decyzję wyznacza art.20 ust.1 ustawy o NSA

• niezgodność decyzji administracyjnej z prawem -

2. postanowienia wydawane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także rozstrzygające sprawę co do istoty - dopuszczalność zaskarżenia do sądu administracyjnego obwarowana jest przesłanką zaskarżalności postanowienia na drodze administracyjnej. Dotyczy to zarówno postanowień wydawanych w postępowaniu administracyjnym orzekającym, jak i w postępowaniu egzekucyjnym. Do sądu administracyjnego podlegają zaskarżeniu następujące postanowienia:

• postanowienia, na które służy zażalenie - dopuszczalność zaskarżenia jest obwarowana zaskarżalności postanowienia na drodze administracyjnej. Kpa nie przyjmuje, tak jak jest to w przypadku decyzji, zasady dwuinstancyjności w zakresie postanowień. Na postanowienie służy zażalenie tylko wtedy, gdy kpa tak stanowi;

• postępowanie kończące postępowanie - do takich postanowień zaliczamy postanowienie o niedopuszczalności odwołania oraz o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania. Postanowienia te kończą postępowanie odwoławcze;

• postępowanie kończące sprawę co do istoty - do takich postanowień należy postanowienie wydane przez organy współdziałające. Postanowienie to jest zaskarżalne na drodze administracyjnej, służy bowiem od niego zażalenie, a zatem już z tego względu jest zaskarżalne do NSA. Do takich postanowień zaliczamy postanowienie o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia ugody;

3. postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie - ustawa o postępowaniu egzekucyjnym, podobnie jak kpa, przyjmuje rozwiązanie, że na postanowienie służy zażalenie, gdy ustawa tak stanowi. Ustawa o NSA rozszerza właściwość sądu administracyjnego do kontroli postanowień wydanych w postępowaniu administracyjnym oraz postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym.

4. inne niż decyzje i postanowienia akty lub czynności z zakresu administracji publicznej, dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa - do tych aktów należy zaliczyć zaświadczenia, natomiast do czynności z zakresu administracji publicznej należy zaliczyć czynności materialno-techniczne (np. czynności rejestracji. Czynność rejestracji polega na stwierdzeniu przez organ faktów mających znaczenie prawne, przy czym dokonanie tej czynności pozostaje w związku z ciążącym na określonych podmiotach obowiązkiem. Tego rodzaju czynności rejestrujące przewiduje ustawa - prawo o aktach stanu cywilnego, ustawa o ewidencji ludności i dowodach osobistych).

5. bezczynność organów w przypadkach określonych w w/w punktach - NSA jest właściwy do rozpoznawania i rozstrzygania w sprawie skarg na bezczynność administracji publicznej w takich granicach, a jakich służy skarga na decyzje administracyjne, postanowienia wydawane w postępowaniu administracyjnym oraz egzekucyjnym i zabezpieczającym, akty i czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa;

6. uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego oraz akty organów administracji rządowej stanowiących przepisy prawa miejscowego - sąd orzeka w sprawie skarg na uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego stanowiących przepisy prawa miejscowego. Na mocy ustaw samorządowych organy stanowiące (sejmik województwa, rada powiatu, rada gminy) jednostek samorządu terytorialnego w zakresie upoważnień udzielonych w ustawach samorządowych oraz upoważnień udzielonych w innych ustawach stanowią akty prawa miejscowego. W takim zakresie, w jakim ustawy samorządowe wyznaczają pojęcie przepisów prawa miejscowego, rozciąga się właściwość sądu administracyjnego do rozpoznawania i rozstrzygania skarg na uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego. Zakres ten nie jest zamknięty, rozszerza bowiem właściwość sądu na inne uchwały tych organów, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej. Ustawa o NSA rozszerzyła właściwość sądu do rozpoznawania i rozstrzygania skarg na akty organów administracji rządowej stanowiących przepisy prawa miejscowego

7. uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków inne niż w pkt f), podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej - właściwość sądu obejmuje również pozostałe działania organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków podejmowaną w formie uchwał. Kryterium ograniczającym właściwość sądu administracyjnego jest wyłącznie kryterium, które dotyczy spraw z zakresu administracji publicznej. Właściwością NSA objęte więc będą uchwały tych organów o charakterze ogólnym, nie będące przepisem powszechnie obowiązującym zarówno w sferze zewnętrznej (np. postanowienia planowo-budżetowe, ogłoszenie o przetargu), jak i wewnętrzne (np. regulaminy wewnętrzne). Właściwością NSA objęte będą również uchwały tych organów mające charakter indywidualny, które zgodnie z kpa nie są decyzją administracyjną (np. uchwały o wygaśnięciu mandatu członka rady);

8. akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego - NSA jest właściwy do rozpatrywania i rozstrzygania skarg na akty nadzoru. Rozwiązania przyjęte w ustawach samorządowych nie są jednolite. Według ustawy o samorządzie województwa, NSA jest właściwy do rozpoznawania skarg na rozstrzygnięcie wojewody i regionalnej izby obrachunkowej o nieważności uchwały organu samorządu województwa oraz na rozstrzygnięcia nadzorcze Prezesa RM o rozwiązaniu zarządu i na rozstrzygnięcie nadzorcze Prezesa RM o zawieszeniu organów samorządu województwa i ustanowieniu zarządu komisarycznego. Nie podlega zaskarżeniu do NSA rozstrzygnięcie nadzorcze Sejmu o rozwiązaniu sejmiku województwa. Według ustawy o samorządzie powiatowym zaskarżeniu podlegają rozstrzygnięcia nadzorcze wojewody i regionalnej izby obrachunkowej stwierdzające nieważność uchwały powiatu, rozstrzygnięcia nadzorcze wojewody o rozwiązaniu zarządu oraz rozstrzygnięcia Prezesa RM o zawieszeniu organów powiatu i ustanowieniu zarządu komisarycznego. W tym samym zakresie podlegają zaskarżeniu do NSA rozstrzygnięcia nadzorcze dotyczące organów związków i porozumień powiatów. Według ustawy o samorządzie gminnym podlegają zaskarżeniu do NSA rozstrzygnięcia organu nadzoru dotyczące gminy, organów związku i porozumień międzygminnych. Według ustawy o administracji rządowej w województwie NSA jest właściwy do rozstrzygania skargi na akty nadzoru wojewody uchylającego uchwałę organu uchylającego gminy, powiatu, województwa i wydaniu w to miejsce zarządzenia;

9. inne czynności poddane kontroli NSA z mocy przepisów szczególnych - np. na mocy ustawy o referendum gminnym inicjatorowi referendum służy skarga do NSA na uchwałę rady gminy odrzucającą wniosek o przeprowadzenie referendum, a także na niedotrzymanie terminu rozpatrzenia wniosku; na mocy ustaw samorządowych do NSA służy skarga, gdy organ samorządu województwa, powiatu, gminy nie wykonuje czynności nakazanych prawem albo przez podejmowanie czynności prawne lub faktyczne narusza prawa osób trzecich; na mocy ustawy - prawo prasowe itd.

Do właściwości sądu należy również podejmowanie działań sygnalizacyjnych związanych ze sprawami rozpoznawanymi wskutek skargi, rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz organami samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej oraz udzielanie odpowiedzi na pytania prawne przedstawione do rozstrzygnięcia przez SKO.

Kryteria określające właściwość NSA, to:

1. forma działania - sąd administracyjny właściwy jest do rozpatrywania i rozstrzygania spraw jak wyżej;

2. charakter organu wykonującego administrację publiczną - zgodnie z art.20 ust.1 ustawy o NSA, sąd administracyjny jest właściwy, gdy skargę wniesiono na działanie lub bezczynność organu będącego organem administracji publicznej. Organami administracji publicznej w zrozumieniu ustawy są naczelne i centralne organy administracji państwowej, terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego oraz inne organy w zakresie, w jakim zostały powołane z mocy prawa do załatwiania spraw z zakresu administracji publicznej. Przez pojęcie innych organów należy rozumieć organy państwowe spoza systemu ustrojowego administracji publicznej, jak: Prezydenta RP, organy wymiaru sprawiedliwości (prezesi sądów), organy państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych, organy samorządu zawodowego oraz organy organizacji społecznych w takim przypadku, w jakim powołane są z mocy prawa do załatwiania spraw z zakresu administracji publicznej.

3. rodzaj spraw wyliczonych w enumeracji negatywnej - zgodnie z art.19 ustawy o NSA, sąd administracyjny nie jest właściwy w sprawach:

• należących do właściwości innych sądów;

• wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej oraz wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi w urzędach tych organów, a także w jednostkach wojskowych,

• dyscyplinarnych;

• odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa;

• wiz i zezwoleń na przekroczenie przez cudzoziemca granicy państwa oraz zgody na jego wydalenie, zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony, azylu i wydalania z terytorium RP, z wyjątkiem przypadków dotyczących cudzoziemców przebywających legalnie na terytorium RP;

• należących do właściwości Komisji Odwoławczej przy Urzędzie Patentowym RP.

4. kryterium kontroli administracji publicznej sprawowanej przez sąd administracyjny - zgodnie z art.21 ustawy o NSA, sąd administracyjny sprawuje w zakresie swojej właściwości kontrolę pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Wyłącznym kryterium kontroli jest zatem kontrola zgodności z prawem działalności administracji publicznej. Oparcie kontroli na innych kryteriach jest dopuszczalne, jeżeli expressis verbis (wyraźnie, wprost) wskazuje na to ustawa.

97. Właściwość sygnalizacyjna NSA

Zgodnie z art.32 ust.1 ustawy o NSA Prezes Sądu lub skład orzekający informuje w formie wystąpienia właściwe organy lub ich organy zwierzchnie o stwierdzonych w toku rozpoznawania spraw istotnych naruszeniach prawa lub okolicznościach mających wpływ na ich powstanie oraz o przypadkach niewykonania orzeczeń sądu. Organ, który otrzymał wystąpienie, obowiązany jest je rozpatrzyć i powiadomić sąd w terminie 30 dni o zajętym stanowisku.

98. Określenie właściwości NSA działającego w Warszawie i w ośrodkach zamiejscowych

Zgodnie z ar.2 ustawy o NSA, sąd administracyjny działa w Warszawie i ośrodkach zamiejscowych tworzonych dla jednego lub kilku województw. Utworzone zostały następujące ośrodki zamiejscowe (jest ich 10): w Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Wrocławiu.

Do NSA działającego w Warszawie należy orzekanie w sprawach:

1. skarg na akty i czynności naczelnych i centralnych organów administracji państwowej mających siedzibę w Warszawie, z zastrzeżeniem wyjątków w sprawach celnych i kombatanckich;

2. skarg na akty i czynności wydane przez pozostałe organy administracji publicznej mające siedzibę na terenie województw objętych właściwością sądu;

3. rozstrzyganie sporów o właściwość pomiędzy organami samorządu terytorialnego a terenowymi organami administracji rządowej;

4. udzielanie odpowiedzi na pytania prawne przedstawione przez samorządowe kolegia odwoławcze.

Do właściwości ośrodków zamiejscowych należy orzekanie w sprawie:

1. skarg na akty i czynności organów administracji publicznej, mających siedzibę na terenie województw objętych właściwością ośrodków zamiejscowych

2. decyzji Prezesa Głównego Urzędu Ceł wydawanych w postępowaniu odwoławczym w sprawach załatwianych w I instancji przez organy celne, mające siedzibę na terenie województw objętych właściwością ośrodków zamiejscowych,

3. decyzji Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, wydanych w sprawie osób zamieszkałych na terenie województw objętych właściwością ośrodków zamiejscowych.

99. Przeniesienie sprawy indywidualnej zakończonej decyzją na drogę postępowania sądowego

Określenie przedmiotu postępowania sądowoadministracyjnego nie ma zastosowania wtedy, gdy w sprawie indywidualnej rozpatrywanej przez organ administrujący przepisy przewidują przeniesienie jej z drogi procesu administrującego na drogę sądową. Takie przypadki przewidują przepisy kpa oraz przepisy, do których kodeks odsyła. Art.161§1 kpa dopuszcza uchylenie lub zmianę każdej decyzji ostatecznej w przypadku zagrożenia dóbr szczególnie chronionych. Zgodnie z art.161§3 strona dochodzi roszczenia o odszkodowanie od organu, który wzruszył decyzję. Strona niezadowolona z przyznanego jej przez organ administrujący odszkodowania ma w ustawie wyznaczony termin, w którym może wystąpić z powództwem do sądu powszechnego. Decyzja o odszkodowaniu kończy sprawę ostatecznie tylko wtedy, gdy w pełni zadawala wszystkie strony, w innym przypadku otwarta jest droga sądowa. Takie samo założenie zostało przyjęte przy uregulowaniu trybu dochodzenia roszczenia odszkodowawczego w przypadku stwierdzenia nieważności decyzji oraz w odniesieniu do niektórych przypadków uchylenia decyzji przez NSA lub stwierdzenia jej nieważności przez sąd administracyjny.

Przepisy ustanawiające drogę sądową w sprawach indywidualnych zakończonych wydaniem decyzji, nie przewidują tego, że sąd powszechny będzie kontrolował samą decyzję. Strona w określonym terminie może wnieść do sądu powództwo, które będzie rozpatrywane od początku co do przesłanek odszkodowania. Powództwo takie nie jest więc odwołaniem od decyzji ani też sąd powszechny nie staje się w sprawie swego rodzaju II instancją, chociaż rozpatruje sprawę ponownie, to jednak czyni to już w odniesieniu do sprawy cywilnej. Decyzja podjęta przez organ administrujący spełnia tę rolę, że po jej wydaniu staje się dopuszczalne dochodzenie roszczenia odszkodowawczego przed sądem, ona dopiero otwiera drogę.

Ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi o zasadach wnoszenia i rozpatrywania odwołania od decyzji w sprawach ubezpieczeń społecznych (i innych świadczeń z nimi zrównanych co do trybu postępowania) przez organy administracji przez organy administracji ubezpieczeniowej, odsyłając co do uregulowania zasadniczych kwestii dotyczących odwołania i rozpatrywania go przez sąd do przepisów kpc. W sprawach ubezpieczeń społecznych jest stosowany mieszany tryb postępowania, w którym najpierw zapada decyzja w postępowaniu administracyjnym. Decyzja ta może stać się prawomocnym rozstrzygnięciem sprawy, jeżeli nie zostanie zaskarżona, a gdy zostanie od tej decyzji wniesione odwołanie, to sprawa zostaje przeniesiona na drogę postępowania sądowego, w którym jest ona traktowana na równi z innymi sprawami cywilnymi. Z mocy orzeczenia sądowego sprawa ta, w sytuacjach wyjątkowych, może znów powrócić na drogę postępowania administracyjnego.

100. Pojęcie przedmiotu postępowania sądowoadministracynego

Przedmiotem postępowania sądowoadministracyjnego będzie roszczenie procesowe, ujawniające się w formie skargi na niezgodność z prawem albo działania organu administrującego, które było przedmiotem określonego postępowania prowadzonego przez ten organ albo też jego bezczynności. Działanie musi być ujmowane w jedną z form prawnych dopuszczonych przepisami prawnymi, a mianowicie aktu administracyjnego generalnego normatywnego lub nienormatywnego(niektóre uchwały organów samorządu terytorialnego), aktu administracyjnego indywidualnego w procesowej formie decyzji lub postanowienia (wydawanego w postępowaniu administracyjnym ogólnym lub w postępowaniu egzekucyjnym) , czy też czynności materialno-technicznej wywołującej skutki prawne przez fakty (wciągnięte do rejestru, katastru, potwierdzenie uprawnień).

Rozstrzygnięcie spraw indywidualnych ujmowane w formę decyzji nie może być przedmiotem kontroli przez sąd administracyjny, jeżeli zostały podjęte np. przez organ nie będący organem administrującym. Jednym z elementów porządkujących pogląd na przedmiot postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego stało się operowanie w orzecznictwie NSA materialnym rozumieniem pojęcia decyzji administracyjnej jako aktu zewnętrznego, rozstrzygającego władczo i jednostronnie w sprawie indywidualnej, a nie pojęciem czysto formalnym wynikającym z wyliczenia elementów decyzji w przepisach procesowych.

101. Postępowanie zabezpieczające

Dokonanie zabezpieczenia należności pieniężnych lub wykonania obowiązków niepieniężnych jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy jego brak mógłby utrudnić lub udaremnić wykonanie obowiązków w trybie egzekucji administracyjnej.

Postępowanie zabezpieczające wszczyna się na wniosek wierzyciela, który powinien odpowiadać wymaganiom stawianym tytułowi wykonawczemu i zawierać uzasadnienie. W uzasadnieniu należy wykazać niebezpieczeństwo utrudnienia lub udaremnienia egzekucji administracyjnej. Organ egzekucyjny, rozpatrując wniosek wierzyciela, jest obowiązany przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, w celu ustalenia zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej, czy występuje przesłanka uzasadniająca ustanowienie zabezpieczenia. Organ egzekucyjny może uzależnić wydanie postanowienia o zabezpieczeniu od złożenia przez wierzyciela kaucji na zabezpieczenie roszczeń zobowiązanego o naprawienie szkód spowodowanych wskutek wykonania tego postanowienia.

Jeżeli organ egzekucyjny ustali, że występują przesłanki uzasadniające zabezpieczenie, to wydaje postanowienie w sprawie dokonania zabezpieczenia. W postanowieniu tym określa obowiązek, którego dotyczy zabezpieczenie oraz sposób i zakres zabezpieczenia. Postanowienie to może być w każdym czasie uchylone lub zmienione. Postanowienie to doręcza się wierzycielowi, a doręczenie tego postanowienia zobowiązanemu następuje równocześnie z dokonaniem czynności zabezpieczających. Na postanowienie to zobowiązanemu służy prawo wniesienia zarzutu, na postanowienie po rozpoznaniu zarzutu (uznające zarzuty za nieuzasadnione) zobowiązanemu służy zażalenie, a następnie na postanowienie wydane po rozpoznaniu zażalenia - skarga do NSA.

Ustawa wyłącza dopuszczalność stosowania w postępowaniu zabezpieczającym przymusu bezpośredniego. Zabezpieczenie może być dokonane przez:

• jeżeli chodzi o wykonanie obowiązków pieniężnych - przez zajęcie pieniędzy, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego i wkładów oszczędnościowych, innych wierzytelności lub praw majątkowych, zajęcie ruchomości albo przez wpis hipoteki przymusowej lub zakaz zbywania i obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej albo której księga wieczysta zaginęła albo uległa zniszczeniu;

• jeżeli chodzi o wykonanie obowiązków niepieniężnych - ustawa pozostawia organowi egzekucyjnemu swobodę co do sposobu zabezpieczenia.

Organ kierując się interesami podmiotów postępowania, tak by wierzycielowi zapewnić wykonanie obowiązku , a zobowiązanego nie obciążyć ponad potrzebę, określi środki zabezpieczające lub inną czynność, która w danych okolicznościach powinna być zastosowana. Organ egzekucyjny może w razie potrzeby zastosować również środki zabezpieczenia obowiązków pieniężnych, jeżeli zabezpieczy w ten sposób pokrycie kosztów wykonania zastępczego. Organ egzekucyjny uchyli zabezpieczenie, jeżeli wierzyciel nie złoży wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w ciągu 1 miesiąca od dokonania zabezpieczenia, a w terminie 3 miesięcy od dokonania zabezpieczenia - przed ustaleniem należności pieniężnych lub obowiązków o charakterze niepieniężnym. Terminy te mogą być przez organ przedłużone na wniosek wierzyciela, jeżeli wykaże on, że z uzasadnionych przyczyn postępowanie egzekucyjne nie mogło być wszczęte. Termin wszczęcia postępowania egzekucyjnego przy obowiązkach niepieniężnych może być przedłużony tylko o okres do 3 miesięcy. Na postanowienie organu w sprawie przedłużenia lub odmowy przedłużenia terminu wszczęcia postępowania egzekucyjnego służy zażalenie wierzycielowi i zobowiązanemu. O uchyleniu zabezpieczenia organ egzekucyjny zawiadamia wierzyciela i obciąża go kosztami zabezpieczenia. Uchylenie zabezpieczenia następuje w formie postanowienia, na które nie służy wierzycielowi zażalenie. Może on podjąć obronę swojego interesu prawnego przez złożenie wniosku o przedłużenie terminu wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

W postępowaniu podatkowym zobowiązanie podatkowe może być zabezpieczone na majątku podatnika przed terminem płatności podatku, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane. Zabezpieczenia można dokonać również przed wydaniem decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub określającej wysokość zaległości podatkowej, jeżeli z dowodów zgromadzonych w postępowaniu wynika, że zobowiązanie podatkowe może nie zostać wykonane. Zabezpieczenie dotyczy też należności określonych w decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika i inkasenta. Organ podatkowy wydaje decyzję o zabezpieczeniu. Zabezpieczenie następuje w formie postanowienia (w trybie przepisów pea). Decyzja o zabezpieczeniu wygasa:

1. po upływie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego,

2. z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zaległości podatkowej

Wygaśnięcie decyzji nie narusza ważności postanowienia wydanego na podstawie przepisów pea.

102. System nadzwyczajnych trybów postępowania

System nadzwyczajnych trybów postępowania składa się z postępowania w sprawie wznowienia postępowania, postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, postępowania w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętej wadami niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowej. System ten jest oparty na zasadzie niekonkurencyjności, tzn. że poszczególne tryby nadzwyczajne mają na celu usunięcie tylko określonego rodzaju wadliwości decyzji i nie mogą być stosowane zamiennie. Naruszenie wyłączności stosowania określonego trybu nadzwyczajnego weryfikacji decyzji stanowi rażące naruszenie prawa, będące podstawą stwierdzenia nieważności decyzji.

Weryfikacja decyzji odbywająca się w trybach nadzwyczajnych w drodze administracyjnej oraz weryfikacja decyzji w drodze sądowej jest oparta na zasadzie konkurencyjności, bo od strony postępowania, od organizacji społecznej biorącej udział w postępowaniu na prawach strony lub od prokuratora zależy wybór drogi weryfikacji decyzji. Uruchomienie jednego z trybów weryfikacji decyzji w drodze administracyjnej powoduje niedopuszczalność weryfikacji w drodze sądowej. Zgodnie bowiem z art.35 ust.4 ustawy o NSA, nie można wnieść skargi do sądu administracyjnego, jeżeli toczy się postępowanie w celu zmiany, uchylenia lub stwierdzenia nieważności aktu albo innej czynności. Wniesienie skargi do NSA na decyzję administracyjną wyłącza możliwość wniesienia tej sprawie sprzeciwu przez prokuratora. Ograniczenie w wykorzystaniu drogi administracyjnej ma również miejsce wtedy, gdy decyzja podlega już weryfikacji w drodze sądowej. Weryfikacja w drodze sądowej nie wyłącza jednakże zupełnie możliwości wykorzystania nadzwyczajnych trybów postępowania administracyjnego. Przymiot prawomocności wyroku NSA dotyczy tylko sfery zgodności z prawem decyzji ostatecznej i nie stwarza przeszkód jej zmiany lub uchylenia w nadzwyczajnym trybie administracyjnym przewidzianym dla wzruszenia decyzji prawnie niewadliwych. Dopuszczalne jest wznowienie postępowania administracyjnego zakończonego decyzją ostateczną, co do której sąd administracyjny oddalił skargę, jeżeli po wyroku sądowym zostaną ujawnione lub wystąpią przesłanki do wznowienia postępowania, o których mowa w art.145§1 kpa.

Przepisy szczególne mogą stanowić o wyłączeniu w ogóle możliwości uruchomienia nadzwyczajnych trybów postępowania administracyjnego (np. ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie konsumentów).

103. Środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym służące w drodze administracyjnej

Środki zaskarżenia ze względu na organy właściwe do ich rozpatrzenia i rozstrzygnięcia dzieli się na środki zaskarżenia służące w drodze administracyjnej oraz w drodze sądowej.

Środki zaskarżenia służące w drodze sądowej - do środków tych zaliczamy: zarzut, zażalenie, skargę na czynności egzekucyjne, wniosek o wyłączenie spod egzekucji prawa do rzeczy lub innego prawa majątkowego, żądanie zmiany lub sprostowania wezwania, żądanie uchylenia lub zmiany postanowienia w trybie przepisów kpa o wznowieniu postępowania oraz o zmianie lub uchyleniu decyzji.

1. zarzut - jest środkiem zaskarżenia, który służy w fazie wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Zarzut jest także środkiem zaskarżenia w postępowaniu zabezpieczającym. Zarzut powinien odpowiadać przesłankom formalnym podania oraz zawierać określenie podstawy zarzutu. Termin do złożenia zarzutu wynosi 7 dni od dnia doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego, a w postępowaniu zabezpieczającym - od dnia doręczenia postanowienia o zabezpieczeniu. Zarzut jest środkiem zaskarżenia niedewolutywnym, albowiem organem właściwym do jego rozpoznania i rozstrzygnięcia jest organ egzekucyjny. Organ ten rozpoznając zarzut jest obowiązany przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, do którego stosuje się art.7 kpa, ustanawiający zasadę ogólną prawdy obiektywnej oraz przepisy kpa o dowody. Rozpatrzenie zarzutu następuje po uzyskaniu wypowiedzi wierzyciela Podlega jego rozpatrzenie w ciągu 7 dni od wniesienia zarzutu. Zarzut jest środkiem zaskarżenia względnie suspensywnym, bo jego wniesienie nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych . W uzasadnionych przypadkach organ może wstrzymać wykonanie egzekucji.Legitymowanym do złożenia zarzutu jest zobowiązany. Legitymacja ta jest zdeterminowana przez określenie podstaw prawnych zarzutu. Wg art.33 pea, podstawą prawną wniesienia zarzutu może być tylko:

1. wykonanie, umorzenie, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku,

2. odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenia na raty spłaty należności pieniężnej,

3. określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administrującego lub bezpośrednio z przepisu prawa, albo z orzeczenia sądowego,

4. błąd co do osoby zobowiązanego,

5. niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym,

6. niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego; brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia,

7. zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego.

W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego organ egzekucyjny może ustalić, że:

1. nie występują przeszkody w prowadzeniu postępowania egzekucyjnego ani też nie naruszono zasad wyboru środka egzekucyjnego i wtedy wydaje postanowienie o odmowie uwzględniania zarzutu,

2. są przeszkody w prowadzeniu postępowania egzekucyjnego lub że pogwałcono zasady wyboru środka egzekucyjnego i wówczas wydaje postanowienie o zawieszeniu postępowania, o umorzeniu postępowania, o zastosowaniu innego środka, najmniej uciążliwego dla zobowiązanego

2. zażalenie - jest środkiem zaskarżenia, służącym na postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym. Przepisy szczególne dopuszczają ponadto wniesienie zażalenia na oszacowanie dokonane przez poborcę skarbowego oraz na naruszenie przepisów o prowadzeniu licytacji. Uprawnienie do złożenia zażalenia służy w postępowaniu egzekucyjnym, gdy tak stanowi ustawa, czyli wtedy, gdy na postanowienie służy zażalenie. Pod względem treści i formy zażalenie powinno odpowiadać wymaganiom stawianym podaniom. Wnosi się je w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia. Organem właściwym do rozpatrzenia zażalenia na postanowienie organu egzekucyjnego jest organ wyższego stopnia, a na zażalenia na oszacowanie przez poborcę (termin złożenia 5 dni) czy na przeprowadzenie licytacji (termin złożenia do 3 dni) - jest organ egzekucyjny. Zażalenie jest środkiem zaskarżenia względnie suspensywnym, bo wniesienie zażalenia wprawdzie nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego, ale organ egzekucyjny lub organ wyższego stopnia może w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne. Do rozpatrzenia zażalenia stosuje się odpowiednio przepisy kpa. Legitymację do złożenia zażalenia mają podmioty postępowania i uczestnicy (zobowiązany, wierzyciel, osoby trzecie).

3. skarga na czynności egzekucyjne - jest środkiem zaskarżenia czynności wykonawczych postępowania egzekucyjnego. Skarga może być wniesiona zarówno na czynności wykonawcze organu egzekucyjnego jak i egzekutora. Ustawa nie określa legitymacji do wniesienia skargi, z wyjątkiem wierzyciela, który może złożyć skargę na przewlekłość postępowania. Organem właściwym do rozpatrzenia skargi jest organ egzekucyjny, w formie postanowienia, na które służy zażalenie. Wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego, a tylko w uzasadnionych przypadkach organ egzekucyjny lub organ wyższego stopnia może to uczynić.

4. wniosek o wyłączenie spod egzekucji rzeczy lub praw majątkowych - legitymację do złożenia takiego wniosku ma osoba trzecia. Osoba trzecia może z tym wnioskiem wystąpić tylko wtedy, gdy toczy się już postępowanie egzekucyjne. Po jego zakończeniu zaś ta osoba trzecia może tylko dochodzić od zobowiązanego odszkodowania na podstawie kpc. Wniosek musi spełnić określone wymagania formalne. Pod względem treści musi odpowiadać wymaganiom stawianym podaniom oraz zawierać wskazanie dowodów na poparcie żądania wyłączenia rzeczy lub praw. Termin złożenia wniosku wynosi 14 dni od dnia uzyskania wiadomości o czynności egzekucyjnej skierowanej do rzeczy lub prawa. Organem właściwym do rozpatrzenia wniosku jest organ egzekucyjny, który przed jego rozpatrzeniem prowadzi postępowanie wyjaśniające.. Do czasu wyjaśnienia organ egzekucyjny nie podejmuje dalszych czynności egzekucyjnych co do rzeczy lub praw, ale czynności już dokonane pozostają w mocy. Wniosek jest rozstrzygany w formie postanowienia. W razie postanowienia odmownego osobie trzeciej służy na to postanowienie zażalenie.

5. żądanie zmiany lub sprostowania - w przypadku, gdy egzekucję z wynagrodzenia za pracę prowadzi się dla wyegzekwowania należności pieniężnych kilku wierzycieli, organ egzekucyjny wraz z zawiadomieniem o zajęciu wynagrodzenia za pracę zobowiązanego wzywa zakład pracy do wypłacenia potrąconych kwot bezpośrednio tym wierzycielom, określając z zachowaniem pierwszeństwa zaspokojenia, jaki procent każdej potrąconej kwoty należy się poszczególnym wierzycielom. Jeżeli wierzyciel lub zobowiązany kwestionuje prawidłowość treści wezwania, mogą w terminie 7 dni od daty doręczenia im odpisu wezwania wystąpić do organu egzekucyjnego z żądaniem zmiany lub sprostowania wezwania. Organ rozstrzyga to żądanie w formie postanowienia, na które zobowiązanemu i wierzycielowi służy zażalenie.

6. żądanie zmiany lub uchylenia postanowienia w trybie przepisów kpa o wznowieniu postępowania oraz uchylenia i zmiany decyzji - zgodnie z art.17§3 pea postanowienia rozstrzygające wnioski i skargi zgłoszone w toku postępowania egzekucyjnego przez zobowiązanego, wierzyciela i osoby trzecie mogą być uchylone lub zmienione, przy zastosowaniu przepisów kpa o wznowieniu postępowania administracyjnego oraz uchyleniu i zmianie decyzji. Chodzi tu więc o przewidziane ustawą środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym. Niedopuszczalne jest jednak stosowanie do postanowień wydanych w postępowaniu egzekucyjnym przepisów kpa o stwierdzeniu nieważności decyzji (wyłączenie art.126 kpa).

104. Stosunek postępowania egzekucyjnego do postępowania zabezpieczającego

Postępowanie zabezpieczające - jest to ciąg czynności procesowych, podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty tego postępowania w celu zapewnienia realizacji obowiązków w trybie postępowania egzekucyjnego. Postępowanie zabezpieczające pełni wobec postępowania egzekucyjnego funkcję służebną, umożliwiając realizację jego celów. Postępowanie zabezpieczające poprzedza postępowanie egzekucyjne, ale może ono również toczyć się równocześnie. Będzie to miało miejsce wtedy, gdy egzekucja jest prowadzona co do obowiązków wymagalnych, a wierzyciel występuje z żądaniem zabezpieczenia przyszłych, powtarzających się świadczeń. Nie zawsze po przeprowadzeniu postępowania zabezpieczającego będzie prowadzone postępowanie egzekucyjne. Może się to zdarzyć w 3 sytuacjach:

1. zabezpieczenie wykonania obowiązków nastąpiło przed ich ustaleniem w postępowaniu orzekającym, a nie zostały one ustalone;

2. wierzyciel nie wystąpił o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w terminie;

3. zobowiązany wykonał obowiązek przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego.

105. Stosunek administracyjnego postępowania egzekucyjnego do sądowego postępowania egzekucyjnego

W administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym wykonuje się obowiązki wynikające z aktów administracyjnych (decyzje, postanowienia, również ugody) i wypływające bezpośrednio z przepisów prawa administracyjnego oraz przepisów innych gałęzi prawa stosowanych przez organy administrujące. W sądowym postępowaniu egzekucyjnym natomiast wykonuje się orzeczenia sądowe. Są to więc odrębne postępowania od siebie niezależne. Od tej reguły są 3 wyjątki:

1. zgodnie z art.3 pea egzekucja administracyjna jest stosowana co do obowiązków określonych w art.2 pea (podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy Or.pod., grzywny i kary pieniężne; wpłaty na rzecz funduszy celowych; obowiązki o charakterze niepieniężnym itd.), chyba że przepis szczególny zastrzega dla tych obowiązków tryb egzekucji sądowej. Tytułami egzekucyjnymi w sądowym postępowaniu egzekucyjnym są (poza orzeczeniami sądowymi) inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej. W przepisach ustawy o postępowaniu egzekucyjnym są przepisy określające wyjątki: co do egzekucji z nieruchomości, co do wyjawienia majątku i wyjawienia przedmiotu poddanego egzekucji - stanowią one, że jest to dopuszczalne tylko w drodze egzekucji sądowej. Jeżeli obowiązki są wykonywane w trybie egzekucji sądowej to niedopuszczalne jest w tych samych sprawach prowadzenie administracyjnego postępowania egzekucyjnego.

2. administracyjne postępowanie egzekucyjne i sądowe postępowanie egzekucyjne może być prowadzone co do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego. Następuje wtedy zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej, np. co do zajęcia nieruchomości lub wynagrodzenia za pracę. Zgodnie z art.62 pea organ egzekucyjny i komornik wstrzymują czynności egzekucyjne z urzędu lub na wniosek wierzyciela albo zobowiązanego i przekazują akta obu postępowań egzekucyjnych sądowi rejonowemu, który rozstrzyga, w jakim trybie ma być prowadzona egzekucja łączna. Sąd bierze pod uwagę stan czynności postępowania, rodzaj obowiązków poddanych egzekucji i określa, które z dokonanych czynności egzekucyjnych pozostają w mocy. Postanowienie powinno być wydane w ciągu 14 dni i na to postanowienie służy zażalenie stronom oraz organowi egzekucyjnemu (administracyjnemu). Przy zbiegu administracyjnego postępowania zabezpieczającego z sądowym postępowaniem zabezpieczającym te postępowania prowadzone są odrębnie, chyba że zbieg dotyczy przedmiotów podlegających sprzedaży.

3. związki pomiędzy administracyjnym i sądowym postępowaniem egzekucyjnym będą miały miejsce w przypadku skorzystania przez zobowiązanego lub osobę trzecią ze środków ochrony sądowej w postaci powództwa przeciwegzekucyjnego. Skutkiem prawnym wniesienia powództwa przeciwegzekucyjnego przez zobowiązanego będzie wstrzymanie postępowania egzekucyjnego. W takim przypadku organ egzekucyjny zawiesza postępowanie egzekucyjne. Jeżeli zaś takie powództwo wniesie osoba trzecia roszcząca sobie prawo do rzeczy lub praw poddanych egzekucji, to skutek ogranicza się do zakazu sprzedaży rzeczy przewidzianych do sprzedaży w trybie uregulowanym przepisami o egzekucji obowiązków pieniężnych.

106. Źródła prawa o administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym

Podstawowymi źródłami prawa, regulującymi administracyjne postępowanie egzekucyjne, są:

1. ustawa z 17.06.1966 o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;

2. ustawa z 14.06.1960 r. - kpa, którego przepisy mają (zgodnie z art.18 ustawy) odpowiednie zastosowanie w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym;

3. rozporządzenie RM z 23.12.1996 r. w sprawie wykonania ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;

4. rozporządzenie Ministra Finansów z 4.07.1990 r. w sprawie opłat za czynności egzekucyjne oraz sposobu przeprowadzenia publicznej licytacji i trybu postępowania przy przechowywaniu i egzekucyjnej sprzedaży niektórych rodzajów ruchomości;

5. rozporządzenie RM z 27.08.1991 r. w sprawie kosztów upomnienia oraz przypadków, w których egzekucja administracyjna może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia.

107. Rozwój prawa o administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym

Po odzyskaniu niepodległości (po 1919 r.) na terytorium Polski nie było jednolitej regulacji prawnej postępowania egzekucyjnego. Rozwój prawa po 1919 r. przedstawia się następująco:

• ustawa z 14.12.1923 r. o uprawnieniach organów wykonawczych władz skarbowych - regulowała egzekucję obowiązków pieniężnych powierzając ściąganie zaległych podatków bezpośrednich i opłat skarbowych urzędnikom skarbowym jako organom wykonawczym władz skarbowych;

• rozporządzeniem Prezydenta RP z 22.03.1928 r. o postępowaniu przymusowym w administracji - rozporządzeniem tym zostało skodyfikowane prawo o postępowaniu egzekucyjnym. Rozporządzenie regulowało wykonanie z użyciem środków przymusu obowiązujących przepisów prawnych oraz zarządzeń, orzeczeń, nakazów i zakazów władz administracyjnych ustanawiających obowiązek zapłaty świadczeń pieniężnych oraz innych świadczeń i czynności lub zachowań (obowiązki niepieniężne). W jego przepisach odróżniano władze egzekucyjne od organów egzekucyjnych, gdyż władza egzekucyjna zarządzała egzekucją i czuwała nad jego prowadzeniem, a była nią powiatowa władza administracji ogólnej oraz w przypadkach określonych szczegółowo - zarząd gminy. Organami egzekucyjnymi były powiatowe lub gminne organy wykonawcze powołane lub wyznaczone przez władze egzekucyjne do prowadzenia czynności egzekucyjnych. W sprawach tzw. przymusu policyjnego władzą i organem egzekucyjnym były równocześnie organy powołane do utrzymania bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego. Podstawę prowadzenia postępowania egzekucyjnego stanowił tytuł wykonawczy, którym były przepisy obowiązujące, zarządzenia ogólne władz, akty indywidualne, jeżeli ustanawiały obowiązki, zakazy, nakazy itp. Egzekucję świadczeń pieniężnych prowadzono przez: zajęcie i sprzedaż w drodze przetargu publicznego rzeczy ruchomych; zajęcie pieniędzy posiadanych przez zobowiązanego; zajęcie pieniędzy lub majątku ruchomego będącego własnością zobowiązanego, a posiadanych przez osoby trzecie; zajęcie płac lub innych dochodów zobowiązanego. Postępowanie egzekucyjne było wszczynane zarządzeniem egzekucyjnym wydanym przez władzę egzekucyjną, od którego zobowiązany lub wnioskodawca mogli wnieść odwołanie (gdy zarządzenie egzekucyjne było niezgodne z tytułem egzekucyjnym oraz jeżeli zarządzono środek przymusu nie przewidziany w rozporządzeniu albo taki środek, który godził w zasadę wyboru środka najłagodniejszego a celowego oraz w zasadę poszanowania minimum egzekucji).

• ustawa z 10.03.1932 r. o przejęciu egzekucji administracyjnej przez władze skarbowe oraz o postępowaniu egzekucyjnym władz skarbowych - wprowadzała odrębny tryb postępowania co do egzekucji świadczeń pieniężnych.

• dekret z 28.01.1947 r. o egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych - dokonywał scalenia egzekucji świadczeń pieniężnych skarbowych i pozostałych świadczeń pieniężnych poddanych egzekucji administracyjnej. W jego przepisach utrzymywało się dawne rozróżnienie władz egzekucyjnych i organów egzekucyjnych. Władzami egzekucyjnymi były urzędy skarbowe lub inne upoważnione organy skarbowe oraz izby skarbowe. Organami egzekucyjnymi byli poborcy skarbowi lub inni upoważnieni funkcjonariusze. Egzekucja administracyjna była prowadzona z ruchomości, z wierzytelności pieniężnych i praw majątkowych, z pożytków i dochodów z nieruchomości (przez zarząd państwowy), z przedsiębiorstw (zarząd przymusowy). Podstawę egzekucji stanowił tytuł wykonawczy, którym był tytuł egzekucyjny z klauzulą wykonalności, a ten stanowiły decyzje, orzeczenia, postanowienia, zarządzenia, nakazy płatnicze lub wykazy zaległości wydane przez uprawnione władze i instytucje. Tryb weryfikacji rozstrzygnięć był mało rozbudowany.

• ustawa z 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - dokonano nią unifikacji prawa postępowania egzekucyjnego. Ustawa ta była kilkakrotnie zmieniana w celu dostosowania jej przepisów do nowych rozwiązań organizacyjnych w administracji państwowej.

• ustawa z 23.03.1990 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - celem tej ustawy było:

• zniesienie uprzywilejowania jednostek gospodarki uspołecznionej w postępowaniu egzekucyjnym oraz zabezpieczającym, które jest sprzeczne z zasadą równości przedsiębiorstw

• uregulowanie właściwości organów egzekucyjnych zgodnie z nowymi rozwiązaniami ustrojowymi w organizacji administracji publicznej;

• dostosowanie przepisów o egzekucji z wynagrodzenia za pracę do kodeksu pracy;

• dostosowanie przepisów egzekucyjnych do przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym odnośnie do egzekucji z emerytur i rent;

• rozszerzenie uprawnień organów egzekucyjnych przez dopuszczenie zasięgania informacji o majątku zobowiązanego oraz nałożenie na zobowiązanego obowiązku powiadomienia organu egzekucyjnego o każdej zmianie miejsca pobytu, trwającego ponad miesiąc;

• uprawnienie i uproszczenie egzekucji z ruchomości;

• podwyższenie górnej granicy grzywny nakładanej na zakład pracy oraz podwyższenie dolnej i górnej granicy grzywny w celu przymuszenia;

• dostosowanie niektórych postanowień ustawy do zmienionych warunków społeczno-gospodarczych

Do ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zostały wprowadzone zmiany ustawami:

• ustawa z 14.02.1992 r. o zmianie ustawy - prawo bankowe i niektórych innych ustaw

• ustawa z 6.03.1993 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania oraz niektórych innych ustaw

• ustawa z 22.06.1995 r. o zmianie ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Zmiany te dotyczyły głównie postępowania przy egzekucji obowiązków pieniężnych przez zaostrzenie odpowiedzialności właściciela, kierownika zakładu pracy, pracownika tego zakładu, pracownika banku, za naruszenie obowiązków wypływających z przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

• ustawa z 11.10.1996 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy - prawo bankowe podwyższała wysokość grzywny w celu przymuszenia;

• ustawa z 29.12.1998 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa - dostosowała pea do nowej struktury ustrojowej administracji publicznej oraz wprowadzając zmianę niektórych instytucji, np. w zakresie przyznania statusu wierzyciela.

108. Postępowanie przed NSA

W postępowaniu przed NSA można wyróżnić 3 stadia: postępowanie wstępne, postępowanie rozpoznawcze i podjęcie orzeczenia.

1. postępowanie wstępne - po otrzymaniu skargi na akt lub czynności (bezczynności) organu administracji publicznej przewodniczący wydziału lub wyznaczony sędzia bada skargę. W razie, gdy skarga jest dotknięta brakami, które można usunąć, wzywa on stronę do ich usunięcia w wyznaczonym terminie. Jeżeli są to braki nieusuwalne (np. skarga jest niedopuszczalna), kieruje sprawę na posiedzenie niejawne. Tak też postępuje, jeżeli skarżący nie usunął braków w wyznaczonym terminie. Sąd administracyjny przesyła odpis skargi organowi, którego działanie lub bezczynność zaskarżono i zobowiązuje go do udzielenia odpowiedzi na skargę w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpisu skargi oraz do nadesłania w tym terminie akt sprawy. Organ administracji publicznej może uwzględnić skargę w całości do dnia wyznaczonego przez sąd terminu rozprawy (tzw. samokontrola organu). Skierowanie skargi na posiedzenie niejawne następuje po udzieleniu przez organ odpowiedzi i przesłaniu akt sprawy lub upłynie terminu do jej udzielenia, chyba że do ustalenia braków skargi, których nie można usunąć, odpowiedź i akta sprawy są zbędne. Akta sprawy będą potrzebne do ustalenia zachowania terminu do wniesienia skargi, legitymacji do wniesienia skargi. W razie nienadesłania akt sprawy, sąd ustala dopuszczalność skargi na podstawie danych przedstawionych w skardze. Na posiedzeniu niejawnym sąd administracyjny bada:

1. czy skarga została wniesiona z zachowaniem terminu - w razie uchybienia terminu skarga jest bezskuteczna. Przed negatywnymi skutkami uchybienia terminu skarżący może się bronić wnosząc wniosek o jego przywrócenie na podstawie art.58-60 kpa.

2. czy nie występują inne przyczyny powodujące niedopuszczalność skargi - niedopuszczalność skargi może wynikać z przyczyn o charakterze przedmiotowym lub podmiotowym. Do przyczyn o charakterze przedmiotowym zaliczyć można: zaskarżenie aktu nieistniejącego(np. decyzji niedoręczonej lub nieogłoszonej), zaskarżenie aktu lub czynności nie podlegających kognicji NSA, zaskarżenie aktu lub czynności bez wyczerpania środków odwoławczych, które służyły skarżącemu w postępowaniu przed organem administracji publicznej itd. Do przyczyn o charakterze podmiotowym zaliczamy złożenie skargi przez podmiot nie mający legitymacji bądź gdy podmiot skarżący nie ma zdolności do czynności prawnych, a działa bez przedstawiciela ustawowego.

3. czy skarżący usunął w wyznaczonym terminie braki, które uniemożliwiły nadanie skardze dalszego biegu - np. czy został uiszczony wpis, czy zostało doręczone pełnomocnictwo, gdy skargę wniósł pełnomocnik, itp.

4. sąd rozpatruje kwestię wstrzymania wykonania zaskarżonego aktu lub zawieszenia czynności - przy braku bezwzględnej suspensywności sąd może, na wniosek strony lub z urzędu wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania tego aktu lub zawieszenia czynności. Sąd wstrzyma wykonanie zaskarżonego aktu lub czynności zwłaszcza, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia skarżącemu znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków. Wstrzymanie wykonania decyzji powinno być dokonane tylko w niezbędnych granicach, bez szkody dla interesów strony czerpiącej z tej decyzji prawa. Wstrzymanie z mocy prawa wykonania zaskarżonego aktu lub czynności następuje, jeżeli organ, który wydał akt bądź dokonał czynności, nie przedstawił sądowi odpowiedzi na skargę wraz z aktami sprawy w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpisu skargi.

Ustawa o NSA dopuszcza rozpoznanie skargi na posiedzeniu niejawnym co do jej istoty, jeżeli w sposób oczywisty decyzja jest dotknięta wadą o której mowa w art.156§1 pkt.1,3,4 kpa (wydana z naruszeniem przepisów o właściwości, dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie). NSA dopuszcza rozpoznanie skargi na posiedzeniu niejawnym, wprowadzając 2 ograniczenia:

1. jest to skarga na decyzję administracyjną - skargi zatem na akty inne niż decyzja mogą być rozpoznawane wyłącznie na rozprawie;

2. tylko określonego rodzaju wady powodujące nieważność decyzji i ich oczywistość dają podstawę do zastosowania tego trybu rozpoznania.

2. postępowanie rozpoznawcze - przedmiotem tego stadium postępowania jest rozpoznanie sprawy, czyli zbadanie zgodności z prawem zaskarżonego aktu, czynności lub bezczynności organu administracji publicznej. Granice postępowania rozpoznawczego wyznacza zakres działania lub bezczynności organu administracji publicznej. W zakresie skarg na decyzje granice postępowania wyznacza rozstrzygnięcie sprawy indywidualnej decyzją, ponieważ sąd bada zgodność decyzji z prawem. Postępowanie rozpoznawcze nie jest wyznaczone w swym zakresie granicami skargi. Oznacza to, że sąd bada w pełnym zakresie zgodność z prawem działania lub bezczynność organu administracji publicznej, a nie tylko zgodność z przepisami, których naruszenie zarzucono w skardze (brak związania podstawami skargi) i wobec tego może wydać orzeczenie innej treści, niż to, o które wniósł skarżący (brak związania wnioskami skargi). Sąd orzeka na podstawie akt sprawy. Sąd może w ograniczonym zakresie przeprowadzić postępowanie dowodowe, a mianowicie z urzędu lub na wniosek uczestnika postępowania przeprowadzić dowody uzupełniające z dokumentów, jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych -wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie. Gdyby prowadziło to do przedłużenia postępowania, sąd uchyla akt lub czynności i zwraca akta organowi, którego działanie zostało zaskarżone, wskazując w uzasadnieniu orzeczenia zakres postępowania dowodowego, które organ ten ma uzupełnić. Od zasady, że sąd orzeka na podstawie akt sprawy, art.39 ust.1 ustawy o NSA wprowadza wyjątek; jeżeli organ administracji publicznej nie nadeśle w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpisu skargi odpowiedzi na skargę i akt sprawy, sąd może orzec na podstawie stanu faktycznego i prawnego przedstawionego w skardze, gdy nie budzi on uzasadnionych wątpliwości w świetle ustaleń poczynionych przez sąd w toku rozpoznawania skargi. Od wyroku wydanego po przeprowadzeniu postępowania rozpoznawczego, opartego na stanie faktycznym i prawnym przedstawionym w skardze, organowi administracji publicznej służy sprzeciw w terminie 14 dni od daty doręczenia wyroku, jeżeli jednocześnie doręczy odpowiedź na skargę z aktami sprawy. Postępowanie rozpoznawcze prowadzone jest w formie rozprawy, jeżeli nie zachodzą okoliczności uzasadniające rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym. O czasie i miejscu rozprawy zawiadamia się uczestników postępowania w terminie umożliwiającym otrzymanie zawiadomienia na 7 dni przed rozprawą. Stawiennictwo nie jest obowiązkowe, ale sąd może uznać inaczej. Ustawa o NSA nie reguluje przebiegu rozprawy, mają więc zastosowanie przepisy kpc. Strony mają prawo do przeglądania akt sprawy i sporządzania z nich odpisów, a sąd -obowiązany jest to im umożliwić. Prawo to sąd może ograniczyć ze względu na ochronę tajemnicy państwowej oraz ze względu na ważny interes państwa. Jeżeli w toku postępowania zaistnieją przeszkody w jego prowadzeniu o charakterze przejściowym, to jest to podstawa do zawieszenia postępowania. Jeżeli są to przeszkody o charakterze trwałym, sąd ma podstawy do jego umorzenia. Umorzenie postępowania następuje z 2 przyczyn, które powstały w toku postępowania. Postępowanie umarza się, gdy:

• gdy postępowanie stało się zbędne - np. cofnięcie skargi, śmierć skarżącego, którego uprawnienia lub obowiązki nie przechodzą na następców prawnych;

• gdy postępowanie jest niedopuszczalne - np. zmiana przepisów wyłączająca właściwość NSA w danego rodzaju sprawach

3. podjęcie orzeczenia - NSA rozstrzyga sprawy wyrokiem lub postanowieniem. NSA podejmuje także uchwały w sprawie wyjaśnienia wątpliwości prawnych oraz udzielania odpowiedzi na pytania prawne.

Wyrok - sąd rozstrzyga sprawę co do stwierdzenia naruszenia prawa i skutków prawnych tego naruszenia. Ustawa o NSA nie wprowadza jednolitych rozwiązań w zakresie treści wyroku. Jednolita jest natomiast regulacja w razie nieuwzględnienia skargi) i odrzucenia skargi. W razie nieuwzględnienia skargi sąd wyrokiem oddala skargę. Sąd postanowieniem odrzuca skargę wniesioną po terminie do jej wniesienia, niedopuszczalną z innych przyczyn, a także gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków skargi. Na podstawie kryterium przedmiotu zaskarżenia można wyróżnić:

a) wyroki w sprawach skarg na decyzję lub postanowienie - uwzględniając skargę może wydać:

1. wyrok o uchylenie decyzji (postanowienia) w całości lub części, jeżeli w wyniku

rozpoznania sprawy ustalił, że decyzja została wydana:

• z naruszeniem prawa materialnego, które miały wpływ na wynik sprawy

• z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego -

• z naruszeniem innych przepisów postępowania

• stwierdza nieważność decyzji

(b) wyrok stwierdzający niezgodność z prawem decyzji lub postanowienia

3. wyroki w sprawie skarg na inne niż decyzje i postanowienia akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisu prawa

4. wyroki w sprawach skarg na bezczynność organów administracji publicznej

5. wyroki w sprawie skarg na uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego albo związku jednostki samorządu terytorialnego oraz przepisy prawa miejscowego organów administracji rządowej.

6. wyroki w sprawie skarg na akty nadzoru

Struktura orzeczeń NSA - ustawa nie reguluje struktury wyroku poza kwestią zamieszczenia w orzeczeniu rozstrzygnięcia w sprawie kosztów postępowania. Stosuje się więc odpowiednie przepisy kpc. Wyrok NSA składa się z sentencji i uzasadnienia.

sentencja - według art.325 kpc „sentencja wyroku powinna zawierać wymienienie sądu, sędziów, protokolanta oraz prokuratora, jeżeli brał udział w sprawie, datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, wymienienie stron i oznaczenie przedmiotu sprawy oraz rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron”. Sentencję wyroku podpisuje cały skład orzekający.

uzasadnienie - wyrok podlega uzasadnieniu z urzędu. Uzasadnienie to powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Uzasadnienie wyroku sporządza się w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia sentencji wyroku. Uzasadnienie wyroku podpisuje cały skład orzekający. Forma i struktura postanowienia jest taka sama jak wyroku.

Postanowienie - sąd wydaje w razie odrzucenia skargi, umorzenia postępowania na posiedzeniu niejawnym lub na rozprawie oraz w celu rozstrzygania innych kwestii procesowych związanych ze sprawą, wynikających w toku postępowania sądowego (np.: o zawieszeniu postępowania, o przywróceniu terminu, o dopuszczeniu dowodu z dokumentu) oraz w innych przypadkach określonych w ustawie o NSA (np.: postanowienie o rozstrzygnięciu sporu kompetencyjnego).

109. Współuczestnictwo formalne

Współuczestnictwo formalne jest to postępowanie łączne (art.62). Jest to postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony w sprawach, w których prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz z tej samej podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ administracji publicznej.

1. wielość stron w postępowaniu administracyjnym - z wielością stron w jednej sprawie będziemy mieli do czynienia w tych przypadkach, gdy w postępowaniu rozstrzygana jest sprawa administracyjna tożsama pod względem przedmiotowym, której rozstrzygnięcie ukształtuje sytuację wielu podmiotów. Strony występujące w danej sprawie mogą mieć interesy prawne zgodne (np. wniosek wspólników spółki cywilnej o koncesję) bądź interesy prawne sprzeczne (np. dwie osoby nie powiązane ze sobą więzami prawnymi wystąpiły o ten sam rodzaj koncesji). Kryterium decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wielością stron w jednej sprawie, będzie kryterium wpływu ukształtowania sytuacji prawnej jednego podmiotu na sytuację prawną innego podmiotu. Postępowanie prowadzone w jednej sprawie administracyjnej kończy się zawsze wydaniem jednej decyzji. Tożsamość przedmiotu postępowania administracyjnego prowadzonego z udziałem stron o spornych interesach ma ten skutek, że obowiązki tych stron należy ustalić w jednej sprawie, każde bowiem rozstrzygnięcie organu administracji wpływa na sytuację prawną tych stron równocześnie, a wniesienie odwołania przez jedną stronę czyni decyzję organu I instancji rozstrzygnięciem nieostatecznym również dla drugiej lub innych stron. Postępowanie administracyjne toczy się w tej samej sprawie, gdy istnieje tożsamość podmiotów, przedmiotu i treści stosunku administracyjnego. W razie wielości stron w jednej sprawie administracyjnej art.62 kpa nie ma zastosowania. Reguluje on bowiem połączenie do rozpoznania w jednym postępowaniu kilku odrębnych spraw administracyjnych. W takich przypadkach mamy do czynienia z jedną sprawą administracyjną, w której jedynie występuje wielość stron

2. współuczestnictwo formalne - jest to wielość spraw administracyjnych formalnie łącznie prowadzonych w jednym postępowaniu. Istotą współuczestnictwa formalnego jest połączenie do prowadzenia w jednym postępowaniu administracyjnym odrębnych spraw, które łączy tylko tożsamość zewnętrzna, czyli że są to pod względem materialnoprawnym sprawy administracyjne jednego rodzaju. Dopuszczalność rozpatrzenia kilku spraw administracyjnych w jednym postępowaniu uzależnia art.62 od łącznego wystąpienia 3 przesłanek:

1. identycznego stanu faktycznego - przez którą należy rozumieć istnienie w rzeczywistości w różnych sprawach takiego samego stanu faktycznego (np. własności wielu odrębnych nieruchomości wywłaszczanych na lele budowy autostrady);

2. identycznej podstawy prawnej - gdy podstawą powstania danych stosunków materialnoprawnych jest taka sama norma prawna;

3. właściwość jednego organu administracji publicznej - w tym przypadku chodzi o właściwość zarówno rzeczową jak i miejscową.

Postępowanie, w którym łącznie rozpatrywanych jest kilka spraw administracyjnych, kończy się wydaniem w każdej sprawie odrębnych decyzji. Zaskarżenie decyzji wydanej w określonej sprawie nie powoduje skutku prawnego zaskarżenia innych decyzji, pomimo, że sprawy te były łącznie prowadzone.

110. Wywłaszczenie praw nabytych

Zgodnie z art.155 kpa decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Ochrona praw nabytych z decyzji przez strony jest zapewniana przede wszystkim przez:

1. ustanowienie obowiązku uzyskania zgody strony na wzruszenie decyzji - stanowi podstawową przesłankę stosowania przepisu art.155, jej brak lub wadliwość prowadzi do rażącego naruszenia prawa. Zgoda stron nie może być ani dorozumiana, ani domniemana. Tylko i wyłącznie zgoda udzielona wprost i wyraźnie, przez stosowne oświadczenie złożone organowi administracji publicznej, może stanowić jedną z przesłanek zmiany lub uchylenia ostatecznej decyzji na podstawie art.155. Bez zgody strony można zmienić na jej niekorzyść decyzję, z której czerpie ona prawa nabyte, tylko w przypadku, gdy przepis prawny wprost tak stanowi.

2. respektowanie wymagań interesu społecznego lub słusznego interesu strony - wprowadzenie jako przesłanki dodatkowej zgodności wzruszenia decyzji z interesem społecznym i interesem jednostki powoduje znacznie ważniejszy skutek, ponieważ sprawia, że organ administracyjny nie może w rozpoznaniu sprawy na podst.art.155 nie ustosunkować się do celowości wzruszenia decyzji. Stosowanie przesłanki uwzględniania słusznego interesu strony ma zapewnić ochronę strony.

Pojęcie praw nabytych oznacza, że następuje jakieś przysporzenie na rzecz określonego podmiotu w jego sferze prawnej. Podmiotem tym będzie strona, która odpowiada przesłankom z art.28 i 29 . Charakteryzując najogólniej prawa nabyte z decyzji można je utożsamić z każdą korzyścią, jaką strona wyciągnie pod względem prawnym z załatwienia jej sprawy decyzją administracyjną. Korzyści te powstają w sferze prawa materialnego, dopuszczając określone działanie, zaniechanie, nie czynienie jednostki, tworząc podstawę do domagania się określonych zachowań lub świadczeń od innych podmiotów. Treścią prawa nabytego będzie rozstrzygnięcie o obowiązkach jednostki.

111. Stosunek postępowania odwoławczego do trybów nadzwyczajnych.

W postępowaniu administracyjnym wyróżniamy dwa tryby postępowania: postępowanie główne i postępowanie nadzwyczajne (nadzwyczajny tryb postępowania). Postępowanie odwoławcze - uruchamia go czynność procesowa strony, jaką jest wniesienie odwołania od decyzji nieostatecznej. Ta czynność procesowa strony, aby wywołała skutek prawny, musi spełniać określone wymagania co do formy, treści, terminu (w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji) i trybu jej dokonania. Kompetencja do rozpoznania i rozstrzygania sprawy w toku postępowania odwoławczego przechodzi na organ odwoławczy tylko wtedy, gdy organ I instancji nie znalazł podstaw do weryfikacji decyzji we własnym zakresie. Postępowanie odwoławcze dzieli się na postępowanie odwoławcze przed I instancją i postępowanie odwoławcze przed II instancją. Postępowanie odwoławcze zaliczamy do postępowania głównego, ponieważ jest to uzasadnione tożsamością celów i przedmiotu postępowania przed I i II instancją. Wniesienie odwołania przenosi na organ II instancji kompetencję do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej merytorycznie (co do jej istoty). Przedmiotem nadzwyczajnych postępowań, w przeciwieństwie do postępowania głównego, a tym samym postępowania odwoławczego, nie jest rozstrzygnięcie merytoryczne sprawy administracyjnej, lecz przeprowadzenie weryfikacji decyzji wydanej w postępowaniu głównym i z tego względu można im przypisać charakter służebny, albowiem byt prawny tych postępowań jest uzależniony od uprzedniego przeprowadzenia postępowania głównego, zakończonego wydaniem ostatecznej decyzji, a istotą postępowań nadzwyczajnych jest stworzenie gwarancji represyjnych zrealizowania celu postępowania głównego - wydania decyzji w pełni prawidłowej. System nadzwyczajnych trybów postępowania jest oparty na zasadzie niekonkurencyjności, tzn. że poszczególne tryby nadzwyczajne mają na celu usunięcie tylko określonego rodzaju wadliwości decyzji i nie mogą być stosowane zamiennie. Naruszenie wyłączności stosowania określonego trybu nadzwyczajnego weryfikacji decyzji stanowi rażące naruszenie prawa, będące podstawą stwierdzenia nieważności decyzji.. System nadzwyczajnych trybów postępowania składa się z: postępowania w sprawie wznowienia postępowania, postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, postępowanie w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętej wadami niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowej.

112. Stosunek trybów nadzwyczajnych do postępowania przed NSA

Weryfikacja decyzji odbywająca się w trybach nadzwyczajnych w drodze administracyjnej oraz weryfikacja decyzji w drodze sądowej jest oparta na zasadzie konkurencyjności, bo od strony postępowania, od organizacji społecznej biorącej udział w postępowaniu na prawach strony lub od prokuratora należy wybór drogi weryfikacji decyzji. Dopuszczając konkurencyjność, ustawodawca przyznaje jednak prymat drodze administracyjnej, stanowiąc o tym, że uruchomienie jednego z trybów weryfikacji decyzji w drodze administracyjnej powoduje niedopuszczalność weryfikacji w drodze sądowej. Zgodnie z art.35 ust.4 ustawy o NSA, nie można wnieść skargi do sądu administracyjnego, jeżeli toczy się postępowanie w celu zmiany, uchylenia lub stwierdzenia nieważności aktu albo innej czynności. W razie jednoczesnego wniesienia skargi do NSA i żądania uruchomienia jednego z trybów postępowania nadzwyczajnego, uprawniony podmiot powinien dokonać wyboru drogi weryfikacji decyzji, oświadczając , którą drogę wybiera. Cofnięcie żądania weryfikacji w jednej z dróg powoduje umorzenie postępowania.

113. Roszczenia odszkodowawcze

Stronie, która poniosła szkodę w wyniku wydania decyzji dotkniętej wadą określoną w art.145§1 kpa albo wskutek uchylenia decyzji po wznowieniu postępowania, służy roszczenie o odszkodowanie na podstawie przepisów kc, którego to roszczenie może ona dochodzić przed sądem cywilnym w trybie uregulowanym w kpc. Art.153 kpa odsyła więc w pewnym zakresie do przepisów prawa cywilnego co do roszczeń odszkodowawczych. W post. Pod.został przyjęty inny tryb dochodzenia roszczeń odszkodowawczych. Ord. P. wprowadza 2 tryby: tryb sądowy i tryb administracyjnosądowy. Tryb sądowy przed sądem powszechnym obowiązuje, gdy winę za powstanie okoliczności stanowiącej przesłankę do uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania ponosi inna strona postępowania. Tryb sądowoadministracyjny ma zastosowanie w pozostałych przypadkach.

91

---