Układ płciowy żeński:
Jajnik-jest gonadą i gruczołem dokrewnym, wytwarza się w górnych partiach jamy brzusznej,zstępuje ku dołowi i zatrzymuje się w miednicy małej.Jest wielkości ziarna migdału,położony jest na bocznej ścianie miednicy małej poniżej kresy granicznej w dołku jajnikowym (miejsce rozwidlenia tętnicy biodrowej wspólnej na tętnicę biodrowa i wew.).Wyrózniamy pow.przyśrodkową,baczną (do ściany miednicy);brzeg:tylny (wolny), przedni (krezkowy)-tu znajduje się zagłębienie-wcięcie jajnikowe przez które wnikają nerwy; kąt:górny (jajowodowy) i dolny.
Budowa miąższu jajnika:
-część obwodowa-kora jajnika-w pościelisku łącznotkankowym wydzielają się pęcherzyki:pierwotne,dojrzewające (wtórne), Graffa (jest ich najmniej)-są duże i w nich rozwija się kom.jajowa (z wiekiem jest ich coraz mniej)
Cykl owulacyjny-cykl dojrzewania komórki jajowej-ok.28dni, w poł. cyklu (ok14dnia) zaczyna się cykl menstruacyjny. Cykl owulacyjny kończy się owulacją (1/2 cyklu miesięcznego) - kom. Jajowa uwalnia się z pęcherzyka do jamy brzusznej. Po uwolnieniu tej komórki pęcherzyk przekształca się w tzw pęcherzyk czerwony czyli ciałko żółte, które powoduje czynność hormonalną (wytwarza progesteron). Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia ciałko żółte przekształca się w ciałko białawe (nie produkuje progesteronu) i zanika. Jeżeli dojdzie do zapłodnienia to ciałko żółte przekształca się w ciałko żółte ciążowe i pełni funkcję hormonalną do 4 mies. ciąży i potem zanika.
- część wew. - rdzeń.
Jajnik jako gruczoł dokrewny - to kom. Gruczołowa, znajdująca się w obrębie wnęki jajnika, produkuje hormony płciowe żeńskie (estrogeny). Kom.jajowa, z jamy brzusznej, wychwycona zostaje przez jajowód i wciągnięta do światła jajowodu.
Jajowód-w jego obrębie wyróżniamy: *lejek, który posiada strzępek jajnikowy, *bańkę jajowodu (stanowi 2/3 dł.jajowodu), *cieś, *odcinek śródścienny - przebija ścianę macicy, kończy się ujściem macicznym jajowodu. Bańka i lejek obejmują jajnik, ale się z nim nie łączą.
Do bańki dostają się plemniki zdolne do zapłodnienia przez 2 do 3 dni i czekają na kom. jajową, tu też dochodzi do zapłodnienia, potem następuje bruzdkowanie i ciągły podział kom.jajowej; 3 dni wędruje przez jajowód na 4 dzień wpada do jamy macicy gdzie się zagnieżdża i zaczyna się ciąża właściwa. Ciąża pozamaciczna - jeżeli plemniki dostaną się do jamy brzusznej i dojdzie do zapłodnienia powstaje ciąża brzuszna pierwotna. Może też być w jajowodzie na skutek zatorów.
Macica-połowa jej leży pośrodku miednicy małej. Ma kształt gruszki, dł 6-8cm. Wyróżniamy: trzon, cieś, miejsce zwężone, szyjka macicy. Dno macicy - część trzonu, uwypuklona jest ku górze, powyżej ujścia jajowodu. szyjka macicy jest to część przykryta pochwą, którą dzielimy na: odcinek pochwowy przykryty pochwą i odcinek nadpochwowy. Wew.macicy znajduje się jama macicy, w obrębie szyjki przechodzi w kanał szyjki, który kończy się otworem (u nieródek - okrągły, u rodzących podłużny, otoczony wargą górną i dolną).
Ściana macicy jest b.gruba - wyściełana błoną śluzową, pokrytą nabłonkiem wielowalcowatym; b.dobrze unaczyniona; zawiera liczne gruczoły; podlega cyklicznym zmianom-cykl menstruacyjny (28dni):
1-faza złuszczania-okres-gdy nie dojdzie do ciąży, bo jest niepotrzebna, oddziela się i jest wydalana na zew.
2-faza odnowy-błona śluzowa się powoli odnawia-kilka dni
3-faza rozrastania-powrót do stanu pierwotnego
4-faza wydzielania-przygotowuje się na przyjęcie kom.jajowej
5-faza niedokrwienia-spowodowana ustaniem produkcji progeteronu.
Błona mięśniowa (2 warstwa ściany macicy)- mięśniówka gładka nie podlegająca naszej woli; włókna mięśniowe ułożone spiralnie (w czasie ciąży spirale się rozwijają i macica się powiększa, podczas akcji porodowej spowrotem się zwijają i przez cały okres połogu macica wraca do stanu pierwotnego.
Błona surowicza (3 warstwa) -omacicze (otrzewna). Kanał szyjki jest zaczopowany śluzem, który chroni macicę przed zakarzeniem.
Prawidłowe położenie macicy-, jest pochylona do przodu w stosunku do osi pochwy i macicy-leży na pęcherzu moczowym, tzw.przodopochylenie. trzon macicy jest pochylony do przodu w stos.do osi szyjki twz.przodozgięcie. Tyłopochylenie i tyłozgięcie to patologia.
Pochwa- cewa błoniasta, dł.6-8cm,b.rozciagliwa. biegnie po środku miednicy małej od tyłu i góry, ku dołowi i przodowi - skośnie. Kończy się otworem zew. pochwy znajdującym się w tzw. przedsionku pochwy. Otwór zew. przesłonięty jest błoną dziewiczą, która ma otwór dla przejścia krwi menstruacyjnej. Większa część pochwy znajduje się w miednicy małej. Miejscem gdzie pochwa przebija przeponę moczowo-płciową objęta jest mięśniem (zwieraczem cewkowo-pochwowym). Częściowo zachodzi na szyjkę macicy z tyłu, między ściana pochwy a szyjką wytwarza się sklepienie pochwy: przednie i tylne (tu gromadzi się nasienie).
Wzgórek łonowy -skupisko tkanki tłuszczowej tuż nad spojeniem łojowym (owłosiony).
Wargi sromowe większe - 2 fałdy skórne owłosione (u mężczyzn odpowiednikiem jest moszna); mniejsze - delikatniejsze fałdy skórne, nie owłosione, ograniczające przedsionek pochwy.
Łechtaczka zbudowana z 2 ciał jamistych, odpowiednik prącia, leży w miejscu łączenia się warg sromowych większych. Do tyłu jest ujście zew. pochwy, zamknięte błona dziewiczą.