PMP - EGZAMIN, V. ORGANY PAŃSTWA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH


V. ORGANY PAŃSTWA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

  1. Organy reprezentujące państwo w stosunkach międzynarodowych bez potrzeby przedkładania pełnomocnictwa.

PM nie określa, na jakich zasadach na być oparty proces podejmowania przez państwo decyzji w stosunkach międzynarodowych

przedmiotem prawnomiędzynarodowego uregulowania jest natomiast sfera reprezentacji państwa (kto i na jakich zasadach może wyrażać wolę państwa w stosunkach zewnętrznych); art. 7 pkt. 2 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969 r.:

„ze względu na ich funkcje i bez potrzeby przedkładania pełnomocnictw, następujące osoby uważa się za reprezentujące swoje państwo:

  1. Pozycja głowy państwa w stosunkach międzynarodowych, jej przywileje, immunitety i odpowiedzialność.

konstytucyjna pozycja głowy państwa; wg norm prawa zwyczajowego jego pozycja określana jest jako tzw. ius repraesentationis omnimodae, czyli nieograniczonego, pełnego prawa reprezentowania państwa w stosunkach międzynarodowych zewnętrznych oraz zespołu przywilejów i immunitetów („immunitet suwerena”)

uprawnienia głowy państwa - reprezentowanie państwa i wyrażanie jego woli na zewnątrz; wysyłanie i przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych; zawieranie umów międzynarodowych bez pełnomocnictw; ogłaszanie stanu wojny i pokoju; podpisywanie dokumentów (listy uwierzytelniające i odwołujące, pełnomocnictw do zawarcia umowy, dokumentów ratyfikacyjnych itp.)

przywileje i immunitety głowy państwa - przysługują urzędowi a nie osobie; na terytorium obcym nie podlega on jurysdykcji karnej, administracyjnej i jurysdykcji miejscowej cywilnej; bezwzględna nietykalność osoby głowy państwa; ochrona przed zniesławieniem (PM zakazuje uprawiania tzw. propagandy dyfamacyjnej wymierzonej przeciw szefom państw); przywilej nietykalności rozciąga się na rezydencję, pojazdy, środki lokomocji i korespondencję

odpowiedzialność głowy państwa - zasada odpowiedzialności szefów państw za zbrodnie i przestępstwa międzynarodowe

  1. Udział parlamentu w kształtowaniu polityki zagranicznej.

udział w kształtowaniu i kontroli polityki zagranicznej jest istotnym czynnikiem w stanowieniu polityki zagranicznej i określaniu jej kierunków [oczywiście jego rola jest różna i zależy od ustroju społeczno-ekonomicznego i systemu rządów, jak napisał autor .. SP] - parlamenty są najwyższymi organami władzy państwowej, podejmuje uchwały określające podstawowe kierunki działalności państwa oraz sprawuje kontrolę nad działalnością innych organów władzy i administracji państwowej

ogłaszanie stanu wojny - sejm decyduje o stanie wojny (tylko w przypadku napaści zbrojnej na terytorium RP lub gdy wynika to z zawartych umów) i pokoju

udział parlamentu w realizacji polityki zagranicznej - wzajemne kontakty między parlamentami, wymiana wizyt, prowadzenie oficjalnych rokowań; komisje spraw zagranicznych przesłuchują kandydatów na ambasadorów

Unia Międzyparlamentarna od 1889 r. służy popieraniu kontaktów osobistych między członkami wszystkich parlamentów, zorganizowanych w grupy narodowe

  1. Zakres uprawnień rządu oraz szefa rządu w sferze reprezentacji państwa i realizacji polityki zagranicznej.

kompetencje rządu - organ faktycznie określający kształt stosunków zewnętrznych; zawiera umowy wymagające ratyfikacji oraz zatwierdzenia i wypowiada inne umowy międzynarodowe; znaczenie w sferze reprezentacji i wyrażania na zewnątrz woli państwa; umowy międzyrządowe

zatwierdzanie umów międzynarodowych - umowy takie nie zawierają klauzuli ratyfikacyjnej lecz wymagają zatwierdzenia przez rząd (pominięcie parlamentu); procedura zatwierdzania określana jest przepisami wewnętrznymi

uprawnienia szefa rządu - prawo zawierania umów międzynarodowych, prowadzenia rokowań oraz oświadczenia woli państwa bez pełnomocnictw; jego oświadczenia wiążą państwo; przyjmowanie obcych przedstawicieli dyplomatycznych, wystawianie pełnomocnictw zazwyczaj z kontrasygnatą MSZ przedstawicielom państwa w organach i organizacjach międzynarodowych oraz delegatom na konferencje międzynarodowe

spotkanie na szczycie - spotkanie szefów państw i rządów oraz przywódców największych partii dla załatwienia najważniejszych problemów; szef rządu przebywający za granicą korzysta z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych jest on traktowany jak głowa państwa (występujące różnice nie tyle dotyczą jego sytuacji prawnej, co raczej protokolarnej)

  1. Pozycja ministra spraw zagranicznych w sferze reprezentacji państwa na arenie międzynarodowej.

kompetencje ministra spraw zagranicznych: reprezentuje państwo, może prowadzić rokowania dwu- i wielostronne oraz podpisywać umowy bez pełnomocnictw; jego oświadczenie pisemne i ustne są wiążące dla państwa

minister spraw zagranicznych korzysta z takich samych przywilejów jak przedstawiciele dyplomatyczni

ministerstwo spraw zagranicznych - prowadzi całość polityki zagranicznej państwa, utrzymuje kontakt z obcymi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi, kieruje pracą własnych placówek

struktura MSZ trzy rodzaje departamentów:

minister właściwy do spraw zagranicznych kieruje działalnością MSZ przy pomocy sekretarza stanu, podsekretarzy stanu oraz gabinetu politycznego ministra w czasie nieobecności ministra jego obowiązki pełni sekretarz stanu, który w tym czasie używa tytułu: kierownik MSZ

  1. Ewolucja i współczesna rola stałych przedstawicielstw dyplomatycznych.

instytucja misji dyplomatycznych była znana już w starożytności, choć miały one wówczas charakter jedynie doraźny - polis greckie wysyłały do siebie w celu zawarcia pokoju czy wymiany jeńców kapłanów zwanych kerykes, a później posłów wraz z heroldami

w starożytnym Rzymie istniało specjalne kolegium kapłańskie fecjałów wykonujące niektóre funkcje w zakresie stosunków międzynarodowych z innymi państwami

stałe przedstawicielstwa pojawiły się dopiero w XV wieku, ustanawiały je zwłaszcza państwa włoskie (Mediolan, Wenecja, Florencja), następnie stałe misje wysyłali Hiszpanie i francuzi, a od połowy XVII wieku były one już rozpowszechnione w całej Europie

stałe przedstawicielstwa to główny instrument realizacji stosunków dwustronnych

stałe misje dyplomatyczne są urzędami jednoosobowymi, akredytowanymi przy głowie państwa pobytu, maja charakter przedstawicielski, korzystają przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, stale przebywają w państwie pobytu

sposoby ustanowienia i zakończenia misji dyplomatycznej, funkcje, przywileje i obowiązki są regulowane przez prawo dyplomatyczne (Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 1961 r.)

  1. Rodzaje i funkcje misji specjalnych wysyłanych przez państwa.

RODZAJE : obok stałych przedstawicielstw dyplomatycznych państwa wysyłają doraźne delegacje w celu załatwienia określonych spraw - misje specjalne, zwane też misjami ad hoc

cele misji specjalnych - polityczne (prowadzenie rokowań i załatwianie spraw spornych, negocjowanie i podpisywanie deklaracji i umów), ceremonialne (udział w koronacjach, pogrzebach, uroczystościach związanych z objęciem stanowiska prezydenta itp.) i techniczne (rozwiązanie lub uzgodnienie problemów specjalistycznych); osobną grupę stanowią misje specjalne wysyłane na konferencje międzynarodowe

gdy między państwami nie ma stałych stosunków dyplomatycznych, misje specjalne stanowią jedyną formą bezpośrednich kontaktów między tymi państwami

wysłanie misji specjalnej występuje w wyniku uzgodnienia między zainteresowanymi państwami; wcześniejsze określenie celu misji

Konwencja o misjach specjalnych z 1969 roku

  1. Ewolucja i współczesne znaczenie przedstawicielstw handlowych ustanawianych przez państwa.

monopol handlu zagranicznego - stan, w którym regulowanie i prowadzenie międzynarodowej wymiany handlowej wykonywane jest przez państwo lub z jego upoważnienia

zadania przedstawicielstw handlowych - reprezentacja interesów państwa w dziedzinie handlu zagranicznego, działanie na rzecz rozwoju stosunków gospodarczych, badania sytuacji ekonomicznej kraju, w którym się znajdują, odnotowanie ruch cen i zmian kursów, uczestniczą w przygotowywaniu umów ekonomicznych, ocenia i pomoc w działalności przedsiębiorstw handlu zagranicznego

dawniej - polskie przedstawicielstwa handlowe były biurami radców czy attache handlowych i stanowiły część składową przedstawicielstw dyplomatycznych mająca autonomię funkcjonalną (również w państwach, z którymi nie utrzymywaliśmy stos. dypl.)

polskie przedstawicielstwa - wydziały ekonomiczno-handlowe będące integralna częścią ambasad, sekcje i wydziały handlowe przy konsulatach (dawniej biura radców handlowych)

  1. Rozwój i charakterystyka przedstawicielstw państw przy organizacjach międzynarodowych.

związany z dwudziestowiecznym dynamicznym rozwojem organizacji międzynarodowych oraz wzrostem ich znaczenia i roli w stosunkach międzynarodowych - obok delegacji uczestniczących w okresowych posiedzeniach organów organizacji międzynarodowych pojawiają się przedstawicielstwa państw członkowskich przy organizacjach

Polska jako pierwsza ustanawia przedstawicielstwo przy Lidze Narodów - 1920 rok

prawdziwe rozpowszechnienie stałych przedstawicielstw przy organizacjach międzynarodowych ma miejsce po II WŚ

stałe przedstawicielstwa państw członkowskich przy org. m. wynikają ze wzrostu znaczenia i dynamicznego rozwoju organizacji międzynarodowych; rozwój stałych przedstawicielstw nastąpił po drugiej wojnie światowej; istnieją nie tylko przy ONZ ale także przy wielu organizacjach wyspecjalizowanych (UNESCO w Paryżu, FAO w Rzymie itp.) oraz innych organizacjach tj. Unia Europejska, NATO itd.

cele stałych przedstawicielstw - utrzymanie stałego kontaktu z sekretarzem organizacji, zapewnia szybkie dostarczenie dokumentacji i informacji, pozwala utrzymywać stosunki i uzgadniać stanowisko z innymi członkami organizacji także w okresach między posiedzeniami i sesjami organów

Konwencja o reprezentacji państw w ich stosunkach z organizacjami międzynarodowymi - 14 marca 1975 r. uchwalenie Konwencji; reguluje ona sytuację stałych przedstawicielstw państw członkowskich oraz status prawny stałych obserwatorów państw nie będących członkami, sytuacje prawna delegatów do organów i na konferencje międzynarodowe

zadania przedstawicielstw - (art. 6 powyższej Konwencji) reprezentacja państwa, utrzymanie więzi między państwem a organizacją, prowadzenie negocjacji, zaznajamianie się z działalnością organizacji, zapewnienie udziału państwa w działalności organizacji, ochrona interesów państwa, popieranie realizacji celów organizacji

  1. Istota i zadania spełniane przez urzędy konsularne.

służba konsularna jest integralną częścią służby zagranicznej państwa

charakter przedstawicielski urzędów konsularnych jest ograniczony w porównaniu do przedstawicielstw dyplomatycznych - wyraźne jest jednak dążenie do dalszego zacierania różnic między położeniem prawnym konsula i dyplomaty

zadania konsulatów - ochrona skonkretyzowanych interesów obywateli i państwa we wszystkich dziedzinach, które wymagają od konsula jego działania, opieki i ochrony oraz popieranie przyjaznych stosunków między państwem wysyłającym a przyjmującym

w praktyce uwidoczniła się tendencja do zrównywania konsulów (pod względem przywilejów i immunitetów) z dyplomatami konwencje konsularne

K. Libera właściwość rzeczowa konsula obejmuje: kompetencje o charakterze ogólnym, opiekę nad obywatelami państwa wysyłającego, kompetencje w sferze obrotu gospodarczego, żeglugi morskiej i powietrznej oraz kompetencje o charakterze prawnym i administracyjnym

art. 5 Konwencji wiedeńskiej o stosunkach konsularnych z 1963 roku:

    1. ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli,

    2. popieranie rozwoju stosunków handlowych, gospodarczych, kulturalnych i naukowych między państwem wysyłającym i przyjmującym,

    3. zapoznawanie się wszelkimi legalnymi sposobami z warunkami i rozwojem życia handlowego, gospodarczego, kulturalnego i naukowego oraz składanie sprawozdań swemu rządowi,

    4. wystawianie paszportów i wiz,

    5. udzielanie pomocy własnym obywatelom,

    6. pełnienie czynności notariusza i urzędnika stanu cywilnego pod warunkiem zgodności z przepisami miejscowymi,

    7. ochrona interesów spadkowych własnych obywateli, ochrona interesów nieletnich osób i osób pozbawionych pełnej zdolności do czynności prawnych,

    8. reprezentowanie współobywateli przed sądem oraz innymi władzami państwa przyjmującego,

    9. wykonywanie nadzoru i kontroli nad statkami i samolotami,

    10. udzielanie pomocy statkom i samolotom

  1. Pojęcie, rodzaje i funkcje misji wojskowych wysyłanych przez państwa.

przypadki (szereg różnych stanów faktycznych) działania jednostek wojskowych, żołnierzy i oficerów w charakterze organu zewnętrznego państwa (wszelkie zorganizowane siły zbrojne, jednostki powietrzne, lądowe lub morskie przebywające poza granicami swego kraju)

rodzaje misji wojskowych - misje doraźne (dla załatwienia określonej sprawy), stałe misje wojskowe w wyniku umów międzynarodowych i przebywające stale na terytorium innego państwa (te z kolei dzielą się na mające uprawnienia do reprezentacji państwa oraz misje wysyłane na podstawie umów o pomocy i współpracy wojskowej)

  1. Ewolucja prawa dyplomatycznego (ze szczególnym uwzględnieniem norm regulujących stosunki dyplomatyczne współcześnie).

do XIX w. prawo dyplomatyczne jest wyłącznie prawem zwyczajowym, tworzonym w drodze praktyki międzynarodowej

XIX wiek - na Kongresie Wiedeńskim - regulamin w sprawie klas pierwszeństwa przedstawicieli dyplomatycznych + protokół akwizgrański z 1818 roku

wiek XX - regionalna konwencja panamerykańska z Hawany o przedstawicielach dyplomatycznych - 1928 rok

wiek XX - projekt Komisji Prawa Międzynarodowego - konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 1961 roku (wchodzi w życie 3 lata później) - NIE UCHYLIŁA PRAWA ZWYCZAJOWEGO

  1. Źródła prawa dyplomatycznego

stosunki dyplomatyczne regulowane są przez zespół norm prawa międzynarodowego, wyodrębnionych jako tzw. prawo dyplomatyczne, przez normy o charakterze kurtuazyjnym, oparte na uprzejmości międzynarodowej, i wreszcie przez normy prawa wewnętrznego

- Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 1964 roku

- zwyczaj międzynarodowy

- reguły kurtuazji międzynarodowej (reguły grzeczności, ogólne normy dobrego wychowania, protokół dyplomatyczny)

- wciąż obowiązuje regulamin w sprawie klas pierwszeństwa przedstawicieli dyplomatycznych z 1815 roku

- ONZtowska Konwencja o misjach specjalnych (Nowy Jork, 1961)

- konwencja wiedeńska dotycząca reprezentacji państw w ich stosunkach i organizacjach międzynarodowych o charakterze uniwersalnym z 1975 roku

- na gruncie polskim - ustawa o służbie zagranicznej z 2001 roku

stosunki dyplomatyczne można rozumieć szeroko, obejmując nimi działalność i pozycję wszystkich organów reprezentujących państwo w stosunkach zewnętrznych, lub wąsko, sprowadzając je do stosunków utrzymywanych za pomocą stałych przedstawicielstw (misji) dyplomatycznych

  1. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych pomiędzy państwami, ustanowienie stałej misji dyplomatycznej oraz jej szefa.

prawo legacji - prawo wysyłania własnych (czynne prawo legacji) i przyjmowania obcych przedstawicieli dyplomatycznych (bierne prawo legacji); ustanawianie stosunków dyplomatycznych następuje na podstawie wzajemnego porozumienia

nawiązanie stosunków dyplomatycznych:

akredytacja w kilku krajach - szef misji dyplomatycznej może mieć za zgodą państw przyjmujących akredytację w więcej niż w jednym państwie np. ambasador RP w RPA jest równocześnie akredytowany w Lesotho, Namibii, Mozambiku i Suazi

członkowie personelu dyplomatycznego powinni mieć w zasadzie obywatelstwo państwa wysyłającego

  1. Funkcje misji dyplomatycznej.

ujęte w Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych z 1964 roku

reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym - szef misji dyplomatycznej kontroluje i koordynuje działalność wszystkich placówek, biur i przedstawicielstw w państwie przyjmującym; oświadczenia szefa misji maja charakter oficjalny

ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli - misja sprawuje opiekę dyplomatyczną nad obywatelami będącymi na terytorium państwa pobytu, kontrola nad realizacja umów

prowadzenie rokowań z państwem pobytu - w celu zapobiegnięcia szkodliwym dla swego kraju zjawiskom i procesom; wyjaśnianie problemów spornych, prowadzenie rokowań i zawieranie porozumień

informacje o państwie pobytu - zdobywanie legalnymi sposobami, dozwolonymi przez miejscowe prawo możliwie pełnych i rzetelnych danych o państwie pobytu (prognozowanie, wytyczanie kierunków polityki zagranicznej); sprawozdania na podstawie gazet, statystyk, oficjalnych spotkań itp. o poszczególnych problemach i dziedzinach

rozwijanie przyjaznych stosunków - rozwijanie stos. poprzez stymulowanie współpracy gospodarczej, naukowej czy kulturalnej; działania na rzecz promocji swego kraju

funkcje konsularne (fakultatywnie) - specjalne wydziały konsularne

  1. Personel misji dyplomatycznej (ze szczególnym uwzględnieniem klas szefów misji oraz zagadnienia precedencji).

szefowie misji dyplomatycznej mogą należeć do jednej z trzech klas:

personel misji dyplomatycznej dzieli się na: