Pytanie VI: Omów podstawowe różnice dotyczące mechanizmu alokacji dóbr prywatnych i publicznych.

Elementy teorii wyboru publicznego

• Głównym problemem występującym w procesie alokacji dóbr publicznych jest sprecyzowanie kryterium wyboru, którym powinno kierować się państwo podejmując decyzje o rodzajach i ilości wytwarzanych dóbr publicznych.

• Wprawdzie dobra publiczne nie są wytwarzane i alokowane według kryteriów rynkowych, niemniej jednak w teorii wyboru publicznego dokonuje się porównań kryteriów, które występują przy alokacji dóbr prywatnych i alokacji dóbr publicznych

Popyt na dobro prywatne

Rysunek przedstawia sytuację na rynku dobra prywatnego, przy czym krzywa Da ilustruje popyt na dobro konsumenta A, a krzywa Db - popyt na dobra konsumenta B. Łączny popyt na dobro prywatne zgłaszany przez A i B ilustruje przesunięta w kierunku poziomym krzywa Da + Db. Popyt na dobra prywatne jest kształtowany pod wpływem cen i dochodów. Krzywa SS reprezentuje podaż dóbr prywatnych. Pod wpływem sił rynkowych równowaga na rynku danego dobra występuje w punkcie E, tzn. przy cenie odpowiadającej odcinkowi OC oraz wielkości oferowanego dobra odpowiadającej odcinkowi OH, który jest suma zakupów konsumenta A (odcinek OF) i konsumenta b (odcinek OG), czyli OF+OG=OH.

Rynkowa alokacja dobra prywatnego spełnia wymogi efektywności, gdyż korzyści krańcowe osiągane z konsumpcji dobra odpowiadają kosztom krańcowym w takim samym stopniu, w jakim konsument zużywa dobro prywatne. Łączna korzyść krańcowa z konsumpcji dobra prywatnego przez konsumentów A i B (odcinek OH) odpowiada łącznym kosztom krańcowym (odcinek HE). Jeżeli produkcja (podaż) jest mniejsza niż odpowiada to odcinkowi OH, to korzyść końcowa przekracza koszt krańcowy i konsumenci będą płacić więcej, niż jest to potrzebne do pokrycia kosztów. Korzyść netto producenta będzie realizowana przez wzrost produkcji dopóty, dopóki korzyść krańcowa nie przekroczy kosztu krańcowego. Maksymalizowanie korzyści netto występuje na odcinku OH, a równowaga między kosztem krańcowym a korzyścią krańcową wystąpi w punkcie E. Gdyby produkcja (podaż) dobra prywatnego była większa niż odpowiada to odcinkowi OH, wystąpiłyby straty społeczne, gdyż koszt krańcowy byłby wyższy niż korzyść krańcowa

Popyt na dobro publiczne

Zakładamy, że znamy preferencje konsumentów odnośnie do dobra publicznego, wyrażające się określonym popytem i skłonnością do kupna tego dobra przez płacenie podatków. Ponieważ założenie takie może okazać się zbyt nierealistyczne, w literaturze proponuje się krzywe popytu na to dobro publiczne Da i Db nazwać „pseudokrzywymi popytu”. Jeżeli przyjąć, że konsumenci dobra publicznego rzeczywiście zgłaszają taki popyt (preferencje) oraz dokonać obliczenia łącznego popytu na dobro publiczne, to okaże się, że krzywa łącznego popytu przesunie się w kierunku pionowym, a więc inaczej niż w przypadku dobra prywatnego. Krzywa ta ilustruje, jaką łączną cenę gotowi są zapłacić konsumenci A i B za dobro publiczne. Obaj konsumenci zużywają tę sama wielkość dobra publicznego i każdy jest skłonny zapłacić cenę równą jednostkowej korzyści krańcowej. Cena wytworzenia dobra publicznego jest pokrywana z podatków płaconych przez obydwu konsumentów. Krzywa podaży dobra publicznego Ss ilustruje koszt krańcowy, który może być ponoszony przez konsumentów A i B, przy różnej podaży dobra publicznego.Przecięcie się krzywej podaży SS z łączna krzywą popytu Da+Db w punkcie E oznacza, że konsumenci A i B zużywają ta sama ilość dobra publicznego. Jednak cena, którą płaci każdy z konsumentów, jest różna. Konsument A płaci za dobro publiczne cenę odpowiadającą odcinkowi OM, a konsument B cenę odpow. odcinkowi OL. Łączna cena to odcinek OK.

---