Pytanie V: Uzasadnij tezę: funkcje finansów publicznych zależą od instytucjonalnych uwarunkowań modelu państwa. Omów ważniejsze teorie finansów publicznych.
Widzimy ścisły związek pomiędzy instytucją państwa z finansami publicznymi. Mamy istotną zależność pomiędzy rolą państwa a rolą finansów publicznych i z tej zależności wynika, że podstawy teorii finansów publicznych (czyli polityki finansowej państwa) leżą w poglądach teoretyczno-ekonomicznych i społeczno-politycznych. Widać to już od starożytności:
Okres przedkapitalistyczny:
Starożytność - państwo miało wiele dochodów z własności, a główne wydatki ponosiło na wojny. Naturalne daniny na rzecz państwa.
Średniowiecze - sprawiedliwe rozłożenie ciężarów przy zachowaniu odpowiedniej ekwiwalentności ponoszenia daniny i otrzymywanego świadczenia - tj. ciężary nakładane proporcjonalnie do osiąganych korzyści
Kameraliści - podstawy interwencjonizmu i polityki protekcjonistycznej (dla zapewnienie dobrobytu wewnętrznego w państwie), ponadto wskazali, że należy wychodzić od wydatków (konstruując budżet) i do nich dostosowywać dochode. Podatek gruntowy, podatek od osób, podatek od rzeczy.
Merkantyliści - chronić gospodarkę krajową, standaryzacja prawa podatkowego, celnego itp. Rozwój funkcji obronnych - floty armii, zdobywanie kolonii, rozbudowa manufaktur królewskich - pełny skarbiec.
Okres powstawania kapitalizmu:
- okres akumulacji kapitału (pierwotna akumulacja kapitału) na drodze przejścia do kapitalizmu - państwo powinno udoskonalać infrastrukturę, transport łącznośc energetyka - bo prywatnie nikt tego nie zrobi.
Liberalna myśl finansowa
Smith - liberalna ekonomia, homo oeconomicus, wolna konkurencja, mała rola państwa, mechanizm rynkowy, niewidzialna ręka rynku, państwa tylko obrona zewnętrzna, ochrona własności i wymiar sprawiedliwości oraz organizacja robót publicznych
-polityka podatkowa powinna być neutralna względem dochodów w społeczeństwie
-ciezary podatkowe powinny być takie aby nie hamowały aktywności gospodarczej
- system podatkowy powinien mieć takie podatki pośrednie aby ciezary podatkowe ponosili również pracownicy najemni by zwiększyć możliwośc inwestowania i oszczędzania przedsiębiorców.
Ortodoksyjna teoria finansów publicznych
Zaleca ona by budżet państwa był jak najmniejszy. Podatek jest cezarem prywatnym ale też społecznym. Większe wydatki publiczne podnoszą stopę procentową - mniejsze inwestycje są. Budżet powinien być bezwzględnie zrównoważony.
Jeśli już jest deficyt to musi być przeznaczony na finansowanie rozwoju gospodarczego. Wyklucza się podatki do realizacji innych celów niż fiskalne. Brak odpowiedzialności państwa za bezrobocie
Interwencjonizm fiskalny
Kwestionowanie koncepcji liberalnych (począwszy od handlu międzynarodowego) - protekcjonizm i zapewnienie własnemu państwu warunków akumulacji kapitału i osiągania zysków. To działalnośc państwa przyczynia się do powstania nadwyżki produkcji i do akumulacji nowych kapitałów. Wagner - wraz z rozwojem społecznym władze publiczne zgłaszają popyt na coraz większe dochody, stanowiące skutek rosnących wydatków. Potrzeby publiczne rosną szybciej niż indywidualne. Kwestionowanie neutralnej polityki podatkowej głoszonej przez ortodoksyjna teorię finansów publicznych.. Koncepcja państwa opiekuńczego
Złota reguła finansów publicznych
Z deficytu finansować można tylko wydatki majątkowe (inwestycyjne) - on będzie używany przez kolejne pokolenia, więc można ich tym długiem obciążać
Rewolucja keynesowska
Wiadomo Keynes.
-pobudzenie efektywnego popytu w gospodarce, wzrost inwestycji, spadek bezrobocia
- łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego
(skale podatkowe, podatki progresywne… okresy słabsze to łagodniejsze ciężary podatkowe dla przedsiębiorców)
Wyjaśnia też dlaczego budżet może być długo niezrównoważony ( poprzez złota regułę finansów publicznyc)
Neokeynesowskie teorie finansów publicznych
Hensel - zaciągać kredyty w bankach podczas depresji, one dadzą gospodarce silny impuls rozwojowy, po powróceniu równowagi wydatki powinny być finansowane z progresywnego podatku dochodowego (budżet dynamiczny), hamowanie inflacji poprzez podatki od konsumpcji. Budżet operacyjny na realizacje konkretnych zadań, budżet kapitałowy na opracowanie planu długoterminowego.
Lerner - dużo bardziej zwraca uwagę na najważniejsze cele - pełnia zatrudnienia i przeciwdziałanie infalcji
Wzrost wydatków publicznych na zatrudnienie i progresywne podatki na przeciwdziałanie inflacji
Kryzys państwa podatkowego
Schumpeter - postęp techniczny nieskrępowany przez państwowe otoczenie.(ekspansa biurokracji ze wzrostem wydatków - coraz mniejsza ich efektywnośc i ostateczny upadek państwa podatkowego) - miały wpływ na politykę Reagana i Thatcher.
Neoliberalne
Wiadomo :P - krytyka interwencjonizmu i keynesizmu po tych całych szokach naftowych i wojnach. Państwo oskarżone o wywoływanie inflacji poprzez powiększanie deficytu i mamy zamordyzm w polityce pieniężnej i takie różne kryteria niskiej inflacji i zrównoważonego budżetu