Pytanie XII: O czym mówi prawo A. Wagnera? (D) 72-89
przedstawił pogląd, że wraz z rozwojem społecznym rosną wydatki publiczne państwa, na pokrycie których niezbędne są coraz większe dochody. Stąd zrodziło się prawo wzrastających wydatków publicznych, określane mianem prawa Wagnera. Sprowadza się to do obserwacji, że mechanizm rynkowy nie jest w stanie sprostać potrzebom ludzkim, gdyż potrzeby publiczne rosną szybciej od potrzeb indywidualnych.
Teoria A. Wagnera przyczyniła się do sformułowania koncepcji państwa dobrobytu (welfare state), w którym za pomocą dochodu z rosnących podatków na szeroką skalę realizowano wydatki socjalne, wraz z wydatkami na ubezpieczenia społeczne. Myśl Wagnera wpłynęła na rozwój ubezpieczeń społecznych, stanowiąc jednocześnie podbudowę redystrybucji dochodu narodowego i dając bodzieć do powstania idei państwa opiekuńczego. Prawo to jest przeciwstawne liberalnej myśli finansowej Adama Smitha.
Przyczyny wzrostu wydatków:
- przyczyny socjologiczne
- wszystkie organizmy społeczne im SA one bardziej aktywne tym mają silniejszą tendencje do poszerzania zakresu swej działalności, a tym samym zwiększania wydatków, zwłaszcza iż te ostatnie są pewnego rodzaju dowodem ich działania.
- przyczyny historyczne
- okresy w których trzeba zaciągnąć pożyczkę - wojna, kryzys
- ogólna masa długu publiczneg ma tendencje do wzrostu z upływem czasu, przez co wzrastają także wydatki konieczne do jego obsługi
- przyczyny polityczne
- przemiana koncepcji politycznej z nocnego stróża na państwo opiekuńcze
- zniesienie cenzusu majątkowego przy wyborach
- nowoczesne techniki podatkowe
-przyczyny ekonomiczne i społeczne
- postęp techniczny - droższe wyposażenie wojska, szybkie wychodzenie urządzeń z użytku
- zwiększenie wydatków an transfer dochodów
Konsekwencje wzrostu wydatków publicznych
- problemy natury politycznej
- małych państw nie stać na wielkie wydatki -> grupowanie się państw
- problemy finansowe
- maksymalny udziała wydatków publicznych w pkb - optymalny punkt wtedy gdy korzyści społeczne z rosnących wydatków przeważają nad niekorzystnymi następstwami społecznymi rosnącego opodatkowania.
A. Wagner sformułował konieczność szerszej ingerencji państwa w mechanizm rynkowy, natomiast teoretyczne podstawy interwencji państwa w sferze produkcji rozwinął J.M.Keynes. Wagner stwierdził iż wraz z rozwojem społecznym władze publiczne zgłaszają popyt na coraz większe dochody wskutek rosnących wydatków. Potrzeby publiczne rosną szybciej niż potrzeby indywidualne. Wzrost potrzeb zbiorowych ma charakter ekstensywny (rezultat presji społeczeństwa na podejmowanie przez państwo nowych funkcji i obowiązków wobec społeczeństwa) oraz intensywny (rezultat rozwoju cywilizacyjnego i poprzez to poszerzenie i realizowanie nowych zadań wobec społeczeństwa w przyszłości). Jest to koncepcja państwa dobrobytu w którym realizowano wydatki socjalne i ubezpieczenia społeczne. (Prawo wzrastających wydatków)