Literatura faktu
Dziennik opowiadające o okupacji niemieckiej: Z Nałkowska Dzienniki czasów wojny (1970), J. Korczak, Pamiętniki, S. Szmaglewska, Dymy nad Birkenau (1945)
Za granicą relacje z obozów sowieckich (literatura łagrowa) - najsłynniejsza oczywiście G. Herlinga-Grudzińskiego, Inny świat (pierwszy raz po Polsku w 1953, Londyn) oraz opisujący losy Polaków w ZSRR mówiony pamiętnik A. Watta, będący zapisem rozmowy z Czesławem Miłoszem Mój wiek (1977, w Polsce 1990). Watt został zesłany w czasie wojny do Kazachstanu.
Znakomite reportaże-powieści o czasach wojny: H. Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem (1978) - zapis szczerej rozmowy z ostatnim żyjącym przywódca powstania w getcie warszawskim Markiem Edelmanem. K. Moczarskiego, Rozmowy z katem (1975) zapis rozmów skazanego na śmierć AK-owca K. Moczarskiego, który 9 miesięcy spędził z odpowiedzialnym za likwidację getta generałem SS Jurgenem Stroopem. Portret psychologiczny „człowieka systemu” nazistowskiego, ślepo wierzącego w słuszność idei, której poświęcił życie.
Reportaże ideologiczne z „frontu prac socjalistycznych”.
Reportaże prasowe w studenckim piśmie „Po prostu”
M. Wańkowicz - znakomity publicysta i reportażysta przed i powojenny. Najważniejsze dzieła to:
Na tropach Smętka (1936) - reportaż z podróży do Prusów Wschodnich - opis sytuacji polskiej mniejszości.
Bitwa o Monte Cassino (wyd. polskie 1958) - bogato dokumentowany i ilustrowany opis bitwy Polskiego Korpusu II we Włoszech.
Ziele na kraterze - zbór wspomnień
Zupa na gwoździu - zbór reportaży krajowych
Karafka La Fontaine'a - rozważania teoretyczne na temat reportażu
K. Kąkolewski - kontynuator formy reportażu Wańkowicza z perspektywy uczestnika albo świadka wydarzeń. Zaczyna od opisu pozornie zwykłego wydarzenia. Autor książki Wańkowicz krzepi: wywiad-rzeka.
G. Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą (1971-2001) - refleksje pisarza na temat wydarzeń w Polsce w II poł. XX wieku. Analiza systemu komunistycznego.
R. Kapuściński - dziennikarz, korespondent z krajów Trzeciego Świata. W swoich reportażach opisuje zmiany społeczne, przewroty polityczne, funkcjonowanie reżimów.
Cesarz (1979) - kulisy panowania i upadku cesarza Etiopii Hajle Sellasje, feudalne stosunki i powszechna korupcja, nędza poddanych. Przytacza wypowiedzi dygnitarzy cesarskiego dworu, swój komentarz ogranicza do minimum, cytuje Biblię i klasyków. Opis systemu dyktatorskiego (analogia z socjalizmem)
Inne reportaże: wojna w Angoli (Jeszcze jeden dzień życia), obraz ZSRR (Imperium, 1993), Iranu (Szachin-szach, 1982), także zbiory esejów Lapidarium
Paweł Jasienica - eseje historyczne o Polsce przedrozbiorowej. Ukazanie szerszego kontekstu wydarzeń z dziejów narodu.
Marian Brandys - reportaże historyczne oparte na dokumentach, cytatach z listów i pamiętników - personalizacja historii (ukazanie nie tylko faktów, ale też nastrojów i atmosfery epoki).
Popularność literatury faktu w latach 60-tych i 70-tych wynika ze znużenia fikcyjnością literatury polskiej PRL, także z głodu prawdy (wymiar polityczny). Powstają utwory z pogranicza literatury i dziennikarstwa. Wpływ na popularność literatury faktu miał kryzys powieści jako gatunku zbyt skonwencjonalizowanego, oddalającego się od prawdy życia. Popularność gatunków takich jak: reportaż, esej, autobiografia, biografia, pamiętnik. Wpływ narodzin obiegu niezależnego.