Literatura faktu:

• Pełnoprawna forma wypowiedzi literackiej, włączenie do literatury tekstów do niedawna uważanych za nieliterackie

• Autobiografizm, elementy wspólne literatury faktu i beletrystyki - Miłosz „Dolina Issy”, Jan Józef Szczepański „Polska jesień”- wydawała się autobiografią

• Tadeusz Konwicki „ Bohiń”- biografia fikcyjna, biografia jego babki, rodowód romantyczny- idee narodowowyzwoleńcze i ich wpływ na życie ludzi

• Literatura faktu-dzienniki- mają przedstawiać dzieje życia autora, w formie nie zmyślonej, zapiski dzienne, pamiętniki- wspomnienia z dystansu

• Literatura dokumentu osobistego- subiektywna, pisana z perspektywy jednostkowej, odsyła do prawdy życiowej

• Czermińska wprowadza 3 modele pisarstwa autobiograficznego 1. świadectwo 2 wyznanie. 3 wyzwanie

• 1model- świadectwo- np. autobiografia Juliusza Cezara „O wojnie Galicyjskiej”- autor zwraca uwagę nie na własne doświadczenie, uwaga autora zwrócona na świat, na wydarzenia historyczne, na ważne osoby, pamiętniki

• 2model- wyznanie- bardziej charakterystyczne dla dziennika- brak dystansu czasowego- wyznania św. Augustyna

• introspekcja- wgląd we własne myśli, dusze- spowiedź z intymnych, głębokich doświadczeń, czasem rodzaj autoterapii- spojrzenie w głąb samego siebie, analiza duszy, zainteresowanie własnym „ja” a nie światem zewnętrznym”

• często te 2 modele sąsiadują ze sobą i przenikają się

• dzienniki Zofii Nałkowskiej, Marii Dąbrowskiej, Stefana Żeromskiego- łączą postawę wyznania i świadectwa

• tematy natury egzystencjalnej, problemy filozoficzne

• przełom- Witold Gombrowicz- dzienniki publikowane na łamach „Kultury”

• wypowiedzi autotematyczne, o pisaniu dziennika

• dziennik przeznaczony dla szerokiej masy czytelników- „nieszczera szczerość”- drwił z pozornej szczerości dzienników

• kreuje własną osobę jako pisarza i człowieka, przed dziennikami publikuje „Pamiętnik z okresu dojrzewania”, „Ferdydurke” „Trans- Atlantyk”

• na początku lat 50 nie był znany w Polsce ani na emigracji

• Dziennik- publikowany na bieżąco- przedstawia siebie jako pisarza, rodzaj autoprezentacji, autoreklamy

• Przedstawia głosy krytyczne i polemiczne- podważa je i polemizuje z nimi na łamach dziennika

• Autokomentarze do własnych utworów, narzuca czytelnikowi własny punkt widzenia, Dzienniki Gombrowicza to 3 model:

• 3 model - wyzwanie- dotyczy głownie czytelnika dziennika- wyzwanie rzucone czytelnikowi, odbiorca zaskakiwany różnorodnością tematów i optyki- gra z czytelnikiem w szczerość, w ostatnich partiach dziennika- wyzwanie intelektualne- porusza istotne tematy filozoficzne, dziennik nie jest jednorodny, gra swoim wizerunkiem, biografią, migotliwość elementów, niejasność wypowiedzi, prawda biograficzna miesza się z fikcją

• Tadeusz Konwicki- „Kalendarz i klepsydra”- „łże- dziennik”- nie jest wiarygodny ,miesza prawdę z fałszem, podejmuje temat uwikłania w socrealizm

• Manuela Gretkowska- „Polka” 2000 rok- dziennik

• Model wyzwania i autokreacji

• Autorka powieści skandalizujących- „ My zdie's emigranty” - środowisko artystyczne, bohema, sygnał autobiograficzny- główna bohaterka ma cech Manueli- studiuje w Sorbonie, pisze pracę o Marii Magdalenie

• „Tarot paryski”, „Kabaret metafizyczny”

• prowokatorka, wykorzystuje media do budowania swego wizerunku

• „Polka”- „Dziennik szczęśliwej mężatki”- przełamuje tabu kobiety w ciąży, przekroczenie granicy intymności, znajduje się na emigracji- ocenia Polaków negatywnie, kreuje samą siebie, przywołuje pochlebne opinie swych utworów, podtrzymuje wizerunek skandalistki, jednocześnie przedstawia siebie jako osobę głęboko wierzącą

• literatura faktu nobilitowana w 2 połowie XX wieku:

• powody wewnątrz literackie- w samej literaturze procesy przewartościowania form literackich, kryzys powieści („Miazga”), nobilitacja form literatury stosowanej- esej, reportaż, felieton, nobilitacja wypowiedzi autobiograficznej, tradycyjne formy zużyły się

• powody zewnątrz literackie- doświadczenie wojny i totalitaryzmów- w jaki sposób mówić o tych doświadczeniach??

• Fikcja literacka nie wystarcza, nie jest w stanie opisać grozy tego doświadczenia- ważniejsze jest świadectwo- prawda, własne doświadczenia ( „Inny świat”)

• Rzeczywistość przerosła fikcję literacką, czytelnicy odczuwają kryzys fikcji literackiej, nie opisywała problemów

• Czytelnicy zwracają się ku literaturze faktu- reportaże, dzienniki, wywiady

• Lata 90- wiele dzienników wybitnych pisarzy pisanych w PRL-u, świadectwo życia w czasach PRL-u- Kazimierz Brandys, Stefan Kiesielewski ( demaskuje propagandowe posunięcia wobec społeczeństwa, dzienniki ukazały się po śmierci- złośliwie wypowiadała się o osobach, które uważały się za jego przyjaciół) , Tomasz Jastrun

• Reportaże Ryszard Kapuściński

• Kazimierz Moczarski „Rozmowy z katem”- reportaż w formie rozmowy, oficer AK osadzony w jednej celi z oficerem SS odpowiedzialnym za likwidację getta w Warszawie, opis psychologiczny

• Hanna Krall- „Zdążyć przed panem Bogiem”

• Książki- wywiady- lata 80- wywiady-rzeki, nieraz po kilka tomów

• „Mój wiek”- rozmowa Miłosza z Aleksandrem Watem- własna autobiografia w kontekście wydarzeń XX wieku

• „Podróżny świata”- Ewa Czarnecka- wywiad z Miłoszem

• „Pół wieku czyśćca”- Stanisław Bereś- wywiad z Tadeuszem Konwickim

• wydania korespondencji ,listów- np. Marii Dąbrowskiej i jej męża Mariana, korespondencja Jerzego Stempowskiego z Jerzym Gierodyciem

---