Państwa, Finlandia
Finlandia

Informacje ogólne

Finlandia, Republika Finlandii, Suomen Tasavalta, Republiken Finland, państwo w północnej części Europy, u nasady półwyspu Skandynawskiego, nad zatokami Botnicką i Fińską. Do Finlandii należy ok. 6,5 tys., w większości drobnych wysepek, z których większość skupiona jest u południowo-zachodnich wybrzeży. Obszar 337 030 km². Graniczy na północy z Norwegią, na wschodzie z Rosją, na zachodzie ze Szwecją.

Stolica Helsinki, 492 tys. mieszkańców (1991).

Inne większe miasta (dane z 1991): Tampere (171 tys.), Espoo (168 tys.), Turku (162 tys.), Vantaa (151 tys.), Oulu (99 tys.), Lahti (94 tys.), Pori (80 tys.), Kuopio (79 tys.), Jyvaskyla (66 tys.), Kotka (60 tys.).

Podzielona administracyjnie na 12 okręgów.

Językiem urzędowym jest fiński i szwedzki.

Waluta narodowa - marka fińska, dzieli się na 100 penniä.

Ludność

4991 tys. mieszkańców (1991), co daje średnią gęstość zaludnienia 15 osób/km². W 1991 w miastach zamieszkiwało 62% ludności. Społeczeństwo tworzą w ogromnej większości Finowie (92% ogółu), poza którymi jedyną liczniejszą grupą są Szwedzi (7%).

Mieszkańcy Finlandii to w większości luteranie (88% społeczeństwa), dość liczną grupę tworzą ateiści (10%). Zjawisko analfabetyzmu nie istnieje. Przeciętna długość życia mężczyzn 73, kobiet 80 lat.

Warunki naturalne

Geologicznie obszar Finlandii należy do najstarszej części kontynentu europejskiego zwanej Fennoskandią. Skały wieku archaicznego, głównie granity, gnejsy i łupki pokrywają 95% powierzchni kraju. Na współczesny wygląd rzeźby terenu decydujący wpływ wywarło ostatnie zlodowacenie. Większą część powierzchni kraju zajmują niziny: na zachodzie Nizina Wschodniobotnicka i na południu Nizina Południowofińska. W centrum kraju położone jest Pojezierze Fińskie.

Łączna powierzchnia znajdujących się tutaj 55 tys. jezior stanowi niemal 10% powierzchni całego kraju. Charakterystyczne jest występowanie niewysokich wzgórz morenowych, licznych ozów i drumlinów. Południową granicę Pojezierza Fińskiego wyznacza pas moren czołowych, Salpausselkä, który jest południową granicą zasięgu ostatniego zlodowacenia. Północną część kraju zajmuje Wyżyna Lapońska i przedgórze Gór Skandynawskich. Najwyższy szczyt kraju, Haltiatunturi (1324 m n.p.m.), to twardzielicowy ostaniec wznoszący się ponad zrównaną powierzchnią wyżyny. Wybrzeża dobrze rozwinięte, liczne drobne wysepki, tzw. szery.

Rzeki Finlandii są stosunkowo krótkie lecz zasobne w wodę. Do największych należą Kemi (550 km), Tornio (408 km), Muonio (333 km). Jeziora połączone systemem rzek i kanałów tworzą na obszarze Pojezierza Fińskiego jeden skomplikowany system wodny.

Do największych jezior należą: Saimaa (1700 km²), Päijänne (1065 km²), Oulu (900 km²), Kalla (900 km²) oraz Inari (1386 km²) na obszarze Laponii. Szatę roślinną Finlandii tworzą lasy szpilkowe, które zajmują niemal 70% powierzchni kraju. Jedynie na południowych wybrzeżach spotkać można lasy mieszane, na północy zaś, miejscami, roślinność tundrową. Obszar Finlandii znajduje się pod wpływem klimatu umiarkowanego chłodnego. Łagodzący wpływ mają oddziaływania morskie. Średnia temperatura najcieplejszego miesiąca, lipca, notowana w Helsinkach, waha się w przedziale 13 - 22°C, najchłodniejszego zaś, lutego, wynosi od -8 do -3°C. Średnie roczne opady wynoszą 690 mm.

Historia

Terytoria dzisiejszej Finlandii były od XII w. częścią Królestwa Szwecji. W 1809, po wojnie rosyjsko-szwedzkiej, Rosja przejęła kontrolę nad obszarem Finlandii włączając ją w granice imperium na prawach autonomicznego Wielkiego Księstwa. W 1917, w związku z wybuchem rewolucji w Rosji, Finowie uzyskali możliwość realizacji swoich ambicji niepodległościowych. Dzięki zdecydowanym działaniom generała C. von Mannerheima udało się stłumić bunt działających w kraju komunistów, chcących przyłączyć Finlandię do Rosji Sowieckiej. C. Mannerheim, "mąż opatrznościowy" Finlandii pełnił obowiązki Naczelnego Wodza wojsk fińskich zarówno w trakcie agresji rosyjskiej (1939-1940), jak i podczas prowadzonych wspólnie z wojskami niemieckimi działań przeciwko Rosjanom (1941-1944).

W wyniku działań wojennych Finlandia utraciła ok. 10% swych najbogatszych w surowce mineralne obszarów i zmuszona była płacić Związkowi Radzieckiemu wysokie reparacje wojenne. W 1946 prezydentem wybrano J. Paasikaviego, zwolennika polityki daleko idących ustępstw w stosunkach z ZSRR. Kontynuowana przez jego następcę, U. Kekkonena, polityka zakładała prosowiecką neutralność na arenie międzynarodowej w zamian za względną niezależność w polityce wewnętrznej. Rozpad ZSRR, największego partnera handlowego, spowodował znaczne perturbacje w gospodarce kraju, umożliwił jednakże odejście od dotychczas obowiązującej doktryny "uprzywilejowanych stosunków" z ZSRR.

W 1992 Finlandia zgłosiła chęć uczestnictwa w strukturach gospodarczych i politycznych Wspólnoty Europejskiej.

Ustrój polityczny

Republika parlamentarna, funkcję głowy państwa sprawuje prezydent wybierany w wyborach powszechnych na okres 6 lat. Władza ustawodawcza w rękach jednoizbowego parlamentu (Eduskunta, Riksdag) liczącego 200 deputowanych wybieranych na okres 4 lat.

Gospodarka

Finlandia jest wysokorozwiniętym krajem o gospodarce rynkowej, przy znaczącym udziale sektora państwowego i spółdzielczego.

Przemysł

Tradycyjną branżą gospodarki kraju jest przemysł drzewny i celulozowy, który rozwinął się w oparciu o ogromne zasoby leśne. Główne ośrodki tych branż skoncentrowały się w południowej części kraju i wzdłuż wybrzeża, gdzie obok wielkich tartaków usytuowane są fabryki sklejek, drewnianych prefabrykatów budowlanych, okien, mebli oraz celulozy i papieru.

Do największych ośrodków przemysłu drzewno-papierniczego należą: Imatra, Kaukopää, Kotka, Lahti, Oulu, Pori, Vaasa. W 1990 w Finlandii wyprodukowano 7 865 tys. ton papieru i tektury. Kraj posiada dobrze rozwinięty przemysł maszynowy specjalizujący się w urządzeniach do obróbki drewna i wyposażeniu fabryk papierniczych. Finlandia posiada dobrze rozwinięty przemysł stoczniowy z głównymi ośrodkami w Helsinkach, Turku i Raumie.

W oparciu o krajowe surowce rozwinęło się hutnictwo żelaza i miedzi. Największe huty zlokalizowane są w Turku, Helsinkach i Tampere. Dobrze rozwinął się przemysł elektrotechniczny produkujący sprzęt gospodarstwa domowego, radia, odbiorniki telewizyjne. Rolnictwo i rybołówstwo dostarczają surowców dla przetwórstwa spożywczego. Funkcjonują liczne fabryki konserw i przetworów rybnych, wędzarnie ryb, zakłady przetwórstwa mleka. Ponadto Finlandia posiada przemysł chemiczny, gumowy, materiałów budowlanych, poligraficzny i skórzany.

Rolnictwo

Trudne warunki naturalne nie sprzyjają rozwojowi rolnictwa. W centrum kraju i na północnych obszarach Laponii, gdzie w strukturze użytków rolnych dominują łąki i pastwiska rozwinęła się hodowla, głównie bydła, a także owiec i reniferów.

Z roślin uprawnych największe znaczenie posiadają: jęczmień, owies, pszenica, ziemniaki, buraki cukrowe. Finlandia odnotowuje stały niedobór zbóż, który uzupełnia się importem. Na ograniczoną skalę rozwinęło się warzywnictwo i sadownictwo.

Bogactwa naturalne

Kraj posiada wiele bogatych złóż surowców naturalnych, które stały się podstawą rozwoju wielu dziedzin przemysłu wydobywczego i przetwórczego. W rejonie miejscowości Outokumpu, na Pojezierzu Fińskim, wydobywa się rudy miedzi. Na południe od Oulu eksploatuje się złoża rud cynku. Także w rejonie Pojezierza Fińskiego wydobywa się rudy żelaza. Ponadto w eksploatacji znajdują się złoża siarki, rud cynku oraz niklu, ołowiu, kobaltu, wanadu, wolframu, tytanu, uranu a także złota.

Branżowa struktura tworzenia dochodu narodowego: rolnictwo 6%, przemysł 36%, usługi 58%. W 1991 dochód narodowy wynosił 25 180 USD na 1 mieszkańca. Średnia stopa inflacji za lata 1980-1991, 6,6%.

Handel

Do największych partnerów handlowych kraju należą: Niemcy, Szwecja, Wielka Brytania, Rosja i inne kraje byłego ZSRR. Obroty towarowe z zagranicą w 1992 wyniosły: import - 16 782 mln USD, eksport - 18 988 mln USD.

---