Zmieniające się otoczenie zawsze stawiało przed kierującymi przedsiębiorstwami coraz to nowe wymagania i problemy do rozwiązania. Rozwój i przetrwanie wiązało się z koniecznością wdrażania nowoczesnych metod zarządzania, umożliwiających reagowanie na oczekiwania klientów, kontrahentów, ośrodków władzy, banków, udziałowców i akcjonariuszy, itd.
W latach pięćdziesiątych XX wieku nasiliła się burzliwość otoczenia, tzn. gwałtownie zaczęła wzrastać jego zmienność i nieciągłość oraz proces komplikowania się. H. Ansoff określa takie otoczenie jako turbulentne (burzliwe) i opisuje je za pomocą czterech zmiennych:
wzrost nowości zmiany - zmiany są nieprzewidywalne, powodują przyspieszenie i nasilenie oddziaływania, różnią się też od dotychczasowego doświadczenia przedsiębiorstwa;
wzrost intensywności otoczenia - procesy te mają dwojaki charakter, mianowicie otoczenie coraz silniej wpływa na funkcjonowanie przedsiębiorstwa, ale są obszary, na które równie silnie może oddziaływać ono samo. Brak możliwości kontrolowania przyszłych wydarzeń np. w makrootoczeniu powoduje, że coraz ważniejsze dla zarządzających są relacje przedsiębiorstwa z jego partnerami;
wzrost szybkości zmian w otoczeniu - rosnąca innowacyjność, skracanie cykli życia produktów i technologii;
złożoność otoczenia - wzrost zróżnicowania elementów otoczenia i zmienność granic organizacji.
Właściwe zachowanie się organizacji względem otoczenia wymaga jego analizy umożliwiającej zrozumienie natury, istoty i charakteru zjawisk i procesów w nim zachodzących, zidentyfikowania przyszłych szans i zagrożeń oraz poznania jego struktury. Te poszukiwania zaowocowały rozwojem zarządzania strategicznego.
Czy przedsiębiorstwa znają swoje otoczenie i potrafią wygenerować trendy, które oddziałują na sposób funkcjonowania ich firm?
to zespół warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa wynikających z tego, że działa ono w określonym kraju i regionie, w danym układzie politycznym, prawnym, systemowym, społecznym, a nawet w określonej strefie klimatycznej.
Cechą makrootoczenia jest to, że bardzo silnie określa możliwości funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwo natomiast nie jest w stanie zmienić tych warunków. Z punktu widzenia przedsiębiorstwa warunki tworzone przez makrootoczenie są datami, zjawiskami, które trzeba znać i umieć przewidywać, ale które nie podlegają jego oddziaływaniu. Inaczej, przedsiębiorstwo odczytuje bodźce nadawane przez otoczenie jako szanse lub zagrożenia, bez możliwości ich zmiany, a jedynie z możliwością aktywnego reagowania.
Warto wiedzieć, że :
makrootoczenie tworzy szanse i zagrożenia dla funkcjonowania każdej firmy;
makrootoczenie nie jest jednakowe dla wszystkich przedsiębiorstw;
makrootoczenie składa się z segmentów ekonomicznego, politycznego, technologicznego, społecznego, demograficznego, międzynarodowego, w których można określić i zbadać trendy i zależności między nimi;
do badania zjawisk w otoczeniu makro służą takie metody i techniki jak: analizy trendów metoda delficka, analizy scenariuszowe.
Schemat otoczenia przedsiębiorstwa przedstawia rysunek 4.
Otoczenie przedsiębiorstwa
Otoczenie ekonomiczne przedsiębiorstwa jest wyznaczane przez kondycję ekonomiczną gospodarki - rozwój, stagnację lub recesję. Najważniejszymi wskaźnikami są: stopa wzrostu produktu krajowego brutto, poziom inflacji, spożycie indywidualne, inwestycje, stopa zwrotu kapitału, eksport oraz import towarów i usług, stopa bezrobocia, poziom zadłużenia, kursy walutowe. Wzrost ekonomiczny, niski poziom inflacji i niskie stopy procentowe dają szanse na wzrost skłonności do inwestowania. Rozwinięty rynek kapitałowy zapewnia lepszy dostęp do środków inwestycyjnych na realizowanie przez przedsiębiorstwa przedsięwzięć strategicznych. Wahania kursów walut kształtują konkurencyjność na rynkach światowych.
Kryzys - wzrost - recesja -stagflacja - inflacja
Otoczenie technologiczne niesie za sobą ogromne wyzwania dla przedsiębiorstw, jakkolwiek nie są one jednakowe dla wszystkich. Skracanie cykli życia produktu- czas od dokonania wynalazku do wprowadzenia go do produkcji czy na rynek wynosi aktualnie 4- 5 lat w Stanach Zjednoczonych i Europie, w Japonii 3 -3,5 roku. Dwadzieścia pięć lat temu okresy te były dwukrotnie dłuższe. Nawet w farmacji, gdzie problemem są długie badania kliniczne lekarstw czas wprowadzenia nowego specyfiku na rynek skrócił się w ciągu ostatnich piętnastu lat o jedną trzecią.
Rozwój nowych technik informatycznych, telekomunikacyjnych, elektronicznych promieniuje na praktycznie wszystkie dziedziny działalności. Dzięki tym nowym technikom zmieniają się technologie obsługi klientów w bankach, sposoby sterowania procesami produkcyjnymi, logistyka zarządzania sieciami handlowymi. Internet, zdaniem wielu jego entuzjastów, ma niewyczerpane możliwości zastosowań. Eksperymenty biotechnologiczne zmieniają systemy produkowania i przetwarzania żywności. Wykorzystanie informatyki w poszukiwaniu nowych związków chemicznych i [Author ID2: at Mon Nov 8 10:24:00 1999 ]możliwości[Author ID2: at Mon Nov 8 10:25:00 1999 ] ich zastosowań[Author ID2: at Mon Nov 8 10:24:00 1999 ] daje [Author ID2: at Mon Nov 8 10:25:00 1999 ]szanse[Author ID2: at Mon Nov 8 10:26:00 1999 ] na szybsze wynalezienie choćby nowych [Author ID2: at Mon Nov 8 10:25:00 1999 ]lekarstw[Author ID2: at Mon Nov 8 10:26:00 1999 ]. [Author ID2: at Mon Nov 8 10:25:00 1999 ]
Otoczenie społeczne ma wiele odcieni, stąd jego wielokierunkowe oddziaływanie na przedsiębiorstwo. W zglobalizowanym świecie obserwuje się tworzenie coraz bardziej otwartych społeczeństw, coraz większą wagę przywiązuje się do rozwoju jednostki, otwartości na obce idee i poglądy, docenia się procesy uczenia się. Na równi z celami ekonomicznymi stawia się społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstwa. [Author ID2: at Mon Nov 8 10:30:00 1999 ]
Problemy społeczne to bezrobocie, niska wydajność w[Author ID2: at Mon Nov 8 10:30:00 1999 ] [Author ID2: at Mon Nov 8 10:31:00 1999 ]wielu krajach [Author ID2: at Mon Nov 8 10:30:00 1999 ]rozwijających[Author ID2: at Mon Nov 8 10:31:00 1999 ] się[Author ID2: at Mon Nov 8 10:30:00 1999 ], ogromne obszary biedy czy wręcz nędzy na świecie. [Author ID2: at Mon Nov 8 10:31:00 1999 ]Problemy społeczne to nowe zagrożenia zdrowotne, odradzanie się pewnych chorób na[Author ID2: at Mon Nov 8 10:32:00 1999 ] świecie. [Author ID2: at Mon Nov 8 10:33:00 1999 ]Są[Author ID2: at Mon Nov 8 10:34:00 1999 ] to wyzwania nie tylko dla rządów ale również dla pr[Author ID2: at Mon Nov 8 10:33:00 1999 ]z[Author ID2: at Mon Nov 8 10:35:00 1999 ]edsi[Author ID2: at Mon Nov 8 10:33:00 1999 ]ę[Author ID2: at Mon Nov 8 10:35:00 1999 ]biorstw.[Author ID2: at Mon Nov 8 10:33:00 1999 ] Obserwujemy tu jednak paradoksy typu - 8 mln ludzi umiera rocznie na malarię, [Author ID2: at Mon Nov 8 10:35:00 1999 ]gruźlicę[Author ID2: at Mon Nov 8 10:36:00 1999 ] i AIDS[Author ID2: at Mon Nov 8 10:35:00 1999 ]. Nie istnieją ciągle skuteczne szcz[Author ID2: at Mon Nov 8 10:36:00 1999 ]e[Author ID2: at Mon Nov 8 10:38:00 1999 ]pionki na te choroby, głównie dlatego, że wielkim koncernom farmaceutycznym, a tym bardziej małym [Author ID2: at Mon Nov 8 10:36:00 1999 ]przedsiębiorstwom[Author ID2: at Mon Nov 8 10:38:00 1999 ] nie opłaca się opracowywanie i produkcja takich [Author ID2: at Mon Nov 8 10:36:00 1999 ]szczepionek[Author ID2: at Mon Nov 8 10:38:00 1999 ]. [Author ID2: at Mon Nov 8 10:36:00 1999 ]Opłaca się wynalezienie, a późnie[Author ID2: at Mon Nov 8 10:37:00 1999 ]j [Author ID2: at Mon Nov 8 10:37:00 1999 ]sprzedaż[Author ID2: at Mon Nov 8 10:38:00 1999 ] takich leków jak prozac czy viagra.[Author ID2: at Mon Nov 8 10:37:00 1999 ] W latach 1975-1997 powstały 1223 nowe substancje lecznicze. Tylko 11 (słownie jedenaście) z nich opracowano z [Author ID2: at Mon Nov 8 10:40:00 1999 ]myślą[Author ID2: at Mon Nov 8 10:41:00 1999 ] o [Author ID2: at Mon Nov 8 10:40:00 1999 ]chorobach[Author ID2: at Mon Nov 8 10:41:00 1999 ] [Author ID2: at Mon Nov 8 10:40:00 1999 ]trapiących[Author ID2: at Mon Nov 8 10:41:00 1999 ] 90% ludzkości, po prostu nie opłaca się produkowanie leków dla biednyc[Author ID2: at Mon Nov 8 10:40:00 1999 ]h[Author ID2: at Mon Nov 8 10:40:00 1999 ].
Nasilają się trendy ukierunkowane na nową jakość życia, ruchy ekologiczne na rzecz ochrony środowiska. Zmieniają się zasady zarządzania przedsiębiorstwami, gdyż coraz większą rolę odgrywają w nich „stakeholders”. Naciski i presje pochodzą też ze strony państwa, z tego powodu, że zmienia się jego rola w gospodarce. Odchodzi się od państwa opiekuńczego, obniżane sa[Author ID1: at Wed Nov 10 10:23:00 1999
]są[Author ID1: at Wed Nov 10 10:23:00 1999
] wydatki na cele społeczne, zbiorową konsumpcję, prywatyzuje dziedziny dotychczas subwencjonowane lub dotowane przez państwo.
Zmiany w otoczeniu społecznym dają szanse rozwoju jednym firmom, natomiast marginalizują[Author ID2: at Mon Nov 8 10:30:00 1999
]e[Author ID2: at Mon Nov 8 10:30:00 1999
] inne.
Otoczenie demograficzne to zmiany w populacji społeczeństwa i poszczególnych grup społecznych, wiekowych, konsumentów, itd. Wyż demograficzny przynosi skutki ogólnogospodarcze w długim okresie czasu. Może przynieść wykreowanie nowych dziedzin aktywności człowieka, zmienić formy działania dotychczasowych. Operuje się pojęciami „starzenie się społeczeństw”, mobilność demograficzna. Otoczenie demograficzne ważne jest z punktu widzenia badania zasobów pracy, możliwości kształcenia, przygotowania nowych miejsc pracy.
Demografowie przewidywali, że po 2000 r. zasoby pracy w Unii Europejskiej zaczną się gwałtownie kurczyć i konieczne będzie czerpanie po wykwalifikowane kadry np. do krajów Europy Środkowo-Wschodniej. M. Crozier przytaczał prognozy, że po 2010 r. we Francji liczba ludzi pracujących zawodowo będzie zbyt mała aby „wypracować emerytury dla tych, którym się one należą” .
Ważnym zjawiskiem z punktu widzenia demografii jest zmiana pozycji kobiet w biznesie. Wzrasta ich rola nie tylko z tego powodu, ze w niektórych krajach 75-80% kobiet pracuje zawodowo, ale również z tego powodu, ze zmienia się ich rola w zarządzaniu firmami. Coraz więcej kobiet zajmuje wysokie kierownicze stanowiska w dużych firmach, coraz więcej przedstawicielek słabszej płci prowadzi własne przedsiębiorstwa.
Badanie trendów demograficznych jest równie ważne dla producentów zabawek i odzieży dla dzieci jak i planistów w urzędach centralnych decydujących o rozwoju szkolnictwa, dla instytucji ubezpieczeniowych, banków i dla decydentów ze służby zdrowia.
Otoczenie polityczne i regulacyjne ma również ogromne znaczenie w tworzeniu szans i zagrożeń dla działania przedsiębiorstw. Wystarczy wskazać kilka współczesnych „momentów dziejowych”, które zadecydowały i nadal wywierają wpływ na układy gospodarcze w świecie - kryzys paliwowo-energetyczny i powstanie organizacji państw produkujących ropę naftową w 1974, rozpad Związku Radzieckiego w 1990 r. wojny w Zatoce Perskiej, Afganistanie, wojny etniczne w tzw. „Czarnej Afryce”. Układy polityczne zmieniają układy gospodarcze, co do tego nie ma żadnej wątpliwości.
Wiele odcieni ma również otoczenie regulacyjne przedsiębiorstwa określane także mianem prawnego. Rozwiązania legislacyjne decydują o możliwości rozwoju, poziomie konkurencyjności całych sektorów gospodarczych. Zmiany w systemie rachunkowości w USA oznaczały miliardowy wzrost kosztów w wielu dziedzinach wytwórczości w 1993, z powodu konieczności gromadzenia rezerw na leczenie emerytów. Najbardziej liberalna na świecie gospodarka amerykańska w obliczu kryzysu „poddała się”.
Otoczenie polityczne i prawne to także rola państwa w gospodarce. Oczekiwania przedsiębiorstw są zrozumiałe - państwo powinno chronić krajowe firmy przed postępującą globalizacją. Protekcjonizm gospodarczy jeszcze długo nie straci na znaczeniu będzie on jednak przybierał nowe formy. Wspomaganie krajowych firm w walce konkurencyjnej o rynki może dokonywać się za pomocą programów badawczych, promowaniu innowacyjności i przedsiębiorczości, umiejętne sterowanie rynkiem wewnętrznym.
Otoczenie międzynarodowe to układ współdziałania pomiędzy czynnikami występującymi w otoczeniu krajowym i zagranicznym a czynnikami znajdującymi się w otoczeniu zewnętrznym dla danego kraju. W świecie coraz większego znaczenia nabierają regionalne układy gospodarcze, co widać po największym i najsilniejszym jakim jest Unia Europejska. Istotnym w układach międzynarodowych jest poziom gospodarczy w różnych krajach, ekspansja krajów rozwijających się.
Międzynarodowa konkurencja przybiera coraz nowe formy, zmienia się poprzez nowe zasady rywalizowania na rynkach. Nie bez znaczenia są tu oczywiście układy między słabnącym narodowym kapitalizmem a rosnącym w siłę globalnym kapitalizmem. Międzynarodowe przepływy kapitału obejmują trzy kategorie:
przepływy monetarne i finansowe, powiązane z handlem towarami i usługami;
bezpośrednie inwestycje zagraniczne oznaczające nie tylko transfer kapitału finansowego, ale również transfer kapitału fizycznego, ludzkiego i technologicznego;
inwestycje portfelowe i różnego rodzaju transakcje finansowe, włączając w to operacje spekulacyjne.
Dla polskich przedsiębiorstw najbardziej odczuwalnymi zmian[Author ID2: at Mon Nov 8 21:16:00 1999
]ami i sygnał[Author ID2: at Mon Nov 8 21:16:00 1999
]ami [Author ID2: at Mon Nov 8 21:16:00 1999
]płynące[Author ID2: at Mon Nov 8 21:17:00 1999
] z [Author ID2: at Mon Nov 8 21:16:00 1999
]makrootoczenia [Author ID2: at Mon Nov 8 21:17:00 1999
] [Author ID2: at Mon Nov 8 21:17:00 1999
]w ostatnich latach były: transformacja systemowa i[Author ID2: at Mon Nov 8 21:09:00 1999
] równolegle nakładające się [Author ID2: at Mon Nov 8 21:14:00 1999
]procesy integracyjne z Unią Europejską, przede wszystkim zaś procesy dostosowawcze poszczególnych sektorów do zasad i form działania obowiązujących na zintegrowanym rynku europejskim. [Author ID2: at Mon Nov 8 20:54:00 1999
]
Regulacje makroekonomiczne [Author ID2: at Mon Nov 8 21:12:00 1999 ]wymuszają[Author ID2: at Mon Nov 8 21:13:00 1999 ] na [Author ID2: at Mon Nov 8 21:12:00 1999 ]przedsiębiorstwach[Author ID2: at Mon Nov 8 21:13:00 1999 ] konieczność dostosowań do [Author ID2: at Mon Nov 8 21:12:00 1999 ]wymagającego[Author ID2: at Mon Nov 8 21:13:00 1999 ] otoczenia[Author ID2: at Mon Nov 8 21:12:00 1999 ].[Author ID2: at Mon Nov 8 21:13:00 1999 ][Author ID2: at Mon Nov 8 21:02:00 1999 ]
Diagnoza otoczenia
Trendy w otoczeniu |
szansa |
zagrożenie |
inflacja |
|
|
oprocentowanie kredytów |
|
|
restrykcyjność systemu podatkowego |
|
|
polityka celna |
|
|
zamówienia publiczne |
|
|
zmiany technologiczne |
|
|
jakość zaplecza naukowo-badawczego |
|
|
tempo zmian w procesach produkcyjnych |
|
|
bezrobocie |
|
|
zamożność społeczeństwa |
|
|
presja związków zawodowych |
|
|
nacisk na ochronę środowiska |
|
|
moda na nową jakość życia |
|
|
ilość wolnego czasu |
|
|
integracja z Unią Europejską |
|
|
dążenie do regionalizmu |
|
|
globalizacja |
|
|
konkurencja krajów rozwijających się |
|
|
licencje, koncesje |
|
|
zakres regulacji Unii Europejskiej |
|
|
polityka sektorowa |
|
|
reformy „drugiej generacji” |
|
|
procesy prywatyzacji |
|
|
Analiza makrootoczenia - Metoda scenariuszowa
czynniki / trendy w otoczeniu |
trend |
siła wpływu -5 do +5 |
prawdopodobieństwo 0 - 1 |
Sfera ekonomiczna |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Sfera technologiczna |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Sfera społeczna |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Sfera regulacyjno-prawna |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Sfera międzynarodowa |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
SCENARIUSZ OPTYMISTYCZNY
ELEMENTY SCENARIUSZA |
siła wpływu |
Sfera ekonomiczna |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
Sfera technologiczna |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
Sfera społeczna |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
Sfera regulacyjno-prawna |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
Sfera międzynarodowa |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
SCENARIUSZ PESYMISTYCZNY
ELEMENTY SCENARIUSZA |
siła wpływu |
Sfera ekonomiczna |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
Sfera technologiczna |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
Sfera społeczna |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
Sfera regulacyjno-prawna |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
Sfera międzynarodowa |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
SCENARIUSZ PESYMISTYCZNY
ELEMENTY SCENARIUSZA |
siła wpływu |
Sfera ekonomiczna |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
Sfera technologiczna |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
Sfera społeczna |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
Sfera regulacyjno-prawna |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
Sfera międzynarodowa |
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
SCENARIUSZ NAJBARDZIEJ PRAWDOPODOBNY
ELEMENTY SCENARIUSZA |
prawdopo- dobieństwo |
siła wpływu „ujemna” |
siła wpływu „dodatnia” |
Sfera ekonomiczna |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
|
|
Sfera technologiczna |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
|
|
Sfera społeczna |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
|
|
Sfera regulacyjno-prawna |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
|
|
Sfera międzynarodowa |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
średnia siła wpływu |
|
|
|
Metody scenariuszowe
Metody scenariuszowe służą do badania zmian nieciągłych, oznaczających przeskok między przeszłością a teraźniejszością i przyszłością. Analiza zmian nieciągłych wymaga uwzględnienia wielowymiarowych i wielowariantowych możliwych przyszłych stanów otoczenia. Każdy bowiem z istotnych czynników może w przyszłości zmieniać się w różny sposób, zarówno korzystny dla przedsiębiorstwa jak i niekorzystny.
Metodyka postępowania przy budowie scenariuszy obejmuje następujące kroki:
Zdefiniowanie przedmiotu badania (przy pomocy ekspertów).
Identyfikację najważniejszych czynników sprawczych wpływających na wyniki decyzji strategicznych.
Analizę podstawowych wielkości opisujących otoczenie i ustalenie ich tendencji rozwojowych.
Określenie logiki scenariuszy (formułowanie i wybór wewnętrznie spójnych zestawów założeń), opis wariantów rozwoju organizacji i otoczenia.
Interpretację i analizę skutków wystąpienia określonych scenariuszy w przyszłości.
Ocenę możliwych skutków decyzji strategicznych podjętych na podstawie konkretnych scenariuszy otoczenia.
Zbudowanie modelu zależności między trendami a możliwościami przedsiębiorstwa.
Dostosowanie strategii organizacji do przewidywanego rozwoju otoczenia.
Metody scenariuszowe można podzielić na cztery grupy:
Scenariusze możliwych zdarzeń - ich istotą jest tworzenie list możliwych wydarzeń w przyszłości, ważnych dla organizacji oraz określenie zdolności organizacji do dostosowania się do tych zjawisk.
Scenariusze symulacyjne - służą wyprzedzającej ocenie wartości poszczególnych wyborów strategicznych organizacji zależnie od oddziaływań otoczenia.
Scenariusze stanów otoczenia - dokonują oceny potencjalnej siły wpływu poszczególnych procesów występujących w otoczeniu na organizację oraz szacują prawdopodobieństwo wystąpienia tych procesów w określonej przyszłości. Buduje się scenariusz: optymistyczny, pesymistyczny, najbardziej prawdopodobny i niespodziankowy.
Scenariusze procesów w otoczeniu - koncentrują się na procesach najbardziej istotnych i o potencjalnie dużej sile wpływu na organizację.
Metody scenariuszowe są narzędziem prognozowania zachowania się otoczenia organizacji w długich okresach z uwzględnieniem kompleksowości otoczenia i warunków niepewności. Ich różnorodność powoduje, że w zależności od potrzeb można wybrać odpowiednie metody scenariuszowe, dzięki temu mają dużą wartość diagnostyczną. Dzięki scenariuszom możliwe jest oszacowania potencjalnej siły zjawisk mogących niespodzianie wpłynąć na realizację strategii organizacji. Umożliwiają budowę systemów wczesnego ostrzegania.
Ekstrapolacja trendów
Ekstrapolacja trendów to szacowanie wartości funkcji tendencji rozwojowej. Trend (tendencja rozwojowa) oznacza ogólny kierunek rozwoju szeregu chronologicznego. Funkcje trendu są modelami matematycznymi wykorzystywanymi w prognozowaniu. Założeniem metody jest, że interesujące nas zjawisko będzie w przyszłości zmieniało się podobnie jak dotychczas, a wahania losowe będą kształtować się w granicach standardowego błędu oceny (średni błąd prognozy). Modele ekstrapolacji trendów wymagają odpowiedniego wyboru funkcji, która ma służyć do analitycznego wyrównania danego szeregu statystycznego.
Analiza trendów dostarcza informacji o rozwoju zjawisk w dziedzinach o małej dynamice rozwoju, stabilnym i ustrukturalizowanym otoczeniu. Ekstrapolacja trendów pozwala na proste wariantowanie pewnych zjawisk w zależności od przyjętego wariantu rozwoju (np. prognoza zużycia określonych surowców w gospodarce, prognoza inflacji). W modelach ekstrapolacji trendów zakłada się ewolucyjność badanych procesów oraz dużą wiarygodność analiz zjawisk w przeszłości i teraźniejszości. Analiza ekstrapolacji trendów nie jest niezawodną prognozą, ale jest wykorzystywana w analizie luki strategicznej.
Metoda delficka
Wykorzystuje się w niej wiedzę ekspertów do opracowania prognoz. Metoda jest trudna, kosztowna wieloetapowa, ale sprawdzalność prognoz jest wysoka. Stosowana jest często przez rządy i organizacje międzynarodowe w badaniach makrootoczenia politycznego i społecznego do analizy zjawisk mających charakter globalny.
Aktualnie jest wiele odmian metody delfickiej, dlatego znajduje ona zastosowanie nie tylko w badaniach makrootoczenia. Za mini-Delphi (Estimate-Talk-Estimate - ETE) uznaje się serię bezpośrednich rozmów z ekspertami w formie wywiadów lub spotkań seminaryjnych . Określana jest ona także ławą ekspertów, a w swojej formie zbliżona jest do metody QUEST. Ekspertami są członkowie kierownictwa przedsiębiorstwa lub badacze, którzy mają zadanie sformułowania prognoz dotyczących wybranych zjawisk, np. kształtowania się popytu na wyroby czy usługi, rozwój technologiczny w sektorach silnie wpływających na technikę wytwarzania w przedsiębiorstwie, zmiany w systemach zarządzania.
R.L. Custer, J.A. Scarcella, B.R. Stewart, The Modified Delhi Technique. A Rotational Modification, „ Journal of Vocational Education” 1999 No 2