Typologię języków przeprowadza się zazwyczaj z takich co najmniej dwóch punktów widzenia:

1. Ze względu na genezę i historyczne uwarunkowania oraz funkcję danego języka.

1. Języki naturalne (etniczne)

2. Języki sztuczne (np. Esperanto)

3. Języki mieszane (informatyczny)

2. Ze względu na sposób uzewnętrzniania się danego systemu językowego.

1. Język verbalno - akustyczny

2. Język graficzny (pisany)

3. Język gestowo - mimiczny (migowy)

W logicznej i semantycznej strukturze każdego języka możemy wyróżnić takie jego zasadnicze elementy jak:

1. Słownictwo (lingwistyka języka)

2. Reguły znaczeniowe (reguły semantyczne)

3. Reguły składniowe (reguły syntaktyczne)

4. Reguły transformacji (reguły wnioskowania, lub rozumowania)

Pochodnymi (pomocniczymi) kategoriami syntaktycznymi są:

1. Funktory

2. Operatory (kwantyfikatory)

Nazwy

1. Konkretne

1. Przedmiotowe

• Jednostkowe

• Ogólne

• Puste

• Jednostkowe

• Ogólne

• Abstrakcyjne

Wyróżniamy takie podstawowe rodzaje funktorów jak:

A.) Nazwotwórcze np.


B.) Funktory zdaniotwórcze np.


1. Funktory funktorotwórcze

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje kwantyfikatorów:

1. Kwantyfikator duży określany mianem generalizatora, który w brzmieniu verbalnym czytamy:

Dla każdego,

Każdy,

Dla wszystkich,


,




Dla każdego x, p od x...

2. Kwantyfikator mały określamy mianem egzystencjalnego, który w brzmieniu formalnym oznaczamy:

Dla niektórych,

Niektóre,

Istnieją takie, że...


,




Istnieją takie x, że p...

Zasadniczym źródłem nieporozumień komunikacyjnych o charakterze obiektywnym są:

1. Funkcjonowanie wyrażeń językowych w procesie komunikowania na tzw. Różnych poziomach odniesienia przedmiotowego - w różnych supozycjach językowych, takich jak:

• Supozycji realnej (przedmiotowej), które dane wyrażenie językowe odnosimy do faktycznie występującego przedmiotu, istoty, zjawiska, zależności itp. (np. Krzesło, to które wskazujemy, służące do siedzenia, przedmiot użytku codziennego)

• Supozycji określanej mianem metajęzykowej, w której dane wyrażenie funkcjonuje do określenia treści lub znaczenia innych wyrażeń językowych. (np. Krzesło - ale tym razem nie żadne konkretne)

• Supozycji formalnej, w której wyrażenia językowe w procesie komunikowania służą do określenia związków i zależności, jakie zachodzą pomiędzy tymi wyrażeniami w tymże procesie

• Tzw. Immanentna nieostrość wyrażeń językowych.

Zasadniczymi źródłami nieporozumień komunikacyjnych o charakterze subiektywnym najczęściej są:

1. Świadome czy nawet nieświadomie posługiwanie się tzw. Wyrażeniami wieloznacznymi.

2. Formułowanie tak zwanych pojęć logicznie nie sensownych.

3. Formułowanie wypowiedzi jawnie fałszywych, określanych też niekiedy mianem absurdalnych (np.: kwadratura koła).

W procesie komunikowanie zarówno z obiektywnych jak i subiektywnych przyczyn, najczęściej popełnianymi błędami o charakterze semantycznym będą:

1. Błąd ekwiwokacji

2. Wadliwe posługiwanie się tak zwanymi wyrażeniami okazjonalnymi

3. Błąd amfibologii (amfibli)

4. Zamierzone, lub nie zamierzone posługiwanie się tak zwanymi niedopowiedzeniami. (np.: wrócę o ósmej, sprzedam ci zamek, itp.)

5. Formułowanie wypowiedzi określanych mianem logicznie nie sensownych, lub absurdalnych (np.: najniższą budowlą w warszawie jest pałac kultury).

1. W logicznej strukturze każdej definicji wyróżniamy takie elementy jak:

1. Definiendum - wyrażenia, zjawiska, zależności, itp. Definiowane (człowiek, kwadrat)

2. Łącznik definicyjny, lub tak zwany funktor identyczności

3. Definiens - wyrażenia, zjawiska, zależności itp. Definiujące.

2. Poprawnie zdefiniowana definicja powinna spełniać tak zwane formalne warunki poprawności. Warunkami tymi są:

1. Warunek adekwatności

2. Warunek różnokształtności

3. Poprawnie sformułowana definicja powinna również spełniać tak zwane poza formalne dydaktyczne warunki poprawności. Warunkami takimi są:

1. Warunek komunikatywności definicji

2. warunek mocy wyjaśniającej definicji (eksplikacyjności)

Gdy nie spełnimy formalnego warunku adekwatności definicji, najczęstszymi błędami będą

• Zbudujemy definicję za szeroką

• Zbudujemy definicję za wąska

• Zbudujemy definicję krzyżującą się

• Zbudujemy definicję wykluczającą się

W przypadku gdy nie spełnimy formalnego warunku różnokształtności definicji, w procesie definiowania najczęściej możemy popełnić takie błędy jak:

• Błędne koło w definiowaniu bezpośrednie

• Błędne koło w definiowaniu pośrednie

W przypadku niespełnienia poza formalnych (dydaktycznych) warunków poprawności definicji, w procesie definiowania możemy popełnić takie zasadnicze błędy jak:

• Błąd określany mianem „ignotum per ignotum”

• Zbudujemy tak zwaną definicje rozmyta, czy nawet tak zwaną pseudo definicję, określaną też niekiedy mianem bełkotu semantycznego.

Typologia (klasyfikacje)

1. Cel definiowania

Definicje

1. Analityczne (sprawozdawcze)

2. Projektujące (postulatywne)

1. Arbitralne

2. Regulujące

2. Budowę definiendum - wyróżniamy takie definicje jak:

1. Definicje wyraźne

2. Definicje kontekstowe

3. Supozycję językową, w której formułowana jest dana definicja - wyróżniamy takie rodzaje definicji jak:

1. Definicje realne (przedmiotowe)

2. Definicje nominalne (słownikowe)

4. Sposób wykorzystania rzeczywistości pozajęzykowej w procesie definiowania - wyróżniamy takie podstawowe rodzaje definicji jak:

1. Definicje ostensywne

2. Definicje operacyjne

Rozumowanie

1. Dedukcyjne

1. Wnioskowanie

2. Dowodzenie

2. Redukcyjne

1. Sprawdzanie

2. Tłumaczenie

• Wyjaśnianie

• Indukcyjnych

• Przez analogie

Sprawdzanie realizowane jest najczęściej w takich postaciach jak:

1. Weryfikacji sprawdzanego sadu

2. Sprawdzany sąd zastał skonfirmowany

3. Sprawdzany sąd został sfalsyfikowany

Wyróżniamy takie podst. Kanony johna stuarta milla jak:

1. Kanon jedynej zgodności

2. Kanon jedynej różnicy

3. Kanon jedynej zgodności i jedynej różnicy

4. Kanon zmian współtowarzyszących

5. Kanon reszty

Sensownymi wyrażeniami w klasycznym rachunku zdań są:

1. Zmienne zdaniowe

2. Tzw. Stałe logiczne postaci podstawowych funktorów logicznych np. Implikacji, ekwiwalencji itd.

3. Całości zbudowane ze zmiennych zdaniowych i stałych logicznych w postaci tzw., funkcji zdaniowych np. p→q, p v q („p” to „q”, „p” lub „q”).

Wyróżniamy takie podstawowe funkcje zdaniowe jak:

1. Funkcje tożsamościowo prawdziwe

2. Funkcje tożsamościowo fałszywe

3. Funkcje spełnialne

Sensownymi wyrażeniami rachunku nazw są:

1. Zmienne nazwowe s.p.m.w

2. Funktory zdaniotwórcze

Sep - przeczący

Sap - twierdzący

3. Całości zbudowane ze zmiennych nazwowych i funktorów zdaniotwórczych w postaci tzw. Zdań kategorycznych. Wyróżniamy takie podst. Kategorie zdań kategorycznych:

• Zdanie ogólno twierdzące typu „każde s jest p” (sap)

• Zdania szczegółowo twierdzące „niektóre s są p” (sip)

• Zdania ogólno przeczące „żadne s nie jest p” (sep)

• Zdania szczegółowo przeczące „niektóre s nie są p” (sop)

Schematy rozumowań pośrednich mają postać struktur formalnych, w których wyróżnia się takie trzy zasadnicze elementy:

1. Przesłanki

2. Konkluzję

3. Tzw. Termin średni (m)

Poprawne rozumowania pośrednie powinny formalne warunki poprawności dotyczące przesłanek oraz konkluzji. Warunkami poprawności przesłanek są:

1. Obydwie przesłanki (wszystkie) nie mogą być przesłankami przeczącymi (co najmniej jedna musi być zdaniem twierdzącym.

2. Obydwie przesłanki (wszystkie) nie mogą mieć charakteru szczegółowego (co najmniej jedna musi być zdaniem ogólnym).

3. Termin średni (m) musi występować w identycznej postaci we wszystkich przesłankach.

Warunkami poprawności konkluzji są:

1. Konkluzja nie może być mocniejsza od najsłabszej przesłanki.

2. Jeżeli któraś z przesłanek była zdaniem przeczącym konkluzja nie może mieć charakteru zdania twierdzącego.

3. Jeżeli któraś z przesłanek miała charakter szczegółowy konkluzja nie może być zdaniem ogólnym

4. Termin średni (m) nie może występować w konkluzji

Przykładami dowodów nie w pełni logicznych mogą być:

1. Dowody intuicyjne

2. Dowody entymematyczne (niezupełne)

3. Dowody nie w pełni sformalizowane

W logicznej strukturze każdego pytania możemy wyróżnić takie zasadnicze elementy jak:

1. Niewiadomą pytania

2. Daną pytania

Analizując poprawność sformułowanych pytań, analiza ta powinna być przeprowadzana przynajmniej z takich punktów widzenia jak:

1. Oceny ich logicznej poprawności

2. Oceny ich merytorycznej poprawności

3. Oceny ich prakseologicznej poprawności

Dane pytanie określimy jako logicznie poprawne wtedy, kiedy spełnia takie warunki jak:

1. Jest logicznie rozstrzygalne (logicznie sensowne)

2. Jest semantycznie poprawne

3. Jest syntaktycznie poprawne

Ze względu na logiczną strukturę danego pytania, pytania dzielimy na:

1. Pytania rozstrzygnięcia

2. Pytania dopełnienia (uzupełnienia)

Logiczna rozstrzygalność danego pytania polega przedewszytskim na tym, że pytanie to powinno spełniać tzw. Formalne założenia takie jak:

1. Założenie jedyności

2. Negatywne założenie pytania

3. Założenie, że stwierdzamy iż jedna i tylko jedna z możliwych na to pytanie odpowiedzi jest odpowiedzią prawdziwa lub jedna i tylko jedna odpowiedź jest odpowiedzią fałszywą.

Ze względu na merytoryczną analizę pytania zazwyczaj rozróżnia się według takich kryteriów jak:

1. Źródła i genezę ich pochodzenia. Będą to najczęściej pytania określane mianem ze względu na

• Rodzaj rzeczywistości badawczej (teoretyczne i praktyczne)

• Ze względu na zakres danego pytania (otwarte, półotwarte, zamknięte)

• Ze względu na przynależność do określonej dyscypliny naukowej (np. Ekonomiczne, historyczne, psychologiczne, socjologiczne)

• Ze względu na cel i sposób poszukiwania odpowiedzi na dane pytanie wyróżniamy zazwyczaj takie podstawowe rodzaje pytań jak:

• Pytania opisowe

• Pytania wyjaśniające (explanacyjne)

• Pytania prakseologiczne

Prakseologiczna ocena poprawności pytań powinna dotyczyć przede wszystkim:

1. Oceny potencjalnych i aktualnych możliwości udzielenia na dane pytanie odpowiedzi

2. Określenia materialnych i czasowych możliwości udzielenia na dane pytanie odpowiedzi

3. Określenia stopnia własnej kompetencyjności co do możliwości udzielenia na dane pytanie odpowiedzi

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---