BANK to przedsiębiorstwo wykonujące działalność polegającą na udzielaniu kredytów, wydawaniu instrumentów pieniądza elektronicznego oraz innych czynnościach określonych przepisami prawa i wymienionych w strukturze banku.
PRAWO BANKOWE jest to zespół norm prawnych, które regulują zasady prowadzenia działalności bankowej, określają organizację wewnętrzną banku, określają procedurę tworzenia banku, określają sposób wykonywania nadzoru bankowego, określają zasady działania oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych w naszym kraju.
3. Czynności bankowe
Ustawa „Prawo Bankowe” wyróżnia następujące czynności bankowe :
1. Czynności wykonywane wyłącznie przez banki w granicach określonych statutem bankowym:
przyjmowanie wkładów pieniężnych płatne na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków z tych wkładów,
prowadzenie rachunków bankowych
udzielanie kredytów
emitowanie bankowych papierów wartościowych
udzielanie gwarancji bankowych
Przeprowadzenie bankowych rozliczeń pieniężnych
Wykorzystanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach
2. Czynności wykonywane przez banki ( ale mogą być także wykonywane przez inne instytucje):
udzielanie pożyczek pieniężnych
operacje czekowe i wekslowe
wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu
terminowe operacje finansowe
nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych
przechowywanie podmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych
prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych
udzielanie i potwierdzania doręczeń
wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych
pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym
3. Czynności bankowe to także :
operacje użyte kartą płatniczą
nabywanie akcji i udziałów innej osoby prawnej
dokonywanie zmian swych wierzytelności na składniki majątku dłużnika
zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych
nabywanie i zbywanie nieruchomości oraz wierzytelności zabezpieczonych hipoteka
świadczenie usług konsultacyjno doradczych i innych usług finansowych
4. ROLE PEŁNIONE PRZEZ BANK W GOSPODARCE:
1.Rola pośrednika finansowego pełnią funkcje:
Transakcyjna - Banki doprowadzają do zawierania transakcji pomiędzy tymi co mają wolne środki finansowe, a tymi co ich potrzebują. Banki doprowadzają do zawierania umów, kontraktów między podmiotami gospodarczymi, które chcą bankowi powierzyć lub je pożyczyć. Banki pośredniczą miedzy tymi podmiotami. Pośredniczą miedzy różnymi strukturami podaży i popytu na kapitał. Bank jest pośrednikiem finansowym dysponującym usługami związanymi z przyjmowaniem i udostępnianiem kapitału, kojarzy w ten sposób podaż kapitału i popyt na inwestycje kapitałowe.
Transformacyjnej:
transformacyjna kwot - pierwszą z nich jest koncentracja kapitałów, polegająca na wykorzystaniu małych kwot do wielkich inwestycji bankowych. System bankowy jest zasilany ponad 2/3 drobnymi oszczędnościami, dzięki którym dokonywane są duże inwestycje. W Polsce oszczędności gospodarstw domowych stanowią 65-70% wszystkich depozytów. Udzielone przez banki kredyty gospodarcze często przekraczają tę wielkość wiele tysięcy razy. Bank przekształca wiec drobne oszczędności w wielkie inwestycje. W praktyce oznacza to przejecie przez bank dużego ryzyka na siebie, ale zapewnienie sobie źródła zysku.
transformacyjna terminów - drugą z podstawowych funkcji banków jest transformacja pieniądza w czasie. Nazywamy wykorzystywanie przez bank depozytów bezterminowych (lokat bieżących) i krótkoterminowych do realizacji operacji długoterminowych . Większość pieniędzy jest składana w bankach na czas nieokreślony i na krótkie terminy. Pieniądze te są wykorzystywane przez bank do operacji na dłuższe terminy.
transformacyjna ryzyka - jest możliwa dzięki zabezpieczeniu zewnętrznemu (fundusze gwarancyjne); bank dywersyfikuje ryzyko między wieloma podmiotami. Ryzyko związane z każdym kredytem bądź innym aktywem banu; banki dywersyfikują tak, że całkowite ryzyko ich portfela aktywów jest mniejsze niż suma pojedynczych ryzyk dla poszczególnych komponentów portfela.
transformacja przestrzennej alokacji środków pieniężnych środki w banku są przyjmowane w określonych miejscowościach i z tych środków udzielany jest kredyt w zupełnie innej miejscowości.
transformacyjna informacji banki nie informują klienta jaka jest sytuacja finansowa kredytobiorcy, który z tych środków skorzystano. Klient, który oddaje na lokatę nie interesuje się jak bank będzie tymi pieniędzmi obracał.
2.Realizowanie płatności - Realizowanie płatności za dobra i usługi w imieniu i na rachunek klientów ( przez emitowanie czeków, telegraficzne przekazywanie funduszy oraz wypłacanie banknotów i monet )
3.Rola gwarancyjna - Zobowiązanie się do pokrycia zadłużenia klientów, gdy klienci nie są zdolni do zapłaty.
4.Rola agenta - Działanie w imieniu klientów w celu zarządzania i ochrony ich własności lub emitowanie i wykupywanie papierów wartościowych
5.Rola polityczna - Służenie w charakterze realizatora polityki rządu w jego dążeniu do regulowania wzrostu gospodarczego oraz realizowanie celów społecznych.
5. Obowiązki banku:
Aktualne prawo bankowe formułuje wobec banków 6 podstawowych obowiązków.
Stanowią je:
bank jest obowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju działalności w sposób zapewniający wykonywanie wszystkich zobowiązań pieniężnych zgodnie z terminami płatności;
obowiązek zachowania szczególnej staranności w celu zapewnienia bezpieczeństwa powierzonych bankowi środków pieniężnych;
obowiązek zachowania tajemnicy bankowej;
obowiązek przeciwdziałania wykorzystywania działalności banku dla prania pieniędzy (proceder określany mianem prania brudnych pieniędzy oznacza dokonywanie wszelkiego rodzaju operacji nabywania lub przenoszenia praw w celu zalegalizowania dochodów pochodzących z przestępstw);
obowiązek równego traktowania wszystkich kontrahentów banku;
obowiązek publicznego ogłaszania stosowanych przez bank stawek oprocentowania depozytów, kredytów, pożyczek, stawek prowizji i wysokości opłat pobieranych za usługi bankowe
6. Zasady działalności banku
Samodzielność banków (oznacza autonomię banku, ale nie działanie bez ograniczeń)
Bank podejmuje działania samodzielnie. Niezależnie od organów administracji państwowej oraz Banku Centralnego. Ale na działalność banku mają wpływ różne instytucje np. NBP, działa w relacjach z rządem.
Samofinansowanie oznacza pokrywanie wydatków z przychodów, ale także ponoszenie wydatków na rozwój i wzrost wartości banku
Uniwersalizm (jednakowe warunki dla prowadzenia wszystkich rodzajów czynności bankowych, prawo klienta do wyboru banku, jednakowy tryb dopuszczania do działalności bankowej, takie same zasady postępowania uzdrawiającego, upadłościowego i likwidacyjnego)
Zasada ochrony interesów klientów, zgodna z przepisami UE
Zasada komercjalizmu (banki działają odpłatnie za swoje usługi)
Zasada konkurencyjności (bank musi tak ustalać ceny, aby były konkurencyjne)
7. Rodzaje banków
BANK CENTRALNY- bank państwowy, który spełnia jednocześnie trzy funkcje: banku emisyjnego, banku banków i banku gospodarki narodowej. Dba o stabilność waluty narodowej, oddziałuje na gospodarkę narodową tak, żeby następował jej stały rozwój, wzrost dochodu narodowego i spadek bezrobocia
BANKI OPERACYJNE (DEPOZYTOWO- KREDYTOWE I UNIWERSALNE)- świadczą określone usługi niezbędne z punktu widzenia społecznego (np. obsługa obrotu gotówkowego i bezgotówkowego), ale również są przedsiębiorstwami nastawionymi na zysk.
BANKI SPECJALNE-banki, których sfera działania ma specjalny charakter pod względem zakresu i formy działania albo rodzaju klienteli. Są to:
banki inwestycyjne- zapewniają takie usługi jak: operacje na rynku papierów wartościowych, na rynku pieniężnym, zarządzanie funduszami, doradztwo finansowe.
banki hipoteczne- udzielają pożyczek zabezpieczonych na hipotece nieruchomości. Środki na udzielanie kredytów pod zastaw ziemi i nieruchomości banki te mobilizują w drodze sprzedaży listów zastawnych, których zabezpieczeniem jest zastawiona w bankach ziemia lub hipoteka.
HOLDING BANKOWY-korporacja która jest posiadaczem akcji jednego lub więcej banków.
KONGLOMERATY FINANSOWE- rodzaj holdingów finansowych, świadczą „pod jednym dachem” usługi bankowe, ubezpieczeniowe i maklerskie.
KASY OSZCZĘDNOŚCIOWE-samodzielne banki uniwersalne, z jednej strony gromadzą oszczędności i udzielają kredytu zwłaszcza dla drobnych przedsiębiorców i gospodarstw domowych, z drugiej udziela kredytu samorządowi i częściowo przeznacza zysk do kasy gminy.
SPÓŁDZIELNIE KREDYTOWE-instytucje drobnego kredytu zorganizowanego na zasadach spółdzielczych, polegających gł. Na powiązaniu kredytobiorców (członków spółdzielni) m.in. przez ich wkłady członkowskie z solidarną odpowiedzialnością materialną za działalność danej spółdzielni.
8. Konkurencja i współpraca między bankami
Reformy z roku 1989 wprowadziły konkurencję między bankami na polskim rynku finansowym. Pierwsze trzy lata ta konkurencja była mało odczuwalna, ale potem stawała się ona coraz bardziej widoczna. Walka konkurencyjna zaczęła w coraz większym stopniu określać politykę bankową. Banki walczą ze sobą głównie o najlepszych klientów, najtańszy pieniądz z depozytów, najlepsze kredyty, najkorzystniejsze usługi. Banki usilnie walczą ze sobą o prowadzenie rozliczeń pieniężnych. Dla banków konkurentami są nie tylko banki, ale także instytucje finansowe innego typu, takie jak: towarzystwa ubezpieczeniowe, inwestycje emerytalne, leasingowe, domy maklerskie, przedsiębiorstwa zarządzania aktywami, pośrednictwa kredytowe, factoring.
Konkurujące między ze sobą banki jednocześnie ze sobą współpracują. Współpraca ta jest w Polsce daleko mniej aktywna, niż większości krajów zachodnich. W wielu dziedzinach, takich jak: szkolenie kadr bankowych, prowadzenie badań nad bankami, wpływanie na środki masowego przekazu, efekty wspólne prowadzonych działań były dotychczas bardzo małe. W niektórych jednak tych dziedzinach bankom udało się już osiągnąć znaczne korzyści ze współpracy.
9. Nadzór Bankowy
Władze państwowe dla zapewnienia bezpieczeństwa wkładów gromadzonych przez banki tworzą urząd nadzoru bankowego, który sprawowany jest przez bank centralny lub Ministra Finansów. W 1998 roku utworzono w ramach struktury Narodowego Banku Polskiego Departament Nadzoru Bankowego , który przekształcony później w Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego , podporządkowany bezpośrednio Prezesowi NBP.
Zadania nadzoru bankowego to :
Niedopuszczenie do naruszenia prawa bankowego i innych przepisów
Zapobieganie utraty płynności przez banki
Ocena rentowności banku, by nie doszło do jego likwidacji
Określanie priorytetowych zasad bezpiecznego funkcjonowania banków poprzez tworzenie tzw. regulacji (norm) ostrożnościowych.
Nadzór bankowy może stosować kary administracyjne , zawieszać i odwoływać
zarządy banków ,stawiać bank w stan likwidacji. Nadzór udziela zezwoleń na uruchomienie instytucji bankowych, a więc reglamentuje konkurencją bankowości .Polski nadzór bankowy funkcjonuje w oparciu o polskie prawo bankowe , które nie przewiduje pełnego wydzielenia Urzędu Nadzoru Bankowego ze struktur NBP.
2