OSOBOWOŚĆ
Definicja osobowości
W języku potocznym osobowość rozumie się jako „atrakcyjność”, „siłę charakteru”, „charyzmat”. Czyli właściwość, która w różnym stopniu przypada jednostkom.
Psychologiczne rozumienie osobowości - to, co charakteryzuje daną jednostkę. Przy czym To jest ogólną sumą tych sposobów reagowania na innych ludzi, obiekty (na zjawiska) oraz sposobów wchodzenia z nimi w interakcje, które są charakterystyczne dla danej osoby.
(Sposób w jaki człowiek odbiera świat, jak go emocjonalnie i poznawczo przetwarza i jak się w związku z tym zachowuje).
„Naczelna struktura regulacyjna”.
łac. „per sonare” - dźwięczeć poprzez coś
Typowość kontra indywidualizm (cechy intra i inter indywidualne).
We wszelkich rozważaniach nad osobowością istotne znaczenie mają dwa związane ze sobą zagadnienia:
Co sprawia, że ludzie zachowują się podobnie , czyli co w ludzkich osobowościach jest typowe (np. co sprawia, że w sytuacji opowiedzenia dowcipu ludzie się śmieją)
Co sprawia, że ludzie zachowują się różnie (część się nie śmieje)
Pierwsze pytanie ma doprowadzić do ustalenia liczby czynników, warunków i zmiennych, które mogą wyjaśnić występowanie tych samych reakcji u wszystkich ludzi (ps. ogólna - wykrywanie ogólnych praw). Dlaczego ludzie w tej samej sytuacji zachowują się jednak różnie (ps. różnic indywidualnych). Psychologia osobowości zajmuje się opisem i klasyfikacją cech w oparciu o te dwie dziedziny.
Podejście nomotetyczne zakłada, że wszyscy różnimy się pod względem stopnia w jakim posiadamy dane cechy. Podejście to leży u podstaw standaryzowanych skal i testów osobowości.
Podejście idiograficzne - zakłada, że człowiek jest czymś więcej niż sumą poszczególnych właściwości. Pewne cechy występują jedynie wtedy gdy jednostka funkcjonuje jako całość. Całość jest czymś więcej niż sumą części. Podejście klinicystów; studium przypadku.
Sytuacjonizm kontra personalizm
Na jakiej podstawie potrafimy rozpoznać osobę? Jeśli znamy kogoś dostatecznie dobrze, to potrafimy go rozpoznać nawet gdy ktoś opisuje jego zachowanie (kolega X). Mając świadomość że ludzie zawsze w jakimś stopniu zachowują się nieprzewidywalnie, potrafimy opisać ludzi za pomocą stałych, charakterystycznych dla nich cech. I co ważne: w ocenie zachowań innych kierujemy się zazwyczaj swoimi przekonaniami dotyczącymi CECH tych osób. Uważamy innych za bardziej stałych. Siebie samych uważamy jednak za bardzie zmiennych, zachowujących się w zależności od sytuacji nieco inaczej.
Tutaj psychologowie stawiają pytanie o to, czy stałość, którą spostrzegamy u ludzi (stanowiąca podstawę teorii cech), rzeczywiście istnieje u obserwowanych ludzi, czy tylko w umysłach naiwnych obserwatorów i teoretyków osobowości.- Teoretycy osobowości różnią się pod względem opisywania tej stałości oraz sposobu w jaki próbują go wyjaśnić.(patrz wykład „Koncepcje osobowości”).
Sposób przejawiania się naszej osobowości:
cechy wyglądu;
styl zachowania;
zdolności, inteligencja;
zainteresowania;
wartości, cele.