Leczenie alergii

Lekarz Anna Zieli...

Najistotniejszą metodą leczenia alergii w pierwszym okresie po jej rozpoznaniu jest izolacja od czynników uczulających. W miarę trwania choroby liczba czynników uczulających i krzyżowo reagujących z nimi najczęściej wzrasta, dlatego zachodzi konieczność leczenia farmakologicznego alergii.

 

Rodzaje stosowanych leków

Choć nie ma leków, które mogą nas wyleczyć z alergii, jednak istnieje wiele preparatów, które mogą usunąć powstające objawy lub je chociaż zmniejszyć. Warto jednak pamiętać, że wiele z tych leków należy stosować regularnie, by móc osiągnąć pożądany efekt. Pierwsze skutki ich działania często pojawiają się dopiero po kilku dniach, gdy organizm zostanie „wysycony” danym lekiem.

Leki przeciwhistaminowe - blokują receptory histaminowe, czyli zapobiegają powstawaniu objawów alergii, za które odpowiada histamina, np. obrzęk błon śluzowych, swędzenie, pokrzywka. Działaniem ubocznym stosowania tych leków może być senność, jednak coraz więcej leków drugiej generacji, dostępnych na receptę, ma na to mniejszy wpływ i pozwala stosować leki antyhistaminowe codziennie.

Glikokortykosteroidy - działają na komórki zapalne, hamując ich aktywność, oraz zmniejszają przepuszczalność naczyń. Są stosowane we wszystkich postaciach chorób alergicznych - zarówno w astmie oskrzelowej, jak i w pokrzywce i alergicznym sezonowym nieżycie nosa. Sposób ich podawania zależy od rodzaju alergii oraz stanu pacjenta. W alergicznym nieżycie nosa stosowane są preparaty donosowe działające miejscowo, w astmie stosowane są preparaty wziewne, natomiast w chorobach skóry stosuje się je w postaci maści i kremów. Glikokortykosteroidy stosowane są także ogólnie, dożylnie w ciężkich postaciach alergii, np. w stanie astmatycznym czy we wstrząsie anafilaktycznym. 

Kromony - hamują uwalnianie mediatorów reakcji alergicznej. Stosowane są przede wszystkim w prewencji.

Metyloksantyny - działają, rozszerzając oskrzela i hamując rozwój zapalenia alergicznego.

Cholinolityki - stosuje się przede wszystkim w leczeniu chorób alergicznych dolnych dróg oddechowych (rzadko w alergii nosa). Rozszerzają oskrzela, zmniejszają wydzielanie śluzu. Stosuje się je przede wszystkim w postaci wziewnej, ponieważ podane ogólnie mogą mieć wiele skutków ubocznych poprzez swoje działanie ogólnoustrojowe.

Leki pobudzające receptory beta-adrenergiczne - najczęściej stosowane są w leczeniu napadu astmy. Rozluźniają mięśnie gładkie oskrzeli.

Leki pobudzające receptory alfa-adrenergiczne - obkurczają naczynia, zmniejszając w ten sposób przekrwienie. Stosuje się je przede wszystkim w alergiach górnych dróg oddechowych.

Leki pobudzające receptory alfa- i beta-adrenergiczne - rozkurczają oskrzela i zmniejszają obrzęk błon śluzowych.

Immunoterapia swoista - odczulanie

Mówiąc o odczulaniu, mamy na myśli immunoterapię swoistą, polegającą na podawaniu w iniekcjach podskórnych substancji (alergenów), na którą pacjent jest uczulony. Ilość podawanego alergenu stopniowo wzrasta, aż osiąga dawkę podtrzymującą, która powinna być podawana regularnie przez kilka lat.

Celem takiego postępowania jest wytworzenie w organizmie pacjenta tolerancji na alergen, aby po kontakcie z nim nie występowały objawy chorobowe. Leczenie takie trwa średnio 3-5 lat. Istnieją szczepionki podawane podskórnie, podjęzykowo, doustnie, donosowo, dospojówkowo.

Czy każdą alergię można „odczulać”?

W chwili obecnej niestety nie. Odczulanie nie dotyczy alergenów pokarmowych, w przypadku których stosowane jest ono na razie tylko doświadczalnie. Immunoterapii swoistej nie stosuje się także w przypadku uczulenia na leki.

Alergia na sierść zwierzęcą, wełnę, włókna roślinne nie jest wskazaniem do odczulania. Choć są doniesienia o przypadkach powodzenia takiego postępowania, większość specjalistów traktuje je sceptycznie.

Na ogół nie odczula się osób silnie uczulonych na wiele alergenów, a także mających nasilone i wielonarządowe objawy alergii; nie odczulamy też dzieci poniżej 5. r.ż., osób w podeszłym wieku i osób cierpiących na schorzenia ogólnoustrojowe niezwiązane z alergią.

Kiedy można zastosować odczulanie?

Wskazaniem do odczulania jest silna nadwrażliwość na alergeny szeroko rozpowszechnione, które trudno wyeliminować ze środowiska. Potwierdzone to musi być wynikami testów skórnych i immunologicznych.

Często stosuje się także kryterium skuteczności leków przeciwalergicznych. Ich nietolerancja lub mała efektywność jest kolejnym wskazaniem do odczulenia pacjenta. Immunoterapię swoistą stosuje się przede wszystkim w uczuleniu na jad owadów oraz w alergii wziewnej.

Decyzja o podjęciu tego rodzaju leczenia powinna być więc podjęta świadomie i roztropnie, biorąc pod uwagę wszystkie ,,za" i ,,przeciw". Przyjmowanie przez kilka lat serii szczepionek przed okresem pylenia jest poważną decyzją - przerwanie odczulania po 1. czy 2. roku stopniowo prowadzi bowiem do całkowitego powrotu objawów. Odczulanie na ogół rozpoczyna się w okresie wyciszenia klinicznych objawów alergii.

Kiedy immunoterapia swoista przynosi efekt?

Lepsze efekty uzyskuje się, gdy pacjent jest uczulony na niewiele alergenów, tym bardziej że łatwiej wtedy dobrać odpowiedni preparat. W miarę możliwości immunoterapia powinna się odbywać na początku procesu chorobowego w celu zapobieżenia rozwinięciu się choroby.

Wiadomo też, że jej korzystny efekt można stwierdzić dopiero po dłuższym czasie - po rocznej kuracji objawy ustępują jedynie w 50 proc., dopiero po zakończeniu 4-5-letniej kuracji objawy ulegają zdecydowanej redukcji (80-90 proc.), co często nie uwalnia jednak pacjenta od przyjmowania niewielkiej ilości leków w sezonie.

Immunoterapia jednak nie jest panaceum na pyłkowicę - jest leczeniem swoistym, czyli zmniejsza objawy jedynie na alergen zawarty w składnikach podawanej szczepionki. Nie zlikwiduje całkowicie skłonności alergicznej. Pacjent może więc uczulić się na nowe alergeny, jeżeli będzie poddany długiej i silnej ekspozycji na pewien antygen.

Czy odczulanie może być niebezpieczne dla zdrowia?

Immunoterapia jest stopniowym narażaniem organizmu na ekspozycję alergenu, na który dotąd „źle” reagował. Stąd wiadomo, że nieprawidłowo przeprowadzona terapia, obciążanie organizmu zbyt dużą dawką alergenu, może prowadzić do groźnych reakcji, włącznie ze wstrząsem anafilaktycznym.

Powikłania ogólnoustrojowe na szczęście zdarzają się rzadko, ale należy o nich pamiętać, gdyż mogą wystąpić przy każdym rodzaju immunoterapii swoistej i w każdej fazie leczenia. Objawy niepożądane występują u blisko 4 proc. odczulanych dzieci w postaci reakcji miejscowych, ogólnych (nieżyt nosa, nieżyt spojówek, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy Quinckego, atak astmy oskrzelowej, wstrząs anafilaktyczny) lub wegetatywnych (dyskomfort, zawroty głowy, przeczulica i świąd skóry, hiperwentylacja, nudności, omdlenie).

Immunoterapia nieswoista

Są to nieswoiste szczepionki bakteryjne, które działają immunostymulująco na układ odpornościowy. Doustne podawanie antygenów bakteryjnych powoduje pobudzenie komórek układu immunologicznego, znajdujących się w błonie śluzowej jelita, stąd rozprowadzane są do całego organizmu.

W składzie takich szczepionek znajdują się antygeny najczęściej występujących bakterii, odpowiedzialnych za występowanie ostrych i przewlekłych zapaleń dróg oddechowych.

Czy z alergii można się wyleczyć?

Niestety, nie. Można ją jedynie skutecznie zaleczyć. Predyspozycje jednak pozostają i po jakimś czasie pacjent może (choć nie musi) uczulić się na kolejny, nowy czynnik.

Bibliografia

Rajtar - Cynke G. (red.), Farmakologia. Podręcznik dla studentów i absolwentów wydziałów pielęgniarstwa i nauk o zdrowiu Akademii Medycznych, Czelej, Lublin 2007, ISBN 978-83-60608-77-7
Herman Z., Kostowski W. Farmakologia - podstawy farmakoterapii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004, ISBN 978-83-200-4164-4
Obłutowicz K., Alergologia praktyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, ISBN 978-83-200-4233-7
Antczak A. Wielka interna - pulmonologia, Medical Tribune Polska, Warszawa 2010, ISBN 978-83-60135-76-1

---