- sędzia. Dopiero w czasie spowiedzi przedœmiertnęj Jacek wyjawia swoje imię, żeby uzyskać przebaczenie Gerwazego.
W "Nie-boskiej komedii" Zygmunta Krasińskicgo piękna dziewica okazuje się maską przekazanych myœli i opinii o poezji oderwanej od rzeczywistoœci.
W okresie Młodej Polski symbol stał się œrodkiem artystycznego wyrazu i służył do przekazania ukrytych myœli. Symbol wskazywał na różnorodnoœć znaczeń i myœli. Np. w zbiorze czterech sonetów pt. "Krzyk dzikiej róży" powtarzają się dwa wyraŸne symbole: krzyk róży i limba próchniejąca. Róża może oznaczać życie, a limba œmierć i przemijanie. Symboliką charakteryzuje się "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego. Można je odnaleŸć także w prozie, np. w "Ludziach bezdomnych" Stefana Żeromskiego. Rozdarta sosna jest symbolem konfliktu wewnętrznego bohatera, który musi wybierać między własnym szczęœciem i ideą po- œwięcenia się ludziom potrzebującym pomocy. Niemal wszystkie tytuły tego pisarza są symboliczne ("Siłaczka", "Ludzie bezdomni", "Roz- dziobią nas kruki, wrony..."), także powieœć pisana w okresie między wojennym - "PrLedwioœnie". Stefan Żeromski snuje rozważania na temat I, drog wyjœcia z kryzysu społecznego i gospodarezego. Wprowadza mit " szklanych domów i czytelnik musi zastanowić się, jakie myœli zawarł pisarz, dlaczego odwołał się do utopii. Kolejne losy Cezarego Baryki należy przeanalizować i wyciągnąć wnioski, na jakie myœli i sprawy wskazują? Krytycy literaccy polemizowali ze sobą i nie mogli w jednoznaczny sposób zinterpretować końcowych wydarzeń powieœci. Zastanawiali się, dlaczego Baryka przyłączył się do manifestujących robotników, a póŸniej szedł sam prosto na oddział żołnierzy? W ,.Szewcach" Witkacego zdeformowana rzeczywistoœć, zniekształcona i ukazana groteskowo wymaga przemyœleń i zrozumienia -jest to więc poœrednie ukazanie problemu.
Podobnie Witold Gombrowicz w powieœci "Ferdydurke" stosuje groteskę i symbole: "kupa" to bijatyka, katastrofa; "łydka" - symbol tężyzny fizycznej i erotyzmu; "ugębianie" - narzucanie formy. Brak więc bezpoœredniego przekazu myœli, czytelnik musi zastanowić się np. czym jest pojedynek na miny - Miętusa z Syfonem'?
Nąjwymowniejszym przykładem paraboli jest powieœć francuskiego pisarza Alócrta Camusa, wydana w 1947 r. pt. "Dżuma". Epidemia dżumy w Oranie wskazuje na różne rodzaje zagrożenia. Może to być wojna, powódŸ, trzęsienie ziemi lub zło tkwiące w każdym człowieku.
2ft
Niezależnie od rodzaju zagrożenia wykazana jest postawa aktywna i opowiedn.enie się po stronie pokrzywdzonych.
Człowiek powinien trwać w ciągłej gotowoœci, by nie dopuœcić do tego, żeby zatriumfowało zło.
Aktywne przeciwstawianie się zagrożeniu nadąje ludzkiemu życiu poczucie sensu istnienia i dobrze spełnionego obowiązku. Niezwykłym humanitaryzmem wykazali się: doktor Rieux, Tarrou, dziennikarz Rambert narażali własne życie, żeby móc udzielić pomocy chorym na dżumę.
"Dżuma" stała się dziełem Camusa-humanisty, stojącego w obronie ponadczasowych wartoœci moralnych: poœwięcenia, solidarnoœci, altruizmu.
Doktor Rieux postępuje według zasad lekarskich, jego uczciwoœć polega na rzetelnym wykonywaniu swojego zawodu. Pisarz Tarrou angażuje się w walkę z dżumą, naraża swoje życie i od niej umiera. Rambert, uczestnik wojny hiszpańskiej, "ma doœć ludzi umierających dla idei", miał zamiar opuœcić Oran, ale widząc brak rąk do walki z epidemią i niezwykłe zaangażowanie się przyjaciół, postanowił włączyć się w wir pracy. Bohaterowie powieœci udowodnili swoją wolą działania, że trzeba być zawsze w pogotowiu, gdyż bakcyl dżumy nigdy nie umiera i nie zanika. Bunt człowieka przeciw zagrożeniu (niezależnie od tego, w jakiej pojawia się postaci), twórcze działanie - nadają sens ludzkiemu życiu, są œwiadectwem wielkoœci i szlachetnoœci człowieka.
Przykładem paraboli jest "Folwark zwierzęcy" George'a Orwella, gdyż pozomie opowiada o gromadce zwierząt, które przejęły władzę w folwarku pana Jonesa. Opisane wydarzenia są jednak przedstawieniem totalitarnej władzy w byłym Związku Radzieckim.
Orwell to angielski pisarz i publicysta o zainteresowaniach socjologicznych, w 1945 r. napisał powieœć-parabolę - "Folwark zwierzęcy", w której stosując alegorię podjął problem zniewolenia społeczeństwa i jednostki ludzkiej w systemach totalitarnych. Z paraboli wynika, że często piękne hasła są tylko stwarzaniem pozorów, przykrywką dla realizacji ideologicznych ezy też egoistycznych celów. Można też odnaleŸć motyw "zdradzonej rewolucji", który jest metaforyczną przestrogą na przyszłoœć.
W dramacie Tadeusza Różewicza pt. "Kartoteka" bohater jest biemy, Icży na łóżku, a obok jak przez ulicę przechodzą różni ludzie, w pewien sposób związani z życiem bezimiennego antybohatera. Jest to na pewno artystyczny sposób na wyrażenie głębszych myœli. Czytelnik musi uporządkować kartotekę i z fragmentów wypowiedzi stworzyć konkretną
29