24.)
1.)Główne założenia nowożytnego racjonalizmu na przykładzie filozofii Kartezjusza
Nowożytny racjonalizm, przeciwstawiany empiryzmowi głosi, iż cała wiedza (lub jej najważniejsza część) nie pochodzi od zmysłów, lecz jej jedynym źródłem jest rozum. Zmysły nie informują nas o prawdziwej naturze rzeczywistości, skierowane są na jej stronę zjawiskową, na to, co przypadkowe i jednostkowe.
Nie dostarczają wiedzy pewnej (złudzenia zmysłowe), mogą jedynie stanowić źródło informacji przydatnych do działania w świecie. Tylko rozum dostarcza wiedzy pewnej i dotyczącej istoty rzeczywistości.
Kartezjusz próbował zastosować do filozofii swoją, wziętą z matematyki zasadę znalezienia podstawowego aksjomatu, który by był absolutnie pewny i od którego można by wywieść drogą dedukcji resztę systemu. Analizując podstawy wszystkich sobie znanych systemów filozoficznych, zauważył, że niemal dla każdego stwierdzenia filozoficznego można sformułować jego antytezę i że nie ma sposobu aby ustalić, które z tych twierdzeń jest prawdziwe. Jedyną rzeczą, której nie da się zaprzeczyć jest to, że w danym momencie myślimy.
Niezaprzeczalny fakt istnienia myśli stał się więc jego punktem wyjścia.
Idąc drogą dedukcji z faktu że istnieje myślenie można wysnuć wniosek, że istnieje też coś co myśli, czyli ja sam. Ta prosta idea została ujętą w łacińską formułę Cogito ergo sum (myślę, więc jestem).
Racjonalizm jako stanowisko przeciwstawne irracjonalizmowi głosi, że jedynie wartościowe jest poznanie racjonalne, tj. zgodne z rezultatami nauki, odrzuca wszelkie środki i sposoby poznania dostarczające wiedzy niedyskursywnej i nie poddającej się sprawdzeniu (np. intuicję, objawienie); racjonalizm w tym rozumieniu postuluje krytycyzm, antydogmatyzm i obiektywność w ocenie wiedzy, akcentując czynną rolę rozumu wiąże się zwykle z idealizmem teoriopoznawczym, w przeciwstawieniu do intelektualizmu właściwego realizmowi teoriopoznawczemu, który przyjmuje pierwotność biernego zachowania intelektu względem oddziałującego z zewnątrz bytu.
W szczególnym rozumieniu występuje termin racjonalizm w etyce i estetyce.
Racjonalizm etyczny wyraża pogląd, wg którego rozum jest najwyższą normą moralną lub głosi, że wartość moralna czynów jest zdeterminowana wiedzą o rzeczywistości.
Racjonalizm estetyczny utrzymuje, iż rozum odgrywa główną rolę w przeżyciu estetycznym lub że o wartości artystyczna dzieła sztuki stanowi przejrzystość i racjonalność jego konstrukcji.
Metafizyczna koncepcja substancji Kartezjusza, Dualizm; między substancją duchową (myśląca) a substancją rozciągłą (cielesną). Substancje są to oddzielne sfery bytu nie ma pomiędzy nimi pomostu łączącego. Ten dualizm zyskuje pełny sens gdy odnosimy go do człowieka, ma charakter antropologiczny. To podejście wywołało problem relacji dusza ciało - problem psychofizyczny. Otwarł on drogę do współczesnej psychologii i psychiatrii.
2.)Wyjaśnij znaczenie hedonizmu w oparciu o koncepcje Epikura
Hedonizm (gr. hedone - przyjemność) to pogląd uznający przyjemność za najwyższe dobro, natomiast unikanie cierpienia i bólu jest głównym warunkiem osiągnięcia szczęścia.
Wyróżnia się:
hedonizm etyczny
hedonizm psychologiczny
Hedonizmem etycznym nazywamy takie poglądy, wg których ludzie powinni zmierzać do szczęścia (cudzego lub swojego), bowiem jest to "etycznie dobre".
Hedonizm psychologiczny głosi, iż ludzie pragną szczęścia, nie mówi nic jednak co do sposobu (oraz rodzaju) jego osiągnięcia.
Najstarszą formą hedonizmu jest hedonizm cyrenejski. Jego cechy: liczy się tylko szczęście "prywatne" (szczęścia innych ludzi nie odczuwamy); szczęście można osiągnąć poprzez chwilowe przyjemności; to co nazywamy "długotrwałym szczęściem" jest ich tylko ciągiem; szczęście jest aktywne, tj. jest stanem czynnym umysłu/ducha/duszy, nie polega natomiast na braku cierpienia. Chwilowe, natychmiastowe szczęście jest ważniejsze niż "odłożone na później".
Hedonizm prezentowany był przez przedstawicieli szkoły filozoficznej założonej w IV wieku p.n.e. przez uczniów Sokratesa (m.in. Arystypa z Cyreny).
Epikur w etyce uznawał tożsamość dobra (przyjemności) i szczęścia oraz życia moralnego i życia szczęśliwego. Za dostateczny warunek szczęścia uważał stan tzw. ataraksji, czyli braku cierpień i trosk, a za główne źródło cierpienia — przesądy i obawy, takie jak strach przed bogami i śmiercią.
Hedonizm według Epikurejczyków
interesowali się przede wszystkim przyjemnym i szczęśliwym życiem
aby odczuwać szczęście, trzeba je najpierw pojąć
przyjemność jest celem samym w sobie i ma charakter cielesny
szczęście to odczuwanie przyjemności przez jak najdłuższy czas
atarksja - stan idealny, przyjemność ujęta jako stan fizycznej równowagi - brak pożądania, zaburzeń umysłowych, równowaga ciała i duszy
życie w atarksji - życie na ustroniu, kontemplowanie, pielęgnowanie duchowości
człowiek powinien gardzić bogactwem i zaszczytami, cieszyć się tylko życiem w przyjaźni z innymi
odrzucenie religii, jako mogącą zburzyć atarksję
bogowie co prawda istnieją, gdyż pojawiają się w snach, ale żyją w oddaleniu i nie decydują o losach człowieka
zbyt silne przyjemności uniemożliwiają osiągnięcie atarksji
śmierć jest równie naturalna jak życie - to zaśnięcie, naturalna kolej życia
koncepcja budowy świata jest zaczerpnięta od Demokryta i atomistów
człowiek ma naturalne prawo do wolności, gdyż jest to jego cecha wrodzona
okresy życia człowieka
przyjemność
neutralność
ból i cierpienie
epikurejska teoria poznania
wrażenia zmysłowe są tym, czym są i nie ma sensu nad tym deliberować
pojęcie - powstaje z powtarzających się wrażeń zmysłowych
sądy formułuje się z pojęć
3.) Na jakiej podstawie kant doszedł do wniosku o niepoznawalności rzeczy samej w sobie
Kant twierdził, że przedmioty same w sobie (noumeny), są niedostępne, są w jego rozumieniu transcendentne. To, co widzimy jest jedynie fenomenem. Fenomeny nie są rzeczami samymi w sobie, są one jedynie grą naszych wyobrażeń.
"Rzecz sama w sobie" jest przedmiotem transcendentalnym, oznacza coś-x, o czym nic nie wiemy ani (przy obecnym ustroju naszego intelektu) nic wiedzieć nie możemy. Według Kanta nie możemy poznać "rzeczy samej w sobie", gdyż ludzkie poznanie dotyczy tylko zjawisk, tj. fenomenów.
4.)Wyjaśnij znaczenie pojęcia „transcendencja”, podaj odpowiednie przykłady
Transcendencja to filozoficzny. (z łac. transcendens - przekraczający) termin oznaczający istnienie na zewnątrz czegoś.
Transcendentny to inaczej wymykający się ludzkiemu doświadczeniu, wykraczający poza zasięg ludzkiego poznania; niepoznawalny.
Transcendentalny - dotyczący apriorycznych form poznania, wykraczający poza przedmiot i treść poznania a odnoszący się do warunków koniecznych do poznania.
Innymi słowy, transcendencją nazwiemy coś wykraczającego poza ramy racjonalnego poznania.
Przykłady - Bóg, Dusza