22. Główne założenia etyki epikurejskiej

- hedonizm i radość życia

- szczęście polega na doznawaniu przyjemności a nieszczęscie na doznawaniu cierpień

- do szczęścia wystarczy brak cierpienia, postrzegany jako przyjemność bo człowiekowi jest dobrze z natury, naturalny stan człowieka gdy nic dobrego i nic złego go nie spotyka jest stanem przyjemnym a samo życie jest radością

- hedonizm połączony z kultem życia; życie jest największym dobrem a do tego jedynym tak naprawde danym nam na własność (epikurejczycy byli niejako sektą czcicieli zycia), ponieważ jest przemijające i jednorazowe, trzeba go używać docześnie, na przyszłe bytowanie nie można liczyć (doktryna na wskroś doczesna)

- głównym składnikiem szczęścia jest radość życia (pzryjemność negatywna bo wystarczy do niej brak cierpienia, nie dlatego ze odczuwana negatywnie bo wszystkie przyjemności są odczuwane pozytywnie) ale istnieją też przyjemności zewnętrzne (pozytywne bo wymagają dwóch warunków: trzeba mieć potrzeby i trzeba je zaspokoić), przyjemności negatywna jest wyższa od pozytywnej bo tylko przy braku potrzeb człowiek może być zupełnie wolny od cierpienia Najwięcej przyjemności ma te kto ma najmniej potrzeb

- celem zycia powinno być dażenie do przyjemności negatywnej, aby go osiągnąć nie potrzeba zabiegać o przyjemności trzeba tylko unikać cierpień, nie zaspakajać potrzeb ale się ich wyzbywać; przyjemnśc pozytywna jest jedynie środkiem zagłusznia cierpień gdy te wystapią

- nie ma róznic jakościowych między przyjemnościami ( nie ma mniej lub bardziej szlachetnych są tylko mniej lub bardziej przyjemne) ale Epikur zaleca zabieganie o radości duchowe, szerzył kult przyjaźni i szlachetnego wysubtelnionego życia (najskromniejsze przyjemności jak grono przyjaciól i kwaity w ogrodzie dla niego największym)

- istnieją dwa sposoby na szczęście czyli cnota (nalezy ją pielegnować gdyż jest środkiem do szczęścia nie jest jednak cena sama przez sie i bez sensu robić coś da niej samej) i rozum (trafnie wybiera przyjemności i kieruje myślami, które łatwo bładzą i zakłócają spokój) Nie ma życia przyjemnego, które nie byłoby rozumne, moralnie podniosłe i srawiedlwe, ani tez nie ma życia rozumnego, mranie podniosłego i rozumnego, które nie byłoby przyjemne

Idealizm a realizm

Idealizm i realizm maja wiele różnych znaczeń, jako pojęcia przeciwne funkcjonują, gdy wyrażają stanowiska dotyczące bytu lub jego poznania, odpowiadają odmiennie na pytania: czy istnieje byt materialny niezależny od świadomości poznającej? (w jaki sposób istnieją przedmioty naszego poznania?); co poznajemy? (co jest przedmiotem naszego poznania?) czy poznajemy przedmioty niezależnie od świadomości poznającej?

idealizm	realizm
idealizm ontologiczny: pełną realność przypisuje jedynie ideom, wartościom niematerialnym, absolutnej jaźni może być: - obiektywny - idee istnieją niezależnie od naszego umysłu (Platon, Schelling, Hegel) - subiektywny - idee powiązane genetycznie z poznającym umysłem (Fichte)	realizm ontologiczny: istnieje rzeczywistość niezależna od nas; uznaje istnienie przedmiotów fizycznych, które są realne
idealizm epistemologiczny: przedmiot poznania sprowadzony do podmiotu; poznajemy jedynie własne akty poznawcze i to wszystko co uzależnione jest w swoim istnieniu od poznającego człowieka może być: - immanentny - poznajemy jedynie własne wrażenia i odczucia; poznający podmiot w procesie poznania nie wychodzi poza samego siebie (Berkly, Hume) - transcendentalny - poznajemy nie tylko akty psychiczne ale również ich wytwory, poznający podmiot wykracza poza granice własnych aktów poznawczych (Kant)	realizm epistemologiczny: poznajemy rzeczywistość istniejącą niezależnie od świadomości człowieka (poznawany przedmiot nie jest tożsamy bytowo z poznającym pomiotem dużo różnych: - naiwny i krytyczny - bezpośredni i pośredni - integralny i fizykalny - tomistyczny - fenomenologiczny ...

23. Założenia filozofii pozywtywistycznej Augusta Comte'a

August Comte (1789 -1857), twórca filozofii pozytywistycznej, studiował na politechnice, nie ukończył szkoły humanistycznej, autor Kurs filozofii pozytywnej

Czym jest filozofia pozytywna?

- ogranicza się do faktów ścisłych i twierdzeń wzglednych (unika twierdzeń absolutnych);

- kładzie nacisk na realność, pożyteczność (mają służyć polepszeniu życia), pewność, ścisłość i pozytywność (nie mogą ograniczać się do jałowej negatywnej krytyki) swych badań;

- za przedmiot wiedzy uznaje wyłącznie fakty fizyczne (nie można mieć wiedzy o faktach psychicznych bo nie można być na raz podmiotem i przedmiotem poznania ) -> nastawienie obiektywne i antypsychologiczne

- badania oparte na metodach nauk przyrodniczych

Założenia filozofii pozytywistycznej Comte'a:

• jedyną rzeczą dostępną dla umysłu są fakty a zadaniem nauki jest ustalenie związków między faktami czyli praw, na podstawie znajomości praw rządzących nauka może przewidywać dalsze fakty - to wykonalne zadanie powinno zająć miejsce niewykonlych takich jak szukanie przyczyn;

• Comte stworzył nową klasyfikację nauk, rozróżniając:

• nauki abstrakcyjne (zajmujące się prawami łączącymi fakty przyrody), czyli matematykę, astronomię, fizykę, chemię, biologię i socjologię (socjologia do tej pory nie istniała została stworzona przez Comte'a)

• nauki konkretne (opisujące fakty, np. mineralogia)

• w swoim systemie nie uwzglenił filozfii bo wszytkie zjawiska podlegające badaniu są rozdzielone między inne nauki dla filozofi nic nie zostaje; poza zjawiskami nie ma innej rzeczywistości i metefizyka nie ma się czym zajmować, nie ma sensu szukać przyczyn i celów zjawisk a tym bardziej pierwszej przyczyny i ostatecznego celu

• istnieją naturalne ograniczenia metody empirycznej - mnogość faktów; musza on być logicznie porządkowane przez rozum spełniający role urządzenia

• poznanie jest względne co wynika ze społecznego uwarunkowania nauki

• ludzkość przeszła trzy etapy rozwoju umysłowego:

1. teologiczny (ludzkośc tłumaczyła świat odwołując sie do duchów, radziły uczucia)

2. metafizyczny (pojęcia abstrakcyjne i intelekt)

3. pozytywistyczny (najwyższa i ostatecza, wolna od mitologii i metafizyki, stwierdza tylko fakty)

Niekonsekwencja Comte'a: nacisk na antropocentryzm prowadzi do zupełnie nie pozytywistycznego wizerunku człowieka, jest to wizja utopijna, Comte tworzy religię człowieka

Etyka

dział filozofii zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne. Poglądy etyczne przybierają zwykle formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie których można formułować dopiero zbiory nakazów moralnych. Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowadniania słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych, jak i mogą stać w ostrej opozycji z powszechną moralnością, kwestionując zasadność części bądź nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w danym społeczeństwie nakazów

Heraklit

- z jego etycznych aforyzmów wynika kult jednostki wyższej (Jeden jest warty tyle co dziesięć tysięcy jeżeli jest najlepszy)

- etyka Heraklita opierała się na uznawaniu konieczności istnienia przeciwieństw jak dobro-zło, zło czyni dobro przyjemnym, głód każe cenić przesyt itp, poza tym rozrózniał dwa typy moralności: wyżaszą (mędrca, który wie, że przeciwności sa potrzebne) i przeciętna (tłumu, który przedkłada dobro nad zło)

Demokryt

- jego etyka była eudajmonistyczna i intelektualistyczna

- najwyższym dobrem jest zadowolenie (stan harmonii, ciszy spokoju ducha) a środkiem pozyskania go rozum (ma być kierownikiem potsepowania, poza tym przedkładał rozkosze umysłowe, mające w sobie coś z nieśmiertelności nad krótkotrwałe zmysłowe i umiar (największe rozkosze w nadmiarze mogą się stać przykrością, brak i nadmiar powodują wzruszenia naruszające spokój ducha)

Pitagorejczycy

- przepisy etyczne wynikały z wiary w ponawiające się wcielenia, nakazywały zatem m.in. wegetarianizm (by nie zjeść wcielonej istoty duchowej) czy zakaz składania przysięgi (by nie skłamać wobec zobowiązań danych w innych wcieleniach)

Sofiści

- etka jest czymś czysto konwencjonalnym, opartym na umowie

- cnota czymśś względnym, innym dla młodzieńca a innym dla starszej kobiety

Sokrates

- po raz pierwszy wyróżnił dobra moralne, czyli właściwy przedmiot etyki, i wyniósł je ponad wszystkie inne (był zatem pierwszym przedstawicielem moralizmu)

- cnota dobrem bezwzględnym, powszechnym; sprzeciwiał się relatywizmowi sofistów, zalety jak sprawiedliwość czy odwaga są zaletami zawsze i wszędzie jednakowymi dla wszystkich ludzi; prawa dotyczące cnoty wywodzą się z samej natury rzeczy, nie z ustanowienia ludzkiego; człowiek powinien zabiegać o dobro najwyższe nie licząc się z niebezpieczeństwami i śmiercią

- cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem; tylko to co dobre jest narawde pożyteczne a ludzie czasami działają wbrew swemu pozytkowi tylko dlatego, że nie wiedzą co jest dobre; szczęście wynika z cnoty bo szćzesliwym jest ten który posiada najwyższe dobra a tym jest przecież cnota

- cnota jest wiedzą; wszelkie zło pochodzi z nieświadomości, zły człowiek to ten który nie wie, że czyni źle (jak Chrystusa odpuśc im bo nie wiedzą co czynią) wiedza jest warunkiem dostatecznym cnoty jest to jedno i to samo wiedzieć co jest sprawiedliwe i być sprawiedliwym, jeśli wiedza nie wystarcza do cnoty znaczy, że jet powierzchowna i niepełna (intelektualizm etyczny)

- nalezy szukac wiedzy a ten kto może powinien sam wiedzy uczyć

Cyrenaicy

- skrajny hedonizm, Arystyp, zalożyciel tej szkoły uznawany za największego hedonistę w dziejach etyki

-przyjemność jest jedynym dobrem

- przyjemnośc jest stanem przelotnym; niesłuszną jest rzecza wyrzekąć się becenj przyjemności dla przyszłego szczęćia, naley chwytać każda nadarzającą się przyjemność

- przyjemnośc jest natury cielesnej

- rzyjemnść jest stanem pozytywnym (np. epikur miał ją za stan negatywny- braku cierpienia, dla Arystypa ten brak jeszcze nie jest przyjemnością)

przyjemności różią się tylko intensywnością nie jakością (nie ma wyższysz i niższych) przyjemność rozni się od przyjemności tylko tym, że jedna od drugiej jest przyjemniejsza

Cynicy

- poglądy Sokratesa doprowadzone do skrajności, jedynym dobrem i celem życia jest cnota, wszystko inne jest obojętne

- nalezy zoobojętnieć dla wszystkiego (np pozornych dóbr) poza cnotą tylko wtedy jest się prawdziwie wolnym i niezależnym

Platon

- teoria czterech cnót: każda z trzech wyróżnionych przez niego części duszy ma swoją cnotę: cnotą części rozumnej jest mądrość, impulsywnej męstwo, pożądliwej panowanie nad sobą, czwarta cnota - sprawiedliwość - łączy wszystkie części duszy i utrzymuje w nich ład

- teoria etyczna składała się z trzech tez 1. dobra stanowią hierarchię 2. szczytem hierarchii nie jest żadne z dóbr realnych lecz dobro idealne: idea dobra 3. dobra realne są poczatkiem i nieuniknionym etapem w drodze do szczytu

Arystoteles

- nie ma innego dobra niż realne

- celem najwyższym czyli najwyższym dobrem osiągalnym jest eudajmonia (w rozumieniu Greków doskonałośc jednostki, można tłumaczyc też jako szczęście)

- cnota to usposobienie zachowujące środek -> zasada złotego środka: w każdej dziedzinie życia można i trzeba znaleźć odpowiedni środek

Epikurejczycy

- hedonizm i radość życia

- szczęście polega na doznawaniu przyjemności a nieszczęscie na doznawaniu cierpień

- do szczęścia wystarczy brak cierpienia, postrzegany jako przyjemność bo człowiekowi jest dobrze z natury, naturalny stan człowieka gdy nic dobrego i nic złego go nie spotyka jest stanem przyjemnym a samo życie jest radością

- hedonizm połączony z kultem życia; życie jest największym dobrem a do tego jedynym tak naprawde danym nam na własność (epikurejczycy byli niejako sektą czcicieli zycia), ponieważ jest przemijające i jednorazowe, trzeba go używać docześnie, na przyszłe bytowanie nie można liczyć (doktryna na wskroś doczesna)

- głównym składnikiem szczęścia jest radość życia (pzryjemność negatywna bo wystarczy do niej brak cierpienia, nie dlatego ze odczuwana negatywnie bo wszystkie przyjemności są odczuwane pozytywnie) ale istnieją też przyjemności zewnętrzne (pozytywne bo wymagają dwóch warunków: trzeba mieć potrzeby i trzeba je zaspokoić), przyjemności negatywna jest wyższa od pozytywnej bo tylko przy braku potrzeb człowiek może być zupełnie wolny od cierpienia Najwięcej przyjemności ma te kto ma najmniej potrzeb

- celem zycia powinno być dażenie do przyjemności negatywnej, aby go osiągnąć nie potrzeba zabiegać o przyjemności trzeba tylko unikać cierpień, nie zaspakajać potrzeb ale się ich wyzbywać; przyjemnśc pozytywna jest jedynie środkiem zagłusznia cierpień gdy te wystapią

- nie ma róznic jakościowych między przyjemnościami ( nie ma mniej lub bardziej szlachetnych są tylko mniej lub bardziej przyjemne) ale Epikur zaleca zabieganie o radości duchowe, szerzył kult przyjaźni i szlachetnego wysubtelnionego życia (najskromniejsze przyjemności jak grono przyjaciól i kwaity w ogrodzie dla niego największym)

- istnieją dwa sposoby na szczęście czyli cnota (nalezy ją pielegnować gdyż jest środkiem do szczęścia nie jest jednak cena sama przez sie i bez sensu robić coś da niej samej) i rozum (trafnie wybiera przyjemności i kieruje myślami, które łatwo bładzą i zakłócają spokój) Nie ma życia przyjemnego, które nie byłoby rozumne, moralnie podniosłe i srawiedlwe, ani tez nie ma życia rozumnego, mranie podniosłego i rozumnego, które nie byłoby przyjemne

Stoicy

- szczęścia nie można być pewnym dopóki jest on zależne od zewnętrznych okoliczności, których nie da się opanować zatem trzeba się od nich uniezależnić; zabiegać nalezy o dobra wewnętrzne zależne d nas a więc pewne a takim dobrem jest cnota

- cnota i tylko cnota jest warunkiem dostatecznym szczęścia; jest ona dobrem najwyższym, jedynym prawdziwym dobrem

- życie zgodne z naturą, rozumne, szczęśliwe, wolne to synonimy zycia cnotliwego

- cnota nie ulega stopniowaniu jest jedna i niepodzielna; jest dobrem samowystarczalnym

- stanem pożądanym jest stan apatii (beznamiętności) polegający na całkowitym wyzbyciu sie afektów (cztery zasadnicze afekty: zawiść, pożądliwość, smutek i obawa)

24. Jakie są główne założenia filozofii Arystotelesa. Średniowieczny spór o uniwersalia.

Arystoteles (384 - 322 p.n.e.)

• jako pierwszy filozof wyszedł najpierw od teorii poznania, a dopiero potem przeszedł do teorii bytu

• ludzie nie posiadają wspomnienia świata idei - cała ich wiedza pochodzi z doczesnego doświadczenia

• ludzie rodzą się z niezapisanym umysłem, który zapełnia się myślami na skutek codziennych doświadczeń życiowych

• myśli żyją własnym życiem, dlatego niekiedy ulegają deprawacji i wypaczeniom

• logika - nauka o myśleniu jako takim

• metodologia

• podział sposobów myślenia na indukcyjny i dedukcyjny

• podział zdań i ich relacji

• sylogizm wraz z kompletną teorią

• 4 podstawowe zasady poprawnego formułowania twierdzeń

• zasady naukowego myślenia

• wychodzenie z jak najmniejszej ilości założeń pierwotnych, które znajduje się poprzez myślenie indukcyjne

• tworzenie w oparciu o te założenia ścisłej teorii posługując się myśleniem dedukcyjnym

• ostateczne weryfikacja teorii poprzez konfrontację wniosków z niej wynikających z faktami

• teoria bytu

• odrzucenie dualizmu materii i idei

• forma - nadaje kształt i postać materii - forma nie może istnieć bez materii, materia bez formy byłaby chaosem

• materia nie jest zdolna do ruchu i przemian, jest tylko potencją, możliwością zaistnienia pewnego bytu - to, co zmienia się naprawdę, to forma

• nie można poznać czystej materii, tylko jej formy, gdyż mają one charakter idealny i podlegają regułom logiki i racjonalności

• hierarchia bytów

• uszeregowanie stworzeń i elementów świata ożywionego od najbardziej, do najmniej skomplikowanego

• im więcej w danym bycie formy, tym wyższe miejsce w hierarchii

• celowość świata i istnienie Boga

• świat ma charakter celowy, a cel tłumaczy mechanikę przemian i ruchów natury

• celem jest całkowite uwolnienie się od materii, stanie się czystą formą

• czysta forma istniała już przedtem - był to Bóg, z którym połączyć się mogą tylko inne czyste formy

• ruch i przemiany tłumaczy dążenie wszystkich bytów do większej złożoności

• z jednej strony Bóg jest stwórcą świata, z drugiej jego celem

• dusza i ciało

• dusza jest jedną z form materii i również dąży do doskonałości, jest jednak formą najdoskonalszą, potrafiącą zrozumieć świat zewnętrzny i samą siebie - jest najbliższa połączenia się z Bogiem

• dusz i ciało człowieka tworzą jedność

• dusza ma swoją część irracjonalną (popędy) i racjonalną (sterowanie popędami, myślenie)

• między tymi dwoma częściami duszy istnieje nieuniknione napięcie

• etyka - dobro jako wartość indywidualna, a nie absolutna

• dobro i cnota to dążenie do doskonalenia swojej formy, czyli duszy

• szczęście można osiągnąć na trwałe wtedy, gdy dusza osiągnie optymalną, przeznaczoną dla danej jednostki postać

• ponieważ dusze są niepowtarzalne, to co jest dobre dla jednego człowieka, nie musi być dobre dla pozostałych

• nie da się stworzyć nic, co by uszczęśliwiło wszystkich

• wiedza o dobru nie równa się dobru - nawet najmądrzejsi ulegają popędom

• cnota - stały proces przezwyciężania żądz i popędów

• moralność to podążania za nakazami rozumu - człowiek mądry, ale o słabej woli bywa często mniej cnotliwy od człowieka niewykształconego, ale o silnej woli

• teoria złotego środka - nie można zupełnie ignorować żądz i popędów, gdyż są one metodami komunikowania się ciała z umysłem, stąd zachować należy równowagę pomiędzy żądzami i nakazami rozumu

• teoria państwa

• państwo jest naturalną formą społeczeństwa, dlatego powinno być do społeczeństwa i do warunków w jakich ono żyje dobrze dopasowane

• różne formy państwa są dobre dla różnych społeczeństw

• do rządzenia przeznaczeni są ludzie o naturalnych predyspozycjach, a nie filozofowie-teoretycy

• filozofowie powinni jedynie nauczać władców stosowana metody złotego środka i wsłuchiwania się w cnotę i głos rozumu

Treścią sporu o uniwersalia było, czy pojęciom ogólnym odpowiadają przedmioty rzeczywiste a jeśli odpowiadają to jakie i czy rzeczywistość składa się z samych przedmiotów jednostkowych i konkretnych czy też jeszcze z ogólnych i abstrakcyjnych.

Stanowiska w sporze:

1. realizm skrajny: zapanował od początków średniowiecza, zakładał że pojeciom ogólnym odpowiadają przedmioty ogólne i że istnieją one niezależnie od przedmiotów materialnych poza czasem i przestrzenią; kontynuacja myśli Platona (Wilhelm z Champeaux)
2. nominalizm - jego powstanie w IX w zapoczątkowało spór o uniwersalia; odrzuca istnienie pojęć i przedmiotów ogólnych, uznaje jedynie istnienie nazw ogólnych, nie istnieje nic poza rzeczami jednostkowymi (Eryk z Auxerre, Roscelin)
3. konceptualizm - stanowisko pośrednie między nominalizmem a realizmem, uniwersalia (nazwy ogólne) nie maja bytu realnego, są tylko pojęciami (Jan z Salisbury)
4. realizm umiarkowany - uniwersalia istnieją w świecie materialnym, ale tylko w rzeczach jednostkowych; kontynuacja myśli Arystotelesa (Albert Wielki, Tomasz z Akwinu)

Spór nabrał znaczenia w XI w; apogeum w XII w kiedy czołowym przedstawicielem nominalizmu był Roscelin a jego realistycznym przeciwnikiem Wilhelm z Champeaux; ideą przewdnią XII w stało się szukanie kompromisu w sporze o uniwersalia; w XIII spór prawie zanikł gdyż ówcześni mysliciele uznali umiarkowanie realistyczne rozwiązanie sformłowane przez przez Alberta Wielkiego i Tomasza z Akwinu

---