25. Przedstaw podstawy filozofii Galileusza.

Wyjaśnij znaczenie terminu idealizm. Wskaż na odpowiednie przykłady z dziejów myśli filozoficznej.

Podstawy filozofii Galileusza, a także wyjasnienie pojecia idealizmu jest już opracowane przez Monikę Gajowy w temacie nr 63

IDEALIZM

Idealizm-podstawowa realność to idee czyli świadomość myśli ,natomiast świat materialny jest czymś wtórnym, pochodnym. Gdy głosi się że idee są niezależne od człowieka mamy idealizm obiektywny jeżeli zaś rzeczywistość uzależnia się od umysłu ludzkiego to idealizm subiektywny.(obiektywny-Platon Shelling, Hegel, subiektywny-Berkeley, Fichte) Idealizm - istotę jego stanowi pogląd ze jego obiektywna prawdziwa rzeczywistość stanową idee, byt, rozum Świat materialny jest przejawem ducha. Mianem Idealizmu transcendentalnego określa się stanowisko Kanta wedle którego uchwytujemy rzeczy nie takimi jakie one są same w sobie ale takimi jakie się nam jawią .

ŚW. AUGUSTYNT Teoria bytu filozofii Augustyna wychodziła z tych samych przesłanek co Platona, jednak z uwzględnieniem Boga rozumianego na sposób chrześcijański i wyciągnięciem głębszych konsekwencji z faktu przyjęcia wieczności i nieskończoności świata idei.

Podobnie jak Platon, Augustyn zakładał istnienie świata idei, który istnieje niezależnie od świata materialnego, jest wieczny, nieskończony i doskonały. Augustyn rozwinął jednak teorię hierarchii idei o ideę Boga. Dla niego podstawową i jedyną istniejącą z własnej mocy ideą był właśnie Bóg. Wszystkie pozostałe idee stawały się emanacjami Boga, które ten tworzy z sobie wiadomych powodów. Idee te Augustyn rozumiał wciąż po platońsku - tzn. były dla niego realnie istniejącymi obiektami, z którymi można się bezpośrednio stykać.

Zgodnie z teologią chrześcijańską, Bóg jest jednak też bezpośrednim twórcą świata materialnego. Zmusiło to Augustyna do odrzucenia platońskiej teorii emanacji, zakładającej powstanie świata materialnego na skutek niedoskonałego procesu "odbijania się" doskonałych idei w materii. Ze względu na to, że to Bóg stworzył świat materialny, nie może on być zły z natury ani nazbyt niedoskonały.

Teoria emanacji została więc zastąpiona teorią "ciągłego stwarzania" świata materialnego. Wg tej teorii Bóg nie tylko stworzył świat, lecz także ciągle go "napędza". Bez woli Boga nic nie mogłoby istnieć ani chwili i zapadłoby się w nicość. Stąd istnienie świata materialnego jest ciągle odtwarzającym się cudem Bożym. Jak pisał Augustyn - "Bez woli Boga nawet jeden listek nie spada z drzewa. Wg Augustyna, do odzyskania kontaktu duszy z Bogiem potrzebny jest akt samego Boga, zwany przez niego iluminacją.

GEORGE BERKLEY Berkeley zauważył, że tak naprawdę dane są nam tylko dwie rzeczy - same bodźce i wygenerowane na ich podstawie idee. Do samych przedmiotów materialnych nie mamy jednak bezpośredniego dostępu - nie możemy ich sobie bezpośrednio "włożyć do głowy", stąd tak naprawdę nie wiemy, czy istnieją rzeczywiście, czy tylko są naszymi wyobrażeniami. Gdyby ktoś dostarczał nam bodźców niezależnie od przedmiotów, nie moglibyśmy się przekonać, że jest inaczej.

Stąd Berkeley uznał, że sama idea bytu obiektywnego jest błędna, bo nie można stwierdzić istnienia czegokolwiek w sposób obiektywny. Stworzył więc on pojęcie "bytu obserwowanego", a ściślej mówiąc uznał, że coś istnieje dla nas wtedy i tylko wtedy kiedy to możemy obserwować, natomiast gdy nie obserwujemy nie możemy mieć pewności, czy to coś nadal istnieje. Jednym słowem być oznacza poddawać się procesowi obserwowania, czyli: byt = obserwacja. W systemie Berkeleya ostał się więc tylko umysł oraz Bóg, zaś świat materialny został pozbawiony substancjalności - a to wszystko zostało racjonalnie wyprowadzone z analizy bodżców zewnętrznych, dochodzących do umysłu. To właśnie powoduje, że system Berkeleya nazywa się idealizmem empirycznym.

Oczywiście Platon :-P

Kant: wszystko co wiemy o świecie jest konstytuowane przez umysł w oparciu o dane naoczne i pojecia.

Fichte: Teoria wiedzy czyli idealizm subiektywny (patrz temat 63)

Zasadnicze załozenie stosunek mysli do bytu. Realizm to byt pierwotny, mysl to idea. Daje pierwszeństwo mysli. Rzeczy sa przedstawieniami mysli.

Osnowe bytu stanowi jaźń która dokonuje czynów. Najpierw jest dzialanie potem realizm(wynik działania) Realny swiat powstal jako wynik dazeń do ideału. Rzeczywsitośc wyrasta z ideału. Jaźń to absolutny poczatek bytu Ideał ma pierwszeństwo przed rzeczywistoscią.

Schelling: natura jest tozsama swiatu czyli idealizm obiektywny (patrz temat 63) Trudność doktryny Fichtego polega na niemożliwości pogodzenia pełnej wolności podmiotu absolutnego z poszczególnymi wolnościami poszczególnych podmiotów empirycznych, czyli konkretnych i rozumnych - w doktrynie tej poszczególne podmioty empiryczne zależne są całkowitej autonomii podmiotu absolutnego. Szuklał zatem absolutu który przekracza zarówno materie i jażń. Wg. schellinga przyroda i jaźń są jedynie pocghodnymi idealnej postaci bytu. Absolut jest możliwy do zrozumienia tylko siła religii i sztuki. Religia zaś była dla niego wyłącznie uczuciem całkowitej zalezności.

Heglizm jest idealizmem a) obiektywnym (byt jest idealny ale nie jest subiektywny), b) logicznym (natura bytu jest całkowicie logczna, nie ma w niej czynnikow irracjonalnych), c ) ewolucyjnym (w naturze lbytu leży, iż rozwija się i wylania z siebie coaz wyższe postacie bytu). Zew względu zaś na swą metodę heglizm jest doktryna wyłacznie konstrukcyjną. Najwazniejszą dziedzina filozofii heglowskiej była filozofia kultury. Wydała ona wielka koncepcję idealistyczna dziejów, wielkie koncepcje prawa, państwa, sztuki, religii, filozofii. Koncepcje te cechuje połaczenie dwóch sposobów widzenia, logocznego i ewolucyjnego: kazda postac kultury jest tu pojeta jako przemijający etap rozwoju, ale etap konieczny, ogicznie wynikajacy z poprzedniego.

6. Przedstaw główne założenia filozofii Plotyna. Wskaż na sposoby interpretacji jego metafizyki.

Wyjaśnij znaczenie pojęcia ateizm. Odnieś go do nowożytnych kierunków filozoficznych.

FILOZOFIA PLOTYNA

Trzy etapy w życiu Plotyna:

1. Był wyznawcą Platona, rozwija jego nauke o duszy i oczyszczeniu

2. Poszukiwanie ogólnej teorii bytu przejście od platonizmu do neoplatonizmu.

3. Przerwanie abstrakcyjnych dociekań i zajecie się sprawami etyczno - religijnymi.

Plotyn opierał się w swoich poglądach na Arystotelesie, Platonie, Filonie i neopitagorejczykach, od nich też przejął gradualistyczna koncepcje metafizyki:

Bóg, swiat i posrednik miedzy Bogiem, a światem. Zachował koncepcje etyki nakazującej stworzeniu powrót do Boga i koncepcje poznania jako osiagalnego w stanie ekstazy.

POGLADY PLOTYNA:

1. System emanacyjny - plotyn pragnął uporac się z poczuciem olbrzymich przeciwieństw istniejacych w bycie stworezenie monoistycznego systemu.

Swiat realny pochdzi od idealnego jest jego odbiciem ale niedoskonałym. Istote bytu stanowi jednak nie trwanie ale stawanie się. Naturalna wartoscia bytu jest ekspansja. Dzieki niej wyłaniaja się z bytu coraz to nowe postaci. Bytr trwa produkując byty nowe. Każdy nowy twór jest mniej doskonaly. W końcu moc twóracza bytów wyczerpuje się. Im dalej od tego bytu pierwotnego tym mniejsza moc twórcza.

2. Absolut - twierdzil , że istnieje świat nawet doskonalszy od świata idei (tak jak u Filona gdzie Bóg stoi ponad ideami). Byt doskonały wolny od mnogosci i błędów jest zatem jednią. Jets absolutem zatem nie jest niczym co ma swoje pzeciwieństwo żadną myslą żadnym duchem jest absolutem. Znajduje się poza bytemi poza rozumem.

3. Świat idealny, psychiczny i materialny - ze świata idealnego emanują coraz niej doskonałe postaci tzw. Hipostazy. Pierwszy po absolucie jest świat ducha (swiat idealny przypominam że abslolut jest wyżej niż świat idei). Potem jest świat psychiczny (dusza). Na samym końcu jest materia..

4.Dusza ludzka - składa się z części niższej biologicznej i pełnej niedoskonałości i wyzszej. Sfera wyższa stara się uduchowic niższą. Przez to sama upada. Dlatego potrzebne jest nawrócenie bo przez dusze wioda 2 drogi w góre i w doł. W dół jest łatwo bo naturaklne jest zmniejszanie się doskonałości bytu.W górę potrzeba wysiłku.

5. Poznanie, sztuka i cnota - poznanie rozumiane jakos tan ekstazy w której łaczymy się z absolutem, sztuka jako doskonał praca istoty ludzkiej jest bliska bogu, etyka wazniejsze od dotychczasowych cnót obywatelskich sa te które upodobniaja człowieka do bóstwa.

ISTOTA NEOPLATONIZMU:

1. autonomiczność - mimo religijności nie odwoływał się do zadnego istniejacego systemu religijnego.

2. Pełnosc sysemu - uwzglednia wszelkie zagadnienia filozofii itp.

3. Monizm - kolejne postaci bytu jako etapy rozwoju (w skutek emanacji) absolutu

POMYSŁY PLOTYNA (opisane wyżej):

a) Dynamiczna koncepcja bytu - ciagłe powstawanie nowych jego postaci

b) teoria emanacji

c) transcendentna teoria absolutu

d) fenomenalistyczna teoria materialnego świata ( materia to odbicie idei)

e) ekstatyczna teoria poznania, sztuki i cnoty jako sposobów zespolenia z absolutem

ATEIZM

Ateizm - to światopogląd ontologicznie przeciwny teizmowi, odrzucający wiarę w istnienie bogów. Do ateistów zalicza się zarówno ludzi odrzucających wiarę w bogów jak i zaprzeczających ich istnieniu. W starożytności epikureizm zawierał elementy ateizmu, ale został wyparty z filozofii greckiej i rzymskiej gdy wpływy zyskało chrześcijaństwo. W czasach oświecenia koncepcja ateizmu powróciła jako określenie na przeciwników religii, ale pod koniec XVIII wieku stała się filozoficznym poglądem niewielkiej części intelektualistów. W XX wieku wraz z wzrostem popularności racjonalizmu i humanizmu ateizm stał się jednym z powszechnych poglądów. Ateizm dominuje wśród racjonalistów. Źródłem współczesnego ateizmu są najczęściej wzrastająca, w miarę rozwoju nauki, sprzeczność między twierdzeniami naukowymi a niektórymi wierzeniami religijnymi oraz bunt przeciwko rozumianym jako zachowawcze funkcjom religii.

ATEIZM. Doktryna lub pogląd negujaca wszelkie przedstawienie Boga osobowego i żywego. W tym właśnie znaczeniu ateizm jest zarówno deizmem odrzucajacym wszelkie przedstawienie Boga, jak i panteizmem wtozsamiającym Boga z przyrodą (Spinoza). Taki sens slowo ateizm mialo w XVII wieku.

Obcecnie termin ten jest uzywany w znacznie szerszym znaczeniu: oznacza doktryne lub pogląd zaprzeczający istnieniu Boga w jakiejkolwiek postaci. Negacja ta nie zawsze jest jasno wyrazona.

Według Nietzshego są ludzie, którzy nigdy nie zastanawilai się nad tym czy Bóg istnieje. Ich główną i jedyna troską sa sprawy ludzkie dotyczące położenia człowieka i jego przeznaczenia ( w sensie losu).

Fryderyk Nietzsche, XIX-wieczny filozof, jest znany jako autor aforyzmu "Bóg umarł" (nie wypowiedział wprost tych słów, lecz użył ich w dialogach bohaterów swoich dzieł). Nietzsche uważał, że chrześcijański teizm był moralnym fundamentem zachodniego świata, a rozbicie tego fundamentu poprzez nowoczesne myślenie (śmierć Boga) wywoła w sposób naturalny nihilizm, czyli brak jakichkolwiek wartości. Nietzsche w pewnym sensie był ateistą, ale niepokoił go ewentualny negatywny wpływu nihilizmu na ludzkość. Wzywał więc do przeglądu i odrzucania starych wartości, i stworzenia nowych na miejsce tych odrzuconych, mając nadzieję, że dzięki temu człowiek stanie się lepszy, uzyska wyższy stan zwany nadczłowiekiem (Übermensch, homo superior).

Termin ateizm (fr. athéisme) pojawił się we Francji w XVI wieku i początkowo oznaczał badaczy świata, krytyków religii, materialistycznych filozofów, deistów i innych, którzy mogli być zagrożeniem dla powszechnej wiary. Każdy sprzeciw i przejaw ateizmu był tłumiony. Koncepcja ateizmu powróciła więc jako reakcja na religijne i intelektualne zamieszanie epoki oświecenia i reformacji - zwykle jako zarzut stawiany przez tych, którzy uważali odrzucanie Boga i bezbożność za co najmniej kontrowersyjne.

W wyniku rewolucji francuskiej wpływ myśli ateistycznej znacząco wzrósł, co utorowało drogę XIX-wiecznym ruchom racjonalizmu, wolnomyślicielstwa, i liberalizmu.

Światopogląd racjonalistyczny inaczej zwany współczesnym racjonalizmem - pogląd odrzucający przyjmowanie na samą tylko wiarę religijnych, filozoficznych, społecznych i politycznych dogmatów, choć nie jest jednoznacznie ateistyczny, ani rewolucyjny społecznie. Racjonaliści przyjmują tylko te z pośród dogmatów, wierzeń i elementów wiedzy, które dają się uzasadnić na podstawie logicznego, rozumnego myślenia oraz empirycznego poznania, a także które wynikają z celów - własnych lub wspólnych dla społeczności lub społeczeństwa. Wśród zwolenników racjonalizmu znajdują się zarówno deiści jak i agnostycy czy ateiści. Racjonaliści są zazwyczaj zwolennikami liberalizmu gospodarczego i społecznego, a także demokracji i neutralności światopoglądowej państwa.Naczelnym hasłem racjonalistów jest Kantowskie „Sapere aude” - Miej odwagę posługiwać się własnym rozumem. Racjonalizm promuje ideę powszechnego i swobodnego posługiwania się własnym rozumem, lecz bez jego absolutyzacji - rozumem stosowanym w połączeniu ze zdobytą wiedzą o świecie

Feuerbach ( naturalizm) ateistycznych tej epoki należał także Ludwig Feuerbach (1804-1872). 1841 "O istocie chrześcijaństwa" 1851 "Wykłady o istocie religii" istnieje tylko przyroda antropologizm; "Człowiek człowiekowi bogiem" teoria alienacji (to nie człowiek jest stworzony na obraz i podobieństwo Boga, lecz odwrotnie: Bóg przez człowieka na jego własny obraz i podobieństwo <- Ksenofanes). Potrzeba religii jest wieczna ale wg. niego nie ma nic nadprzyrodzonego.

Marks był twórcą nowoczesnej teorii ateizmu: wszelka wiara w Boga jest „alienacją” - ucieczką od rzeczywsitości, od zasadniczego problemu, którym jest nie istnienie Boga ale przyszłość człowieka. Mówiąc, że „religia to opium dla ludów” Marks miał na myśli fakt, iż robotnikowi ukojenie przynosi swiadomosć o istnieniu „innego swiata”. Tymczasem według marksa takie ukojenie powinna przynosic swiadomoość rewolucyjna, która winna wyprzec świadomość religijna. Zbawienie jest w realnym świecie. Człowiek sam musi zadbac o stworzenie raju na ziemi gdzie zapanuje równosć społeczne, a zycie spoleczne odbywac się będzie zgodnie z normami moralnymi. Krotko mówiąc, ateizm nie wyklucza cnót moralnych własciwych humanizmowi, odrzuca jedynie interwencje boskiej opatrznosci w sprawy świata.

Także: neopozytywizm iMax Stirner (indywidualista, ateista, anarchista, solipsysta hasło "realny jestem tylko ja sam").Założenia neopozytywizmu logicznego są bardzo proste, identyczne z dawnym programem empiryków brytyjskich: Oparcie całej wiedzy na danych empirycznych i odrzucenie wszystkiego co nie znajduje oparcia w faktach empirycznych. Opisanie tej wiedzy językiem matematyczno-logicznym. Sprowadzenie wszystkich nauk do fizyki, lub przynajmniej zastosowanie w nich technik badawczych i opisu matematycznego wziętych z fizyki - dotyczy to nawet takich nauk jak psychologia i ekonomia.

27. Na czym opierają się poglądy antycznych Sceptyków?

Jakie znaczenie dla filozofii nowożytnej posiadał idealizm? Wskaż na konkretne przykłady, zinterpretuj je.

Odpowiedź na druga część pytania macie w temacie 25. Tam sa podane przykłady nowożytnych filozofów.

SCEPTYCYZM

SCEPTYCYZM (z gr. Skeptikos, wątpiący, krytykujący), stan tego, kto wątpi. Doktryna powstrzymujaca się od potwierdzania albo zaprzeczania, a zatem od wypowiadania się, zwłaszcza w odniesieniu do spraw metafizyki.

W znaczeniu potocznym sceptykiem jest ten, kto odmawia wznania ogólnie przyjetych wierzeń, kto zadowala się obserwowaniem, a powstrzymuje od osądzania, a zatem od potwierdzania albo zaprzeczania „istnieniu” przedmiotów będących odpowiednikami przedstawień, które postrzega.

Hegel rozróżnił

1. Sceptycyzm antyczny ( Pyrron, Ajnesidemos) polegający na wątpieniu w rzeczywistośc swiata zewnetrznego, przy jednoczesnej wierze w rzeczywistośc swiata duchowego, w istnienie Boga.

2. Sceptycyzm nowożytny (pozytywizm, scjentyzm), zasadzajacy się na wierze jedynie w nasze zmysły, na twierdzeniu, że istnieje tylko rzeczywistosc swiata materialnego i na wątpieniu w istnienie Boga. Do pierwszej kategorii należy zaliczyc Berkleya, do drugiej Comte`a

• Sceptycyzm antyczne bierze swój poczatek od Pirrona. Zajął on stanowisko sceptyczne w przekonaniu, że tylko ono może mu zapewnic szczęście, zapewnia bowiem spokój. Pirron zakładał, że skoro nie można trafnie rozstrzygnąc żadnej kwestii nie należy zabierac w niej głosu, a ta powściągliwośc zapewni nam spokój. Sceptycy odrzucali wszelkie sądy naukowe, wszystkie bowiem są niepewne. Wierzyli jedynie w zjawiska np. że coś jest słodkie ale odrzucali pewne sądy na temat ich przyczyny.

• Ogólną ich dyrektywą było wykazanie wobec każdego danego twierdzenia, że nie więcej ma pewnosci od twierdzenia z nim sprzecznego. Stąd ich hasłem było „nie więcej”.Metoda ich rozumowania polegała na tym, że chcąc potepic jakieś twierdzenie przeciwstawiali mu inne, sprzeczne z nim, a „równie mocne”. Nastepnie wykształciły się pewien system stałych argumentów którymi sceptycy operowali w celu zabijania twierdzeń, które nazywali „tropami” czyli sposobami.

1 - 4 tropy warunków podmiotowych tzn. różne istoty (zwierzeta ludzie, inni ludzie) różnie postrzegają te same rzeczy. Zależy to zarówno od stanu zdrowia podmiotu jego położenia wszystkiech warunków w jakich znajduje się podmiot (obserwujący)

5 - 9 tropy warunków przedmiotowych tzn. przedmiot czy zjawisko obserwowane znajduja się w okreslonych warunkach co także wpływa na ich postrzeganie.

Tropy te daja się sprowadzic, i przez późniejszych sceptyków były sprowadzane do jednego: wzgledności postrzeżeń. Postrzeżenia tej samej rzeczy mogą być różne.

• Nie można także poznawac świata oprzez pojęcia. Np. pojecie gatunku. Gatunek obejmuje wszystkie podpadające pod niego jednostki bądź nie. Ostatnie przypuszczenie ne jest możliwe bo gdyby nie obejmował nie byłby gatunkiem, ale i pierwsze nie jest możliwe bo gdyby obejmował musiałby posiadac własności ich wszystkich czyli drzewo musiałobyby zrówno platanowcem jak i kasztanowcem.

• Sceptycy zaprzeczali mozliwości uzasadniania twierdzeń przez dedukcje i indukcję.

Przeciw dedukcji: przesłanki nigdy nie sa na tyle pewne by można było na nich oprzeć rozumowanie

Przeciw indukcji indukcja jest bądź zupelna bądź niezupełna. Ale zupełna jest niemożliwa ( bo jest zadaniem nieskończonym, a zatem niewykonalnym), niezupelna jest zas nic nie warta.

• Sceptycy starali się obalić wszellkie szczegółowe twierdzenia zarówno teologiczne, przyrodnicze, matematyczne i etyczne.według nich we wszystkich tych dziedzinach istnieje tyle sprzecznych ze soba teorii, a w każdej z nich tyle sprzecznych twierdzeń że nic nie można uznać ze pewne i prawdziwe.

---