Levi- Strauss barwnie opisuje podróż z Corumby, portu na prawym brzegu Paragwaju do Cuiaby, miasta położonpego 400 kilometrów w głąb kontynentu (znajduje się ono dokładnie w centrum Ameryki Płd.) Podróż statkiem trwa od 8 dni do nawet 3 tygodni, jeśli statek osiądzie na mieliźnie. Obserwacja tamtejszej fauny i flory wprowadza autora w stan zachwytu. Po dotarciu do Cuiaby Levi- Strauss załatwia sprawy formalne z tamtejszym rezydentem i zaopatruje się w towary niezbędne w ekspedycji (temu co to jest nie poświęca jednak zbyt wiele uwagi). Przy okazji poznaje stosunek tamtejszych mieszkańców do Indian- raczej lekceważący. Pojawia się również krótki rys historyczny- wybuch gorączki złota w tym rejonie, które w zasadzie zbierane jest do dziś (przeważnie przez żebraków, którzy wymieniają je na żywność). W dalszą drogę wyrusza ciężarówką. Pokazuje jak ciężkie jest Zycie kierowcy- wiele dniowe trasy, w przypadku zepsucia się samochodu obozowanie w dżungli dopóki nie pojawi się następny. W trakcie podróży napotyka obóz garimpeiros- poszukiwaczy diamentów, werbowanych głównie z awanturników i zbiegów. Levi-Strauss obrazuje jak wygląda ich praca oraz prawo z nią związane- jest nie pisane, ale sumiennie przestrzegane. Można powiedziec , że jest państwo w państwie. Przykładem może być narzucanie odbiorcy przez naczelnika („kapitana” bądź „inżyniera”) oraz niekwestionowanie cen jakie ów odbiorca proponuje. Jeżeli ktoś sprzedaje diamenty również poza kręgiem ustalonych przez kapitana odbiorców, ceny proponowane przez nich będę stopniowo maleć. Ponieważ garimpeiro nie może negocjować dochodzi do paradoksalnej sytuacji kiedy mając pełne ręce diamentów żyje w skrajnej nędzy. Ciekawostką jest fakt, że garimpeiros za zarobione pieniądze kupują dużo towarów, które nie są im potrzebne w sensie utylitarnym (np. 12 garniturów w szafie jednego z nich). Dalsza część podróży była bardzo męcząca- co kilka metrów trzeba było budowac podkłady, żeby ciężarówka mogła przejechać. Kiedy wreszcie Claude dotarł do wioski okazało się, że jest opuszczona. Nie poddał się- wybrał się dalsza podróż, w górę rzeki Sao Laurenco pirogą, z przygodnie spotkanym bladym, brodatym rybakiem. Kiedy w końcu dotarł do Indiańskiej wioski (Kejara) Bororo powitali go z uśmiechem (co mogło być spowodowane, że przed przybyciem do celu spotkał dwóch jej mieszkańców i szczodrze na faszerował ich tytoniem).
Domy Bororo budowane są z lekkich materiałów- raczej przypominają olbrzymie kapelusze niż budynki. Ściany są elastyczne i reagują na ruch człowieka. Architektura uległa jednak wpływom neobrazylisjkim- kształt domów jest prostokątny, a nie jak dawniej owalny. Szkielet domu budowany jest z gałęzi i pokrywany liśćmi palmowymi. W wiosce znajduje się 26 domów ustawionych w okrąg.
Boitamannageo- dom męski umieszczony w środku okręgu wioski, w którym śpią kawalerowie ale wszyscy mężczyźni chętnie spędzają tam czas. Kobiety nie mają tam wstępu- mieszkają w domach na peryferiach okręgu, które dziedziczą po swoich rodzicach, i w którym mieszkają później razem z mężami. Mężczyzna jednak nigdy nie czuje się w domu żony jak we własnym- wychował się przecież na drugim końcu wioski (patrz: podział na Tugare i Cero). W boitamannageo mężczyźni żrą (co jakiś czas któryś z mężczyzn donosi jedzenie w domu- klany mają dyżury co do uzupełniania zapasów), palą i gadają. Kobiety wchodzą to tylko raz- by wybrać sobie męża. Ważne: budynek ten pełni również funkcję świątyni
Salezjanie zauważyli, że to właśnie taki układ przestrzenny pozwala zachować związek Indianom z ich tradycją kulturową- wrzuceni w inną przestrzeń są mocno zdezorientowani i łatwiej ich „cywlizowac”.
Kejara dzieli się na dwie grupy: północne Cero (słabi) i południowe Tugare (silni). Podział ten dziedziczy się po matce i na jego podstawie dokonuje się wyboru partnera- zawsze z opozycyjnej grupy. Podział ten objawia się również w innych aspektach życia społecznego o (np. pogrzeb członka Cero organizują Tugare). Istnieje również inny podział wg osi północ południe: na ludzi z góry i z dołu, ale jego rola nie wydaje się być istotna w życiu społecznym.
Ludnośc dzieli się na klany, dziedziczony w linii kobiet. Członkowie klanu mają to samo nazwisko, ich domy mają określony miejsce w przestrzeni wioski. Każdy klan dzieli się również na podgrupy: rodziny czarne i czerwone (również dziedziczne ze strony matki). Każdy klan ma własny odrębny kapitał kulturowy mitów, tańców oraz funkcji społecznych i religijnych. Prawie wszystkie przedmioty ozdobione są herbami świadczącymi o przynależności do klanu. Nazwy klanów biorą się od nazw zwierząt i roślin.
Tłumacz Levi- Straussa był wtórny autochtonem. W ramach działań misji ojców salezjanów został nauczony portugalskiego (tak w mowie jak i w piśmie) i wyslany przed oblicze papieża do Rzymu. Kiedy jednak kościół zaczął wywierać na niego presję by porzucił tradycję i wstapił w katolicki związek małżeński, człowiek ów przeżył kryzys- porzucił cywilizację i wrócił do rodzinnej wioski Kejra.
Wygląd Bororo:
mężczyźni wysocy, o atletycznej budowie i okrągłych twarzach- typ patagoński, kobiety zdecydowanie niższe i bardziej „słabowite”
mężczyźni chodzą nadzy, jedynie z rożkiem osłaniającym końcówkę członka (niektórzy są za to pomalowani od stóp do głów), kobiety naszą przepaskę z kory i bawełny na biodrach oraz przepaskę na piersiach z misternie splecionej bawełny. Również się malują, przyklejają sobie piórka na ramionach oraz stosują tłuczoną masę perłową jako odpowiednik brokatu ;)
Zwyczaje:
Irara- rytualne, nocne śpiewy mężczyzn w celu ukojenia duszy upolowanej zwierzyny i uświęcenia łowów. W rytuałach Bororo pojawiają się grzechotki i instrumenty dęte. Większośc rytuałów odprawiana jest nocą. Kobiety nie uczestniczą w życiu sakralnym- są biernymi obserwatorkami, co jest rekompensatą za niższy status mężczyzn w życiu cywilnym.
Przywileje techniczne- poszczególne klany mają wyznaczone zróżnicowane dyrektywy odnośnie wytwórstwa niektórych dóbr materialnych. Dotyczy tak materiału , jak i ornamentyki. (np. poszczególne klany wykorzystuję inny rodzaje piór do produkcji strzał). Prawa te są pilnie przestrzegane i ich zlamanie mogłoby się kończyć poważnym konfliktem.
Romby- rytualne instrumenty towarzyszące tańcom sakralnym
Bororo są bardzo religijni, ale nie odgraniczają życia codziennego od obrzędów- czynności te mieszają się ze sobą, przeplatają. Wykonuje się je z naturalną swobodą, nie (np. jedną ręką wykonują religijne gesty, a drugą się drapią).
Codziennie wieczorem organizowany jest apel, w trakcie którego wodzowie klanów otrzymują zlecenia do wykonania.
Stosunki materialne:
Istnieje zróżnicowanie majątkowe w obrębie wioski (niektórzy są lepszymi myśliwymi niż inni itp.)
Istnieją specjalizacje zawodowe i handel wymienny pomiędzy członkami plemienia. Naczelnik wioski otrzymuje świadczenia od wszystkich mieszkańców, ale tez ma wiele zobowiązań
Mimo, że znają narzędzia metalowe do czynności prostych używają archaicznych narzędzi drewnianych wykonanych za pomocą prymitywnego nożyka, którego ostrze stanowi ząb capibary. Są to: łuki, kij-kopaczka (kobieta zajmuję się uprawą), mat i koszyki z plecionki, gliniane naczynia. Narzędzia mają prostą, ascetyczną formę. Brak ornamentyki jest najprawdopodobniej wynikiem całkiem niedawnego religijnego zakazu.
Dużą wagę za to przywiązuje się do estetyki wyglądu. Kobiety posiadają naszyjniki z zębów, które dziedziczą po matce. Mężczyźni również noszą wisiorki w formie sierpa. Bororo wykorzystują wszelkiej maści pióra, kły itp. Mężczyźni wyrabiają z włosów swoich żon plecionki na zawoje w kształcie turbanu. Upodobanie do ozdób jest na tyle duże że mężczyźni nawet w dni nieświąteczne chętnie czymś się „przybierają”.
O kulcie zmarłych ogólnie:
Występuje we wszystkich kulturach
Ma na celu zapewnienie sobie ich przychylności- dobroczynne przewidziane wizyty, zapewnienie przez nich płodności.
Jest to rodzaj umowy między zmarłymi, a żywymi- złoże Ci hołd, a Ty nie będziesz mnie niepokoił i będziesz mi pomagał. Obrazuje to legenda o „wdzięcznym zmarłym” (bogacz, zmarły, księżniczko-smok)- zmarły jako podmiot (zasad współdzielenia) oraz legenda o przedsiębiorczym rycerzu (od ziarnka pszenicy, przez zwłoki, do księżniczki)- zmarły jako przedmiot (zasada wykorzystywania). Historie te przedstawiają dwie opcje jakie mogą przyjąć relacje żywych ze zmarłymi (istnieją również formy pośrednie). Bororo przyjmują obie opcje.
Kult zmarłych u Bororo:
Człowiek nie jest jednostką lecz osobą, tworząca społeczność. Świat Bororo to świat dwóch opozycji- między światem ludzi (kultura-wioska, ludzie, ryby) a światem fizycznym (natura). Świat postrzegany jest jako hierarchia zindywidualizowanych mocy.
Śmierć jest zjawiskiem naturalnym i antykulturowym- kiedy umiera Indianin cierpią nie tylko jego bliscy, ale cała wieś- organizowane są ekspedycje przeciwko naturze (polowanie na jaguara).
Mori- opłata jaką żywi składają zmarłym (w przypadku Bari).
Bari- czarownik, postać pomiędzy światem natury, a światem kultury. Pełni rolę pośrednika między ludźmi a duchami. Bari zostaje się z powołania- zawarcie paktu z duchami (trzy rodzaje duchów: niebieskie, zwierzęce i podziemne), objawienie. Uzyskuje wtedy moc nadprzyrodzoną (np. zmiana w zwierzę) ale też jest zobowiązany wobec duchów, które sprawują nad nim stałą pieczę (np. nie może wyrzucać złamanych strzał, odciętych paznokci; wpada w konwulsyjne transy itp.). Otrzymuje udziały w plonach i zwierzynie od innych mieszkańców wioski. Zazwyczaj pochodzi z Cero. Jest Panem mocy niebiańskich i ziemskich od dziesiątego nieba aż do wnętrza ziemi (oś pionowa).
Pochówek organizowany jest na zasadzie podwójnej inhumacji (najpierw przykryte zwłoki leżą dole znajdującym się w centrum, później zaś, kiedy zgniją wydobywa się szkielet, myje się go, maluję i zatapia w rzece po umieszczeniu w koszyku). Krewni zmarłego dokonują rytualnej skaryfikacji nad grobem tymczasowym, następnie odprawiane są tańce żałobne i pieśni- roiakuriluo. Towarzyszą temu odświętne stroje i diademy często zakrywające całe ciało liśćmi. Często w tańcach tych wykorzystuje się mariddo- wyplatane z liści okręgi o średnicy około 1,5 metra (męskie) i 1,3m (żeńskie).
Po śmierci dusze stają częścią zbiorowej tożsamośći- aroe. Zamieszkują dwie wioski, nad którymi pieczę sprawują bogowie Bakororo (zachód) i Itubore (wschód). Wyjątek stanowią dusze zmarłych Bari- stają się duchami.
Viaddo- wódz polowania, reprezentuje dusze zmarłego. Rozdziela zdobyte mięso między rodzinę, a zamian dostaje przedmioty upamiętniające jego funkcję (łuk, flet itp.) Vaiddo maluje się na czarno, żeby nie dostrzegła go zła dusza odpowiedzialna za śmierć grzebanego nieboszczyka.
Areotowaraare- mistrz drogi pogrzebu i lekarz. Przeciwieństwo Bari- nie ma kontaktów z duchami, nie wieszczy, nie otrzymuje świadczeń, zazwyczaj pochodzi z Cero. Obowiązuje go szereg tabu dotyczących ubrania i pożywienia. Podobnie jak Bari zamienia się w zwierzę, ale w zwierzę żywiciela (np. ararę), a nie pożeracza (np. jaguar). Swoje przeznaczenie poznaje po trupim zapachu jaki go prześladuje- jest on związanyz mitycznym stworem wodnym ajie). Przewodzi na osi łączącej wschód z zachodem (oś pozioma).
Zdaniem Straussa podział społeczny w jakim żyją Bororo jest fikcyjny- wewnętrznie zróżnicowani są na trzy klasy (wyższą, niższą i średnią), które zawierają małżeństwa między sobą. Zaś szereg nadbudowanych instytucji ma na celu zamaskowanie pychy.