CLAUDE LEVI - STRAUSS „SMUTEK TROPIKÓW”

Rozdział XXI - opowiada o tym jak on dociera do wioski. To nie jest ważne. Rzecz się dzieje w latach 30 XX wieku.

Rozdział XXI.

• wioska, w której był autor nazywa się Kejara i żyje w niej około 150 osób. Przewodnikiem był 35 - letni Indianin, który mówił dobrze po portugalsku (nauczył się go na misji). Od 10 - 15 lat prowadził dzikie życie.

• strój Bororo - mężczyźni zakrywali tylko członka (mieli na nich tzw pochwy). Od stóp do głów pomalowali na czerwono. W święta noszą wisiorki w kształcie sierpa, zrobione z masy perłowej i piór, czasami bawełny.

• strój Bororo kobiet - opasane były materiałem (bawełną), piersi opasane na krzyż taśmą. Posiadają one klejnoty, które przechodzą z matki na córkę. Naszyjniki te są zrobione z zębów jaguara, małp.

• W wiosce jest dużo ptaków - arary. Indianie obdzierają ich z piór które używają na koafiury. Ptaki te biegają po wiosce, a te które odzyskały część piór siedzą na dachach domów.

• Podział wioski - w wiosce jest 26 domów, które stoją w jednym rzędzie, tworząc koło. Jeden duży dom stoi na środku wioski (dom mężczyzn). Wieś podzielona jest na 2 grupy: Cera („słaby” - maja władzę religijna i polityczną, bliżsi świat ludzkiego, na PN) i Tugare („silny”, bliżsi świata fizycznego, na PD).

W wiosce jest też druga średnica, prostopadła do pierwszej. Wszyscy na wschód od tej linii nazywani są ludźmi „z góry”, a wszyscy na zachód od linii ludźmi „z dołu”.

Ludność dzieli się na klany. Członkowie klanu (z wyjątkiem żonatych) mieszkają w tych samych chatach lub sąsiadujących. Ponadto każdy klan zawiera 2 podgrupy (dziedziczone w linii żeńskiej): czerwoni i czarni. Są klasy bogate i biedne. Bogactwo to opiera się na kapitale :mitów, tradycjach, funkcjach społecznych i religijnych, a także na posiadanych przedmiotach jak np. narzędzia.

• Naczelnik wioski - wybierany spośród klanu Cera. Tytuł ten jest dziedziczony w linii żeńskiej i przechodzi z wuja na syna siostry. Otrzymuje on żywność i wyroby rzemieślnicze od wszystkich klanów. Większość tych rzeczy przechodzi tylko przez jego ręce i podlegają one dalszej wymianie.

• Obyczaje - Człowiek należy zawsze do tej samej połowy co jego matka. Mężczyzna może zawrzeć małżeństwo tylko w kobieta z drugiej grupy. Kobiety mieszkają w domach, w których się urodziły i dziedziczą je. Z chwilą zawarcia małżeństwa mężczyzna przechodzi przez polanę, idealną średnicę i od tej pory mieszka po drugiej stronie. Mężczyzna czuje się obco w domu żony. Jednak zawsze jest mile widziany w swoim rodzinnym domu.

Podział wioski normuje życie społeczne i religijne. I tak np. pogrzeb Cera prowadzą ludzie Tugare.

Na różne święta i uroczystości przedmioty i Indianie przyozdabiani są w różne pióra (kolory, różnie przycięte itd.).

• dom mężczyzn - znajduje się na środku wioski (na terenie obu połów) i jest większy od zwykłych chat. W domu tym śpią kawalerowie. Mężczyźni spędzają tu dzień, jeśli nie są zajęci łowieniem lub polowaniem. Wstęp do domu mają tylko mężczyźni. Kobietom zamężnym wstęp wzbroniony. Niezamężne omijają DM, gdyż mogą zostać uprowadzone. Kobieta tylko raz wchodzi do DM, aby wybrać sobie męża. Jeśli atmosfera małżeńskiego mieszkania wydaje się zbyt ciężka mężczyzna może iść spać do domu mężczyzn. odnajduje tu wspomnienia z dzieciństwa, męską przyjaźń, nastrój religijny. DM spełnia również funkcję warsztatu. Inne funkcje DM: śpią tu kawalerowie, żonaci odprawiają sjestę, rozmawiają i palą grube papierosy zwijane w suszonych liściach kukurydzy. Mężczyźni przychodzą tu też na niektóre posiłki. Co dwie godziny jeden z mężczyzn idzie do swej rodzinnej chaty po gotowana kukurydzę przygotowaną przez kobiety. Wg ceremoniału fundator zaprasza 6-8 mężczyzn, prowadzi ich do miski z jedzeniem.

DM to także świątynia. Tu przygotowują się tancerze obrzędowi. Tu odbywają się niektóre ceremonie (bez obecności kobiet) np. wyrób rombów i wprawianie ich w ruch. Romby to instrumenty muzyczne z drzewa, bogato malowane, kształtem przypominają spłaszczoną rybę. Długość od 30cm do 1m. Kobieta, która zobaczyła romb zostanie zamordowana.

• stosunek do zmarłych, zwyczaje i obyczaje - człowiek jest osobą a nie jednostką. Osoba stanowi część świata socjologicznego (wsi) która istnieje całą wieczność obok świata fizycznego, złożonego z innych istot żywych. Część zwierząt (ryby i ptaki) należą do świata ludzi, a reszta do świata fizycznego. Ludzki kształt jest przejściowy pomiędzy postacią ryby i arara.

Gdy umiera Indianin pokrzywdzona jest cała społeczność. Gdy Bororo umiera wieś organizuje polowanie, powierzone połowie, do której zmarły nie należał. Na polowaniu najchętniej zabija się jaguara i zabiera mu się jego pazury, skórę i kły.

Po śmierci następuje podwójna inhumacja - składa się zwłoki w dole pokrytym gałęziami w centrum wsi i pozostawia się je dopóki ciało nie zgnije, następnie myje się szkielet w wodzie, maluje się go i ozdabia mozaiką z przylepionych piór. Na ceremonii odbywaja się tańce żałobne. Prowadzący uroczystość rozdziela pomiędzy rodzinę zmarłego skórę, pazury, zęby itd. upolowanej zwierzyny. W zamian rodzina daje łuk, strzały, flet, naszyjnik itd.

Po śmierci dusza zamieszkuje dwie wsie (jedna na wschodzie i na zachodzie). Nad duszami czuwaja dwaj bohaterzy - bogowie panteonu bogów Bororo. Ceremonie pogrzebowe trwają kilka tygodni. Podczas nich są różne tańce. Wieś dzieli się na pół: na widzów i aktorów. Aktorami są mężczyźni. Obie połowy na zmiane grają role żywych lub umarłych.

• czarownicy - 1. Bari - nie należy do świata społecznego i fizycznego. Pośredniczy pomiędzy tymi światami. Bari zostaje się z powołania, którego głównym motywem jest jest pakt zawarty z członkami zbiorowości świata społecznego i fizycznego. Bari jest postacią aspołeczną. Łączy go osobisty związek z duchami. Dzięki temu ma pewne przywileje: korzysta z nadprzyrodzonej pomocy, kiedy udaje się samotnie na wyprawę myśliwską, może przemieniać się w zwierzę, zna się na chorobach, ma dar przewidywania. Upolowana zwierzyna lub pierwsze zbiory z ogrodu są nie dobre do spożycia zanim nie spożyje ich Bari. Bari przewiduje chorobę i śmierć. Często sam dobija ofiarę.

Bari podlega swojemu duchowi. Używają bari do wcielenia się w jego ciało. Duch jest właścicielem Bari (jego ciała i duszy). Czarownik musi wyliczać się się wobec ducha ze złamanych strzał, potłuczonych garnków, obciętych paznokci i włosów.

Bari jest pośrednikiem pomiędzy złymi duchami, indywidualnymi.

2. Mistrz dróg - pośrednik pomiędzy dobrymi duchami a ludźmi. Nie ma prawa do dusz ofiar. Musi być skromny. Stroje i żywe kolory są zabronione. Leczy i uzdrawia. Może zamieniać się w zwierzę ale nie jaguara, pożeracza ludzi. Wybiera zwierzęta żywicieli: arare, orła, tapira.

---