Dzisiejszy temat : Natura człowieka w psychologii.
Następujące zagadnienia :
Naukowe podejście do badań nad naturą ludzką:
Źródła wiedzy o ludzkiej naturze
Nauki o natury ludzkiej.
Definicja psychologiczna tego, czym jest człowiek.
Często odnosimy się raczej do podmiotu człowieka - większość nauk bierze człowieka jako element zbioru ludzi. Nie rozpatruje każdą osobę oddzielnie (bo się nie opłaca).
Człowiek jako egzystencja podmiotowo-osobowa : wielowymiarowość myślenia o człowieku w psychologii.
Rozwój człowieka w płaszczyźnie psychicznej i fizycznej.
Człowiek współtwórcą swojej osobowości. Jak otoczenie wpływa (chociaż nie aż tak deterministycznie) na rozwój człowieka. To, co pierwotnie założone w temperamencie, prędzej czy później wyjdzie na światło dziennie.
Teorie człowieka - od psychologii po filozofię.
Człowiek jako osoba.
Natura człowieka w psychologii
Naukowe podejście do badań nad naturą ludzką.
Czym się psychologia zajmuje? Człowiekiem. Czemu? Bo jest zagadką, oto czym jest - zachowanie, temperament, myśli, pragnienia, wszystko to jest tajemnicą. Wszyscy pytają „kim jest człowiek, dokąd zmierza, dlaczego tak, a nie inaczej się zachowuje, czemu tak reaguje, itd., itp.”. Ach, ciekawość ludzka...
Trudno jest nam wyznaczyć granice w tej naturze ludzkiej. Nie wiemy, jak człowiek będzie rozwijał swoją osobowość - człowiek to również zbiór reakcji, których nie można (można, ale ot tym kiedy indziej) przewiedzieć.
Źródła o ludzkiej naturze :
Przysłowia, mity i uogólnienia. Pierwsze przekazania o naturze. W różnych kulturach można spotkać przykazania. Można powiedzieć, że dostarczają informacji, ale nie są one przekazem „wiedzy”. Na przykład „Anglicy nie mają poczucie humoru” (a Monthy Python?). „Francuzi mają obsesję na punkcie seksu”. Nie jest to jednak wiedza pewna.
Literatura i sztuka - metoda pośrednia, prowadząca do odkrycia ludzkiej natury. Prawdziwość i rzetelność tak nabytej wiedzy zależy od uczciwości i wrażliwości autora. Często pomijano wady, przynajmniej w średniowiecznych opisach świętych. Albo jak się pisze o kimś innym, to zawsze się pisze przez pryzmat własnego doświadczenia z wpływem tej osoby. Znowu jest to metoda niepełna.
Doświadczenie osobiste. Jest to często doświadczenie kompletne, przedstawiające kompletny obraz natury ludzkiej - cechy, wykazuje właściwe relacje do ludzkiej natury. Ale jednak skrzywione, ma wiele wad - pojawia się na przykład „granica doświadczenia”. „Granica inteligencji oraz wglądu” którą dysponuje pojedyncza osoba względem drugiej również jest zmienna. Ogranicza nas również nieświadomość własnych uprzedzeń, preferencji i skłonności. Każdy z nas jest niezdolny do dostrzeżenia pewnych sytuacji, oraz interpretuje sytuację oraz osobę przez pryzmat siebie, często przez pryzmat „projekcji”. I chociaż jest to zalecana metoda (obserwacja jest jednak czymś ważnym), to nadal jest ona niepełna.
Metoda naukowa. Człowiek stworzył metodę przezwyciężania poszczególnych ograniczeń jednostki badającej. Nauka to połączenie zrozumienia indywidualnych doświadczeń. Wiedza wyrasta z akumulacji doświadczeń różnych jednostek. Doświadczenia są gromadzone w określony sposób - nauka zachowuje jedynie te jednostkowe elementy doświadczenia jednego badacza, które zgodne są z doświadczeniami innego badacza (ale nawet tutaj można się rypnąć przecież...). Metoda naukowa zawiera trzy podstawowe elementy :
1. Określenie wszystkich czynników, wpływających na sytuację.
2. Określenie korelatów między postawą a osobowością ludzką.
3. Kolejne zmiany czynników, w celu sprawdzenia, jakie nowe korelacje się wtedy pojawiają (jeśli coś naprawdę istnieje, zostanie niezmienione, będzie nadal obecne?).
„Postawa” człowieka jest ograniczona jakimiś nakazami, zakazami, normami, itd. „Osobowość” też jest ograniczony - moralność, etyka. W ramach drugiego etapu szukamy korelatów między różnymi postawami, a przejawami osobowości. Na przykład, postawa zawodowa skorelowana z moralnością. W trzecim etapie badacz wprowadza nowe czynniki, żeby zobaczyć jakie nowe korelaty się pojawią. Znowu szukamy na ile ten nowy czynnik zmienił system wartości badanego. Dopiero jak wszystko się posprawdza, wyjdzie metoda naukowa.
Nawet ta metoda może być niezawodna. Wystarczy pogadać z człowiekiem rano, a następnie popołudniu - już będzie inaczej reagował. Ale ta metoda przynajmniej jest najmniej mylna.
Nauki o naturze ludzkiej
Zastosowanie naukowej metody do badań nad zachowaniem i natury ludzkiej jest zależnej od orientacji zainteresowań badacza - od rozmaitych dziedzin naukowych.
Etnologia zajmuje się innymi rzeczami, antropologia innymi. Socjolog skoncentruje się na przykład na funkcjonowaniu społeczności, fizjologia zajmuje się funkcjami ciała. W przypadku połączenia anatomii z fizjologią - mamy lekarza. Psychiatra - zaburzenia umysłowe i emocjonalne, oraz fizjologia. Każdy naukowiec może patrzeć z innej strony na człowieka.
Psychologia
Jest nauką, która stawia sobie za cel zrozumienie i wyjaśnienie ludzkiego zachowania. Jest nauką o człowieku - jego świadomej i nieświadomej działalności.
Człowiek - egzystencja podmiotowo osobowa
Człowiek jest interpretowany inaczej w każdej z nauk. Bio-chemiczno-fizjologiczne podejście do człowieka pokazuje nam, czym jest człowiek, jak pracuje jako organizm. Humanistyczno-filzoficzno-teologicznego - tutaj rozumienie człowieka dotyczy tego, kim jest człowiek, albo kim może się stać. Inaczej też - kim powinien być człowiek.
Psychologią jest nauką środka (można dyskutować, ale mi się nie chce), zarówno w aspekcie metodologicznym, jak i poznawczym - jest to myślenie Antropologiczno-egzystencjalno-kognitywne. Psychologiczna analiza dotyczy tego, kim jest człowiek, bliżej do zrozumienia kim jestem JA. „Ja” jest zawsze świadome. To myślenie jest dopełnieniem myśli o człowieku, o jego egzystencji.
W badaniach psychologicznych człowiek jawi się jako rzeczywistość wielowymiarowa, a w procesie rozwoju jest wielo kierunkowy - nieustannie rozwija się (czasami kuliście - we wszystkich kierunkach). Dlatego człowiek rozpatrywany jest w czterech podstawowych wymiarach egzystencjalnych:
Biologiczno - fizjologiczny : obejmuje całość strukturalną, funkcjonalną organizmu. Rola instynktu, dynamiki popędowej, automatyzmów warunkowania, nawyków, procesów uczenia się... Dynamika i zmienność w tym wymiarze, związana jest z tym, jak ciało reaguje codziennie na otoczenie, albo na samego siebie.
Psychologiczny, psychiczno - emocjonalny : obejmuje on, i tworzy, pozytywne i negatywne stany psychiczne, psychologiczne, doświadczenia i doznania emocjonalne, takie jak : potrzeby, dążenia, nastroje, emocje, uczucia, agresja, stres, frustracja, zahamowania, uzależnienia.
Społeczny, aktywności społecznej : obejmuje on takie elementy jak relacje interpersonalne, komunikacje, preferencje, sympatie, antypatie, role życiowe, powiązania grupowe, odniesienia środowiskowe, związki ekologiczne (ekosystem mnie wytworzył - inny charakter ma góral, inny charakter ma kaszub).
Na kształt obu wymiarów - psychologiczny i społeczny - mają wpływ bodźce zewnętrzne, jak i doznania wewnętrzne, doświadczenie siebie samego.
Te trzy wymiary przyjmuje się bez rabanu. A czwarty jest trudny do zweryfikowania.
- Noetyczno duchowy : w pełni opiszemy na następnych zajęciach.