Ekonomia 31.03.09, w6

Proces gospodarowania i jego elementy. Podmioty i główne czynniki procesu gospodarowania.

Gospodarowanie - obejmuje produkcję, podział (dystrybucję) i zaspokajanie ludzkich potrzeb.

W procesie gospodarowania podmiotem działalności są ludzie (jednostki, grupy, społeczeństwo).

Są oni zwykle odpowiednio zorganizowani i tworzą podmioty gospodarcze.

Podstawowymi podmiotami gospodarczymi są dziś zazwyczaj przedsiębiorstwa, czyli ludzie (lub grupy ludzi) dysponującymi określonymi środkami (np. ziemia, lokale biurowe, budynki fabryczne, maszyny, narzędzia, środki pieniężne, środki transportu).

Przedsiębiorstwem jest np. jednoosobowy zakład fryzjerski, ale też gospodarstwo rolne, kopalnia, hotel, bank, itp.

W roli podmiotów gospodarczych występują także gospodarstwa domowe ludności, pełniące funkcje zarówno konsumpcyjne, jak i produkcyjne (polegające na zdobywaniu dochodów).

Ważnym podmiotem gospodarowania jest również państwo.

Proces gospodarowania polega na podejmowaniu przez podmioty gospodarcze różnych decyzji.

Określamy je mianem decyzji gospodarczych (lub społeczno - gospodarczych)

Najczęściej spotykana klasyfikacja decyzji gospodarczych to:

- decyzje mikroekonomiczne

- decyzje makroekonomiczne

Gospodarka rynkowa

Rynek:

- miejsce, w którym kupuje się i sprzedaje towary, usługi, akcje,

- ogół kupujących i sprzedających oraz całokształt więzi między nimi,

- poza rynkiem towarów i usług, rynkiem walutowym i kapitałowym można wyróżnić np. rynek pracy.

Powstanie gospodarki rynkowej z gospodarki naturalnej

- podział pracy i specjalizacji, które wywołują wzajemną zależność wszystkich uczestników procesu produkcyjnego,

- wymiana powoduje podział społeczeństwa na grupy podgrupy społeczno-zawodowe i warstwy,

- grupy produkcyjne są zarazem grupami dystrybucyjnymi.

Gospodarka mieszana

Funkcjonowanie gospodarki narodowej to sposób jej działania obejmujący mechanizm działania praw ekonomicznych oraz sposób i środki wykorzystania tych praw, w procesach ekonomicznych przez podstawowe podmioty gospodarcze;

- najczęściej pojęcie to odnosi się do gospodarki narodowej,

- o charakterze funkcjonowania gospodarki narodowej decyduje przede wszystkim relacja, jaka zachodzi między mechanizmem rynkowym a zakresem i metodami ingerencji państwa w procesy gospodarcze,

- „oprócz podstawowego mechanizmu napędowego” istnieje mechanizm wspomagający (korygujący) - rynek + interwencjonizm i protekcjonalizm,

- np. kraje skandynawskie, Francja, Wielka Brytania, Korea Południowa

- gospodarkami mieszanymi w pewnym sensie były gospodarki państw socjalizmu: Polska, Jugosławia, Węgry.

Gospodarka w krajach Trzeciego Świata:

- gospodarka w znacznej mierze opiera się na tradycji;

Gospodarka centralnie sterowana:

- system nakazowo-rozdzielczy,

- wykorzystanie przez administrację państwową nakazów prawno organizacyjnych do sterowania gospodarką,

- rozdzielnictwo towarów - zarówno czynników produkcji jak i środków konsumpcji

Wady systemu:

- tłumienie inicjatywy i przedsiębiorczości, hamowanie postępu technicznego, nieefektywne struktury produkcji i zatrudnienia, nadmierny rozrost biurokracji, nietrafne wybory ekonomiczne.

1. Gospodarstwo domowe w gospodarce rynkowej

- ma możliwość decydowania o tym, jak i gdzie zastosować zasoby, które posiada,

- ma możliwość decydowania o tym, co i ile konsumować.

2. Przedsiębiorstwa, ich rola jako zorganizowanych w:

- przedsiębiorstwa sektora prywatnego

- przedsiębiorstwa sektora publicznego

Przedsiębiorstwo:

- posiada wyodrębnienie ekonomiczne,

- posiada wyodrębnienie organizacyjno-prawne (osobowość prawną, prawo zawierania umów, zaciągania kredytów),

- przedsiębiorstwo z reguły działa tak, by mogło osiągnąć maksymalną stopę zysku (maksymalizacja różnicy między dochodami a kosztami na jednostkę kapitału zakładowego)

W gospodarce rynkowej o sukcesie i dochodach firmy decydują przede wszystkim walory osobowości, zdolności i operatywności właściciela lub menedżera (przede wszystkim we wczesnych fazach rozwoju rynku).

W gospodarce nakazowo-rozdzielczej o sukcesie firmy decydowały przede wszystkim reguły gry ekonomicznej ustalone przez centrum (ceny, podatki, przydziały środków produkcji) i zdolności kierownika interpretacji przepisów obowiązującego prawa na korzyść własnego przedsiębiorstwa.

Współcześnie władza w firmach dających charakter spółek lub innych zrzeszeń gospodarczych należy organizacji o charakterze grupowym („technostruktury”). Wynika to z tego, że wiele ważnych decyzji zależy od informacji, którymi nie dysponuje jeden człowiek. Ta grupa, a nie formalne kierownictwo, jest mózgiem współczesnego przedsiębiorstwa.

3. Państwo

Państwo powstaje na pewnym etapie rozwoju społecznym i gospodarczym ludzkości. Odgrywa istotną rolę w zakresie rozwoju politycznego i ekonomicznego poszczególnych narodów. Może być czynnikiem stymulującym lub hamującym rozwój ekonomiczny.

Typy państw:

- państwa demokracji parlamentarnej

- państwa postkomunistyczne

- państwa totalitarne

- dobrobytu

- opiekuńcze

- liberalne

- gospodarki kierowanej

Polityka protekcjonistyczna państwa:

(protekcjonalizm - polityka mająca na celu ochronę produkcji krajowej przed konkurencją zagranicy)

1. dotacje do nierentownych gałęzi gospodarki narodowej

2. ustalanie minimalnych cen na artykuły rolne

3. polityka dotycząca pieniądza i stopy procentowej

4. polityka podatkowa

5. finansowanie z budżetu badań naukowych

6. polityka robót publicznych

Państwo występuje też, jako siła ekonomiczna m.in. w dziedzinie produkcji. Jest właścicielem wielu ważnych, kluczowych gałęzi i udziałowcem we własności kapitału bankowego i przemysłowego (np. system łączności, transport, system energetyczny).

Główne kryteria nowoczesności struktury gospodarczej państwa:

1. zdolność do zaspokajania popytu konsumentów, mierzona zgodnością rzeczowej struktury podaży ze strukturą popytu,

2. przymus ekonomiczny stosowania postępu technicznego realizowany w drodze konkurencji,

3. zdolność do efektywnego wytwarzania dóbr i usług,

4. struktura zatrudnienia i produkcji,

5. struktura stosowanych technologii.

Państwo we współczesnej gospodarce rynkowej pełni następujące funkcje:

1. alokacyjną - działania, których celem jest stworzenie przesłanek i warunków rozwoju gospodarczego przez rozbudowę infrastruktury ekonomicznej i społecznej, politykę strukturalną, politykę prewencji w zakresie ochrony środowiska.

2. dystrybucyjną - działania w sferze zabezpieczenia społecznego, opodatkowania dochodów, zmniejszenia nierówności wynikającej z działania czynników rynkowych.

3. stabilizacyjną - działania mające ograniczyć niesprawność mechanizmu rynkowego, zakres finansowo-walutowy, struktura zatrudnienia i zatrudnienie.

Organizacja przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo to wyodrębniona pod względem ekonomicznym jednostka prowadząca działalność produkcyjną, handlową lub usługową.

Odrębność ekonomiczna oznacza wydzielenie określonego majątku, pokrywanie wydatków z własnych przychodów, posiadanie odrębnego rachunku bankowego.

Formalnym wyrazem tej odrębności jest osobowość prawna i stosunki cywilno-prawne z innymi podmiotami.

Głównym celem każdego przed jest osiąganie największego zysku. Duża rola zysku w firmie wynika z następujących względów:

1. wielkość zysku decyduje o możliwościach rozwojowych firmy

2. wielkość zysku przesądza o stopniu samofinansowania bieżącej działalności

3. od wielkości zysku zależy wysokość dywidendy i rynkowa wart akcji

4. wielkość z pełni funkcję motywacyjną

5. wielkość wpływa na wielkość zatrudnienia

We współczesnej gospodarce produkty i usługi dostarczane są przez przed zróżnicowane pod względem rozmiarów, form, własności i struktur organizacyjnych.

Podział ze względu na rozmiary przedsiębiorstwa

tak naprawdę mówi o tym „ustawa o swobodzie działalności gospodarczej”

- mikroprzedsiębiorca

- mały przedsiębiorca

- średni przedsiębiorca

- małe; do 100 osób

- średnie; 100-300 osób

- duże; powyżej 300 osób

Podział ze względu na formy własności podmiotów gospodarczych - formy prawno organizacyjne:

- przedsiębiorstwa jednoosobowego właściciela

- spółki cywilne

- spółki osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna)

- spółki kapitałowe

- spółdzielnie

- przedsiębiorstwa państwowe

Klasyfikacja spółek

Spółki prawa handlowego

osobowe:

- jawna

- partnerska

- komandytowa

- komandytowo-akcyjna

kapitałowe:

- z o.o.

-akcyjna

Spółki wg kodeksu cywilnego:

- spółki cywilne

Kodeks spółek handlowych reguluje tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek prawa handlowego.

Przedsiębiorstwo jednoosobowego właściciela będącego osobą fizyczną stanowi część składową majątku właściciela i nie ma os. Prawnej. Podjęcie działalności wymaga wpisu do Ewidencji Działalności Gospodarczej, prowadzonej przez gminę.

Kierowanie przedsiębiorstwem należy do właściciela, który odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem.

Spółka cywilna

To umowa, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w ustalony sposób, w szczególności przez wniesienie wkładów.

Jej organizację i sposób działania regulują przepisy kodeksu cywilnego art.860-875, art. 26, art. 551, art. 626 kodeksu spółek handlowych.

Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej (nie może zaciągać zobowiązań, nabywać praw), robią to jej wspólnicy we własnym imieniu.

Nie jest przedsiębiorstwem, wspólnicy są przedsiębiorcami (EDG gminy).

Spółki osobowe charakteryzują się:

- wkładem wspólników może być kapitał, wiedza, kwalifikacje, umiejętności,

- mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe,

- ich działalność prowadzona jest pod własną firmą,

- zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników,

- ogół praw i obowiązków wspólnika może być przeniesiony na inną osobę tylko pod warunkiem uzyskania pisemnej zgody wszystkich pozostałych.

Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej i podlegają wpisowi do KRS, są to tzw ułomne osoby prawne.

Spółki kapitałowe

Powstają na mocy umowy zawartej pomiędzy wspólnikami lub sporządzonego statutu.

Spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną .

Wymagają wpisu do KRS.

Uwaga:

Spółki kapitałowe w organizacji mogą być zawierane na okres do pół roku. Nie posiada wtedy osobowości prawnej.

Spółki kapitałowe

Spółka z o.o.

- Może być utworzona przez 1 lub więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym.

- Wkłady wniesione do spółki mogą być pieniężne i nie pieniężne (aporty).

- Zawarcie umowy spółki następuje w formie aktu notarialnego.

- Wspólnicy wnoszą wkład na pokrycie całego kapitału zakładowego.

- Powołuje się zarząd (ustanawia się radę nadzorczą lub komisję rewizyjną).

- Wymagany jest wpis do rejestru przedsiębiorców.

5

---