Dawność jest to sytuacja prawna zawierająca element upływu czasu oraz pewien stan rzeczy, a prowadząca do likwidacji sprzeczności między treścią tejże sytuacji prawnej, a treścią stanu faktycznego. Funkcje:
usunięcie sprzeczności
porządkowanie niejasnych sytuacji faktycznych.
Prawo cywilne wymaga zasadniczo aktywności podmiotu uprawnionego. W sytuacji jej braku, dawność te prawa nagina, albo wręcz znosi.
Podziały:
aspekt nabycia praw - polega na zasiedzeniu - zawsze połączone jest z utratą praw przez kogoś innego.
aspekt osłabienia praw - przedawnienie ogólne roszczeń majątkowych (w skrócie: przedawnienie) - większości roszczeń przedawnia się w ciągu 10 lat, do 3 lat ogranicza się termin roszczeń o pojedyncze świadczenie okresowe oraz przy świadczeniach związanych z działalnością gospodarczą. Wciąż stosuje się tu jeszcze art. 5 KC.
aspekt utraty praw - polega na przemilczeniu - nie zawsze łączy się z zasiedzeniem; e.g. terminy procesowe wygasają bezpowrotnie (e.g. korzystanie z uprawnień kształtujących). Tu już nie stosuje się art. 5 KC ❢
Naturalnie dot. to tylko roszczeń cywilnoprawnych (i to też nie wszystkich - patrz przepisy szczególne ;p)
Przedawnienie ogólne praw majątkowych - skutki:
przekształcenie się w roszczenie niezupełne (naturalne) - stan prawny istnieje nadal - przedwnia się tylko roszczenie.
możliwość:
potrącenia - ten, kto jest winny z takiego roszczenia, może je sobie potrącić, ale ten drugi nie, bo nie ma roszczenia.
odnowienia
ugody //do omówienia na zobowiązaniach.
Po przedawnieniu:
Żądanie dłużnika
dłużnik płaci
dłużnik odmawia - wierzyciel wytacza proces
dłużnik zrzeka się przedawnienia.
dłużnik podnosi zarzut przedawnienia
sąd uznaje sprawę za przedawnienie
sąd stosuje art. 5 KC i rozpoznaje sprawę
sąd oddala powództwo z innych względnych
sąd zasądzi.
Skutki działania terminów zawitych:
wygaśnięcie uprawnienia - uwzględniane z urzędu (a nie na zarzut❢)
ale może nie nastąpić, e.g. jeśli zawiadomiono sprzedawcę o wadliwości towaru - wysłanie takiego listu przerywa bieg terminu.
Przerwanie biegu terminu (nie jest to to samo, co przerwa) - przerwanie powoduje bieg terminu od początku. Powoduje je:
czynności przed sądem w celu:
dochodzenia roszczenia
ustalenia roszczenia
zabezpieczenia roszczenia
wyegzekwowania roszczenia
uznanie roszczenia - nie jest oświadczeniem woli, ale wiedzy, więc może być uznane - może być dokonane już po przedawnieniu i wówczas powoduje zrzeczenie się zarzutu.
niewłaściwie - wyrażenie wiedzy o zasadności roszczeniach
właściwie - oświadczenie lub element umowy stron o akceptacji roszczenia
Wstrzymanie biegu przedawnienia:
zawieszenie sensu stricto - pewien okres czasu, którego nie wlicza się do terminu
gdy przyczyny występują w trakcie biegu terminu. powodem może być:
vis maior - zdarzenie nadzwyczajne, zewnętrzne, przemożne;
roszczenie dzieci / podopiecznych wobec rodziców / opiekunów
roszczenia względem małżonka w czasie trwania małżeństwa
późniejszy początek - przesuniecie początku biegu terminu przedawnienia z powodu okoliczności istniejących już w chwili wymagalności roszczenia - bieg terminu liczy się od chwili ustania przyczyny przesunięcia początku; przyczyny - j.w.
późniejsze zakończenie - uzupełnienie konstrukcji pierwszej - bierze pod uwagę cechy personalne uprawnionego - w szczególności:
brak zd. d. c. p.
istnienie podstawy do ustanowienia przedstawiciela
istnienie podstawy do ubezwłasnowolnienia
Wyróżnia się tu terminu krótkie i dłuższe. Dla krótszych od 2 lat - stosuje się późniejszy początek liczony od ustąpienia przyczyny. Dla dłuższych stosuje się opóźnienie zakończenia w ten sposób, że opóźnienie uwzględnia 2 lata po ustaniu podstaw wyżej wymienionych
Chodzi o wieloletnie posiadanie samoistne (jak właściciel).
Łaczy się z tym pojęcie terminów zawitych.
Braku korzystania ze swych praw.
Konstrukcja wykoncypowana z KC, ale nieokreślona wprost.
e.g. wojna, okupacja, kataklizm, czynniki uniemożliwiające dochodzenie przed sądem (za takie orzecznictwo uznało rządu komunistów do 1989r.