Język, jako narzędzie komunikowania
Korelat świadomości kultury.
Funkcja komunikowania języka.
Dwa sposoby ujęcia języka:
Charakter lingwistyczny
Charakter komunikacyjny
Pojęcia komplementarne - uzupełniające się.
Komunikacyjny wymiar języka - użycie abstrakcyjnego systemu.
W kulturze oralnej, w konstruowaniu znaczeń dużą rolę odgrywała MOWA.
Miarą demokracji była nośność wypowiedzi mówcy - w starożytnej Grecji. Decydowała siła głosu.
Wtórna oralność (mowa) - odróżnienie tej oralności od tej, w której nie znano innych sposobów komunikowania, jak tylko przez mowę.
Semantyka
Relacja między wyrazami, a tym, co one znaczą.
Bezpośrednia relacja ze światem realnym.
W formalnym wymiarze język się nie zmienił. Zmieniło się użycie języka na płaszczyźnie słownikowej.
Wymiar paradygmatyczny - możliwość wyboru z wielu słów (znanych osobie mówiącej).
Uporządkowanie słów tworzy SYNTAGMĘ.
Język jest w stałym ruchu.
Możemy określić różne sytuacje - język ciągle się kształtuje na nowo. Zmieniają się sytuacje, dochodzą nowe zjawiska.
Zależność między językiem, a realnością jest w ciągłym ruchu.
Nie ma reguł, które można narzucić językowi.
Prawo naturalizacji - nie zastanawiamy się nad używaniem słów. Naśladujemy to, co słyszymy, później dowiadujemy się, ze to jest poprawne.
Poziomy języka:
Fonologiczny, brzmieniowy - uwewnętrzniany w procesie socjalizacji, którego poprawność jest najtrudniejsza do skorygowania.
Różne odmiany języka ze względu na położenie geograficzne - Mazowsze, Kresy, Śląsk, Kaszuby, Małopolska, Wielkopolska.
Język podstawowy tworzył się przez wieki.
Język Małopolski i Wielkopolski.
Język Mazowsza i Kresów.
Język ogólny - jednak nie wszyscy się nim posługiwali.
Językiem dominującym elit była łacina.
Kochanowski, Rej przekonywali rodaków do polszczyzny.
Kształtowały się państwa narodowe i języki narodowe.
Język polski stabilizowali drukarze.
Język kształtował się na podstawie technologicznej, a nie politycznej (wyjątek).
Drukarze krakowscy - niedocenione zasługi.
Sytuacja pragmatyczna - kontekst wypowiedzi (w Kościele mówimy szeptem, Ana boisku krzyczymy).
Z rozwojem audiowizualnego typu kultury zaczęto coraz bardziej zwracać uwagę na pragmatyzm.
W tekście pisanym kontekst może być tylko utrwalony pisemnie.
Znaczenie bierze się z kontekstu wypowiedzi, który sprawia jak się mówi.
XIV w. - stabilizacja języka (do końca XVIII w.). Zabory zahamowały ten proces. Wprowadziły ograniczenie w procesach edukacyjnych.
Procesy polityczne - zmieniły usytuowanie pierwszego języka. Status pierwszego języka został utracony. Obowiązywał język dominujący w danym zaborze - rosyjski, niemiecki i austriacki.
Faza XX- lecia międzywojennego - integracja systemu oświaty, ustawy o funkcjonowaniu biblioteki publicznej.
Okres wojny - dekonstruuje sytuację XX- lecia międzywojennego. Język polski znów traci status języka pierwszego.
Po 1945r. - okres po pluralizmie. Okres/system autorytarny. Powszechne szkolnictwo, systemy awansu grup społecznych.
Do 1989r.
Demokratyzacja języka
Nowomowa - schematyzowała język, obowiązywała w przestrzeni publicznej.
Schematyzacja języka w przestrzeni publicznej.
Język literacki - normą języka ogólnego, źródłem tej normy były teksty literackie.
W Polsce międzywojennej alfabetyzm był bardzo wysoki:
Około 10% społeczeństwa umiało posługiwać się językiem perfekcyjnie. Kolejne 10% - tak sobie.
Po wojnie proporcje się odwróciły, w 1980r.:
80% społeczeństwa umiało posługiwać się językiem.
Od 2000r. - prawie wszyscy potrafią posługiwać się językiem ogólnopolskim.
Zjawiska, które się do tego przyczyniły:
System edukacji (powszechny)
Język mediów.
Świadomość językowa społeczeństwa polskiego - inteligencja widzi źródło poprawności w literaturze, a reszta społeczeństwa widzi normy w środkach masowego przekazu.
Wulgaryzmy - przyjmują funkcje ekspresywne, wiążą się z przejęciem złych emocji wypracowaniem językowych form frustracji w miejsce rękoczynów.
Badania Basila Bernsteina - badał zjawisko w angielskich szkołach publicznych. Stwierdzono, że część dzieci wykorzystując wole uczenia się nie jest w stanie opanować materiału. Przyczyna leżała w tym, że dzieci po prostu nie potrafiły.
Wnioski - przyczyn a leży w sposobie komunikowania się w rodzinie. W pewnych rodzinach sposób komunikowania się był mocno schierarchizowany - głowa rodziny pełni funkcję absolutarną. Dzieci robią to, co chcą rodzice. Rodzic nie tłumaczy dlaczego dziecko ma coś zrobić.
Wnioski Bernsteina:
Przypadek autorytarny - kod ograniczony:
Dominuje sposób nakazowo-wykonawczy, podporządkowanie się autorytetowi
Dziecko umie pracować w grupie
Kod rozwinięty:
Umiejętność myślenia abstrakcyjnego
Indywidualizm
Trudność w dostosowaniu się do oczekiwań innych