Szkota jak prom - czyli finlandzkie impresje
-Tak ogólnie scharakteryzował Szkołę Ratownictwa (Emergency Services College) w
Kuopio w Finlandii na wstępie wizyty jej rektor, pułkownik Lauri Pajulahti.
Dwukondygnacyjny budynek szkoły ma bowiem około 220 metrów długości, a
najwyższa sąsiadująca z nim wieża sięga 30 metrów, co upodabnia ją, ze względu na
wielkość i nowoczesność, do promu kursującego na trasie Helsinki - Sztokholm. Obok
znajduje się internat dla 350 osób.
Szkoła została wybudowana w 1992 roku, a jej rozbudowę zakończono trzy lata
póz
niej. Idea utworzenia i budowy nowoczesnej bazy edukacyjnej dla potrzeb szkolenia
służb ratowniczych krystalizowała się powoli,
Wcześniej istniała o wiele skromniejsza szkoła pożarnicza w miejscowości Espoo koło
Helsinek. Do konkursu, ogłoszonego przez ministra spraw wewnętrznych, na
lokalizację szkoły przystąpiło 20 miast fińskich. Oferta Kuopio zwyciężyła, gdyż miasto
zaoferowało bezpłatnie plac pod budowę, częściowe jej finansowanie oraz teren pod
poligon. Obiekt szkolny kosztował w sumie 120 milionów marek fińskich, poligon do
ćwiczeń pochłonął sumę 50 milionów, a wyposażenie wraz z samochodami pożarniczymi
i ratowniczymi - kolejne 80 milionów. Szkota Ratownictwa jest jedyną w Finlandii. Do
jej głównych zadań należą:
- edukacja strażaków w zakresie szkolenia podstawowego, podoficerskiego i
oficerskiego,
- doskonalenie zawodowe strażaków oraz szkolenie członków straży ochotniczych,
- szkolenie na potrzeby obrony cywilnej, w tym szczególnie
koordynatorów działań ratowniczych. Podstawowy kurs strażaka, tzw.  pożarniczo-
ratowniczy" trwa 57 tygodni. Jego celem jest nabycie praktycznych umiejętności
gaszenia różnych rodzajów pożarów, prowadzenia wszystkich rodzajów ratownictwa
oraz udzielania pomocy przedlekarskiej. Program obejmuje 7 tygodni (l tydzień = 35
godzin zajęć) poświęconych przedmiotom ogólnym, takim jak: administracja, kontakt z
mediami, wychowanie fizyczne, musztra.
Na zajęcia pożarnicze i ratownicze przeznacza się 23 tygodnie. Zajęcia programowe
obejmują: fizykochemię spalania, techniki ratownicze i gaszenie pożarów, wiedzę o
materiałach niebezpiecznych oraz taktykę . działań i dowodzenie.
Zagadnieniom udzielania pomocy przedlekarskiej i praktycznym ćwiczeniom z tego
zakresu .poświęcone jest 19 tygodni zajęć, Jedna trzecia godzin obejmuje przedmioty
ogólne: anatomię, fizjologię, mikrobiologię i inne. Natomiast większość czasu
przeznaczona jest na umiejętność udzielania pierwszej pomocy, szkolenie ambulatoryjne
i przedszpitalne. Duży nacisk na szkolenie praktyczne powoduje, ze zajęcia prowadzi 6-7
instruktorów dla 56-osobowej grupy słuchaczy. Przy niektórych ćwiczeniach jeden
instruktor przypada na dwóch studentów,
Przywiązywanie dużej wagi do ratownictwa medycznego wynika przede wszystkim z
faktu pojawiania się strażaków jako pierwszych na miejscu zdarzenia i konieczności
udzielenia pierwszej pomocy. Wynika to również z przesłanek ekonomicznych, gdyż nie
tworzy się drugiej służby do tych celów. W wyposażeniu każdego pojazdu strażackiego
znajduje się podstawowy sprzęt medyczny. a specjalistyczne ambulanse strażackie są w
stanie udzielić wszechstronnej pomocy przedlekarskiej. Podczas szkolenia zwraca się
szczególną uwagę na pokonanie wewnętrznych oporów strażaka, w razie
podejmowanych działań ratowniczych często w bardzo drastycznych wypadkach. Może
się zdarzyć, ze szkolony nie skończy z tego powodu kursu. Warto dodać, że nad
działaniami strażaków nadzór pełni lekarz, który w sytuacjach roszczeniowych ocenia,
czy ratownik działał prawidłowo, czy nie.
Jeżeli zostały popełnione podstawowe błędy, to odpowiedzialność cywilną ponosi
strażak. Odwołanie od decyzji składane jest do komendanta prowincji, gdzie analizy
zdarzenia dokonuje lekarz prowincji. Społeczeństwo jest generalnie zadowolone z po-
ziomu ratownictwa medycznego strażaków, z którymi w pewnym stopniu konkuruje
prywatny transport chorych, szpitale czy Czerwony Krzyż.
Na sprawy prewencji przeznaczone są 5 tygodnie zajęć, które dotyczą budownictwa,
technicznych zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz prowadzenia kontroli.
Szkolenie z zakresu łączności, posługiwania się sprzętem radiowym, komputerowym,
zadań punktów alarmowych i ćwiczenia ich obsługi zajmują 5 tygodni.
Przyjęciu do Szkoły Ratownictwa towarzyszą bardzo wysokie wymagania. Kandydat
musi mieć ukończone 18 lat, szkołę średnią i posiadać prawo jazdy na samochody
osobowe i ciężarowe. Musi przejść test wytrzymałościowy i siłowy, któremu może się
poddać w jednym z dziewięciu ośrodków w Finlandii. Osoba, która przejdzie te testy,
otrzymuje wpis-do książeczki zdrowia, że nadaje się do służby pożarniczej. Kolejne
testy - to testy fobio-we, między innymi na lęk wysokości, klaustrofobię itp. Spośród
kandydatów wybierani są najlepsi, którzy dodatkowo, już w szkole w Kuopio, muszą
zdać test z pływania. .
Według Opinii komendanta Szkoły, szkolenie podstawowe jest najtrudniejszym z
etapów edukacji strażackiej. Po odbyciu szkolenia podstawowego strażak musi przez
dwa lata pracować, by mógł kontynuować naukę na kursie podoficerskim, który trwa 38
tygodni. Jest on rozwinięciem szkolenia podstawowego, z akcentem położonym na
dowodzenie ludz
mi, większą liczbą godzin na przedmioty ogólne, umiejętności
prowadzenia instruktażu, kontakty z mediami.
Kurs oficerski - to ponownie 57 tygodni nauki.-Przedmioty ogólne, takie jak; języki
fiński, szwedzki i angielski, informatyka, administracja, finanse, dowodzenie i nadzór,
kontakty z mediami i wychowanie fizyczne zajmują aż 20 tygodni zajęć. 19 tygodni - to
czas na przedmioty i ćwiczenia pożarnicze oraz ratownicze, w tym 8 tygodni na
dowodzenie akcjami. Prewencja i inspekcje obiektów pod względem bezpieczeństwa
pożarowego obejmując tygodni nauki. Na środki łączności przewidziane są 4 tygodnie, a
tylko l tydzień na ratownictwo medyczne-
Szkoła prowadzi również 57-tygodniowy kurs oficerski o specjalności oficera centrum
alarmowo-dyspozycyjnego.
Ogólnie można stwierdzić, że wszystkim rodzajom szkolenia stawiany jest podstawowy
cel - wysokiej profesjonalności słuchaczy, osiągany przede wszystkim przez zajęcia
praktyczne i ćwiczenia wsparte rozsądną (jeśli chodzi o liczbę), ale potrzebną dla
praktyki wiedzą ogólną i teoretyczną. Takie spostrzeżenie nasuwa się po obejrzeniu
wyposażenia szkoły i uczestnictwie w niektórych rodzajach zajęć. Sale dydaktyczne,
laboratoria. pomieszczenia do ćwiczeń są przestronne, zaprojektowane zgodnie z
fińskimi kanonami architektonicznymi, czyli prosto i estetycznie- Bogate wyposażenie w
nowoczesny sprzęt podyktowane jest liczbą słuchaczy- Wysoki poziom zajęć zapewnia
50 instruktorów-wykładowców, którzy mają bogate doświadczenie praktyczne,
wyniesione zwykle z wcześniejszej służby w straży pożarnej. Uzupełnia ich 30 osób
personelu administracyjno-finansowego i dowódczego. Należy dodać, że instruktorzy z
Kuopio prowadzą również szkolenia wyjazdowe w innych miejscowościach Finlandii na
doraz
ne potrzeby straży zawodowych, ochotniczych czy obrony cywilnej.
Szkoła dysponuje między innymi salą do symulacji dowodzenia akcjami i treningu
łączności na makietach osiedla miejskiego, zakładu przemysłowego i autostrady z
zadanym scenariuszem zadań-
Komora dymowa długości 180 metrów posiada możliwość zadania temperatury
otoczenia okoÅ‚o 100°C. PrzechodzÄ…c jÄ… sÅ‚uchacz napotyka różne przeszkody na drodze,
aby dotrzeć do zaaranżowanego pomieszczenia mieszkalnego, które musi  ugasić" z tym,
ze zamiast wody służy mu do tego sprężone powietrze. Oczywiście w trakcie drogi
ćwiczący obserwowany jest za pomocą kamery na podczerwień, ponadto ma stałą
łączność z instruktorem. który koryguje popełniane błędy.
Oglądając szkołę miałem możliwość uczestniczenia w ćwiczeniach płetwonurków na
szkolnym krytym basenie wyłącznie do tego typu zajęć. Grupę sześciu ćwiczących
nadzorowało dwóch instruktorów, w tym jeden z nich znajdował się wspólnie ze
szkolonymi pod wodą i posiadał kamerę do filmowania przebiegu zajęć- Instruktorzy
mieli stałą łączność z podopiecznymi i mogli w każdej chwili ingerować w przebieg
zajęć, zwracając uwagę na błędy. Po zajęciach, ćwiczenia mogą być analizowane przy
wykorzystaniu nakręconego filmu. Przyszli strażacy-płetwonurkowie muszą przejść
sporo różnych ćwiczeń, takich jak: nurkowanie na znaczne głębokości, praca w brudnej
wodzie w wąskich przewodach rurowych, praca z zasłoniętą maską, wyswobodzenie się
w sytuacji oplatania przez liny lub sieci.
Szkoła dysponuje również salą do ćwiczeń z ratownictwa medycznego, salą
komputerową wyposażoną w 20 stanowisk, laboratorium fizykochemii spalania, komorą
ciśnieniową, salą gimnastyczną. salą do ćwiczeń siłowych, warsztatami naprawczymi i
innymi.
Tylko do ćwiczeń służy 60 różnych rodzajów samochodów. w tym: 12 gaśniczych, 3
ratownictwa technicznego, 3 ratownictwa chemicznego. 6 ambulansów, l drabina i l
podnośnik.
Pozostałe pojazdy, to samochody dowodzenia i łączności, cysterny, autobusy,
samochody ratownictwa wodnego i inne specjalistyczne.
Do ćwiczeń w skali rzeczywistej służy oddalony o 9 km od Kuopio poligon, zajmujący
powierzchnię 23 ha. Przed jego budową i aranżacją przedstawiciele szkoły obejrzeli
najbardziej znane poligony strażackie w Europie i USA i urzeczywistnili najlepsze
rozwiązania u siebie. Z około trzydziestu kilku stanowisk należy wymienić stanowisko
do prowadzenia działań gaśniczych na trzypiętrowej makiecie, zbudowanej z 57
kontenerów, mogącej
symulować budynek mieszkalny lub część zabudowań fabrycznych, w tym magazyn.
Obiekt podzielony jest na dwie części, tzw.  ciepłą", gdzie prowadzone są ćwiczenia w
strefie płonących materiałów i  zimną", w której szkoleni znajdują się w zadymieniu. Do
ćwiczeń ratownictwa na szlakach komunikacyjnych służy odcinek zaimprowizowanej
autostrady i linii kolejowej, z aranżacjami wypadków. Szkoleni mają do dyspozycji plac
do treningu ratownictwa chemicznego, między innymi z makietą zbiornika na ropę
naftową. Na poligonie znajduje się też komora do symulacji rozgorzenia, stanowisko do
gaszenia plam olejowych, do nauki gaszenia podręcznym sprzętem gaśniczym, do cięcia
różnych materiałów budowlanych, do przedostawania się przez różne rodzaje dachowi
stropów. Nauka pracy narzędziami hydraulicznymi prowadzona jest z dużym rozma-
chem, o czym świadczy zapas kilkudziesięciu różnego rodzaju wraków samochodów.
Ciekawostką jest to, że na poligonie znajduje się prasa hydrauliczna do złomowania
pociętych po ćwiczeniach samochodów, które do punktu złomu dostarczane są w
przyzwoicie upakowanych kostkach, Do zajęć w wypadku katastrof budowlanych służy
rozległy zagruzowany teren z możliwością treningu dla psów poszukiwawczych. Istotną
część zajęć stanowią ćwiczenia dotyczące ratownictwa medycznego, w tym szczególnie
obejmujÄ…ce transport poszkodowanych, sporzÄ…dzanie dokumentacji oraz zasady
przekazywania ich do szpitala.
Płetwonurkowie mogą odbywać zajęcia na basenie oraz na jeziorze, na którym podczas
zimy prowadzony jest trening ratowania ludzi w wypadku załamania się pokrywy
lodowej, co w Finlandii dość często się zdarza, szczególnie na początku i końcu zimy.
gdyż kierowcy skracając drogę jeżdżą przez zamarznięte jeziora lub uczestniczą w
bardzo popularnych wyścigach na lodzie.
Na poligonie może ćwiczyć jednocześnie 150 osób pod nadzorem 30 instruktorów.
W trakcie nauki słuchacze z zasady nie są dysponowani do akcji ratowniczych. W
wyjątkowych sytuacjach mogą być dysponowani przez komendanta straży w Kuopio do
różnych rejonów Finlandii.
Po nauce w Szkole Ratownictwa każdy ze strażaków jest przygotowany do
wykonywania wszystkich rodzajów działań ratowniczych. Aby nie zapomniał tego czego
się nauczył, na każdej zmianie wykonuje różne funkcje, będąc np. jednego dnia
płetwonurkiem, a następnego paramedykiem. W Finlandii jest około 6000 strażaków
zawodowych, tzw. pełnoetatowych, w tym:
1000 oficerów, 500 podoficerów i 4500 strażaków. Wspiera ich około 10 -12 tysięcy
strażaków tzw. półetatowych i ochotników. Jednostek straży ochotniczych jest w sumie
około 600. Straż pożarna jest finansowana przez samorządy gminne, którym podlega.
Państwo dofinansowuje tylko zakupy sprzętu, w czym pomagają również towarzystwa
ubezpieczeniowe. Strażacy cieszą się dużym prestiżem zawodowym wśród
społeczeństwa i wyprzedzają w tym rankingu policję. Poziom zarobków z kolei jest zbli-
żony. Na jego wielkość składa się 2/3 płacy za służbę 8-godzinną, natomiast pozostałą
część strażak otrzymuje za służby nocne i w święta. Średnia płaca strażaka wynosi ok. 7 -
8 tysięcy marek fińskich, oficera zaś z ok. 20-letnim stażem 13 -15 tysięcy.
Wśród strażaków pełnią służbę tylko 4 kobiety, zajmując wysokie stanowiska. Jedna z
nich jest nawet komendantem. Mimo dość korzystnych zarobków w lutym 1998 r.
rozpoczął się strajk podoficerów, głównie na tle płacowym, który trwał aż 13 tygodni.
Nie zachwiał on systemem ratowniczym Finlandii, gdyż w tym czasie nie było
większych i groz
nych zdarzeń. Sam strajk obrócił się przeciwko strażakom, gdyż gminy
samorządowe doszły do wniosku, że może aż tylu strażaków nie potrzeba i nie są
konieczne aż takie, jak do tej pory, nakłady finansowe.
W ramach szkolenia obrony cywilnej szkoła organizuje corocznie 5 - 6 ćwiczeń
regionalnych, trwających 2-3 dni, obejmujących swoim zasięgiem 20 do 30 gmin. W
ćwiczeniach tych biorą udział wszystkie służby municypalne, a celem podstawowym
szkolenia jest koordynacja wspólnych działań.
Służba ratownicza i obrona cywilna tworzą zintegrowany system odpowiedzialny za
prowadzenie działań ratowniczych w razie wypadków, większych katastrof i na wypadek
wojny. Podstawowym założeniem systemu jest to, że wypadkom i zdarzeniom
nadzwyczajnym powinno się przede wszystkim zapobiegać. Gdy one jednak wystąpią,
bezpieczeństwo obywateli A
mienia musi być zawsze zagwarantowane. Kierowanie
stanami kryzysowymi jest trzystopniowe- Najwyższy poziom zarządzania na szczeblu
krajowym realizuje Departament Ratownictwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Na
szczeblu prowincji (od ubiegłego roku jest ich pięć w miejsce poprzednich dwunastu, a
reforma terytorialna wzbudziła takie same emocje jak obecnie u nas w kraju) zarządzanie
i kontrolowanie prowadzone jest przez prowincjonalne departamenty ratownictwa.
Gminy samorządowe są odpowiedzialne za organizowanie służb ratowniczych na swoim
terenie i za współpracę w tym zakresie z gminami sąsiednimi.
Straż pożarna jest kręgosłupem zintegrowanego i powszechnego systemu ratowniczego,
w którym odgrywa główną rolę wykonawczą.
Wspomaganie systemu ratowniczego zapewnia szeroki wachlarz sieci monitorowania w
wypadku pojawiających się zagrożeń lub promieniowania.
Minister spraw wewnętrznych nadzoruje i kontroluje planowanie obrony cywilnej w
kraju. Gminy posiadają swoje plany kryzysowe, zapewniające ochronę ludności i
majątku. W czasie kryzysu regularne służby są wzmacniane przez osoby szkolone przez
obronę cywilną i kilkanaście organizacji pozarządowych. Ponad 3 miliony Finów (ogólna
liczba mieszkańców - 5 min) może znalez
ć miejsce w schronach.
Ogólne wrażenie wyniesione z kilkudniowego pobytu to obraz w kolorze zieleni lasów,
niebieskiej toni jezior i spokoju. Zewsząd otaczająca człowieka natura zdaje się mówić,
ze będzie ona trwać, a człowiek jest jej częścią i to chyba najbardziej zawodną.
I jeszcze warto poddać w wątpliwości potoczne określenie Finlandii, jako kraju  tysiąca
jezior", zmieniając tę liczbę na  tysięcy", gdyż jest ich w sumie prawie 200 tysięcy.
st. bryg. dr inż. Ryszard SZCZYGIEA