BPFC ST, 18.05.2012

BPFC ST, 18.05.2012

BPFC ST, 18.05.2012

BPFC ST, 18.05.2012

WYK

WYK

WYK

WYKŁAD 4

AD 4

AD 4

AD 4

AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY.

„Ośrodki życia” w rdzeniu

przedłużonym

Homeostaza

•

= względna stałość (równowaga) środowiska
wewnętrznego, utrzymywana przez żywy
organizm

niezależnie od zmian warunków

zewnętrznych.

•

Utrzymywanie na stałym „zadanym” poziomie:

objętości i odczynu płynów ustrojowych

stężenia związków chemicznych w płynach
ustrojowych (np. jonów, glukozy)

ciśnienia osmotycznego

ciśnienia gazów oddechowych (O2 i CO2)

ciśnienia tętniczego krwi

temperatury (u stałocieplnych)

Regulacja

- zdolno

ść

organizmu do

utrzymania wzgl

ę

dnej stało

ś

ci

ś

rodowiska

wewn

ę

trznego (homeostazy)

Adaptacja

- zdolno

ść

do przywrócenia stanu

równowagi (homeostazy) w zmienionych
warunkach

ś

rodowiskowych, mo

ż

liwa dzi

ę

ki

istnieniu układów regulacyjnych

Układy regulacyjne organizmu:

- nerwowy
- hormonalny
- odporno

ś

ciowy

Mięśnie gładkie:

•

Ułożenie przestrzenne:

naczynia krwionośne - głównie w postaci warstwy okrężnej:
zmiana napięcia = zmiana średnicy = zmiana światła naczyń
krwionośnych = zmiana ciśnienia tętniczego

ściany p.pokarmowego

• w-a m. okrężnych – skurcze odcinkowe
• w-a m. podłużnych – perystaltyka przesuwająca pokarm

Skurcz m.gładkiego

Unerwienie mięśni gładkich:

•

Autonomiczny (wegetatywny) układ nerwowy

•

Mięśnie gładkie odpowiadają na pobudzenie
skurczem lub ROZKURCZEM (mięśnie szkieletowe
tylko skurczem!!!)

włókno
autonomicznego
układu nerwowego

Unerwienie mięśnia

gładkiego przez włókno

Autonomicznego

Układu Nerwowego

Unerwienie

gruczołu

(ślinianki) przez

włókno

Autonomicznego

Układu

Nerwowego

Unerwienie mięśni gładkich

•

Odpowiedź komórki mięśnia gładkiego zależy od
rodzaju receptora

Ciśnienie tętnicze

•

Ciśnienie skurczowe (systoliczne) (SAP) –
ciśnienie wywierane na ścianę tętnicy podczas
skurczu serca. Prawidłowe 120 mmHg.

•

Ciśnienie rozkurczowe (diastoliczne)(DAP) –
najniższa wartość ciśnienia w tętnicach, podczas
fazy rozkurczu serca. Prawidłowe: do 89mmHg.

•

Ciśnienie tętna – różnica pomiędzy ciśnieniem
skurczowym i rozkurczowym

Receptory błonowe, ich agoniści i antagoniści

Przekaźnictwo synaptyczne

1.

Potencjał czynnościowy =

IMPULS = pobudza

zakończenie aksonu

2.

IMPULS otwiera kanały

wapniowe

3.

Wapń stymuluje

opróżnianie pęcherzyków

4.

Neurotransmitter uwalnia

się do szczeliny

synaptycznej

i wiąże się z receptorem

5.

USUWANIE

NEUROTRANSMITTERA

ZE SZCZELINY

SYNAPTYCZNEJ

Organizacja AUN

AUN- organizacja, receptory, transmittery

Podział układu nerwowego

AUN a SUN

•

Układ somatyczny

•

mięśnie szkieletowe

•

kontrola postawy, czynności

ruchowych

•

ośrodki nadrzędne – kora

ruchowa

•

ciała neuronów w CNS

•

czucie z mięśni

•

Układ autonomiczny

•

mięsień sercowy, mięśnie
gładkie,

gruczoły

•

kontrola środowiska

wewnętrznego

•

ośrodki nadrzędne –

podwzgórze

kora mózgowa, rdzeń

przedłużony

•

ciała neuronów poza CNS

(zwoje lub sploty)

•

czucie z narządów

wewnętrznych

•

•

AUN = Autonomiczny układ nerwowy:

•

podwójne antagonistyczne unerwienie większości

narządów wewnętrznych – hamowanie wzajemnie
zwrotne, utrzymywanie stanu równowagi

część współczulna – katabolizm; uruchamianie zasobów

energetycznych; “walka lub ucieczka”.

część przywspółczulna – anabolizm; gromadzenie energii;

“wypoczynek i trawienie”

Podział AUN

Część przywspółczulna:

•

Zwoje zlokalizowane w pobliżu unerwianych
narządów

•

Funkcje

system: “wypoczynek i trawienie”

obejmuje: trawienie, diurezę, defekację

niski poziom zużycia energii

aktywność typowa dla osoby odpoczywającej po
posiłku

• niskie ciśnienie tętnicze
• wolna akcja serca
• zwolnione oddychanie
• duża aktywność przewodu pokarmowego
• ciepła skóra
• zwężone źrenice

Układ przywspółczulny
unerwia wszystkie narządy za
wyjątkiem:
• wątroby
• skóry
• większości naczyń
krwionośnych

AUN - część
przywspółczulna

Część przywspółczulna

Nerw bł

ę

dny:

•

główny nerw układu

przywspółczulnego

• unerwia wi

ę

kszo

ść

narz

ą

dów

wewn

ę

trznych

• cholinergiczny!!!

Receptory cholinergiczne

•

Receptory cholinergiczne:

muskarynowe – M

nikotynowe – N

Agonista: M i N – acetylocholina

Lokalizacja:

• M1 – serce, oskrzela, komórki żołądka, jelita ,OUN
• N – zwoje układu autonomicznego

A.

Zwój szyjny górny

B. Zwój szyjny środkowy

C. Zwój szyjny dolny

D. Zwój trzewny

E. Zwój krezkowy górny

F. Zwój krezkowy dolny

PIEŃ WSPÓŁCZULNY

AUN: część
współczulna

Część współczulna

•

Funkcje:

system „walka – ucieczka”

obejmuje: wysiłek, podniecenie, niebezpieczeństwo
przygotowanie organizmu do wysiłku:

• dopływ krwi do trzewi – zmniejszony,
• dopływ krwi do pracujących mięśni - zwiększony

aktywność typowa dla osoby przygotowanej do walki:

• akcja serca przyspieszona
• oddech szybki i głęboki
• skóra zimna i wilgotna
• źrenice rozszerzone

AUN - działanie na narządy - przykłady

α

↓

wydz. soku

trzustkowego

i insuliny

M

↑ wydz. soku

trzustkowego

i insuliny

trzustka

α

β2

↓

motoryki

↓ sekrecji

M

↑ motoryki

i sekrecji

ukł.

pokarmowy

β2

rozszerzenie

M

zwężenie

oskrzela

α

β2

zwężenie

rozszerzenie

M

------

tętnice i żyły

β1

↑

cz

ęstości,

↑

kurczliwości

M

↓ częstości

serce

α ι β

gęsta ślina

M

wodnista

ślina

gruczoły

ślinowe

α

rozszerzenie

M

zwężenie

źrenica oka

Receptor

Ukł.

współczulny

Receptor

Ukł. przy-

współczulny

Efektor

Tętniczki pozostają pod

toniczną (stałą)

kontrolą układu współczulnego:

Receptory adrenergiczne

•

RECEPTOR – swoiście dopasowana do struktury
transmittera (neuroprzekaźnika) białkowa struktura
komórki

•

Receptory adrenergiczne:

α1

i

α2, β1, β2, β3

Agoniści:

• noradrenalina (NA) – z zakończeń neuronów adrenergicznych
• Adrenalina (A) – uwalniana z rdzenia nadnerczy

Lokalizacja:

α

- ściana naczyń krwionośnych, przewodu pokarmowego

β

1 – serce,

β

2 - ściana naczyń krwionośnych MIĘŚNI SZKIELETOWYCH,

oskrzela

β

3 – tkanka

tłuszczowa

Agoniści receptrów α i β

•

Noradrenalina. Pobudza głównie receptory alfa

Efekty działania:

• zwężenie naczyń krwionośnych w obrębie układu pokarmowego
• wzrost ciśnienia tętniczego
• wzrost kurczliwości mięśnia sercowego
• zmniejszenie napięcia mięśni gładkich jelit

uwalniana jest także do krwi z rdzenia nadnerczy

•

Adrenalina. Pobudza głównie receptory beta.

Uwalniana do krwi z rdzenia nadnerczy w wyniku
pobudzenia układu współczulnego

Efekty działania:

• zwiększenie kurczliwości mięśnia sercowego i częstości akcji

serca

• zwiększenie pojemności minutowej serca
• rozszerzenie naczyń krwionośnych w mięśniach szkieletowych –

wzrost przepływu krwi

• pobudzenie metabolizmu (aktywacja tkanki tłuszczowej)
• wzrost poziomu glukozy we krwi
• rozszerzenie oskrzeli

Leki hamujące część przywspółczulną AUN:

•

Blokują receptory M

•

Zastosowanie:

choroba lokomocyjna

rozszerzanie źrenicy (okulistyka)

bradykardia (wolna akcja serca, poniżej 50/min)

astma oskrzelowa

•

Przykłady:

atropina

skopolamina

•

Efekty działania atropiny:

rozszerzenie źrenicy, zmniejszenie wydzielania łez, potu,
śliny, śluzu, soków trawiennych

zmniejszenie motoryki przewodu pokarmowego,
przyspieszenie częstości serca (HR, Heart Rate)

•

Działania niepożądane:

światłowstręt, porażenie akomodacji, suchość błon
śluzowych,

zaparcia, przyspieszenie HR

Działanie toksycznych dawek atropiny:

•

rozszerzenie nacz. skórnych, zaczerwienienie skóry

•

obniżenie napięcia m. gładkich oskrzeli, żołądka, jelit,

dróg żółciowych, moczowodów, pęcherza moczowego

•

5 mg – podniecenie ruchowe i psychiczne, zaburzenia
mowy, zmęczenie

•

10 mg – j.w. + omamy, silne podniecenie psychiczne

•

10 mg – zatrucie śmiertelne u dzieci, 100 mg – u
dorosłych

Unerwienie

autonomiczne

serca

Poziomy i ośrodki kontroli AUN

•

Napięcie układu
autonomicznego
podlega wpływom
kory mózgowej i
układu limbicznego
(emocje)

•

Ośrodki kontroli
bezpośredniej:

w podwzgórzu

w śródmózgowiu

w pniu mózgu

w rdzeniu kręgowym

Poziomy kontroli AUN

KORA MÓZGOWA

•

koordynacja czynności
autonomicznych
i somatycznych

UKŁAD LIMBICZNY

•

reakcje emocjonalne

•

sen i czuwanie,

•

zachowanie seksualne
i obronne

Poziomy kontroli AUN

ŚRÓDMÓZGOWIE

•

odruchy źrenic

PODWZGÓRZE

•

naczelny ośrodek kontroli
układu współczulnego i
przywspółczulnego

•

regulacja pragnienia i
pobierania pokarmu

•

stężenie we krwi
adrenaliny, noradrenaliny
i głukozy.

•

regulacja produkcji ciepła

•

wpływ na rozwój płciowy.

Podwzgórze

Podwzgórze

Podwzgórze

•

Podwzgórze (hypothalamus) anatomicznie jest częścią
międzymózgowia.

•

Jest to niewielkie skupisko licznych jąder, ulokowane do
przodu od śródmózgowia, w bliskim sąsiedztwie
skrzyżowania nerwów wzrokowych (optic chiasm) oraz
przysadki mózgowej (hypophysis; pituitary gland),
organu wydzielania wewnętrznego.

•

Rola podwzgórza:

kontrola homeostazy i autonomicznego

układu nerwowego:

regulacja krążenia

temperatury ciała

uczucia głodu i pragnienia

popędu seksualnego

kontrola wydzielania hormonów (poprzez przysadkę
mózgową)

Poziomy kontroli AUN

PIEŃ MÓZGU

•

hamowanie czynności
serca, pobudzenie
wydzielania: łez, śliny,
soku żołądkowego,
trzustkowego i żółci,
nasilenie perystaltyki
żołądka i jelita cienkiego
(n. X);

•

ośrodek naczynio-ruchowy
- odruchowa regulacja
ciśnienia tętniczego;

•

ośrodek oddechowy –
regulacja wzorca
oddechowego;

•

ośrodki odruchów ssania,
żucia, połykania, kichania,
kaszlu, wymiotnego;

Poziomy kontroli AUN

RDZEŃ KRĘGOWY:

•

regulacja średnicy
źrenicy, napięcia
ściany naczynia,
wydzielania potu.

•

ośrodki oddawania
moczu i stolca oraz
ośrodki odruchów
płciowych (erekcji i
ejakulacji)

dziękuję za uwagę...

Dr n. med. Agata Przyborska