EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 1 z 21

Mgr

Sylwia

Grodecka

21.05.2007

r.

Specjalista
Zakład Organizacji i Instytucji Międzynarodowych
E-mail:

[e-mail]

ROLA ASEAN I ASEM W KSZTAŁTOWANIU RELACJI

KRAJÓW AZJI WSCHODNIEJ I POŁUDNIOWO –

WSCHODNIEJ Z UNIĄ EUROPEJSKĄ.

1. Wstęp

ASEAN (Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo – Wschodniej) zostało powołane na mocy

„Oświadczenia z Bangkoku” wydanego przez Indonezję, Tajlandię, Singapur, Filipiny oraz Malezję w

1967 roku w Bangkoku. Następnie trzy kraje Malezja, Tajlandia i Filipiny zorganizowały konferencje

na szczeblu ministerialnym w stolicy Malezji – Kuala Lumpur, podczas której podjęto decyzję o

zmianie nazwy na Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo – Wschodniej. Do głównych celów

ASEAN należą:

• Wspólna praca na rzecz pobudzenia wzrostu gospodarki regionalnej, postępu

społeczeństwa i rozwoju kultury zgodnie z zasadą równości krajów;

• Pobudzenie pokoju i stabilizacji regionu z uwzględnieniem zasady sprawiedliwości,

poszanowania prawa krajów i karty ONZ;

• Pogłębianie współpracy i wzajemnej pomocy w dziedzinach gospodarczych, społecznych,

kulturalnych i naukowych;

• Udzielanie wzajemnej pomocy w dziedzinie szkoleń oświatowych, zawodowych,

technicznych i administracyjnych oraz innych;

• Prowadzenie skuteczniejszej współpracy w rolnictwie i przemyśle, zwiększenie obrotów

gospodarczo-handlowych, poprawa sytuacji transportowej i podnoszenie poziomu życia

ludności;

• Pobudzenie badań w kierunku rozwiązania problemów w południowo-wschodniej Azji;

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 2 z 21

• Prowadzenie ścisłej i wzajemnie korzystnej współpracy z międzynarodowymi i

regionalnymi organizacjami, które mają podobne cele takie jak ASEAN oraz poszukiwanie

metod ściślejszej współpracy.

1

ASEM (Dialog Azja – Europa) jest nieformalnym procesem kooperacji, nawiązanym

pomiędzy Unią Europejską a Azją Południowo – Wschodnią i Azją Wschodnią. Współpraca

została zainicjowana w Bangkoku w 1996 roku. Zasady działalności ASEM zostały

uregulowane w dokumencie „Asia – Europe Cooperation Framework”. Oficjalnie został on

przyjęty na londyńskim szczycie w 1998 roku. ASEM został utworzony aby wspierać i

rozwijać kontakty pomiędzy Azją a Europą. Do głównych celów ASEM należą:

• W obszarze politycznym - tematy, które wynikły podczas poprzednich spotkań: walka z

terroryzmem, migracje, dyskusja nad prawami człowieka, zmianami klimatycznymi i

skutkami procesów globalizacji;

• W obszarze ekonomicznym - współpraca w zakresie noszenia barier w handlu

i inwestycjach oraz w zakresie reform polityki finansowej i społecznej, a także tematy

związane z WTO;

• W obszarze kulturalnym - rozwój dialogu kulturalnego i cywilizacyjnego pomiędzy

członkami ASEM oparty na szerokim zakresie kontaktów i dialogu między oboma

regionami oraz współpracy w zakresie kultury i szkolnictwa wyższego.

2

Motywem podjęcia tematu artykułu było przedstawienie znaczenia, jakie mają dwie najważniejsze

organizacje w regionie Azji i Pacyfiku kształtujące wspólne relacje z krajami Unii Europejskiej.

Niniejszy artykuł prezentuje najistotniejsze wydarzenia i działalność Stowarzyszenia Krajów Azji

Południowo – Wschodniej oraz elementy dialogu Azja – Europa, które w dużym stopniu oddziaływają na

kształt relacji z Unią Europejską. Stosunki pomiędzy Unią Europejską a krajami Azji Wschodniej zostały

nawiązane w ramach ASEM, ze względu na niszę w relacjach na linii Unia Europejska - Azja

Wschodnia. Dialog w ramach ASEM odgrywa znaczącą rolę, gdyż powoduje on zacieśnienie relacji w

kwestiach kulturowych, gospodarczych, politycznych i intelektualnych.

Rządy państw Unii Europejskiej od początku istnienia ASEAN

3

nadawały wysoką rangę

stosunkom ze stowarzyszeniem. Jedną z przyczyn takiego podejścia jest świadomość znaczenia

regionu pod względem gospodarczym. Kraje będące członkiem Stowarzyszenia Krajów Azji

1

Informacje dostępne na oficjalnej stronie internetowej

www.polish.cri.cn

z dnia 16.05.2007 r.

2

Informacje dostępne na oficjalnej stronie internetowej www.msz.gov.pl z dnia 16.05.2007 r.

3

ASEAN (Association of Southeast Asian Nations) – Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo – Wschodniej.

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 3 z 21

Południowo – Wschodniej są postrzegane, jako atrakcyjne pod względem realizacji celów

gospodarczych.

2. ASEAN

Fundamentem dialogu na linii Europa – Azja jest współpraca pomiędzy Unią Europejską a

ASEAN. Te dwa najbardziej zaawansowane pod względem rozwoju ugrupowania regionalne można

uznać za najlepszy przykład integracji gospodarczej państw rozwijających się. Stowarzyszenie

Krajów Azji Południowo – Wschodniej zostało powołane do życia 8 sierpnia 1967 roku. Siedzibą

Stałego Sekretariatu Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo – Wschodniej od 1967 roku jest

Dżakarta. Z inicjatywą powołania takiego Stowarzyszenia wystąpiło pięć państw: Indonezja, Malezja,

Filipiny, Singapur oraz Tajlandia. W kolejnych latach Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo –

Wschodniej powiększyło się o kolejne państwa: Brunei (1984 rok), Wietnam (1995 rok), Laos i

Myanmar

4

(1997 rok) oraz Kambodże (1999 rok). Od 1992 roku co trzy lata odbywają się regularnie

spotkania na szczycie ASEAN. Co roku odbywają się także spotkania ministrów spraw zagranicznych

państw członkowskich Stowarzyszenia. Państwa ASEAN od stuleci były powiązane z Europą

(kolonializm), co nie pozostało bez urazów po stronie azjatyckiej. Jednocześnie z czasem kraje te

zaczęły doceniać wpływ byłych kolonizatorów takich jak Francja, Wielka Brytania i Holandia w

szeroko pojęty rozwój.

W celu odbudowy związków gospodarczych, politycznych i kulturalnych, w ostatnich

dziesięcioleciach państwa europejskie poprzez udzielanie pomocy rozwojowej dążyły do przezwyciężenia

urazów z czasów kolonialnych. Przywódcy państw Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo –

Wschodniej postanowili w 1976 roku wspólnie podpisać Traktat o Przyjaźni i Współpracy i Deklarację

Zgody. Regularne spotkania na szczycie a także dialog pomiędzy Unią Europejską i Stowarzyszeniem

Krajów Azji Południowo – Wschodniej zostały zainicjowane w 1972 roku. W celu zrealizowania tego

zamiaru powołano w maju 1975 roku ASEAN – EC Joint Study Group.

5

W celu przeciwdziałania

narastającemu w latach siedemdziesiątych protekcjonizmowi ze strony Wspólnot Europejskich, w 1977

roku ministrowie spraw zagranicznych Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo – Wschodniej

4

Junta wojskowa, w 1989 jednostronnie przyjęła Myanmar (Związek Myanmar) jako nową nazwę kraju. Ze względu na fakt,

iż zmiana nie została zaaprobowana przez żaden organ ustawodawczy Birmy, nowa nazwa nie jest uznawana przez większość
krajów, jednak została zaakceptowana przez ONZ. Z tego powodu źródła mogą podawać różną nazwę. W Polsce zgodnie z
wytycznymi Komisji Standaryzacji NazwGeograficznych powinno używać się tradycyjnych nazw: Birma i Związek
Birmański, z zastrzeżeniem jednak, że w tekstach oficjalnych używa się nazwy Związek Myanmar.

5

ASEAN – EC Joint Study Group – Wspólna Grupa Studyjna Wspólnot Europejskich i Stowarzyszenia Krajów Azji

Południowo – Wschodniej.

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 4 z 21

opowiedzieli się za ustanowieniem z krajami Wspólnot stosunków. W odpowiedzi na tę inicjatywę

Minister Spraw Zagranicznych Niemiec Hans – Dietrich Genscher, złożył propozycję ustanowienia

regularnych kontaktów między organizacjami Europejskimi i ASEAN na szczeblu ministerialnym.

Efektem tych inicjatyw było spotkanie w Brukseli w 1978 roku krajów ASEAN i Wspólnot Europejskich.

Oficjalna instytucjonalizacja stosunków nastąpiła 7 marca 1980 roku. Podczas spotkania ministrów spraw

zagranicznych obu ugrupowań, które odbyło się w Kuala Lumpur podpisano Układ o współpracy

ASEAN – EC, który przewidywał współpracę ekonomiczną, technologiczną i handlową. Realizacją tych

kontaktów miał się zająć powołany Wspólny Komitet Współpracy (Joint Cooperation Committee).

Kolejnym krokiem w kierunku polepszenia współpracy było wypracowanie instytucjonalnych form

dialogu i koordynacji współpracy. Należały do nich między innymi:

6

- Spotkania na szczeblu ministrów spraw zagranicznych Unii Europejskiej i ASEAN;

- Spotkania wysokich rangą przedstawicieli ASEAN i Unii Europejskiej (ASEAN – EU Senior Officials

Meeting, SOM);

- Wspólny Komitet do spraw Współpracy,

- Udział Unii Europejskiej w post ministerialnej Konferencji ASEAN (Postministerial Conference);

7

- Udział Unii Europejskiej w Regionalnym Forum ASEAN (ASEAN Regional Forum);

- Wspólna fundacja Azja – Europa (Asia – Europe Foundation, ASEF).

Fakt istnienia regularnych spotkań ministrów spraw zagranicznych krajów Unii Europejskiej i ASEAN

jest z pewnością dowodem na uznawanie rangi współpracy pomiędzy organizacjami. Podczas

dotychczasowych spotkań ustalono dziedziny współpracy pomiędzy Unią Europejską a krajami

członkowskimi grupy ASEAN;

8

- Postęp technologiczny (ma temu służyć utworzenie w krajach ASEAN regionalnego centrum

technologicznego);

- Pomoc w rozwoju handlu i inwestycji (poprzez utworzenie w Azji Europejskiego Centrum Informacji

Gospodarczej);

- Wspieranie współpracy między firmami z obu regionów.

Oprócz wyżej wymienionych dziedzin współpracy Unia Europejska i Stowarzyszenie Krajów Azji

Południowo – Wschodniej zajmuje się także takimi zagadnieniami jak oświata, szkolnictwo, nauka i

6

Gawlikowski K., Ławacz M., Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku. Stosunki międzynarodowe

i gospodarcze, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2004, s. 194.

7

AMM – PMC (ASEAN Ministerial Meeting – Post Ministerial Conference)- System konsultacji politycznych państw

ASEAN na szczeblu ministrów spraw zagranicznych z poszczególnymi państwami: UE (trójka UE), Australia, Indie, ChRL,
Kanada, Japonia, Nowa Zelandia, Rosja, Republika Korei i USA.

8

Gawlikowski K., Ławacz M., Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku. Stosunki

międzynarodowe i gospodarcze, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2004, s. 194

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 5 z 21

programy szkoleniowe, ochrona środowiska, energetyka, przeciwdziałanie handlu narkotykami. Według

kryteriów przyjętych przez Bank Światowy zdecydowana większość państw członkowskich

Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo – Wschodniej to nadal grupa krajów rozwijających się.

Zdecydowany zwrot i wzrost aktywności ASEAN w stosunkach z Unią Europejską nastąpił w

latach dziewięćdziesiątych. W 1989 roku Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo – Wschodniej zostało

oficjalnym uczestnikiem forum APEC.

9

Ogromne przyśpieszenie w rozwoju współpracy pomiędzy Unią

Europejską i Stowarzyszeniem Krajów Azji Południowo - Wschodniej nastąpiło w 1994 roku, wtedy

odbyło się wtedy spotkanie na szczeblu ministerialnym w Karlsruhe w Niemczech. Podczas spotkania

podjęto szereg istotnych decyzji w tym miedzy innymi o utworzeniu grup ekspercko – doradczych. Do

ich zadań należało opracowywanie całościowego programu współpracy we wszystkich dziedzinach

stosunków międzynarodowych.

Kolejnym posunięciem, świadczącym o nadaniu wysokiej rangi stosunkom pomiędzy Unią

Europejską a Stowarzyszeniem Krajów Azji Południowo – Wschodniej było przyjęcie w 1994 roku

Nowej Strategii Azjatyckiej (New Asia Strategy), która wyznaczała państwom ASEAN kluczową rolę w

prowadzeniu dialogu na linii Azja – Europa. Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo – Wschodniej jest

także członkiem dialogu w ramach tzw. ASEAN + 3.

10

Ten wielostronny dialog polega na współpracy

państw ASEAN z Chińską Republiką Ludową, Republiką Korei i Japonią. W 1994 roku postanowiono

zainicjować Forum Regionalne ASEAN (ASEAN Regional Forum), którego zadaniem są polityczne

konsultacje dotyczące bezpieczeństwa międzynarodowego. W debatach biorą udział główne państwa

Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo – Wschodniej, przedstawiciele Unii Europejskiej, Australia,

Chińska Republika Ludowa, Indie, Japonia, Mongolia, Nowa Zelandia, Kanada, Korea Północna,

Republika Korei, Rosja, Papua – Nowa Gwinea oraz USA. Wydarzeniem, mającym ogromny wpływ na

stosunki polityczne i bezpieczeństwo było poparcie Unii Europejskiej i krajów ASEAN układu z 1995

roku zawartego w Bangkoku o ustanowieniu w Azji Południowo – Wschodniej Strefy Wolnej od Broni

Atomowej i układu o Powszechnym Zakazie Prób z Bronią Jądrową. Kolejną istotną decyzją w kwestii

bezpieczeństwa i ustanowienia bardziej stabilnych bilateralnych stosunków było przyjęcie Konwencji

Prawa Morza. Konwencja ta ma istotne znaczenie zwłaszcza w kwestii sporu jaki wystąpił między

Chińską Republiką Ludową a państwami ASEAN, który polegał na delimitacji granic wód terytorialnych

na Morzu Południowochińskim. Uczestnicy dialogu postanowili także zająć się przyśpieszeniem

9

APEC (Asia – Pacific Economic Cooperation) – Rada Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku. Powstała w 1989 roku.

Państwami członkowskimi są takie kraje jak: Australia, Brunei, Chile, ChRL, Hongkong, Filipiny, Malezja, Meksyk, Kanada,
Indonezja, Papua – Nowa Gwinea, Peru, Nowa Zelandia, Rosja, Tajlandia, Singapur, Wietnam, USA, Japonia, Republika
Korei.

10

Wielostronny dialog i współpraca dziesięciu państw ASEAN oraz ChRL, Republiki Korei i Japonii.

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 6 z 21

wymiany handlowej poprzez ujednolicenie procedur celnych i uznania praw patentowych oraz znaków

towarowych. Europejski Bank Inwestycyjny miał także przyczynić się do stworzenia warunków do

współpracy prywatnego biznesu w formie realizowanych wspólnych inwestycji.

Analizując relacje gospodarcze można stwierdzić, że dla Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo

– Wschodniej Unia Europejska jest czołowym i najważniejszym partnerem handlowym. Nieco inaczej

przedstawia się sytuacja ze strony Unii Europejskiej dla której ASEAN nie jest aż tak istotnym partnerem

w handlu zagranicznym. W 2000 roku unijna wymiana handlowa z krajami ASEAN wyniosła niewiele

ponad 6% wymiany europejskiej ze światem. Wśród towarów plasujących się na wysokiej pozycji pod

względem wymiany handlowej pomiędzy Unią Europejską a krajami ASEAN można wymienić maszyny,

środki transportu, przyrządy optyczne, instrumenty naukowe.

Polska jako członek UE utrzymuje stałe kontakty ze Stowarzyszeniem Krajów Azji Południowo –

Wschodniej. W ramach tych kontaktów dochodzi do wizyt na szczeblu państwowym i rządowym i

rozwinięte są kontakty pod względem prawno – traktatowym. Przytaczając przykłady wymiany wizyt

pomiędzy Polską a krajami ASEAN można wymienić chociażby oficjalne spotkania Prezydenta

Aleksandra Kwaśniewskiego w 1999 roku w Wietnamie i Malezji. Do Polski przybyli kolejno w 2001

roku premier Singapuru i w 2002 roku Premier Malezji. W sierpniu 2002 roku minister Spraw

Zagranicznych Włodzimierz Cimoszewicz udał się z oficjalną wizytą do Brunei, Malezji i Singapuru,

natomiast w 2003 roku Premier Leszek Miller odwiedził Singapur. W 2004 roku doszło do spotkań z

udziałem Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego w Tajlandii, Indonezji, Singapurze oraz Ministra

Spraw Zagranicznych Włodzimierza Cimoszewicza w Republice Korei. Przedstawiciele krajów

członkowskich ASEAN są zainteresowani utrzymywaniem kontaktów z Polską między innymi ze

względu na nasze członkostwo w Unii Europejskiej. Nasze zaangażowanie w podtrzymywaniu stosunków

ze Stowarzyszeniem Krajów Azji Południowo – Wschodniej wiąże się przede wszystkim z chęcią

rozszerzania wymiany handlowej.

Podczas XI szczytu ASEAN, który odbył się w grudniu 2006 r. w Kuala Lumpur (Malezja),

uczestnicy spotkania podjęli decyzję o opracowaniu „konstytucji” ASEAN – „Karty Stowarzyszenia”.

Karta określiła prawne i instytucjonalne ramy luźno powiązanej dotychczas organizacji, promować

„demokrację, prawa człowieka, obowiązki, zasady jawności działania i dobrych rządów” i jest

opracowywana przez Grupę Wybitnych Osobistości (Emitent Persons Group), w skład której wchodzą

byli przywódcy państw regionu. Projekt Karty został przedłożony na szczycie ASEAN w Cebu (Filipiny)

w grudniu 2006 r. Jednocześnie podczas szczytu ASEAN, odbyło się pierwsze posiedzenie Szczytu Azji

Wschodniej (East Asia Summit), w którym udział wzięły państwa ASEAN oraz Chiny, Japonia, Korea

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 7 z 21

Południowa, Indie, Australia i Nowa Zelandia. Gościem specjalnym Szczytu była Rosja. Kolejny EAS

odbył się w grudniu 2006 r. na Filipinach.

18 stycznia 2007 roku odbył się szczyt APEC, z udziałem przedstawicieli 21 państw

członkowskich i terytoriów należących do tej organizacji (w tym USA, Rosja, Chińska Republika

Ludowa i Japonia). Istotnym tematem szczytu APEC był koreański kryzys nuklearny. Stanowisko Stanów

Zjednoczonych, w tej kwestii, opiera się na przekonywaniu przywódców Chińskiej Republiki Ludowej,

Rosji i Korei Południowej do zwiększenia presji na Phenian w sprawie programu nuklearnego.

Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo – Wschodniej od początku swojego istnienia miało

jedynie charakter platformy wymiany poglądów państw członkowskich. Spowodowane to było faktem, iż

kraje tego regionu nie były wystarczająco silnie związane kulturowo i historycznie, tak jak w przypadku

państw europejskich, wynikało to z długiego czasu podporządkowania się różnym mocarstwom

europejskim w czasach kolonializmu. Można wymienić kilka przeszkód stojących na drodze współpracy

Unii Europejskiej z krajami zrzeszonymi w ramach ASEAN. Kluczowym problemem jest zróżnicowanie

kierunków polityki zagranicznej niektórych państw Unii Europejskiej wobec partnerów azjatyckich.

Dobrym przykładem wspomnianego zróżnicowania może być rząd Francji, który pod przewodnictwem

Lionela Jospina nie był szczególnie zainteresowany utrzymywaniem kontaktów z przywódcami państw

Azji Południowo – Wschodniej. Przeciwieństwem był Prezydent Jacques Chirac, dla którego ta kwestia

była istotnym elementem polityki zagranicznej. Różnice w podejściu do tych kontaktów występowały

także pomiędzy rządem Helmuta Kohla i Gerharda Schroedera. Dla krajów azjatyckich najważniejsza jest

współpraca gospodarcza z krajami europejskimi i na tym starają się skupić swoją uwagę. Natomiast dla

Europy jednym z ważniejszych elementów jest rozwiązanie kwestii przestrzegania praw człowieka, co

niekiedy jest warunkiem prowadzenia owocnego dialogu i wymiany gospodarczej. Tego rodzaju

rozbieżności prawie doprowadziły do zerwania dialogu, kiedy przedstawiciele europejscy nie chcieli

prowadzić rozmów z delegacją Birmy.

11

Działalność Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo – Wschodniej z całą pewnością

można ocenić pozytywnie ze względu na rolę jaką odgrywa w obszarze zacieśniania relacji pomiędzy

Europą i Azją. Rola jaką odgrywa Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo – Wschodniej jest istotna ze

względu na zachodzące procesy globalizacyjne i jest także pewnego rodzaju zadość uczynieniem dla

krajów Azji za czasy kolonializmu i podporządkowaniu jej państw mocarstwom Europy.

11

Źródło: Zalski R., Kraje ASEAN wobec UE, próba bilansu, Azja – Pacyfik, nr 5/2002, Str. 115.

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 8 z 21

3 ASEM

Głównym motywem powołania ASEM (Asia Europe Meeting) było przeświadczenie, że od

początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku dialog Unia Europejska - ASEAN z punktu widzenia

potężnego regionu Azji Wschodniej posiada zbyt ograniczoną formułę. Jej główną wadą mającą wpływ

na stosunki z regionem był zbyt mały zasięg nie obejmujący wszystkich krajów Azji Wschodniej, które są

kluczowe w relacjach Unia Europejska-Azja. Należą do nich Japonia, Chiny a także Republika Korei.

Idea powołania bardziej reprezentacyjnego forum dialogu była popierana przez obie strony układu(kraje

azjatyckie i europejskie). W grudniu 1994 roku Rada Europejska przyjęła dokument programowy, tzw.

Towards a New Strategy for Asia.

12

Dokument ten przedstawiał podstawowe strategiczne założenia

działań Unii Europejskiej wobec państw azjatyckich. W 1995 roku Unia Europejska realizowała

przygotowania do rozszerzenia współpracy z Chińską Republiką Ludową, Republiką Korei oraz Japonią.

Powyższe poprzedziło wyrażenie poparcia dla przyjęcia Chińskiej Republiki Ludowej do Światowej

Organizacji Handlu. Wskazane inicjatywy zbiegły się z poparciem przez kraje ASEAN decyzji o

zaproszeniu takich państw jak Chińska Republika Ludowa, Republika Korei oraz Japonia do podjęcia

dialogu z Unią Europejską. W omawianym przedziale czasowym mieliśmy do czynienia z rozwojem

światowego dialogu politycznego przybierającego różne formy. Dla przykładu wymienię fakt zgłoszenia

w trakcie szczytu USA - UE w grudniu 1995 roku, w Madrycie wniosku o utworzeniu Transatlantyckiej

Strefy Wolnego Handlu (TAFTA)

13

, a także inicjatywę Stanów Zjednoczonych Ameryki dotyczącą

utworzenia Strefy Wolnego Handlu obu Ameryk (FTAA).

14

W celu przedstawienia chronologii działań związanych z powołaniem międzyregionalnego forum

dialogu Europa-Azja, który określany jest mianem ASEM przytoczę następujące wydarzenia.

W październiku 1994 roku premier Singapuru Goh Chok Tong w trakcie wizyty we Francji przedstawił

po raz pierwszy propozycję spotkań w ramach ASEM. W styczniu 1995 roku przewodniczący Komisji

Europejskiej, Jaques Santer podczas Światowego Forum Ekonomicznego w Davos, zaakceptował

propozycję premiera Singapuru dotyczącą spotkań w ramach ASEM. W czasie szczytu państw APEC75,

w Osace ministrowie spraw zagranicznych reprezentujący azjatycką stronę ASEM (ASEAN plus Chińska

Republika Ludowa, Republika Korei i Japonia), zorganizowali po raz pierwszy spotkanie mające na celu

przedyskutowanie i uzgodnienie formuły dialogu w ramach ASEM. W lutym następnego roku

ministrowie spraw zagranicznych i gospodarki strony azjatyckiej wzięli udział w spotkaniu

przygotowawczym, które odbyło się w Tajlandii.

12

Europe Partner for Asia. European Community Instruments for Economic Cooperation, Brussels 1996 r.

13

TransAtlantic Free Trade Agreement

14

Free Trade Area of the Americas

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 9 z 21

Poniżej przedstawione zostały najważniejsze spotkania i szczyty ASEM, natomiast szersza

problematyka zostanie przedstawiona w dalszej części artykułu.

DATA

MIEJSCE

SPOTKANIA

Marzec 1996 rok

Bangkok

Pierwsze spotkanie na szczycie ASEM
z udziałem szefów państw
członkowskich UE, Komisji Wspólnoty
oraz przedstawicieli państw strony
azjatyckiej.

3 -4 kwiecień

1998 rok

Londyn

Drugi szczyt ASEM pod hasłem
„Umocnienie partnerstwa między
Europą i Azją”.

Październik 1999

rok

Pekin Dialog

dotyczący nowej dziedziny

współpracy w ramach ASEM,
nawiązany przez ministrów nauki
i techniki.

20–21

październik 2000

rok

Seul,

Republika

Korei

Trzeci Szczyt ASEM pod hasłem
„Partnerstwo na rzecz dobrobytu
i stabilności w nowym millenium”,
z udziałem szefów piętnastu państw UE
a także przewodniczącym Komisji
Wspólnot, dziesięciu państw
azjatyckich, w tym siedmiu państw
ASEAN (Brunei, Filipiny, Indonezja,
Malezja, Singapur, Tajlandia,
Wietnam), ChRL, Japonia, Republika
Korei.

Styczeń 2001 rok

Kobe, Japonia

Trzecie spotkanie ministrów finansów
państw uczestniczących w dialogu
ASEM.

Maj

2001

rok

Pekin

Trzeci szczyt ministrów spraw
zagranicznych ASEM.

Wrzesień 2001

rok

Hanoi Rozmowy

ministrów

gospodarki

dotyczące dialogu ASEM.

4-7 lipca 2001

rok

Bruksela Spotkanie

dotyczące problematyki

znoszenia barier w inwestycjach
i handlu.

Październik 2001

rok

Singapur

Szóste Forum Biznesu z udziałem
przedstawicieli sektora prywatnego
z Azji i Europy.

23-24 września

2002 rok

Kopenhaga

Czwarte spotkanie na szczycie ASEM,
w ramach, którego odbyły się
następujące spotkania:
- Ministrów Ochrony Środowiska;
-Ministrów Spraw Zagranicznych,
spotkanie odbyło się w Madrycie
w dniach 6-7 czerwca 2000 roku.
- Ministrów Finansów;
- Ministrów Gospodarek;

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 10 z 21

7-9 październik

2004 rok

Hanoi Piąty szczyt ASEM, z udziałem

trzydziestu ośmiu państw, w tym
dwudziestu pięciu państw UE
i trzynastu krajów Azji (ASEAN plus
ChRL, Japonia i Republika Korei) oraz
Komisji Europejskiej.

Wrzesień

2006rok

Helsinki

Szósty szczyt ASEM z udziałem
trzydziestu ośmiu szefów państw UE
i Azji.

Marzec 1996 roku można uznać za datę historyczną, ponieważ w Bangkoku miało miejsce

pierwsze spotkanie na szczycie Azja - Europa. Udział w nim wzięli szefowie państw członkowskich

Unii Europejskiej, Komisji Wspólnoty oraz państw strony azjatyckiej. Pierwsze spotkanie Forum Biznesu

państw ASEM miało miejsce w październiku 1996 roku. Ministrowie spraw zagranicznych państw

ASEM zorganizowali po raz pierwszy swoje spotkanie w lutym 1997 roku. Oddzielne spotkanie

ministrów finansów i gospodarki odbyło się we wrześniu 1997 roku. Drugi w historii szczyt ASEM

ustalono na 3-4 kwietnia 1998 roku, a na miejsce spotkania wybrano Londyn. Podczas szczytu ustalono

mechanizm współpracy i utworzono Strukturę Współpracy Azja-Europa (AECF).

15

Powołano także do

życia Grupę Studyjną (Asia-Europe Vision Group), której celem było opracowywanie średnio i

długoterminowych koncepcji współpracy. Ze względu na wyżej wymienione decyzje podjęte na szczycie,

odbywał się on pod hasłem „Umocnienie partnerstwa między Europą i Azją”. Po zakończeniu drugiego

spotkania na szczycie ASEM organizowano kolejne spotkania mające na celu usprawnienie współpracy

krajów ASEM. W marcu 1999 roku po raz drugi w Berlinie spotkali się ministrowie spraw zagranicznych

w. We wrześniu tego samego roku zorganizowano czwarte spotkanie Forum Biznesu państw ASEM. W

październiku 1999 roku rozpoczęto dialog nad nową dziedziną współpracy w ramach ASEM poprzez

spotkanie ministrów nauki i techniki w Pekinie.

W dniach 20-21 października 2000 roku odbyło się trzecie z kolei spotkanie na szczycie ASEM w

Seulu w Republice Korei. W trzeciej konferencji na szczycie ASEM wzięli udział szefowie piętnastu

państw Unii Europejskiej a także przewodniczący Komisji Wspólnot, dziesięciu państw azjatyckich, w

tym siedmiu państw ASEAN (Brunei, Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia i Wietnam),

Chińska Republika Ludowa, Japonia oraz Republika Korei. Omawiany szczyt odbywał się pod hasłem

„Partnerstwo na rzecz dobrobytu i stabilności w nowym millenium” .Podczas szczytu przyjęto

następujące dokumenty:

15

Asia-Europe Cooperation Framework

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 11 z 21

- Pierwszym z istotnych dokumentów podczas tego szczytu było oświadczenie przywódców państw, w

którym dokonano pozytywnej oceny działań ASEM, i uzgodniono, że następny szczyt odbędzie się w

Kopenhadze;

- Drugi z kolei dokument przyjęty podczas Szczytu pt. „Struktura współpracy Azja-Europa 2000”, jest

oceniony jako bardzo konkretny. Uwydatnia się w nim istotną rolę odgrywaną przez ASEM. „Możliwości

synergii między Europą i Azją są ogromne, nie tylko dla partnerskiej i wzajemnie korzystnej współpracy

obu stron, ale także dla całej współpracy międzynarodowej. Oddziałuje ona bowiem pozytywnie na

bezpieczeństwo, zamożność i zrównoważony rozwój, jak też budowę nowego ładu politycznego i

ekonomicznego, uwzględniając aktualne zmiany w stosunkach międzynarodowych dokonujące się w

ramach procesów globalizacji”

16

;

- Trzecim z kolei dokumentem przyjętym przez uczestników była deklaracja dotycząca pokoju na

Półwyspie Koreańskim, tzw. Seul Declaration for Peace on the Korean Peninsula. Wyrażono w nim

poparcie przywódców ASEM dla koreańskiego dialogu. Unia Europejska, aby wyrazić konkretne

poparcie dla dialogu nawiązała stosunki z Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną. Po

zakończeniu trzeciej konferencji na szczycie w Seulu dialog ASEM był nadal intensywnie i sukcesywnie

kontynuowany. W styczniu 2001 roku odbyło się w mieście Kobe w Japonii trzecie z kolei spotkanie

ministrów Finansów państw uczestniczących w dialogu ASEM.

Trzeci szczyt ministrów spraw zagranicznych ASEM zorganizowano w maju 2001 roku, w

Pekinie. We wrześniu 2001 roku w Hanoi ministrowie gospodarki podjęli kolejne rozmowy dotyczące

dialogu ASEM. W 2001 roku problematyka dotycząca ekonomii zajmowała pierwszorzędne znaczenie

dialogu ASEM, na co wskazują zorganizowane dwa dodatkowe bardzo istotne spotkania. Pierwsze z nich

odbyło się na wysokim szczeblu w Brukseli w dniach 4-7 lipca. Omawiano na nim problematykę

znoszenia barier w inwestycjach i handlu. Drugie natomiast, szóste Forum Biznesu, zwołane w

październiku 2001 roku w Singapurze, w którym wzięli udział przedstawiciele sektora prywatnego z Azji

i Europy. Czwarte spotkanie na szczycie ASEM odbyło się w Kopenhadze 23-24 września 2002 roku. W

ramach prowadzonych przygotowań do IV Szczytu ASEM w Kopenhadze odbyły się poniżej

wymienione spotkania:

1. Ministrów Ochrony Środowiska; Pierwsze, od chwili powstania ASEM, spotkanie ministrów ochrony

środowiska doszło do skutku na wniosek zgłoszony podczas drugiego szczytu ASEM w Seulu w 2000

roku przez Chińską Republikę Ludową oraz Republikę Federalną Niemiec. Odbyło się w Pekinie w

dniach 17-18 stycznia tego samego roku. Na spotkaniu ustalono warunki współpracy w takich obszarach

16

Gawlikowski K., Ławacz M., The 3rd Asia-Europe Meeting Chairman’s Statement, Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI

wieku. Stosunki międzynarodowe i gospodarcze, Wyd. Trio, Warszawa 2004, str. 206.

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 12 z 21

jak: zasoby oraz wykorzystywanie surowców energetycznych, zmiany klimatyczne, ochrona biologicznej

różnorodności, zasoby wody, ochrona obszarów leśnych, tworzenie polityki związanej z ochroną

środowiska, stosowanie postanowień Protokołów z Kyoto (według danych Word Bank Development

Report 2000/2001 w krajach Azji

emisja Co2 wynosi 7,4 mld ton, co stanowi 33% emisji ogółem, w krajach Unii Europejskiej emisja CO2

wynosi 3,1 mld ton, co stanowi 14% emisji ogółem)

17

i Montrealu oraz Konwencji na temat Biologicznej

Różnorodności.

2. Ministrów Spraw Zagranicznych, spotkanie odbyło się w Madrycie w dniach 6-7 czerwca 2000 roku.

Zadaniem wyznaczonym dla ministrów spraw zagranicznych krajów ASEM jest kontrolowanie dialogu

politycznego pomiędzy Azją i Europą. Do najważniejszych tematów podejmowanych na spotkaniu

należały: rozwój stosunków gospodarczych oraz współpracy w ramach światowej Organizacji Handlu,

przestrzeganie praw człowieka, imigracja, intensyfikacja współpracy naukowo-technicznej. Podjęto także

dyskusję związaną między innymi z konfliktem na linii Indie-Pakistan, procesem pokojowym na Bliskim

Wschodzie, sytuacji w Afganistanie oraz na Półwyspie Koreańskim.

3. Ministrów Finansów; podczas tego spotkania przedstawiciele strony Azjatyckiej okazali

zainteresowanie praktyką europejską w dziedzinie polityki bankowo-finansowej. Ministrowie zalecili

wzmocnienie kontroli finansowej, zgodzili się również co do tego, że wszyscy członkowie ASEM

powinni wypełnić zalecenia dotyczące zamrażania i konfiskaty środków, należących do osób

podejrzanych o działalność związaną z terroryzmem oraz stworzyć mechanizmy zapobiegające praniu

brudnych pieniędzy.

4. Ministrów Gospodarek; podstawowym tematem omawianego spotkania, które odbyło się w

Kopenhadze było wzmocnienie stosunków gospodarczych pomiędzy Azją i Europą. Podjęta dyskusja

dotyczyła trzech zagadnień: uproszczeń w handlu (omówiono rezultaty przyjętego TFAP

18

, którego

według ministrów większość założeń została zrealizowana; uwydatniono skuteczną współpracę w

zakresie procedur celnych; na spotkaniu przyjęty został nowy Trade Facilitation Action Plan obejmujący

lata 2002- 2004, poświęcono w nim szczególną uwagę wdrożeniu bez-papierowych procedur celnych oraz

sprawom sanitarnym i fitosanitarnym oraz ochronie własności intelektualnej, promocji inwestycji oraz

informatyzacji. W tej kwestii kraje Unii Europejskiej uważały za konieczne stworzenie bezpiecznych ram

dla handlu elektronicznego, z kolei większa część krajów azjatyckich jak np. Wietnam, Tajlandia i

Indonezja zaznaczało, że ich kluczowym problemem jest brak infrastruktury i wyposażenia technicznego.

17

Word Bank Development Report 2000/2001,Materiał informacyjny na temat ASEM, Departament Azji i Pacyfiku,

Warszawa 2004 rok

18

Trade Facilitation Action Plan

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 13 z 21

Ministrowie Gospodarki jednomyślnie stwierdzili, że obecnie głównym priorytetem jest realizacja

„Agendy z Doha”, co powinno stworzyć nowe ramy dla globalnej współpracy gospodarczej.

Na zwołanym IV Szczycie ASEM w Kopenhadze w dniach 22-24 września 2002 roku, uczestnicy

skupili się na trzech podstawowych zagadnieniach, które zostały omówione w sposób lapidarny

koncentrując uwagę na najważniejszych postanowieniach. Po tragicznych wydarzeniach z 11 września

2001 roku mające miejsce w Stanach Zjednoczonych cały świat stanął przed koniecznością stawienia

czoła nowym wyzwaniom w kwestii polityki bezpieczeństwa, co niewątpliwie nadal ma wpływ na rozwój

sytuacji w regionach. W odpowiedzi na te wyzwania członkowie ASEM przyjęli następujące deklaracje o

charakterze politycznym:

1. Pierwsza z nich dotyczy kwestii walki z terroryzmem, tak zwana ASEM Copenhagen Declaration

Cooperation against International Terrorism.

2. Druga poruszała kwestie Półwyspu Koreańskiego ASEM Copenhagen Political Declaration for Peace

on the Korean Peninsula.

Omawiana była także sprawa Iraku, jednak dyskusja polegała jedynie na wymianie poglądów i nie została

zakończona podjęciem jakiejkolwiek deklaracji. Nie pominięto również zagadnień dotyczących sytuacji

na Bliskim Wschodzie, stosunków między Indiami i Pakistanem a także wewnętrzną sytuacją na Sri

Lance. Deklaracja dotycząca walki z terroryzmem podparta została trzystopniowym roboczym

programem walki z terroryzmem:

Pierwszy z nich tak zwany krótko-terminowy polegał miedzy innymi na:

-ustanowieniu konsultacji ad hoc o charakterze nieformalnym na szczeblu ekspertów;

- zorganizowaniu w 2003 roku w Chińskiej Republice Ludowej międzynarodowej konferencji;

- pełnej implementacji Rezolucji Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych numer 1373 z

2001 roku;

- kooperacji z Komitetem Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw zwalczania terroryzmu.

Drugi średnio-terminowy zakładał:

- rozszerzenie współpracy w ramach zwalczania przestępczości o charakterze finansowym;

- zorganizowanie w Niemczech w 2003 roku sympozjum na temat przeciwdziałania legalizacji pieniędzy

pochodzących z przestępstw;

- inicjowanie dialogu między kulturowego i cywilizacyjnego.

Trzeci długo-terminowy zaznaczał konieczność:

- podnoszenia poziomu rozwoju zasobów ludzkich;

- promowania wymiany intelektualnej, kulturalnej w ramach działalności Fundacji Azja Europa (ASEF);

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 14 z 21

- tworzenie warunków na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarczego poprzez ASEM TFAP

19

i

ASEM IPAP

20

.

W trakcie obrad Szczytu uczestnicy podjęli dyskusję dotyczącą dialogu kultur i cywilizacji.

Podkreślono konieczność respektowania różnic i wynikających z nich pozytywnych wartości. Rezultatem

tej dyskusji była propozycja ze strony Chińskiej Republiki Ludowej, Danii, Francji, Malezji i Singapuru

decyzja o zorganizowaniu w 2003 roku w Chinach konferencji poświęconej ww. zagadnieniom.

Drugim istotnym zagadnieniem jakim zajęto się na Szczycie była sytuacja gospodarcza i finansowa w

kontekście globalnej sytuacji ekonomicznej. Sesja miała głównie na celu wskazanie potrzeby ożywienia

współpracy gospodarczej w ramach ASEM. Przedstawiciele uzgodnili konieczność powołania

specjalnego zespołu, którego zadaniem było zbadanie zdolności zwiększenia wzajemnej współpracy w

takich obszarach jak handel, finanse oraz inwestycje. Na koniec swoich badań zespół złożony z dziesięciu

ekspertów (każdy region miał pięciu przedstawicieli), powinien przygotować raport, który zostanie

przedstawiony na spotkaniach ministrów finansów, ministrów spraw zagranicznych i ministrów

gospodarki.

Na Szczycie większa część obrad poruszała tematy dotyczące działalności Światowej Organizacji

Handlu oraz Doha Development Agenda. Uczestnicy ASEM okazali swoje poparcie dla programu

Światowej Organizacji Handlu przedstawionego w Doha. Uzgodnione zostało wspólne stanowisko w

sprawie dalszej liberalizacji handlu zgodnej z regułami panującymi w Światowej Organizacji Handlu.

Stwierdzono, że liberalizacja handlu w efekcie może prowadzić do uzyskania zrównoważonego rozwoju.

Złożono także deklarację pełnego poparcia dla dążeń Wietnamu prowadzących do wstąpienia do

Światowej Organizacji Handlu.Kolejnym punktem omawianym na IV Szczycie ASEM był rozwój

zasobów ludzkich, współpraca w dziedzinach polityki społecznej i ochrony środowiska. Liderzy ASEM

rozważali możliwość zmniejszenia ubóstwa poprzez edukację. Stwierdzili, iż należy zorganizować

seminarium na temat rozwoju programów wymiany oraz warsztatów odnoszących się do przyszłości

zatrudnienia i jakości warunków pracy, podnoszenia świadomości młodych ludzi w kwestii

przeciwdziałania i skutków narkomanii. W zakresie ochrony środowiska zadeklarowano chęć realizacji

postanowień Szczytu Ziemi w Johannesburgu oraz konieczność podejmowania kolejnych działań w

ramach Konwencji dotyczących zmian klimatycznych a także Protokołu z Kyoto. Uczestnicy Szczytu

zgodnie stwierdzili, że poszerzenie Unii Europejskiej będzie miało pozytywny wpływ na rozwój dalszych

stosunków gospodarczych na świecie.

19

Trade Facilitation Action Plan

20

Investment Promotion Action Plan

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 15 z 21

W dniach 7-9 października 2004 roku w Hanoi miał miejsce kolejny V Szczyt ASEM. Wzięło w

nim udział trzydzieści osiem państw, w tym dwadzieścia pięć krajów Unii Europejskiej i trzynaście

krajów Azji (ASEAN plus Chińska Republika Ludowa, Japonia i Republika Korei) oraz Komisji

Europejskiej. Hasłem przewodnim Szczytu było Further Revitalising and Substaining the Asia - Europe

Partnership. Ze strony państw Unii Europejskiej

na najwyższym szczeblu były reprezentowane takie kraje jak Niemcy, Austria, Francja, Polska, Finlandia,

Luksemburg, Szwecja, Irlandia, Łotwa i Estonia. Pozostałe kraje unijne były reprezentowane na szczeblu

ministerialnym.

Obradom V Szczytu ASEM przewodniczył Premier Wietnamu Phan Van Khai. Szczyt krajów

ASEM obejmował pięć sesji, w tym polityczną, ekonomiczną, dotyczącą dialogu kultur, rozwoju sytuacji

w Azji i Europie oraz panel dyskusyjny dotyczący przyszłości organizacji. Rozpatrując sytuację

międzynarodową i nowe globalne wyzwania przywódcy państw wyrazilipotrzebę intensyfikacji

współpracy pomiędzy krajami Europy i Azji. W ramach podjętej dyskusji poruszono kwestię

multilateralizmu. Przywódcy Kambodży i Wietnamu zadeklarowali poparcie dla propozycji reform Rady

Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych wychodzących ze strony Francji i Niemiec a także

przyznania Indiom, Niemcom i Japonii statusu stałego członka Rady Bezpieczeństwa. Jednomyślnie

uznano potrzebę współpracy w zwalczaniu terroryzmu, uznając jego rozprzestrzenianie za negatywnie

wpływający na światowy rozwój gospodarczy. Przywódcy uznali za elementy przeciwdziałające

terroryzmowi między innymi walkę z ubóstwem, dialog międzykulturowy oraz regulowanie konfliktów

na poziomie terytorialnym i ideologicznym. Uczestnicy Szczytu wskazali także na zagrożenia ze strony

Korei Północnej w związku z nieproliferacją Broni Masowego Rażenia. Natomiast zaangażowanie Unii

Europejskiej zostało uznane za czynnik mogący w znacznym stopniu wpłynąć na stabilizację w regionie.

Za wzmocnieniem międzynarodowego systemu kontroli Broni Masowego Rażenia opowiedziała się

między innymi Chińska Republika Ludowa oraz Singapur. Wyrażono nadzieję, że wolne i demokratyczne

wybory w Iraku zmienią panującą nie tylko tam sytuację, ale też na całym Bliskim Wschodzie,

zmniejszając tym samym zagrożenie terrorystyczne płynące z tej części świata. Przywódcy państw

członkowskich ASEM nie pominęli także kwestii związanej z zagrożeniami takimi jak HIV/AIDS oraz

SARS. Stwierdzono, że utworzenie sprawnego systemu opieki zdrowotnej oraz zapobiegania chorobom

zakaźnym może skutecznie zwalczaćww. zagrożenia. Jako szczególnie niebezpieczny czynnik uznano

handel narkotykami, międzynarodową przestępczość oraz wzrost nielegalnej emigracji.

Podczas sesji ekonomicznej przywódcy dyskutowali na temat poszerzania współpracy w skali

makroekonomicznej. Zwrócono uwagę na kwestię ochrony środowiska, energetyki oraz wspierania

małych i średnich przedsiębiorstw. Podkreślono zależność pomiędzy rozwojem ekonomicznym a jego

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 16 z 21

wpływem na środowisko naturalne i w tym celu zachęcano do współpracy nad rozwinięciem technologii

pozwalających na produkcję tak zwanej czystej energii. Podejmując dyskusję na temat małych i średnich

przedsiębiorstw przywódcy opowiedzieli się za współpracą na rzecz rozwoju rynku obligacji

przedsiębiorstw w Azji Południowo-Wschodniej. Ustalono, że pomocnym w tym celu mógłby być wzrost

roli waluty euro. Uznano nowoczesne technologie IT za niezbędne w promocji handlu.

Na sesji dotyczącej dialogu kultur podkreślono bardzo istotną kwestię dla rozwoju ASEM.

Stwierdzono, że kraje europejskie i azjatyckie powinny nie tylko prowadzić dialog międzykulturowy, ale

także wymieniać się doświadczeniami w celu budowania wzajemnej tolerancji. Dialog ten powinien

opierać się na trzech zasadniczych filarach: wzmacnianiu współpracy i wymiany kulturalnej pomiędzy

krajami ASEM, ochronie różnorodności kulturowej oraz edukacji młodych ludzi. Podjęto dyskusję na

temat ochrony kultur starego kontynentu przed rosnącym wpływem kultury amerykańskiej. W ramach

wymiany kulturowej Romano Prodi poinformował o zamiarze przeznaczenia przez Komisję Europejską

€100 milionów na program wymiany młodzieży z krajów Europy i Azji. Podkreślono konieczność

zwiększenia znaczenia ASEF

21

w tworzeniu wymiany pomiędzy Azją i Europą.

W kwestii rozwoju sytuacji w Azji i Europie przywódcy omówili sytuację polityczną w regionie

Azji Wschodniej i Azji Południowo-Wschodniej oraz kwestie rozszerzenia Unii Europejskiej. Panel

dyskusyjny w znacznym stopniu obejmował dyskusję na temat sytuacji w Birmie/Myanmarze.

Omawiając sytuację w Unii Europejskiej Przewodniczący Komisji Europejskiej poinformował

uczestników Szczytu o toczącym się procesie rozszerzenia Unii Europejskiej o takie kraje jak Bułgaria,

Rumunia i Turcja. W przypadku Turcji stwierdził, iż prowadzenie negocjacji akcesyjnych nie oznacza, że

kraj ten w efekcie przystąpi do Unii Europejskiej. Ze strony przywódców azjatyckich dyskusja nawiązała

do inicjatyw regionalnych, w tym gospodarczych w ramach ASEAN plus trzy. W efekcie te inicjatywy

miałyby doprowadzić do utworzenia do 2020 roku strefy wolnego handlu w regionie. Podjęto także

kwestię ARF

22

w dziedzinie bezpieczeństwa, które skupia w sobie nie tylko kraje azjatyckie, ale także

Stany Zjednoczone, Unię Europejską i Rosję. V Szczyt ASEM w dniach 7-9 października 2004 roku w

Hanoi zakończył panel dyskusyjny na temat przyszłości organizacji. Stwierdzono, że nie wystarczy tylko

prowadzić dialogu, ale należy również rozszerzać współpracę. Przywódcy takich krajów jak Tajlandia,

Filipiny i Malezja wskazały na potrzebę ustanowienia stałego sekretariatu ASEM. Zdecydowana

większość przywódców państw ASEM opowiedziała się za spowolnieniem procesu poszerzania ASEM o

nowych członków.

21

Asia Europe Foundation

22

ASEAN Regional Forum.

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 17 z 21

Podsumowując V Szczyt ASEM w Hanoi można się pokusić o stwierdzenie, że miał on istotne

znaczenie dla stosunków międzynarodowych. Świadczy o tym chociażby liczna delegacja państw ze

strony Europy i Azji. Warto w tym miejscu omówić szerzej przyjętą we wrześniu 2001 roku strategię

Unii Europejskiej wobec krajów Azji, tzw. Europe and Asia: A Strategic Framework for Enhanced

Partnership. Wyżej wymieniona strategia określa stan bilateralnych stosunków i regionalnych, cele oraz

zadania stawiane na przyszłość. Należy zauważyć, że Unia Europejska wyróżnia w Azji następujące

regiony: Azję Południową, Azję Południowo-Wschodnią, Azję Północno-Wschodnią oraz Australazję. Na

podstawie omawianego dokumentu można wywnioskować, iż pierwszorzędnym zadaniem na najbliższe

lata od czasu ustanowienia strategii jest umocnienie silnego partnerstwa i zapewnienie czynnej obecności

krajów Unii Europejskiej w regionie Azji. Rok po ustanowieniu strategii pokuszono się o początkową

ocenę wdrażania dokumentu. Wykazano, że na ówczesnym etapie należy umocnić stosunki na linii Unia

Europejska-Azja, w sześciu istotnych dla relacji w ramach ASEM dziedzinach. Należą do nich:

- zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa;

- wzmocnienie współpracy handlowo-gospodarczej (według danych World Bank Development Report

2000/2001, udział Azji w eksporcie Unii Europejskiej wyniósł 21,1%, natomiast w imporcie 31,2%. W

2000 roku deficyt handlowy po stronie Unii Europejskiej wyniósł €121 miliardów. W latach 1995-1999

Unia Europejska zainwestowała w Azji około €12 miliardów, co stanowi blisko 8% inwestycji w Azji

ogółem);

23

- intensyfikacja współpracy w dziedzinie zwalczania ubóstwa,

- budowanie partnerstwa w kwestiach globalnych (reforma Organizacji Narodów Zjednoczonych,

Światowej Organizacji Handlu, ochrona środowiska, zwalczanie terroryzmu i przestępczości

zorganizowanej, walka z chorobami);

- zwiększenia obecności Unii Europejskiej w Azji poprzez otwieranie nowych przedstawicielstw.

Dialog krajów ASEM ma istotne znaczenie dla wzajemnych stosunków, gdyż obejmuje trzy

podstawowe dziedziny.

1. Dialog polityczny, którego kierunki są wytyczane przez ministrów spraw zagranicznych państw

członkowskich ASEM;

2. Współpracę w zakresie finansów oraz ceł, prowadzoną przez ministrów finansów; 3. współpracę w

dziedzinie gospodarki nad którą pieczę sprawują ministrowie handlu i gospodarki. W sferze współpracy

politycznej dominującą rolę odgrywały takie zagadnienia jak: propozycja dalszego rozszerzenia ASEM o

Australię, Nową Zelandię oraz Republikę Indii; przygotowanie pod względem merytorycznym kolejnych

23

Materiał informacyjny na temat ASEM, Departament Azji i Pacyfiku, Warszawa 06.09.2004r.

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 18 z 21

spotkań na szczycie. Nie pominięto także kwestii respektowania praw człowieka w krajach azjatyckich.

Na płaszczyźnie współpracy gospodarczej zrealizowano bardzo istotne przedsięwzięcia.

- Kilkukrotnie odbyło się Forum Biznesu, na którym przygotowano ważne programy opiniodawczo-

konsultacyjne;

- Powołano do życia zespoły badawcze. Współpracę w dziedzinie finansów rozpoczęła się od podjęcia

pewnych konkretnych uzgodnień. Na pierwszej konferencji Ministrów Finansów, która miała miejsce w

Paryżu we wrześniu 1997 roku, przeważającą część obrad zajęły takie kwestie jak liberalizacja rynków

kapitałowych, współpraca banków centralnych, pomoc dla państwrozwijających się zrzeszonych w

ramach ASEAN.

24

Niespodziewanie rola ASEM w kwestii finansów okazała się znacząca i udowodniła rację swojego

istnienia w 1997 roku, kiedy to miał miejsce kryzys finansowy w Azji Południowo-Wschodniej.

Problemem tym zajęto się na Forum w Londynie na początku kwietnia 1998 roku.Na wniosek Wielkiej

Brytanii utworzono Fundusz Powierniczy (ASEM Trust Fund), który wspólnie z Bankiem Światowym

ma za zadanie przeprowadzać ekspertyzy i udzielać pomocy technicznej w zakresie restrukturyzacji

sektora bankowego oraz dokonywać usprawnień nadzoru bankowego w krajach Azji Wschodniej. Unia

Europejska na ten cel przeznaczyła $30 milionów.

Dialog w ramach ASEM na duże znaczenie dla globalnego wymiaru stosunków

międzynarodowych. Jest to dialog, który ma na celu ułatwić współpracę pomiędzy państwami we

wszystkich możliwych dziedzinach. Wspólną płaszczyzną tego dialogu są ustalone pomiędzy

przywódcami cele i zasady wyznaczane podczas spotkań. Podział zadań oraz sprawowanie pieczy nad

zadaniami w ramach tzw. Trzech filarów należy do poszczególnych ministrów spraw zagranicznych.

Dopiero później są one przedstawianie do rozważenia głowom państw. Ze względu na nieformalny

charakter dialogu ASEM jedynymi stałymi strukturami są Fundacja Azja- Europa i Centrum Technologii

Ochrony Środowiska. Największą uwagę poświęca się sprawom związanym z gospodarką. Podyktowane

jest to obustronnym zainteresowaniem zwiększenia wymiany handlowej i rozszerzenia stosunków

gospodarczych. Stąd do funkcji jakie powinien spełniać dialog ASEM możemy zaliczyć:

- stwarzanie dogodnych warunków do nieograniczonego funkcjonowania praw rynku i swobody

konkurowania;

- zapewnienie ulepszonej współpracy sektora prywatnego i publicznego w zapoznawaniu rynku

partnerskiego i pozyskiwaniu o nim informacji;

24

Assosiation of South-East Asian Nations (Stowarzyszenie Państw Azji Południowo-Wschodniej).

Istnieje od 1967 roku. Członkowie to: Birma, Brunei, Filipiny, Indonezja, Laos, Kambodża, Malezja,
Singapur, Tajlandia oraz Wietnam.

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 19 z 21

- eliminowanie trudności w funkcjonowaniu przedsiębiorstw krajowych i międzynarodowych a także

zapewnienie gwarancji w sprawach bezpieczeństwa inwestycji;

- eliminowanie sporów handlowych i politycznych zgodnych ze standardami Światowej Organizacji

Handlu.

Dialog ASEM ma także znaczący wpływ i konsekwentnie oddziaływuje na regionalny układ sił,

ponieważ wbrew pozorom ożywia dyskusję na temat celowości powołania EAEC.

25

We wrześniu 2006 roku w Helsinkach odbył się kolejny szczyt ASEM, na który przybyło 38

szefów państw Unii Europejskiej i Azji. Tematy rozmów opierały się przede wszystkim na kwestiach

gospodarczych. Kraje państw Unii Europejskiej podjęły rozmowy miedzy innymi na temat podrabianych

luksusowych towarów europejskich. Omawiano także problematykę związaną z porozumieniem o

wolnym handlu pomiędzy Unia europejską a Koreą Południową i Stowarzyszeniem Narodów Azji

Południowo – Wschodniej. Współpraca w ramach ASEM najbardziej widoczna jest w sferach

gospodarki, współpracy międzypaństwowej, nauki i kultury. Strefą działań najbardziej ograniczoną dla

krajów Unii Europejskiej jest bezpieczeństwo międzynarodowe. Państwem mającym większe możliwości

w regionie ze względu na możliwości są Stany Zjednoczone. Podsumowując, ASEM spełnia bardzo

istotną funkcję gwarantującą stabilność i instytucjonalizację trójstronnych stosunków pomiędzy Azją,

Europą a Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej. Najważniejszą jednak rolą dialogu w ramach

ASEM jest możliwość osiągnięcia porozumienia i wzajemnej akceptacji kultury azjatyckiej i europejskiej

w każdym aspekcie polityki międzynarodowej.

4 WNIOSKI KOŃCOWE

Motywy Unii Europejskiej związane z nadaniem wyższej rangi jej relacjom z państwami Azji (w

tym poprzez ASEM i ASEAN) wynikają z następujących argumentów:1. Ekonomiczny dynamiczny

rozkwit gospodarek krajów Azji Wschodniej kreuje naturalną potrzebę zwrócenia uwagi na rozwój

stosunków z tymi państwami. Oczywiste jest szczególne zainteresowanie rynkiem chińskim, chociaż nie

można pominąć atrakcyjności pozostałych państw regionu. Przykładowo w 1996 roku państwa Azji

Wschodniej importowały

z piętnastu państw Unii Europejskiej towary o łącznej wartości $200 miliardów, czyli więcej niż ze

Stanów Zjednoczonych. Dla państw regionu Azji Południowo – Wschodniej istotne jest utrzymanie

relacji z Unią Europejską w ramach ASEM i ASEAN, gdyż stwarza to możliwości do przyciągania

inwestycji zagranicznych.

25

East Asian Economic Caucus (Ugrupowania Ekonomicznego Azji Wschodniej)

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 20 z 21

2. biorąc pod uwagę pozycję geopolityczną i geoekonomiczną państw regionu Azji Wschodniej istotne

jest utrzymywanie stałego i skutecznego dialogu i współpracy.

3. biorąc pod uwagę istotny czynnik jakim jest ukształtowanie się w gospodarce światowej trzech

pierwszorzędnych ośrodków oddziaływania jakimi są Unia Europejska, Stany Zjednoczone i Japonia,

stało się niezbędne wypracowanie nowych form i procedur współdziałania ponadregionalnego. Wpływ na

to ma także wkraczająca do procesów gospodarowania globalizacja a także liberalizacja handlu

międzynarodowego, rynków finansowych i walutowych.

EUROPEJSKIE CEN TRUM BADA Ń STRTEGICZNYC H i STUDIÓW WYSPECJALIZO WANYCH

ul. Bobro w iecka 9 00-728 Warszaw a tel. [phone] te l./fax [phone]

www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]

organ EUROPEJSKIEGO CENT RUM B AD AŃ S T R AT E G I C ZNY C H I S T UDI ÓW W Y SP E C J AL I Z OW AN Y C H
Nr 3 (3) 2007

Strona 21 z 21

WYKAZ SKRÓTÓW

1.ASEAN (Association of South – East Asian Nations)

2. ASEM (Asia – Europe Meeting)

3. ASEAN – EC Joint Study Group

4. SOM (ASEAN – EU Senior Officials Meeting)

5. ASEF (Asia – Europe Foundation)

6. APEC (Asia – Pacific Economic Cooperation)

7. TAFTA (TransAtlantic Free Trade Agrement

)

8. FTAA( Free Trade Area of the Americas)

9. AECF (Asia-Europe Cooperation Framework)

10. TFAP (Trade Facilitation Action Plan)

11. ASEF (Asia – Europe Foundation)

12. EAEC (East Asian Economic Caucus)

BIBLIOGRAFIA

1. Gawlikowski. K, we współpracy z Ławacz. M, Azja Wschodnia na przełomie

XX i XXI wieku. Stosunki międzynarodowe i gospodarcze, Wydawnictwo TRIO,

Warszawa 2004.

2. Zalski R., Kraje ASEAN wobec Unii Europejskiej: próba bilansu,

Wydawnictwo Azja – Pacyfik, Warszawa 2002 r.

3. Gradziuk A, Stosunki Unii Europejskiej z Azją Wschodnią i konsekwencje dla Polski, Biuletyn nr

85-2002, PISM.

4. Informacje zaczerpnięte z oficjalnej strony internetowej < www.aseansec.org>;

stan na dzień 14.05.2007 r.;

5. Informacje zaczerpnięte z oficjalnej strony internetowej <www. asem.inter.net>

stan na dzień 14.05.2007 r.;

6. Informacje zaczerpnięte z oficjalnej strony internetowej < www.msz.gov.pl>

stan na dzień 14.05.2007 r.;

7. Informacje zaczerpnięte z oficjalnej strony internetowej <

www.polish.cri.cn

>

Stan na dzień 16.05.2007