ZASOBY NATURALNE

1.

POJĘCIE ZASOBÓW
NATURALNYCH

2.

KLASYFIKACJE
ZASOBÓW
NATURALNYCH

3.

KONCEPCJE
RZADKOŚCI ZASOBÓW
NATURALNYCH

4.

OCENA KONCEPCJI

5.

FUNKCJE
ŚRODOWISKA

1.

POJĘCIE ZASOBÓW
NATURALNYCH

Zasoby ekonomiczne

Zasoby ekonomiczne – wszystko co jest
potrzebne i wykorzystywane (używane
pośrednio i zużywane bezpośrednio) w
procesach produkcyjnych i konsumpcyjnych:

1)

zasoby ludzkie

2)

zasoby kapitałowe

3)

zasoby kulturowe

4)

zasoby informacyjne

5)

zasoby naturalne (przyrodnicze)

Zasoby naturalne

1)

Składniki i energie przyrody, które mogą
być przy danym poziomie techniki
wykorzystane (realnie lub potencjalnie) w
procesach produkcji i konsumpcji dla
zaspokojenia materialnych i kulturowych
potrzeb społeczności ludzkiej.

2)

Elementy materialne, siły i walory
środowiska, decydujące o jakości życia
człowieka.

2.

KLASYFIKACJE
ZASOBÓW
NATURALNYCH

Kryteria klasyfikacji zasobów

naturalnych

•

procesy zachodzące w zasobach

•

ruchliwość

•

miejsce występowania

•

rzadkość

•

wykorzystanie zasobów

•

odnawialność

•

dostępność i opłacalność użytkowania

Klasyfikacja – kryterium

sposobu wykorzystania

Zasoby stanowiące bezpośrednie źródło zaspokojenia
potrzeb biologicznych i psychicznych:

•

zasoby niezbędne biologicznie (np. woda,
powietrze),

•

warunki przyrodnicze (zdrowotne, rekreacyjne,
estetyczne);

Zasoby stanowiące podstawę produkcji materialnej:

•

zasoby wykorzystywane bezpośrednio w produkcji
(surowce, energia),

•

zasoby wykorzystywane bezpośrednio w procesie
produkcji (np. woda w transporcie rzecznym lub
obiegach chłodniczych).

Klasyfikacja – kryterium

odnawialności

Klasyfikacja – kryterium

odnawialności

Klasyfikacja – kryterium

odnawialności

3.

KONCEPCJE
RZADKOŚCI
ZASOBÓW
NATURALNYCH

•

wysoka cena jednostkowa

•

rozpowszechnienie

•

łatwość eksploatacji: warunki
naturalne, kwalifikacje, technologia

•

znaczenie strategiczne

•

łatwość transportu

•

łatwość magazynowania

•

stopień niezbędnego przetworzenia
przed transportem

Czynniki eksploatacji zasobów

•

Rzadkość – relacja między ilością
zasobów a potrzebami, które zasób
pozwala zaspokoić.

•

Problem rzadkości: Czy dostępne
zasoby przyrody są i będą
wystarczające do zaspokajania
ludzkich potrzeb?

Pojęcie rzadkości zasobów

•

Rzadkość absolutna
(maltuzjańska, statyczna)

•

Rzadkość względna (ricardiańska,
dynamiczna)

Alternatywne koncepcje

rzadkości

Ilość zasobów naturalnych jest fizycznie
ograniczona. Rozwój prowadzi do
wyczerpywania zasobów. Szczupłość
zasobów określa granice możliwego
wzrostu produkcji i

konsumpcji dóbr

materialnych i usług. Niezbędna jest
ingerencja w gospodarkę w celu ochrony
zasobów.

Rzadkość absolutna

Rzadkość absolutna

ilość

granica dostępności zasobów

zapotrzebowanie

czas

Potrzeby ludzkie stale rosną i dlatego
każdy zasób przyrody może stać się rzadki
w stosunku do potrzeb. Nie ogranicza to
wzrostu gospodarczego ze względu na
możliwości substytucji, zapewnianej przez
innowacje technologiczne wymuszone
ekonomicznie. Konsekwencja - ochrona
drożejących zasobów wskutek
ograniczenia popytu na nie.

Rzadkość względna

Rzadkość względna

zapotrzebowanie

czas

ilość

granica dostępności zasobów

Stabilizacja zapotrzebowania na zasoby

Rzadkość względna

 Rzadkość absolutna

– wyczerpanie zasobów bądź ingerencja

państwa

 Rzadkość względna

– „naturalne” mechanizmy społeczno-

gospodarcze stabilizacji zapotrzebowania:

•

stabilizacja wielkości populacji:

‒

czynnik ekonomiczny

‒

czynnik kulturowy

‒

czynnik biologiczno-psychologiczny

•

stabilizacja wielkości zapotrzebowania per capita:

‒

potrzeby podstawowe – biologiczne ograniczenia

‒

potrzeby kulturowe – zanik znaczenia dóbr
pozycyjnych, czas korzystania z dóbr

Powody stabilizacji zużycia

zasobów

Rzadkość absolutna

– istnieją

nieprzekraczalne granice dostępności
zasobów.

Rzadkość względna

– istnieją

ograniczenia dostępności zasobów.

Koncepcje rzadkości

4.

OCENA KONCEPCJI
RZADKOŚCI
ZASOBÓW
NATURALNYCH

Wskaźniki rzadkości zasobów:

• ekonomiczne (ceny, renta) – spadek cen w czasie oznacza

wzrost dostępności zasobów,

• fizyczne (zasoby nieodnawialne – stosunek wielkości

zasobów do rocznej konsumpcji [lata], wielkość

dostępnych złóż zasobów) – wzrost wskaźnika w czasie

oznacza wzrost dostępności zasobów,

• fizyczne (zasoby odnawialne – relacja między wielkością

pozyskania a wielkością odnowienia) – jeśli pozyskanie

większe od odnowienia, to zasób się wyczerpuje.

Ocena koncepcji rzadkości

CENY

Ocena rzadkości

Zakład P.Ehrlich vs J.Simon

Metal

Ceny 1980

(1980$)

Ceny 1990

(1980$)

Zmiana

(%)

Miedź

200

163

-18,5

Chrom

200

120

-40

Nikiel

200

193

-3,5

Cyna

200

56

-72

Wolfram

200

86

-57

Ocena rzadkości

Zasób

1950

1960

1970

1980

1990

Zmiana
1950-90

(%)

Żywność

386

210

145

161

100

-74

Drewno

170

114

95

126

100

-41

Minerały

194

147

179

217

100

-48

Energia

184

126

74

138

100

-46

Ocena rzadkości

Ocena rzadkości

0

20

40

60

80

100

120

140

ceny bieżące w $ za baryłkę

ceny stałe w $2011 za baryłkę

Ropa naftowa

WSKAŹNIKI

FIZYCZNE

Ocena rzadkości

Rezerwy zasobów (mln ton)

Zasób

1950

1990

Zmiana (%)

Boksyt

1,4

21,5

1 436

Chrom

70

420

500

Miedź

100

350

250

Ruda żelaza

19

145

663

Ołów

40

70

75

Mangan

500

980

96

Nikiel

17

59

247

Cyna

6,0

4,2

-30

Cynk

70

145

107

Ocena rzadkości

Rezerwy

1950

Produkcja

1950-2000

Rezerwy

2000

Cyna

6

11

10

Miedź

100

339

340

Ruda żelaza

19000

37583

140000

Ołów

40

150

64

Cynk

70

266

190

Zasób

(minerał)

mln ton

Ocena rzadkości

Rezerwy ropy

0

10

20

30

40

50

60

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

1980

1985

1990

1995

2000

2005

2010

la

ta

m

ld

b

arył

ek

rezerwy (mld baryłek)

R/P (lata)

Ocena rzadkości

Indeks produkcji żywności (średnia 1999-2001 = 100%)

Ocena koncepcji rzadkości

Dorsz nowofunlandzki

Ryby

Krytyka teorii absolutnej

:

•

wskaźniki, nawet fizyczne, rzadko wskazują na

wyczerpywanie zasobów

•

ignorowanie postępu technologicznego

•

dominacja krajów „niesurowcowych”

Krytyka teorii względnej

:

•

miary ekonomiczne – nie uwzględniają kosztów

zewnętrznych

•

miary fizyczne – optymistyczne podejście do

długookresowych potrzeb nowych odkryć

Ocena koncepcji rzadkości

Krytyka teorii względnej – cd.

:

•

nieujmowanie zasobów w ich geograficznym,

biologicznym i społecznym całokształcie:



zasoby naturalne to nie tylko nakłady produkcyjne



istnienie alternatywnych sposobów użytkowania

zasobów



istnienie szkodliwych następstw użytkowania

zasobów dla procesów rozwoju społeczno-
gospodarczego

•

niepewność i nieodwracalność

Ocena koncepcji rzadkości

do

1950

1950 -

-1970

1970-1990

1990-2010

2010-2030

2030-2050

2050-2070

Odkrycia złóż
gazu niezbędne
dla utrzymania
wzrostu zużycia
na poziomie
3,5% rocznie

Ocena koncepcji rzadkości

Nowe odkrycia ropy minus wydobycie

Ocena koncepcji rzadkości

Funkcje (usługi) środowiska

Warunki i procesy, dzięki którym naturalne
ekosystemy i gatunki podtrzymują życie ludzkie.

Klasyfikacja

:

•

funkcje life-support (wspierające)

•

funkcje regulacyjne

•

funkcje zasobowe

•

funkcje kulturowe

Funkcje (usługi) środowiska

Kapitał natury

KAPITAŁ NATURY

- zasoby biofizyczne i walory środowiska

niezbędne do funkcjonowania ludzkiej gospodarki oraz relacje

między tymi systemami i procesami, które podtrzymują
funkcjonowanie biosfery

POTENCJAŁ ŚRODOWISKA

- suma przyrodniczych możliwości

zaspokajania potrzeb społeczeństwa oraz zdolność ekosystemów

do ponoszenia antropogenicznych obciążeń. Potencjały

cząstkowe: samoregulacyjno-odpornościowy, zasobowo-

użytkowy, percepcyjno-behawioralny

POJEMNOŚĆ ŚRODOWISKA

- wielkość poszczególnych

zaburzeń, jakie mogą zostać zaabsorbowane przez środowisko

bez znaczących zmian strukturalnych i funkcjonalnych

DZIĘKUJĘ
ZA UWAGĘ