Etologia i Dobrostan Zwierz

ą

t

Wykł.1

• Etologia

(laureaci nagrody Nobla Konrad Lorenz,

Niko Tinbergen, Karl von Frisch)

(ethos - zwyczaj, charakter; logos - słowo,

my

ś

l)

„ustalenie i badanie prawidłowo

ś

ci w

zakresie zło

ż

onych form reagowania

organizmów na bod

ź

ce

ś

rodowiska”

• Behawioryzm

(Watson, Pawłow, Skinner)

Definicja wg Watson - badanie reakcji ludzi

i zwierz

ą

t na bod

ź

ce zewn

ę

trzne

Zoopsychologia

(Loeb, Yerkes, Thorndike) (zoo- +

psychologia – gr. psyché – dusza i lógos – nauka)

dziedzina zoologii lub psychologii
zajmuj

ą

ca si

ę

badaniem reakcji

zmysłowych i instynktowych zachowa

ń

zwierz

ą

t, ich

ź

ródeł i mechanizmów

.

Jest

ś

ci

ś

le zwi

ą

zana z zoologi

ą

, etologi

ą

opisow

ą

i socjologi

ą

zwierz

ą

t. Obecnie jest cz

ę

sto wypierana przez etologi

ę

.

Refleksjologia

(Bechterew)

nauka ł

ą

cz

ą

ca elementy neurologii, anatomii,

psychiatrii i psychologii zajmuj

ą

ca si

ę

badaniem

odruchów.

Zawód zoopsycholog został wprowadzony na list

ę

zawodów Ministerstwa Pracy dnia 1 lipca 2007
Nie oznacza on jednak ani etologa, ani
zoopsychologa, ani behawiorysty według definicji
tych

ż

e nauk

Zoopsycholog

(wg definicji Polskiego Stowarzyszenia

Zoopsychologów)

- specjalista od relacji człowiek-

zwierz

ę

towarzysz

ą

ce

Jest doradc

ą

, który pomaga wła

ś

cicielowi zwierz

ę

cia

towarzysz

ą

cego tworzy

ć

satysfakcjonuj

ą

c

ą

dla obu

stron relacj

ę

pomi

ę

dzy nim a zwierz

ę

ciem, oraz

usun

ąć

lub zredukowa

ć

niepo

żą

dane, niepokoj

ą

ce

zachowania zwierz

ę

cia, na które skar

ż

y si

ę

wła

ś

ciciel.

Ramowy plan wykładów

L.p. Data

Temat

1.

9.10.2013

Wrodzone i nabyte czynniki wpływające na zachowanie się zwierząt.

2.

16.10.2013

Definicja dobrostanu zwierząt. Związki między zachowaniem się, a
dobrostanem. Podstawowe cechy behawioru.

3.

23.10.2013

Normalne i nienormalne zachowanie się psów

4.

30.10.2013

Normalne i nienormalne zachowanie się kotów

5.

6. 11.2013

Normalne i nienormalne zachowanie się koni w warunkach chowu

6.

13.11.2013

Normalne i nienormalne zachowanie się bydła w warunkach chowu

7.

20.11.2013

Normalne i nienormalne zachowanie się świń w warunkach chowu

8.

27.11.2013

Normalne i nienormalne zachowanie się owiec i kóz w warunkach
chowu

9.

4.12.2013

Ocena dobrostanu zwierząt – metody kliniczne

10.

11.12.2013

Ocena dobrostanu zwierząt – metody laboratoryjne

11.

18.12.2013

Ocena dobrostanu zwierząt – wpływ środowiska i organizacji produkcji

12.

8.01.2014

Metody oceny niedostatku dobrostanu, bólu, cierpienia, uszkodzeń i
stresu u zwierząt

13.

15.01.2014

Możliwości poprawy dobrostanu wybranych gatunków zwierząt
gospodarskich

14.

22.01.2014

Dobrostan zwierząt rzeźnych

15.

29.01.2014

Przykłady interakcji człowiek-zwierzę. Interpretacja intencji zwierząt.

Wybrane pozycje literatury polskiej do przedmiotu

„Etologia i dobrostan zwierz

ą

t”

• Chmurzy

ń

ski J.A.: Rozwa

ż

ania o instynkcie. Warszawa, 1978.

• Case L.P.: Pies. Zachowanie,

ż

ywienie i zdrowie. Galaktyka

2010

• Fisher J.: Okiem psa. PWRiL, Warszawa 1994
• Kaleta T.: Zachowanie si

ę

zwierz

ą

t. Zarys problematyki.

Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2003

• Manning A.: Wst

ę

p do etologii zwierz

ą

t. PWN, Warszawa 1976

• Nowicki B., Zwoli

ń

ska-Bartczak I.: Zachowanie si

ę

zwierz

ą

t

gospodarskich. PWRiL,Warszawa, 1983.

• Sadowski B.: Fizjologiczne mechanizmy zachowania.

Warszawa, 1973.

• Sadowski B.: Biologiczne mechanizmy zachowania si

ę

ludzi i

zwierz

ą

t. PWN, Warszawa 2003

• Tinbergen N.: Badania nad instynktem. PWN, Warszawa 1976.
• Ullrich W.: Zoopsychologia. PWN, Warszawa 1973

Wybrane pozycje literatury obcoj

ę

zycznej do

przedmiotu „Etologia i dobrostan zwierz

ą

t”

• Askew H.R.: Behandlung von Verhaltensproblemen bei Hund

und Katze. Parey Buhverlag. Berlin 1997

• Hafez E.S.E.: The behaviour of domestic animals. Bailliere

Tindall, London, 1975.

• Keeling L.J., Gonyou H.W. (ed.): Social Behaviour of Farm

Animals. CABI Publishing 2001

• Lindsay S.R.: Handbook of Applied Dog Behavior and Training.

Vol one Adaptation and Learning. Blackwell Publishing 2000.

• Lindsay S.R.: Handbook of applied dog behavior and training.

Vol. I Adaptation and learning. Blackwell Publishing, Ames
2000

• Radostits O.M., Leslie K.E., Fetrow J.: Herd health. Food

animal production management. Saunders 1994

• Rushen J. i wsp.: The welfare of cattle. SpringerDordrecht 2008
• Sambraus H.H.: Nutztierethologie. Das Verhalten

landwirtschaftlicher Nutztiere - eine angewandte
Verhaltenskunde fur die Praxis. Paul Parey, Berlin,Hamburg,
1978.

Behawior

•

(Hurnik et al..)

Obserwowalne działanie

ż

ywego

organizmu, albo inspirowane przez sam organizm
albo narzucone przez zdarzenia zewn

ę

trzne (np.

skurcz mi

ęś

ni, ruch, wydawanie głosu, interakcje

socjalne, przemieszczanie si

ę

z powodu nacisku,

itp.)

•

(wg Tinbergena)

jest reakcj

ą

o tyle, ile zale

ż

y od

pobudzania zewn

ę

trznego. Jest on spontaniczny,

poniewa

ż

zale

ż

y tak

ż

e od przyczyn natury

wewn

ę

trznej lub czynników motywacyjnych

odpowiedzialnych za ujawnienie si

ę

potrzeby, lub

pop

ę

du

Podstawowe formy zachowania

si

ę

zwierz

ą

t

(wg Hafez 1975)

• 1. Zwi

ą

zane z od

ż

ywianiem (ingestive behaviour)

• 2. Zwi

ą

zane z wydalaniem (eliminate behaviour)

• 3. Zwi

ą

zane z aktywno

ś

cia płciow

ą

(sexual behaviour)

• 4. Opieku

ń

czo

ść

(care giveing)

• 5. Poddawanie si

ę

opiece (care/soliciting behaviour)

• 6. Napastliwo

ść

, agresja (agonistic behaviour)

• 7. Na

ś

ladowanie (allomimetic behaviour)

• 8. Działalno

ść

samozachowawcza (shelter-sealing

behaviour)

• 9. Działalno

ść

poznawcza (investigatory behaviour)

Dwa etapy analizowania

behawioru

1)okre

ś

lenie rodzaju bod

ź

ców, na które s

ą

wra

ż

liwe

narz

ą

dy zmysłów danego gatunku zwierz

ę

cia (np.

niektóre zwierz

ę

ta odbieraj

ą

d

ź

wi

ę

ki niesłyszalne dla

innych (nietoperze odbieraj

ą

d

ź

wi

ę

ki o cz

ę

stotliwo

ś

ci

40.000 Hz i wy

ż

szej, wiele ssaków ma w

ę

ch o wiele

czulszy, ni

ż

człowiek; sowy widz

ą

przy o

ś

wietleniu 10-

100 razy słabszym, ni

ż

człowiek). Ka

ż

de zwierz

ę

ma

własny, oryginalny

ś

wiat dozna

ń

(Merkwelt).

2)okre

ś

lenie bod

ź

ców efektywnych - odpowiedzialnych

za wyzwolenie danej reakcji

Rozró

ż

nianie

1) jako

ść

bod

ź

ca

2) intensywno

ść

bod

ź

ca

Rozpoznawanie zapachów w mieszaninie

innych oraz próg intensywno

ś

ci s

ą

u psów

znacznie lepsze, ni

ż

u ludzi

Lokalizacja bod

ź

ców

• psy lokalizuj

ą ź

ródło d

ź

wi

ę

ku dwa razy

dokładniej, ni

ż

człowiek. Okre

ś

lenie

poło

ż

enia obiektów w stosunku do innych

punktów

ś

rodowiska pozwala wykonywa

ć

ruchy kierunkowe.

• bod

ź

ce potencjalne i aktualne

Instynkt

(Tinbergen 1951)

– wrodzona zdolno

ść

zwierz

ę

cia do

wieloetapowego zachowania, zło

ż

onego z

biologicznie celowych (przystosowawczych)
reakcji opartych na swoistym pop

ę

dzie,

wyzwalanego i sterowanego przez bod

ź

ce

zewn

ę

trzne

Rodzaje instynktów

(za: Sadowski 2003)

Instynkty zamkni

ę

te – wrodzone

czynno

ś

ci wykonywane w identyczny

sposób przez wszystkie osobniki tego
samego gatunku

Instynkty otwarte – wrodzone formy
zachowania s

ą

modyfikowane i

dostosowywane do aktualnej, cz

ę

sto

zmiennej sytuacji

Bod

ź

ce kluczowe

• Spo

ś

ród wielu bod

ź

ców odbieranych

przez zwierz

ę

tylko niektóre maj

ą

znaczenie dla danego zachowania
(np. czerwona plamka na dziobie
mewy dla piskl

ą

t; głos piskl

ę

cia, a nie

jego widok dla kwoki)

Dorosła i młoda mewa pospolita

Bod

ź

ce kluczowe

(c.d.)

• Zale

ż

no

ść

behawioru wrodzonego od

bod

ź

ców kluczowych umo

ż

liwia

sprowokowanie reakcji zwierz

ę

cia przez

podsuni

ę

cie mu atrapy.

Kształt atrapy jako bodziec kluczowy

behawioru kopulacyjnego łosia

(internet)

Kształt atrapy jako bodziec kluczowy

behawioru kopulacyjnego łosia

(internet)

Kształt atrapy jako bodziec kluczowy

behawioru kopulacyjnego łosia

(internet)

„Nadnormalne” bod

ź

ce kluczowe

• np. u sieweczki obro

ż

nej, ostrygojada -

preferowanie jaj nadnormalnej wielko

ś

ci

oraz o nakrapianiu znacznie
wyra

ź

niejszym, ni

ż

normalne. Brak

wyja

ś

nienia dla znaczenia tych bod

ź

ców.

Behawior - wrodzony, czy warunkowany

• Karmienie piskl

ą

t przez mewy jest

modyfikowane przez do

ś

wiadczenie - czyli

WMW zmienia si

ę

- w pierwszych dniach

po wykluciu karmi

ą

jakiekolwiek piskl

ę

,

potem tylko własne.

Fazy reakcji behawioralnej

• Apetencyjna/przygotowawcza

zachowanie maj

ą

ce na celu osi

ą

gni

ę

cie

okre

ś

lonego celu (np. poszukiwanie pokarmu)

• Konsumacyjna/spełniaj

ą

ca

spełnienie celu danego rodzaju zachowania

• Relaksacyjna

zako

ń

czenie reakcji konsumacyjnej

„Wrodzony mechanizm wyzwalaj

ą

cy”

(WMW)

• np. podj

ę

cie walki godowej przez ciernika jest zale

ż

ne

od bod

ź

ca kluczowego, jakim jest „czerwony brzuch” -

atrapa wzbudza agresj

ę

, gdy j

ą

ustawi

ć

pionowo - co

przypomina postaw

ę

gro

żą

c

ą

. W tym przypadku

reakcja zwierz

ę

cia zale

ż

y od kombinacji bod

ź

ców

kluczowych. Konieczna jest te

ż

wewn

ę

trzna gotowo

ść

- pop

ę

d seksualny, który wyst

ę

puje w okre

ś

lonej

porze roku.

• „WMW” jest to specjalny mechanizm nerwowo-

zmysłowy, który wyzwala reakcj

ę

i odpowiada za

jej wybiórcz

ą

czuło

ść

na tak

ą

bardzo szczególn

ą

kombinacj

ę

bod

ź

ców kluczowych.

Behawior łowiecki sokoła w

ę

drownego

(Sadowski 2003)

CZYNNIK

WYZWALAJĄCY

ZACHOWANIE

SIĘ

Faza
apetencyjna

Etap I
(popędowy)

Popęd:
głód

Niepokój, lot

krążący,

przeszukiwanie

terenu

Etap II

Bodziec kluczowy I

widok stada ptaków
- potencjalnych ofiar

Manewry

zmierzające do

oddzielenia łupu

od stada

(faza)
Działanie
spełniające

Bodziec kluczowy II
widok jednego osobnika

oddzielonego od stada

Atak, schwytanie

i zjedzenie ofiary

Faza relaksacyjna

Ła

ń

cuch reakcji behawioralnej

(wg

schematu behawioru kopulacyjnego samca i samicy ciernika

trójkolczastego za Tinbergen)

samiec

samica

pojawienie się

zygzakowaty taniec

zaloty

prowadzenie samicy

podążanie za samcem

pokazanie wejścia do gniazda

wpłynięcie do gniazda

ruchy wibrujące

składanie ikry

zaplemnienie

Prawo heterogenicznego sumowania bodźców

• Naturalny wzorzec zachowania si

ę

zwierz

ą

t jest charakterystyczny dla

gatunku.

W

ś

rodowisku organizowanym przez

człowieka zwierz

ę

ta najcz

ęś

ciej nie maj

ą

okazji do wyra

ż

ania pełnego zestawu

zachowa

ń

• Jedynym sposobem dobrego

porozumienia si

ę

ze zwierz

ę

tami jest

u

ż

ywanie sposobów zrozumiałych dla

nich, a nie „słusznych w ludzkim
rozumieniu”

Należy dążyć do tworzenia warunków dla

spełniania potrzeb zwierząt swoistych dla

gatunku, wieku i płci

Dobrostan zwierz

ą

t (animal welfare)

• (wg Lorz ) stan harmonii psychicznej i

fizycznej mi

ę

dzy zwierz

ę

ciem, a

ś

rodowiskiem, umo

ż

liwiaj

ą

cy wypełnienie

specyficznych potrzeb gatunkowych (w
zakresie fizjologii, etologii i zdrowia).

• (wg Tinbergena) stan zwierz

ą

t, w którym w

sposób nieskr

ę

powany przejawiaj

ą

wszystkie zachowania typowe dla gatunku i
wieku

Dobrostan zwierz

ą

t wyst

ę

puje, gdy:

(wg Farm Animal Welfare Committee, United Kingdom)

1)s

ą

one wolne od pragnienia, głodu i

niedo

ż

ywienia dzi

ę

ki bezpo

ś

redniemu

dost

ę

powi do

ś

wie

ż

ej wody i diety

zapewniaj

ą

cej pełne zdrowie i wigor.

2)s

ą

wolne od dyskomfortu termicznego lub

fizycznego poprzez zapewnienie im
odpowiedniego

ś

rodowiska, a w tym

schronienia i komfortowych miejsc
legowiskowych

Dobrostan zwierz

ą

t wyst

ę

puje, gdy

(c.d.):

(wg Farm Animal Welfare Committee, United Kingdom)

3)s

ą

wolne od bólu, obra

ż

e

ń

, lub choroby dzi

ę

ki

prewencji oraz szybkiej diagnozie i leczeniu

4)mog

ą

wyra

ż

a

ć

najbardziej normalne, socjalnie

akceptowalne wzorce zachowania, przez
zapewnienie im wystarczaj

ą

cej przestrzeni,

odpowiedniej dost

ę

pno

ś

ci i towarzystwa

własnego gatunku

5)s

ą

wolne od strachu i zagro

ż

e

ń

poprzez

zabezpieczenie im warunków, które pozwalaj

ą

unika

ć

cierpie

ń

psychicznych

• Zwierz

ę

nie ma ogranicze

ń

dobrostanu

(wg

Brantas),

gdy jest dobrze dopasowane do

swojego

ś

rodowiska, mo

ż

e utrzymywa

ć

swoj

ą

równowag

ę

fizjologiczn

ą

, kiedy jest wolne od

choroby i bólu, mo

ż

e si

ę

zachowywa

ć

w sposób

niezaburzony i kiedy wykluczone jest jego
ewidentne cierpienie

Technopatie u krów

Półnaturalne warunki utrzymania bydła

Potrzeby zwierz

ą

t dotycz

ą

ce

wyewoluowanego sterowania zachowaniem

wobec

ś

rodowiska naturalnego

• Oddziaływanie i mo

ż

liwo

ść

zmieniania

ś

rodowiska

• Mo

ż

liwo

ść

wykazywania ró

ż

nych sposobów

zachowania w ró

ż

nych miejscach

• Mo

ż

liwo

ść

zró

ż

nicowanego i zmiennego

reagowania na ró

ż

ne sytuacje

ś

rodowiskowe

• Mo

ż

liwo

ść

tworzenia typowych dla gatunku

zwi

ą

zków socjalnych

Metody kontrolowania dobrostanu

zwierz

ą

t gospodarskich

1)systematyczne badania kliniczne

2)rejestracja schorze

ń

3)badania etologiczne

4)rejestracja parametrów subklinicznych (na podstawie

bada

ń

laboratoryjnych (poziomy hormonów, białek

ostrej fazy, badanie bakteriologiczne, profil
biochemiczny)

5)rejestracja zmian wykrywanych w badaniu przed- i

poubojowym

6)badanie anatomopatologiczne zwierz

ą

t, które padły

Podział zachowa

ń

nienormalnych

(wg Brunner 1967)

1) objawowe
2) indukowane przez patologi

ę

narz

ą

dow

ą

3) nie indukowane przez patologi

ę

narz

ą

dow

ą

A) powodowane przez czynniki endogenne (etopatie)
B) powodowane przez czynniki egzogenne

a) indukowane psychicznie
b) nie indukowane psychicznie

– alimentarne
– toksyczne
– klimatyczne
– jatrogenne

Ad.1) Nienormalne zachowania

objawowe

• S

ą

objawami choroby, np.:

- kulawizna w chorobach narz

ą

du ruchu;

- pozycja siedz

ą

cego psa lub cz

ę

ste tarzanie

si

ę

u koni z niektórymi rodzajami kolki

(bolesno

ść

brzucha)

• Charakterystyczna pozycja i ostro

ż

ny ruch u

bydła z reticuloperitonitis traumatica;

• „saneczkowanie” u psów przy sinuitis

paraanalis

Ad. 2) indukowane przez patologi

ę

narz

ą

dow

ą

• Indukowane przez wrodzone lub nabyte

niedomogi narz

ą

dowe (np. mózgu)

• Agresywne zachowanie ogierów-wn

ę

trów,

• Zaburzenia hormonalne (nimfomania,

satyriaza)

Ad.3) nie indukowane przez

patologi

ę

narz

ą

dow

ą

• A) powodowane przez czynniki endogenne

(etopatie)

S

ą

efektem predyspozycji do okre

ś

lonych

zaburze

ń

wegetatywnych lub hormonalnych

etopatie – zaburzenia instynktu wywołane zbyt
niska lub zbyt wysok

ą

generacj

ą

bod

ź

ców

endogennych (np. walki hierarchiczne mi

ę

dzy

zwierz

ę

tami na ła

ń

cuchu)

Ad.B) zaburzenia powodowane

przez czynniki egzogenne

a) indukowane psychicznie

b) nie indukowane psychicznie

Ad. a) indukowane psychicznie

•

Wcze

ś

nie nabyte, reaktywne zaburzenia behawioralne

Np..niedostatki charakterologiczne; zbyt pó

ź

ne lub zbyt słabe zdarzenia

wyzwalaj

ą

ce, czy socjalizuj

ą

ce; ubogie w bod

ź

ce

ś

rodowisko w okresie

wychowu; atrofia zachowa

ń

instynktowych spowodowana brakiem bod

ź

ców

wyzwalaj

ą

cych; traumatyczne prze

ż

ycia z dzieci

ń

stwa

•

Aktualnie reaktywne zaburzenia behawioralne

Indukowane przez aktualnie wyst

ę

puj

ą

ce w

ś

rodowisku zdarzenia

wyzwalaj

ą

ce, które indukuj

ą

konflikty, czy frustracj

ę

i sa rozpoznawane

przez wyst

ę

powanie zaburze

ń

psychosomatycznych. Podejrzenie dla tych

typów zaburze

ń

mo

ż

e by

ć

wzrost cz

ę

sto

ś

ci wyst

ę

powania ruchów

intencyjnych, aktywno

ś

ci pustych, nadmiernej aktywno

ś

ci, czy nadnormalnie

intensywnego przebiegu okre

ś

lonego rodzaju zachowania si

ę

c.d.

• Resztkowe zaburzenia behawioralne

przypadki nieadekwatnego przebiegu
reakcji, np. stereotypie ruchowe;
niekontrolowane sposoby zachowania u
zwierz

ą

t dorosłych wywołane

traumatyzuj

ą

cymi do

ś

wiadczeniami z

przeszło

ś

ci np. „psychoneurozy wojenne”

u koni wojskowych, niektóre „neurozy
do

ś

wiadczalne”.

b) zaburzenia nie indukowane

psychicznie

przyczyny

– alimentarne

– toksyczne

– klimatyczne

– jatrogenne

(np. allotrichofagia w przypadkach niedoborów

ż

ywieniowych, prawdopodobnie kronizm u

królików, choroba l

ę

kowa u psów,

prawdopodobnie kaudofagia u

ś

wi

ń

).

Czy to zachowanie się jest normalne, czy nie.

Czy wskazuje na rodzaj relacji właściciel-

zwierzę?

Gryzienie smyczy jako reakcja

przerzutowa – film

Cierpienie a zdrowie

• Cierpienie (1965) – l

ę

k, ból , frustracja,

wyczerpanie

• Cierpienie (1983) – szeroki zakres przykrych

stanów emocjonalnych

• Zdrowie – objawy zewn

ę

trzne (choroby i urazy

s

ą

główn

ą

przyczyn

ą

cierpienia zwierz

ą

t, st

ą

d

okre

ś

lenie, czy zwierz

ę

jest zdrowe, czy nie,

nie powinno stanowi

ć

problemu)

• Objawy wewn

ę

trzne – mimo zewn

ę

trznych

oznak zdrowia zwierz

ę

mo

ż

e cierpie

ć

Typowe ograniczenia w

ś

rodowisku

intensywnego chowu zwierz

ą

t

• Ograniczenie wolno

ś

ci ruchu

• Ubogo

ść

bod

ź

ców zewn

ę

trznych

• Zaburzenie naturalnej organizacji socjalnej

(np. izolacja wg płci i wieku)

Warunki chowu zwierząt podporządkowane

interesom człowieka ograniczają ich wolności i

dobrostan

Obecnie coraz bardziej upowszechnia si

ę

zrozumienie,

ż

e wysok

ą

, stabiln

ą

produkcj

ę

ż

ywno

ś

ci pochodzenia zwierz

ę

cego nale

ż

y

osi

ą

ga

ć

poprzez popraw

ę

jako

ś

ci

ż

ycia

zwierz

ą

t.

Dzi

ę

ki temu d

ąż

y si

ę

do kompromisu mi

ę

dzy

spełnianiem praw zwierz

ą

t, a ekonomiczn

ą

opłacalno

ś

ci

ą

chowu.

Sytuacje niebezpieczne wynikaj

ą

ce

z rozwi

ą

za

ń

organizacyjnych stada

Bodzenie krowy na legowisku

Granice zdolno

ś

ci dopasowania

W warunkach naturalnych istnieje równowaga mi

ę

dzy

sytuacjami wyzwalaj

ą

cymi zachowania, a wewn

ę

trzn

ą

regulacj

ą

u zwierz

ę

cia. U zwierz

ą

t udomowionych

wskutek braku tej równowagi dochodzi do zaburze

ń

.

• Zmiany aktywno

ś

ci – rytmu dnia – zwierz

ę

, któremu

nie odpowiada pora karmienia w klatce, prze

ż

ywa

frustracje, gdy jedz

ą

inne zwierz

ę

ta

• Zmiany cz

ę

sto

ś

ci i jako

ś

ci zachowa

ń

specyficznych –

sfrustrowane kury cz

ęś

ciej czyszcz

ą

pióra, ocieraj

ą

dziób, zdezorientowane odzywaj

ą

si

ę

i

ś

pi

ą

. Te

czynno

ś

ci trwaj

ą

krócej, ni

ż

w warunkach naturalnych i

dotycz

ą

cz

ęś

ci ciała bliskich głowie.

• Nasilenie zachowa

ń

poszukiwawczych – np. przy

szukaniu miejsca do zniesienia jaja

Przykłady przekroczenia granicy

zdolno

ś

ci dopasowania (c.d.)

• Niepełny ruch – w g

ę

sto obsadzonych klatkach z

kurami „k

ą

piel w piasku” zostaje ograniczona do

„ruchów intencyjnych”

• Ruch, jako obiekt zast

ę

pczy lub zboczony – przy

braku

ś

ciółki kury grzebi

ą

w karmie. Przy odsadzaniu

prosi

ą

t w 3-4 tygodniu

ż

ycia obsysaj

ą

si

ę

nawzajem,

to samo dotyczy ciel

ą

t.

• Nadpobudliwo

ść

ruchowa – kura poszukuj

ą

ca gniazda

nagle zaczyna czy

ś

ci

ć

pióra, dziób, pi

ć

, itp.

• Zachowania kompromisowe – pozycja siedz

ą

cego psa

u prosi

ą

t, gdy maj

ą

niewygodn

ą

podłog

ę

(np. z drutu)

Przykłady przekroczenia granicy

zdolno

ś

ci dopasowania (c.d.)

• Czynno

ś

ci „puste” – ciel

ę

ta po wypiciu mleka

ss

ą

powietrze z wyci

ą

gni

ę

tym j

ę

zykiem

• Stereotypie – tzw. „tkanie” u koni – rytmiczne

machanie głow

ą

• Agresywno

ść

– nasilona – np. przeciwko

ludziom u buhajów, którym zaburza si

ę

przebieg aktu krycia

• Ucieczka – przy frustracji – polatywanie u kur
• Przejawianie bólu i cierpienia – np. u bydła

dorosłego reakcja na wi

ą

zanie na ła

ń

cuchu