basic id 222492 Nieznany

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

Miejsce

na naklejkê

z kodem

(Wpisuje zdaj¹cy przed

rozpoczêciem pracy)

KOD ZDAJ¥CEGO

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY

przygotowany przez

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

(Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy)

PESEL ZDAJ¥CEGO

Czas pracy 170 minut

Instrukcja dla zdaj¹cego
1. SprawdŸ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron. Ewentualny

brak zg³oœ przewodnicz¹cemu zespo³u nadzoruj¹cego egzamin.

2. Rozwi¹zania zadañ zamieœæ w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. U¿ywaj d³ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/

/atramentem.

4. Nie u¿ywaj korektora, a b³êdne zapisy wyraŸnie przekreœl.
5. Pamiêtaj, ¿e zapisy w brudnopisie nie podlegaj¹ ocenie.
6. Mo¿esz korzystaæ ze s³ownika poprawnej polszczyzny i s³ownika

ortograficznego.

7. Wype³nij tê czêœæ karty odpowiedzi, któr¹ koduje zdaj¹cy. Nie

wpisuj ¿adnych znaków w czêœci przeznaczonej dla egzaminatora.

8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj¹ datê urodzenia i PESEL. Zama-

luj

¢ pola odpowiadaj¹ce cyfrom numeru PESEL. B³êdne zazna-

czenie otocz kó³kiem

¦ i zaznacz w³aœciwe.

¯yczymy powodzenia!

Za rozwi¹zanie

wszystkich zadañ

mo¿na otrzymaæ

³¹cznie 70 punktów.

Czêœæ I – 20 p.

Czêœæ II – 50 p.

Czêœæ I – rozumienie czytanego tekstu

Przeczytaj uwa¿nie tekst, a nastêpnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj tylko na pod-
stawie tekstu i tylko w³asnymi s³owami. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteœ proszony.

Kod W³adys³awa Jagie³³y

1. Kod Leonarda da Vinci

Dana Browna cieszy siê nies³abn¹c¹ popularnoœci¹ wœród czy-

telników. Na nic krytyczne komentarze specjalistów – tysi¹ce entuzjastów z ca³ego
œwiata przemierzaj¹ paryskie muzea i koœcio³y z bestsellerem w rêkach, wypatruj¹c
znaków pozostawionych przez twórcê Mona Lizy. Prawda jest jednak ciekawsza od
najlepszej nawet fikcji. Tak¿e w Polsce mamy wiele podobnych rebusów, tyle ¿e
prawdziwych.

W œredniowieczu symbole pozwala³y cz³owiekowi lepiej rozumieæ otaczaj¹cy œwiat.
Przez stulecia ogromna czêœæ wiedzy o tym œwiecie znaków przepad³a. Dziœ nie-
rzadko stajemy bezradni przed dzie³ami r¹k i umys³ów mistrzów œredniowiecza,
próbuj¹c odszyfrowaæ „kod”, w którym zapisali przes³anie. Pozostaje ¿mudne szu-
kanie drogi w g¹szczu sprzecznych interpretacji i subtelnych wieloznacznoœci.

Rebusem zajmuj¹cym kolejne pokolenia badaczy jest nagrobek króla W³adys³awa
Jagie³³y. Piêtnastoletni Jagie³³o po œmierci ojca w 1377 roku obj¹³ w³adzê nad Wielkim
Ksiêstwem Litewskim, ogromnym pañstwem rozci¹gaj¹cym siê bez ma³a od Ba³tyku
po Morze Czarne i ostatnim pogañskim w³adztwem kontynentu. W obliczu wojny
domowej z pretenduj¹cymi do tronu kuzynami oraz zagro¿enia krzy¿ackiego litews-
ki w³adca w 1384 roku zdecydowa³ siê porzuciæ starych bogów i przyj¹æ chrzeœ-
cijañstwo w obrz¹dku ³aciñskim. Razem z now¹ wiar¹ (i imieniem W³adys³aw)
przyj¹³ rêkê Jadwigi Andegaweñskiej i polsk¹ koronê. Mo¿ni, którzy oddali Jagielle
polski tron, wiedzieli, ¿e zakonna propaganda nie omieszka wykorzystaæ pogañskiej
przesz³oœci nowego w³adcy. Wed³ug Krzy¿aków Litwin jedynie udawa³ wiernego
syna Koœcio³a, a naprawdê nadal ho³dowa³ pogañskim zabobonom.

Jak by³o naprawdê? Czy zwyciêzca spod Grunwaldu pozosta³ w g³êbi serca wierny
wierzeniom przodków? Wst¹pi³ na polski tron jako dwudziesto- czy trzydziesto-
paroletni (nie znamy dok³adnej daty jego urodzin) mê¿czyzna. Trudno by³o mu
wyzbyæ siê wyniesionych z Litwy zwyczajów. Dlatego te¿ nierzadko dziwi³, a nawet
szokowa³ polskich poddanych swym zachowaniem. Podobnie jak otoczenie króla,
mo¿emy siê jedynie domyœlaæ, co siê za tym kryje.

Oczywiste by³o, ¿e król po œmierci do³¹czy do koronowanych poprzedników W³adys³a-
wa £okietka i Kazimierza Wielkiego, pochowanych w krakowskiej katedrze na wawels-
kim wzgórzu. Miejscem najgodniejszym by³a nawa g³ówna. Tu te¿ stan¹³ królewski grób.
Miejsce to wybrano jeszcze z innego wzglêdu. Otó¿ ju¿ w 1393 roku królowa Jadwiga
ufundowa³a w tej arkadzie o³tarz pod wezwaniem œw. Krzysztofa. Sam W³adys³aw
uposa¿y³ o³tarz dodatkowymi sumami, zaznaczaj¹c w dokumencie, ¿e maj¹ byæ tam
odprawiane msze za jego duszê. Nabo¿eñstwa do œw. Krzysztofa nie by³y popularne
wœród Piastów i Andegawenów. Sk¹d wiêc taki patron i dba³oœæ o miejsce jego kultu?

Œwiêty Krzysztof œwietnie nadawa³ siê na niebieskiego orêdownika króla neofity. Po-
dobnie jak Jagie³³o, przyszed³ na œwiat jako poganin i dopiero po latach przyj¹³
chrzest. Osiad³ nad rzek¹, trudni¹c siê przenoszeniem podró¿nych na drugi brzeg.
Pewnego razu mia³ mu siê ukazaæ Chrystus pod postaci¹ dziecka, które œwiêty

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

przeniós³ przez wodê, dziwi¹c siê niezwyk³emu ciê¿arowi. Ta pobo¿na legenda
objaœnia³a imiê œwiêtego: Krzysztof pochodzi od greckiego Christo phorus (nios¹cy
Chrystusa). Analogia wydaje siê jasna – teraz nowym „nios¹cym Chrystusa” by³
W³adys³aw Jagie³³o, który zaniós³ prawdziw¹ wiarê na pogañsk¹ Litwê. Œlady
³¹czenia kultu œw. Krzysztofa z W³adys³awem Jagie³³¹ znajdujemy równie¿ na Litwie.
Na najstarszej pieczêci Wilna znalaz³ siê wizerunek œw. Krzysztofa przenosz¹cego
Chrystusa przez rzekê. Teraz scena ta zdobi herb stolicy Litwy. W tym œwietle nie
dziwi z³o¿enie cia³a króla w cieniu o³tarza jego œwiêtego opiekuna.

Nagrobek jest wspania³ym owocem z³otej jesieni œredniowiecza, kiedy w Europie œcie-
ra³y siê, jednoczeœnie uzupe³niaj¹c, tradycje sztuki gotyku i pr¹dy nowej epoki – re-
nesansu. G³owa króla spoczywa na poduszce, za któr¹ le¿¹ dwa lwy. To nie przypadek,
gdy¿ lwy symbolizuj¹ królewski majestat. Jednoczeœnie s¹ personifikacj¹ brutalnoœci,
dzikoœci, nieokie³znanej si³y. Z lwi¹ symbolik¹ wi¹¿e siê przedstawienie smoka o kro-
kodylich kszta³tach, którego depcze w³adca. Smok oznacza dzikoœæ, pogañstwo i szata-
na. Ta wieloznacznoœæ pozwala na ró¿norodne interpretacje. Smok mo¿e przypominaæ
o poskromieniu przez króla w zwyciêskich wojnach nieprzyjació³ królestwa. Mo¿e
równie¿ symbolizowaæ smoka pogañstwa zgniecionego stop¹ nowego Krzysztofa.

Jest na nagrobku jeszcze jeden element, który nie poddaje siê prostej i ³atwej inter-
pretacji. Dooko³a, u jego podstawy, umieszczono figury ptaków oraz psów. RzeŸbiarz
nie ograniczy³ siê do ustawienia figur, lecz ca³y ten „zoologiczny fryz” udrama-
tyzowa³: psy skradaj¹ siê od ty³u do ptaków. Nie uda³o siê znaleŸæ analogii dla takiego
przedstawienia w œredniowiecznej rzeŸbie nagrobnej. Interpretacji jest prawie tyle, ilu
badaczy nagrobka Jagie³³y. Wœród uczonych przewa¿a jednak pogl¹d, ¿e zwierzêce
wizerunki s¹ aluzj¹ do ³owieckich pasji króla. Ale jest te¿ teoria bardziej niezwyk³a.
Wed³ug niej rzeczone psy i soko³y s¹ widomym œladem litewskich wierzeñ zmar³ego
i pogañskich praktyk pogrzebowych. Praktykowano tu ca³opalenie zw³ok. Wed³ug
D³ugosza cia³o uk³adano na drewnianej konstrukcji, a do zw³ok, które mia³y byæ
spalone, dodawano wszelkie najcenniejsze rzeczy – konia, siod³o, broñ, szaty, pas,
pierœcieñ, i razem ze zmar³ym palono je. Rzeczy, które by³y zmar³emu, o czym wie-
dziano, najdro¿sze za ¿ycia. D³ugosz opisa³ tak¿e pogrzeb ksiêcia Kiejstuta. Kiejstut
sp³on¹³ na stosie wraz z ulubionymi koñmi, strojami oraz orê¿em. Na stos posz³y
równie¿ ulubione ptaki i psy ³owcze litewskiego ksiêcia.

Nie wiemy, czy nasze interpretacje nagrobka Jagie³³y odpowiadaj¹ faktycznym inten-
cjom, jakie przyœwieca³y fundatorowi i artyœcie, który nada³ tym wizjom ostateczny
kszta³t. I zapewne nigdy siê nie dowiemy. Pozostaj¹ domys³y, spekulacje i sprzeczne
interpretacje. Problemem jest równie¿ to, ¿e nie mamy wszystkich elementów królews-
kiego kodu. Wa¿nym, a brakuj¹cym fragmentem uk³adanki jest niezachowany pier-
wotny kamienny baldachim „przykrywaj¹cy” nagrobek. Obecny wzniesiono w latach
1519–1524 staraniem królewskiego wnuka Zygmunta Starego. Ale najwiêksz¹ tajemni-
cê kryje w³aœciwy grób i z³o¿one w nim doczesnoœci W³adys³awa Jagie³³y. W przeci-
wieñstwie do grobów wielu jego poprzedników i nastêpców nigdy nie by³ otwarty
i przebadany. Ciekawe, co w³adca zabra³ z sob¹ w ostatni¹ podró¿. Czy w mrokach
grobu znajduje siê klucz, który pozwoli nam dopasowaæ do siebie elementy ³ami-
g³ówki? Nie poznamy odpowiedzi na te pytania, dopóki nie ods³onimy ukrytego pod
posadzk¹ katedry miejsca, w którym 18 czerwca 1434 roku z³o¿ono królewsk¹ trumnê.

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

10.

Zanim jednak zaczniemy zrywaæ kamienne p³yty, zastanówmy siê, czy warto w imiê
zaspokojenia naszej ciekawoœci zak³ócaæ wieczny odpoczynek zwyciêzcy spod Grun-
waldu, fundatora wspania³ej dynastii, która przez ponad dwieœcie lat panowa³a nad
znaczn¹ czêœci¹ naszego kontynentu.

Oprac. na podstawie: Rafa³ Jaworski, Kod W³adys³awa Jagie³³y, „Mówi¹ Wieki” 2006, nr 556.

Zadanie 1.

1 p.

Jak¹ funkcjê pe³ni w tekœcie akapit 1.?

...............................................................................................................................................................

Zadanie 2.

1 p.

Na podstawie akapitu 3. wyjaœnij powody przyjêcia chrzeœcijañstwa przez Jagie³³ê.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 3.

1 p.

Dlaczego œw. Krzysztof zosta³ patronem grobu króla?

...............................................................................................................................................................

Zadanie 4.

1 p.

Zacytuj z akapitu 7. zdanie, w którym autor nawi¹zuje do treœci akapitu 6.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 5.

1 p.

Podaj interpretacjê lwów zdobi¹cych nagrobek Jagie³³y, która nawi¹zuje do osobowoœci
w³adcy.

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Zadanie 6.

1 p.

Na podstawie akapitu 8. odpowiedz na drugie z pytañ rozpoczynaj¹cych akapit 4.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 7.

2 p.

Podaj dwa elementy, których brakuje w królewskim kodzie (akapit 9.).

...............................................................................................................................................................

Zadanie 8.

1 p.

Podaj wystêpuj¹ce w artykule trzy synonimy rzeczownika „kod”.

...............................................................................................................................................................

Zadanie 9.

1 p.

W jakim celu autor powo³uje siê na kroniki D³ugosza?

...............................................................................................................................................................

Zadanie 10.

2 p.

Spoœród podanych przyk³adów wybierz i dopisz po jednym okreœleniu:

orêdownik –.............................................................................................................................

neofita – ....................................................................................................................................

orê¿ –.........................................................................................................................................

badacz; broñ; ktoœ, kto siê wstawia za kimœ; nowy wyznawca; ten, kto opisuje.

Zadanie 11.

2 p.

Zacytuj z akapitów 2. i 9. metafory, które wzmacniaj¹ efekt opisywanych prób roz-
wik³ania zagadek.

...............................................................................................................................................................

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

Zadanie 12.

1 p.

Tekst Rafa³a Jaworskiego ma charakter:

a) dydaktyczny.
b) filozoficzny.
c) informacyjny.
d) poetycki.

Zadanie 13.

2 p.

Rozró¿nij informacje i opinie. Uzupe³nij tabelê, wpisuj¹c w odpowiednim miejscu X.

Przyk³ad z tekstu

informacja

opinia

a) „[...] w 1393 roku królowa Jadwiga ufundowa³a w tej arka-

dzie o³tarz pod wezwaniem œw. Krzysztofa”.

b) „Smok mo¿e przypominaæ o poskromieniu przez króla

w zwyciêskich wojnach nieprzyjació³ królestwa”.

c) „[...] zwierzêce wizerunki s¹ aluzj¹ do ³owieckich pasji

króla”.

Zadanie 14.

1 p.

Jak¹ funkcjê w tekœcie pe³ni¹ pytania (akapity: 4., 5., 9.)?

...............................................................................................................................................................

Zadanie 15.

2 p.

Wyjaœnij sens ostatniego akapitu w kontekœcie ca³ego artyku³u.

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Czêœæ II – pisanie tekstu w³asnego
Wybierz temat i napisz wypracowanie nie krótsze ni¿ dwie strony (oko³o 250 s³ów).

Temat 1.
Analizuj¹c podane fragmenty Pana Tadeusza oraz wykorzystuj¹c znajomoœæ ca³ego poe-
matu, wska¿ ró¿nice miêdzy dwoma gospodarstwami i scharakteryzuj ich mieszkañców.

Na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju,
Sta³ dwór szlachecki, z drzewa, lecz podmurowany;
Œwieci³y siê z daleka pobielane œciany,
Tym bielsze, ¿e odbite od ciemnej zieleni
Topoli, co go broni¹ od wiatrów jesieni.
Dom mieszkalny niewielki, lecz zewsz¹d chêdogi,
I stodo³ê mia³ wielk¹, i przy niej trzy stogi
U¿¹tku, co pod strzech¹ zmieœciæ siê nie mo¿e;
Widaæ, ¿e okolica obfita we zbo¿e,
I widaæ z liczby kopic, co wzd³u¿ i wszerz smugów
Œwiec¹ gêsto jak gwiazdy, widaæ z liczby p³ugów
Orz¹cych wczeœnie ³any ogromne ugoru,
Czarnoziemne, zapewne nale¿ne do dworu,
Uprawne dobrze na kszta³t ogrodowych grz¹dek:
¯e w tym domu dostatek mieszka i porz¹dek.
Brama na wci¹¿ otwarta przechodniom og³asza,
¯e goœcinna i wszystkich w goœcinê zaprasza.

W³aœnie dwukonn¹ bryk¹ wjecha³ m³ody panek
I obieg³szy dziedziniec zawróci³ przed ganek,
Wysiad³ z powozu; konie porzucone same,
Szczypi¹c trawê ci¹gnê³y powoli pod bramê.
We dworze pusto, bo drzwi od ganku zamkniêto
Zaszczepkami i ko³kiem zaszczepki przetkniêto.
Podró¿ny do folwarku nie bieg³ s³ug zapytaæ;
Odemkn¹³, wbieg³ do domu, pragn¹³ go powitaæ.
Dawno domu nie widzia³, bo w dalekim mieœcie
Koñczy³ nauki, koñca doczeka³ nareszcie.
Wbiega i okiem chciwie œciany starodawne
Ogl¹da czule, jako swe znajome dawne.
Te¿ same widzi sprzêty, te¿ same obicia,
Z któremi siê zabawiaæ lubi³ od powicia;
Lecz mniej wielkie, mniej piêkne, ni¿ siê dawniej zda³y.
I te¿ same portrety na œcianach wisia³y.
Tu Koœciuszko w czamarce krakowskiej, z oczyma
Podniesionymi w niebo, miecz obur¹cz trzyma;
Takim by³, gdy przysiêga³ na stopniach o³tarzów,
¯e tym mieczem wypêdzi z Polski trzech mocarzów

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

Albo sam na nim padnie. Dalej w polskiej szacie

Siedzi Rejtan ¿a³oœny po wolnoœci stracie,

W rêku trzyma nó¿, ostrzem zwrócony do ³ona,

A przed nim le¿y Fedon i ¿ywot Katona.

Dalej Jasiñski, m³odzian piêkny i posêpny,

Obok Korsak, towarzysz jego nieodstêpny,

Stoj¹ na szañcach Pragi, na stosach Moskali,

Siek¹c wrogów, a Praga ju¿ siê wko³o pali.

Nawet stary stoj¹cy zegar kurantowy

W drewnianej szafie pozna³ u wniœcia alkowy

I z dziecinn¹ radoœci¹ poci¹gn¹³ za sznurek,

By stary D¹browskiego us³yszeæ mazurek.

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Ksiêga pierwsza Gospodarstwo, Warszawa 1982.

Wszystko nadzwyczaj stare, zgni³e; domu dachy

Œwieci³y siê, jak gdyby od zielonej blachy,

Od mchu i trawy, która buja jak na ³¹ce.

Po strzechach gumien – niby ogrody wisz¹ce

Ró¿nych roœlin: pokrzywa i krokos czerwony,

¯ó³ta dziewanna, szczyru barwiste ogony,

Gniazda ptastwa ró¿nego, w strychach go³êbniki,

W oknach gniazda jaskó³cze, u progu króliki

Bia³e skacz¹ i ryj¹ w niedeptanej darni.

S³owem, dwór na kszta³t klatki albo królikarni.

A dawniej by³ obronny! Pe³no wszêdzie œladów,

¯e wielkich i ¿e czêstych doznawa³ napadów.

Pod bram¹ dot¹d w trawie, jak dzieciêca g³owa

Wielka, le¿a³a kula ¿elazna dzia³owa

Od czasów szwedzkich; niegdyœ skrzyd³o wrót otwarte

Bywa³o o tê kulê jak o g³az oparte.

Na dziedziñcu spomiêdzy pio³unu i chwastu

Wznosz¹ siê stare szczêty krzy¿ów kilkunastu

Na ziemi nieœwiêconej; znak, ¿e tu chowano

Poleg³ych œmierci¹ nag³¹ i niespodziewan¹.

Kto by uwa¿a³ z bliska lamus, spichrz i chatê,

Ujrzy œciany od ziemi do szczytu pstrokate

Niby rojem owadów czarnych; w ka¿dej plamie

Siedzi we œrodku kula jak trzmiel w ziemnej jamie.

U drzwi domostwa wszystkie klamki, æwieki, haki,

Albo uciête, albo nosz¹ szabel znaki:

Pewnie tu probowano hartu zygmuntówek,

Któremi mo¿na œmia³o æwieki obci¹æ z g³ówek

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

Lub hak przer¿n¹æ, w brzeszczocie nie zrobiwszy szczerby.

Nade drzwiami Dobrzyñskich widne by³y herby;

Lecz armaturê – serów zas³oni³y pu³ki

I zasklepi³y gêsto gniazdami jaskó³ki.

Wewn¹trz samego domu, w stajni i wozowni,

Pe³no znajdziesz rynsztunków, jak w starej zbrojowni.

Pod dachem wisz¹ cztery ogromne szyszaki,

Ozdoby czó³ marsowych: dziœ Wenery ptaki,

Go³êbie, w nich gruchaj¹c karmi¹ swe pisklêta.

W stajni kolczuga wielka nad ¿³obem rozpiêta

I pierœcieniasty pancerz s³u¿¹ za drabinê,

W któr¹ ch³opiec zarzuca Ÿrebcom dziêcielinê.

W kuchni kilka rapierów kucharka bezbo¿na

Odhartowa³a, k³ad¹c je w piec zamiast ro¿na;

Buñczukiem

, ³upem z Wiednia, otrzepywa ¿arna:

S³owem, wygna³a Marsa Ceres gospodarna

I panuje z Pomon¹, Flor¹ i Wertumnem

Nad Dobrzyñskiego domem, stodo³¹ i gumnem.

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Ksiêga szósta Zaœcianek, Warszawa 1982.

Temat 2.
Zanalizuj za³¹czone fragmenty Lalki oraz Ludzi bezdomnych i porównaj obrazy miasta
widziane oczami bohaterów. Wykorzystaj znajomoœæ utworów.

Nieustanny turkot i szmer wyda³ siê Wokulskiemu nieznoœnym, a wewnêtrzna pust-

ka straszliw¹. Chcia³ czymœ siê zaj¹æ i przypomnia³ sobie, ¿e jeden z zagranicznych
kapitalistów pyta³ go o zdanie w kwestii bulwarów nad Wis³¹. Zdanie ju¿ mia³ wyro-
bione: Warszawa ca³ym swoim ogromem ci¹¿y i zsuwa siê ku Wiœle. Gdyby brzeg rzeki
obwarowaæ bulwarami, powsta³aby tam najpiêkniejsza czêœæ miasta: gmachy, sklepy,
aleje... „Trzeba spojrzeæ, jak by to wygl¹da³o?” – szepn¹³ Wokulski i skrêci³ na ulicê
Karow¹. Przy bramie wiod¹cej tam zobaczy³ bosego, przewi¹zanego sznurami tragarza,
który pi³ wodê prosto z wodotrysku; zachlapa³ siê od stóp do g³ów, ale mia³ bardzo
zadowolon¹ minê i œmiej¹ce siê oczy. „Ju¿ci, ten ma, czego pragn¹³. Ja, ledwiem zbli¿y³ siê
do Ÿród³a, widzê, ¿e nie tylko ono znik³o, ale nawet wysychaj¹ moje pragnienia. Pomimo
to mnie zazdroszcz¹, a nad nim ka¿¹ siê litowaæ. Co za potworne nieporozumienie!”

Na Karowej odetchn¹³. Zdawa³o mu siê, ¿e jest jedn¹ z plew, które ju¿ odrzuci³ m³yn

wielkomiejskiego ¿ycia, i ¿e powoli sp³ywa sobie gdzieœ na dó³ tym rynsztokiem zaciœ-
niêtym odwiecznymi murami. „Có¿ bulwary?... – myœla³. – Postoj¹ jakiœ czas, a potem
bêd¹ waliæ siê, zaroœniête zielskiem i odrapane, jak te oto œciany. Ludzie, którzy je

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

1 Buñczuk – drzewce zakoñczone kul¹, ozdobione koñskim w³osiem; symbol w³adzy w armii tureckiej;

zaadaptowany jako znak hetmañski.

budowali z wielk¹ prac¹, mieli tak¿e na celu zdrowie, bezpieczeñstwo, maj¹tek, a mo¿e
zabawy i pieszczoty. I gdzie oni s¹?... Zosta³y po nich spêkane mury, jak skorupa po
œlimaku dawnej epoki. A ca³y po¿ytek z tego stosu cegie³ i tysi¹ca innych stosów bêdzie,
¿e przysz³y geolog nazwie je ska³¹ ludzkiego wyrobu, jak my dziœ koralowe rafy albo
kredê nazywamy ska³ami wyrobu pierwotniaków. [...]” Zatrzyma³ siê w po³owie drogi
i patrzy³ na ci¹gn¹c¹ siê u jego stóp dzielnicê miêdzy Nowym Zjazdem i Tamk¹. Uderzy³o
go podobieñstwo do drabiny, której jeden bok stanowi ulica Dobra, drugi – linia od Gar-
barskiej do Topieli, a kilkanaœcie uliczek poprzecznych formuj¹ jakby szczeble. [...] I roz-
wa¿a³ pe³en goryczy, ¿e ten p³at ziemi nadrzecznej, zasypany œmieciem z ca³ego miasta,
nie urodzi nic nad parterowe i jednopiêtrowe domki barwy czekoladowej i jasno¿ó³tej,
ciemnozielonej i pomarañczowej. Nic, oprócz bia³ych i czarnych parkanów, otaczaj¹cych
puste place, sk¹d gdzieniegdzie wyskakuje kilkupiêtrowa kamienica jak sosna, która
ocala³a z wyciêtego lasu, przestraszona w³asn¹ samotnoœci¹.

„Nic nic!...” – powtarza³ tu³aj¹c siê po uliczkach, gdzie widaæ by³o rudery zapadniête

ni¿ej bruku, z dachami poros³ymi mchem, lokale z okiennicami dniem i noc¹ zamk-
niêtymi na sztaby, drzwi zabite gwoŸdziami, naprzód i w ty³ powychylane œciany, okna
³atane papierem albo zatkane ³achmanem.

Szed³, przez brudne szyby zagl¹da³ do mieszkañ i nasyca³ siê widokiem szaf bez

drzwi, krzese³ na trzech nogach, kanap z wydartym siedzeniem, zegarów o jednej ska-
zówce, z porozbijanymi cyferblatami. Szed³ i cicho œmia³ siê na widok wyrobników
wiecznie czekaj¹cych na robotê, rzemieœlników, którzy trudni¹ siê tylko ³ataniem starej
odzie¿y, przekupek, których ca³ym maj¹tkiem jest kosz zesch³ych ciastek – na widok
obdartych mê¿czyzn, mizernych dzieci i kobiet niezwykle brudnych.

„Oto miniatura kraju – myœla³ – w którym wszystko d¹¿y do spodlenia i wytêpienia

rasy. Jedni gin¹ z niedostatku, drudzy z rozpusty. Praca odejmuje sobie od ust, a¿eby
karmiæ niedo³êgów; mi³osierdzie hoduje bezczelnych pró¿niaków, a ubóstwo nie mog¹ce
zdobyæ siê na sprzêty otacza siê wiecznie g³odnymi dzieæmi, których najwiêksz¹ zalet¹
jest wczesna œmieræ”.

Boles³aw Prus, Lalka, Warszawa 1977.

Z prawej i lewej strony sta³y otworem sklepiki, instytucje koñcz¹ce siê niedaleko od

proga – jak szuflady wyklejone papierem. Na drewnianych pó³kach le¿a³o w takim
magazynie za jakie trzy ruble papierosów, a bli¿ej drzwi nêci³y przechodnia gotowane
jaja, wêdzone œledzie, czekolada w tabliczkach i w ponêtnej formie cukierków, krajanki
sera, bia³a marchew, czosnek, cebula, ciastka, rzodkiew, groch w str¹czkach, kub³y z ko-
szernymi serdelkami i s³oje z sokiem malinowym do wody.

W ka¿dym z takich sklepów czernia³a na pod³odze kupa b³ota, która nawet w upale

zachowuje w³aœciw¹ jej przyjemn¹ wilgotnoœæ. Po tym gnoju pe³za³y dzieci okryte brud-
nymi ³achmany i same brudne nad wyraz. [...]

O krok dalej rozwarte okna dawa³y widzieæ wnêtrza pracowni, gdzie pod niskimi

sufitami skracaj¹ swój ¿ywot schyleni mê¿czyŸni albo zgiête kobiety. Tu widaæ by³o
warsztat szewski, ciemn¹ pieczarê, z której wywala³ siê smród namacalny, a zaraz obok
fabrykê peruk, jakich u¿ywaj¹ pobo¿ne ¯ydówki. By³o takich zak³adów fryzjerskich
kilkanaœcie z rzêdu. Blade, ¿ó³te, obumar³e dziewczyny, same nie czesane ani myte,

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

pracowicie rozdziela³y k³aki... Z dziedziñców, drzwi, nawet ze starych dachów krytych
blach¹ lub ceg³¹, gdzie szeregiem tkwi³y okna facjatek, wychyla³y siê twarze chore, chude,
d³ugonose, zielone, morêgowate i patrza³y oczy krwawe, ciekn¹ce albo zobojêtnia³e na
wszystko w niedoli, oczy, które w smutku wiecznym œni¹ o œmierci. [...]

Judym szed³ prêdko, mrucz¹c coœ do siebie. Mury o kolorze zakurzonego grynszpanu

albo jakiejœ zrudzia³ej czerwonoœci, niby pstre, ub³ocone ga³gany, nasunê³y mu siê przed
oczy. Ciep³a... Chodniki by³y jak niegdyœ zdruzgotane, bruk pe³en w¹do³ów. Nie by³o tu
ju¿ ani jednego przechodnia w cylindrze, rzadko trafia³a siê dama w kapeluszu. Ogó³
id¹cych podobny by³ do murów tej ulicy. Szli ludzie w ubraniach do pracy fizycznej,
najczêœciej bez ko³nierzyków. Przeje¿d¿aj¹ca doro¿ka zwraca³a uwagê wszystkich. Z dala
ju¿ dostrzeg³ Judym bramê rodzinnej kamienicy i zbli¿y³ siê do niej z niemi³ym uczuciem
tak zwanego fa³szywego wstydu. Trza by³o witaæ osoby niskiej kondycji. Teraz, gdy
wróci³ z zagranicy, by³o mu to przykro; bardziej ni¿ kiedykolwiek. Wszed³ co tchu
w bramê z nieuœwiadomionym planem: unikaæ obcych...

Dziedziniec rozchodzi³ siê w trzy strony œwiata. Nad jedn¹ jego szyj¹ wznosi³a siê

jakaœ ha³aœliwa fabryczka, która by³a dla Judyma nowoœci¹, drug¹ po dawnemu zaj-
mowa³ sk³ad wêgla, a trzecia prowadzi³a do kilkopiêtrowej oficyny. Tam w³aœnie Judym
skierowa³ swe kroki. [...] Min¹³ pierwsze piêtro, drugie i dopiero na wysokoœci strychu
zwolni³ kroku. Mia³ przed sob¹ okienko bez szyb, pewien rodzaj strzelnicy w murze.
Ceg³a, zamykaj¹ca ten otwór z do³u, by³a tak wyœlizgana przez dzieci, które siê tam
bawi³y, ¿e przybra³a kszta³t owalny. Ile¿ to razy on sam, Judym, wy³azi³ przez ten otwór
na zewn¹trz muru i wisia³ w powietrzu! W k¹cie czernia³ wodoci¹g ogólny, rozpro-
wadzaj¹cy wilgoæ na ca³¹ œcianê. Nad nim a¿ do sufitu siêga³a plama kopciu z lampy
naftowej. Œciany by³y pe³ne cienia i smutku, jak deski sk³adaj¹ce trumnê.

Stefan ¯eromski, Ludzie bezdomni, Kraków 2006.

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

Wypracowanie

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

...............................................................................................................................................................

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

...............................................................................................................................................................

Próbny egzamin maturalny

Wydawnictwo Szkolne OMEGA

NAJLEPSZE KSI¥¯KI DO MATURY

BRUDNOPIS

...............................................................................................................................................................

Jêzyk polski. Poziom podstawowy

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
basic id 222495 Nieznany (2)
basic model id 222496 Nieznany (2)
basic model id 222493 Nieznany (2)
basic setup guide id 80558 Nieznany (2)
Abolicja podatkowa id 50334 Nieznany (2)
4 LIDER MENEDZER id 37733 Nieznany (2)
katechezy MB id 233498 Nieznany
metro sciaga id 296943 Nieznany
perf id 354744 Nieznany
interbase id 92028 Nieznany
Mbaku id 289860 Nieznany
Probiotyki antybiotyki id 66316 Nieznany
miedziowanie cz 2 id 113259 Nieznany
LTC1729 id 273494 Nieznany
D11B7AOver0400 id 130434 Nieznany
analiza ryzyka bio id 61320 Nieznany
pedagogika ogolna id 353595 Nieznany

więcej podobnych podstron