Literackie pary kochanków[1]

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Literackie pary kochanków.
Przedstaw na przykładach wybranych dzieł.

Bibliografia podmiotu

•

• Biblia

(Księga Rodzaju – Adam i Ewa)

•

• Mark Twain,

Mark Twain,

Pamiętniki Adama i Ewy

•

• Jan Parandowski,

Jan Parandowski,

Mitologia grecka (np. mit
o wojnie trojańskiej, mit o Ero-
sie i Psyche, mit o Orfeuszu
i Eurydyce, mit o Odyseuszu
i Penelopie)

•

• Abélard,

Abélard,

Historia moich niedoli i inne listy

•

• Jean Jacques Rousseau,

Jean Jacques Rousseau,

Nowa Heloiza

•

• cykl opowieści o królu Arturze i ry-

cerzach Okrągłego Stołu (Tristan
i Izolda, Lancelot i Ginewra)

•

• William Szekspir,

William Szekspir,

Romeo i Julia

•

• Miguel Cervantes,

Miguel Cervantes,

Don Kichot

•

• Pierre Choderlos de Laclos,

Pierre Choderlos de Laclos,

Niebezpieczne związki

•

• Lew Tołstoj,

Lew Tołstoj,

Anna Karenina

•

• Michaił Bułhakow,

Michaił Bułhakow,

Mistrz i Małgorzata

Miłość od wieków inspirowała twórców literatury i sztuki. To chyba najbardziej po-
pularny temat, wątek czy motyw rozmaitych tekstów kultury. Z zebraniem materiału
do tej prezentacji nie będziesz miał najmniejszego kłopotu. Trudność polega tu na
czym innym, a mianowicie na ciekawym i niebanalnym doborze przykładów. Twój
pomysł na prezentację powinien być oryginalny i niesztampowy. Temat z pozoru
łatwy, ale wymaga trochę pracy i wyobraźni, jeżeli chcesz uczynić swoją wypowiedź
naprawdę atrakcyjną.

Inne możliwe sformułowania tematu:

• Miłość niejedno ma imię… – w swych rozważaniach odwołaj się do wy-

branych tekstów literackich.

• Motyw miłości tragicznej w literaturze i sztuce.

PREZENTACJA

Strategie wstępu

Wariant 1

W ciągu wieków mieliśmy do czynienia z rozmaitymi koncepcjami miłości. Nie ma jed-
nego sposobu jej przeżywania. Zmieniały się też formy mówienia i pisania o niej. Inny
„wzór” pary kochanków panował w wiekach średnich, inny w romantyzmie, moderni-
zmie, a jeszcze inny dziś. Zmieniają się epoki i konwencje. Czy istnieje jednak jakaś
ogólna, uniwersalna i ponadczasowa definicja miłości? Czy miłość jest głębokim uczu-
ciem, jakim darzymy drugiego człowieka niezależnie od płci? Wiele mówi się o różnych
obliczach miłości: miłość do drugiej osoby, do samego siebie, do Boga, ojczyzny, rodziny
itd. Najbardziej znana, ta, której poświęcono ogromną ilość wierszy, obrazów, to, oczy-
wiście, miłość mężczyzny i kobiety. Wcale nie musi być szczęśliwa i wcale nie dotyka
jedynie ludzi młodych. Przeciwnie, często zdarza się, że młodzi kochają się burzliwie,
ale krótko, a prawdziwa miłość, skłonna do poświęceń, tolerancyjna pojawia się dopiero
po latach. Niemniej jako symbole prawdziwych kochanków funkcjonują w naszej kultu-
rze pary młode, a czasami wręcz bardzo młode.

Wariant 2

Zacznij od tego, jak rozumiesz temat. Można go interpretować na dwa sposoby. Po
pierwsze, interesuje Cię miłość postaci literackich, czyli pary ukazane na kartach po-
wieści, dramatu, poezji, stworzone bądź opisane przez autora. Można jednak pokusić się
o szerszą analizę tematu. W kręgu Twoich zainteresowań znajdą się wówczas „literac-
kie” pary kochanków rozumiane jako miłosne związki pomiędzy samymi twórcami lite-
ratury (np. George Sand i Alfred de Musset). Ciekawy przykład stanowią Abélard i He-
loiza – para przecież historyczna, którą znamy z listów, jakie przez wiele lat do siebie
pisali, i z samej autobiografii Abélarda (Historia moich niedoli), a także z wielu po-
święconych im później utworów literackich. Temat jest więc szeroki i wcale nie
jednoznaczny.

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Strategia rozwinięcia

Literackie pary kochanków:

• Adam i Ewa. O miłosnym uczuciu łączącym parę pierwszych ludzi wiemy tak na-

prawdę niewiele. Nie sposób jednak o nich nie wspomnieć, ponieważ funkcjonują
w kulturze europejskiej jako symbol miłości między kobietą a mężczyzną, symbol
odwiecznego związku dwojga ludzi odmiennych płci i ich metafizycznej jedności. Sta-
nowią źródło nieustannych, nie tylko literackich, nawiązań i odwołań. Pamiętaj o Pa-
miętnikach Adama i Ewy – ciekawym i dowcipnym pomyśle Marka Twaina. To
dzień po dniu opisana historia życia i miłości tych dwojga (jak twierdzi autor – „prze-
łożona z oryginału”), widziana jak to w pamiętnikach – ich oczami. Czytamy w Pa-
miętniku Ewy:

po czterdziestu latach/ Modlę się o to, abyśmy zeszli z tego świata razem – to pragnienie
nie zniknie z tej ziemi – lecz przetrwa w sercu każdej kochającej żony po kres dni, i przezwą
je moim imieniem. I słowa Adama na jej grobie: Gdzie była ona, t a m był Raj.

• Mitologia – z niej znamy wiele pięknych historii o miłości. Słynną parą kochanków

byli: Helena i Parys. Nieszczęsna namiętność Parysa do najpiękniejszej , jej porwa-
nie (według niektórych wersji – całkiem za jej zgodą), stało się przyczyną wojny
trojańskiej. Pamiętajmy o Erosie i Psyche. Tę piękną, królewską córkę pokochał
sam bóg miłości. Jednak przez zazdrość jego matki – Wenus oraz ciekawość i nieuf-
ność samej Psyche nie dane im było szybko połączyć się w miłosnym uścisku. Jednak
wielka miłość ziemianki wkrótce zwyciężyła. W nagrodę zdobyła nieśmiertelność
i mogła na zawsze złączyć się z ukochanym. Przesłanie tej opowieści jest czytelne:
Psyche symbolizuje ludzką duszę oczyszczoną namiętnością i nieszczęściami i przy-
gotowaną do rozkoszowania się w miłości wieczną szczęśliwością. Mityczną miłość
tragiczną obrazują losy Orfeusza i Eurydyki. Po swą zmarłą ukochaną zszedł Orfe-
usz aż do samego Hadesu, a dźwiękami swej liry poskromił Cerbera. Jednak nie
udało mu się wyrwać żony z podziemnego państwa. Po powrocie na ziemię chciał
dochować wierności swej jedynej miłości i wzgardzał wdziękami innych kobiet, które
w końcu zawiedzione rozszarpały go na kawałki.

• Wywodzący się z podań celtyckich, a spisany w XII wieku cykl legend o królu Artu-

rze (powszechnie znany jako Opowieści Okrągłego Stołu) przynosi wiele pięknych
historii miłosnych. Najbardziej znana jest chyba historia uczucia Tristana i Izoldy.
Połączyła ich miłość zakazana. Nieświadome wypicie miłosnego napoju na zawsze
zdecydowało o ich losie. Uczucie, któremu się poddali, było silniejsze od ich woli,
wszystkich nakazów i innych zobowiązań. Złączyła ich miłość tragiczna, która stała
się przyczyną cierpienia i upokorzeń, nieustannych zmagań ze sobą i z losem. Tristan
i Izolda uznani przez niektórych za kochanków wszechczasów nie zaznali prawdziwe-
go szczęścia. Izolda umiera przy martwym ciele swego ukochanego, a oboje zostają
pogrzebani w położonych obok siebie grobach, które wkrótce zespala wspólnym pę-
dem krzak róży. Miłość triumfuje nawet po śmierci. Inna, wywodząca się z arturiań-
skich legend, para kochanków, to Lancelot i Ginewra. Sławny rycerz zakochuje się
beznadziejnie w pięknej żonie swojego władcy. To dla niej dokonuje tylu mężnych
czynów, dla niej wystawia na szwank swoją rycerską sławę. Po wielu perturbacjach,
nieszczęśni, rozdzieleni kochankowie kończą swoje życie w zakonnym odosobnieniu.

• Romeo i Julia – najbardziej chyba znana, tragiczna historia wielkiej miłości. Tę

dwójkę dzieci niemalże połączyło uczucie wbrew woli zwaśnionych ze sobą rodów.
Wszyscy wiemy, jak okrutnie potoczyły się później ich losy. Kultura europejska prze-
pełniona jest nawiązaniami do tej nieszczęsnej pary Szekspirowskich kochanków,
a słynna scena balkonowa z Szekspirowskiego dramatu należy do jednej z najpięk-
niejszych w historii literatury miłosnej.

• Don Kichot i Dulcynea z powieści Miguela Cervantesa, to dosyć niejednoznacz-

na para. Można powiedzieć, że postać pięknej Dulcynei – tak jak i cały świat, w któ-
rym żyje główny bohater – jest wytworem jego imaginacji, na którą składają się tęsk-
noty, pragnienia i nieuleczalny idealizm. Szalona wyobraźnia Don Kichota powołuje

Możesz też wykorzystać

•

• George Byron,

George Byron,

Giaur

•

• Johann Wolfgang Goethe,

Johann Wolfgang Goethe,

Cierpienia młodego Wertera

•

• Henryk Sienkiewicz,

Henryk Sienkiewicz,

Quo vadis (Ligia i Winicjusz),
Ogniem i mieczem (Skrzetuski
i Helena), Potop (Oleńka i Kmi-
cic), Pan Wołodyjowski (Michał
i Basia)

•

• Bolesław Prus,

Bolesław Prus,

Lalka (Wokulski i Izabela)

•

• Stefan Żeromski,

Stefan Żeromski,

Ludzie bezdomni (doktor Ju-
dym i Joasia)

•

• Fiodor Dostojewski,

Fiodor Dostojewski,

Zbrodnia i kara (Raskolnikow
i Sonia)

•

• Władimir Nabokow,

Władimir Nabokow,

Lolita

Prezentacje maturalne

Ucz się z

do życia postać cudownej i szlachetnej ukochanej, która w rzeczywistości jest zwykłą,
brudną i wulgarną wiejską dziewczyną. Don Kichot pragnie, oczywiście, jak przystało
na błędnego rycerza, sławić po całym świecie panią i damę swojego serca. Jego mi-
łość jest pogonią za złudnym marzeniem…

• Wicehrabia de Valmont i pani de Tourvel z epistolarnej powieści Pierre’a Cho-

derlosa de Laclos, Niebezpieczne związki. (Uwaga, ciekawostka! Powieść była
umieszczona na Indeksie ksiąg zakazanych w 1782 r.) Hrabia – wytrawny uwodziciel
– szykuje się do kolejnego miłosnego podboju – zdobycie serca skromnej i uczciwej
pani de Tourvel ma być zaledwie salonową grą, przedmiotem zakładu. De Valmont
wpada jednak we własne sidła, zakochując się bez pamięci w kobiecie, którą miał
zamiar jedynie uwieść. Niszczące uczucie dla obojga kończy się tragicznie. Hrabia
pada ofiarą własnych intryg i pociąga za sobą ukochaną. Warto obejrzeć doskonałą
ekranizację powieści z 1988 roku w reżyserii Stephena Frearsa (w roli de Valmonta –
John Malkovich).

• Anna Karenina i hrabia Wroński – kochankowie z powieści Lwa Tołstoja. Ich

miłości od samego początku towarzyszy zła wróżba. Związują się ze sobą, łamiąc przy
tym wszelkie konwenanse, co skazuje ich – szczególnie Annę – na towarzyski niebyt
i liczne upokorzenia, także ze strony męża. Szczęście kochanków mącą wyrzuty su-
mienia Anny i jej tęsknota za ukochanym synem, z którym nie może się widywać.
Stopniowo psujące się stosunki z Wrońskim, który zaczyna traktować ich związek
jako ograniczenie wolności, popychają Kareninę do samobójstwa. To także opowieść
o samotności, duchowej pustce i wyobcowaniu, które wkradły się w życie Anny i znisz-
czyły jej szczęście z ukochanym.

• Mistrz i Małgorzata z powieści Michaiła Bułhakowa. Mistrz poznał Małgorzatę

podczas przechadzki i – jak powiada – „miłość poraziła nas w jednej chwili”. Spotykał
się z ukochaną codziennie, spędzali ze sobą wiele szczęśliwych godzin, ona też była
pierwszym krytykiem pisanej przez niego powieści (której rękopis uratowała od spa-
lenia), pierwszą wielbicielką jego talentu. Małgorzata darzyła Mistrza miłością, dla
której nie wahała się wejść w układy nawet z diabłem.

„Literackie” pary kochanków:

„Literackie” pary kochanków: (patrz: Strategie wstępu, Wariant 2)

• Abélard i Heloiza. W zasadzie można by zaliczyć ich do obydwu naszych kategorii.

To jedna z najbardziej znanych par kochanków w kulturze Zachodu. Pierre Abélard
(1079 – 1142), kontrowersyjny i błyskotliwy filozof i teolog (domagał się, aby tezy
religijne były poddane pod osąd rozumu, co spowodowało potępienie przez władze
kościelne) zakochał się w swojej uczennicy – Heloizie (1101 – 1164), siostrzenicy
kanonika Fulberta. Między 40-letnim Abélardem i 18-letnią Heloizą rozwinął się
romans. Heloiza zaszła w ciążę, urodziła syna i dopiero potem kochankowie
potajemnie zawarli związek małżeński. Ich syn był wychowywany przez rodzinę Abélar-
da. Kanonik Fulbert, kierując się zemstą, nasłał zbirów, którzy wykastrowali Abelar-
da. Małżonkowie rozstali się i resztę życia spędzili zamknięci w murach klasztor-
nych. Przez wiele lat korespondowali ze sobą, a ich listy należą do najpiękniejszych
dzieł światowej literatury. Abélard napisał też autobiograficzną Historię moich nie-
doli. Do historii Abélarda i Heloizy nawiązał po latach twórca sentymentalizmu Jean
Jacques Rousseau w swej powieści epistolarnej, Julia, czyli Nowa Heloiza.

• George Sand i Alfred de Musset. Ich miłosny dramat komentowany był przez wiele

artystycznych środowisk ówczesnej Europy. Rozgrywał się niejako publicznie. Tę po-
tężną i burzliwą miłość dwojga ludzi pióra zrodziło, jak się zdaje, przeciwieństwo cha-
rakterów. Poza tym George Sand znana była z urzekającego wpływu na mężczyzn,
zniewalającego czaru i nieprzeciętnego intelektu. Wśród wielkich, którzy szukali z nią
zbliżenia, znaleźli się przecież – poza Mussetem – inni artyści, tacy jak Fryderyk Cho-
pin, Gustaw Flaubert czy Franciszek Liszt. Musset zakochał się w George bez pamięci.
Z egzaltacją twierdził, że ogarnęła go miłość idealna i że znalazł pełnię życia. Czarna
Wenus – tak ją nazywał. Wybitna powieściopisarka i podziwiany poeta zakochali się
miłością bujną i gwałtowną, lecz tak jak to często bywa przy wielkich namiętnościach –
mimo rozstań i ciągłych powrotów ich drogi w końcu rozeszły się na zawsze.

Bibliografia przedmiotu:

• Andrzej. Z. Makowiecki, Słownik

postaci literackich

• Bolesław Labuda, Opowieści

o sławnych kochankach

• Władysław Kopaliński, Leksykon

wątków miłosnych

• Zdzisław Wróbel, Miłość i erotyzm

w literaturze dawnych wieków

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Sposoby uatrakcyjnienia wypowiedzi

• Paul Verlaine i Arthur Rimbaud. Słynny homoseksualny romans modernistycz-

nych „poetów wyklętych” obfitował w prowokacje, nieokiełzane wybryki i gwałtowne
uczucia. Ich namiętna miłość zakończyła się sprzeczką, w trakcie której Verlaine
postrzelił kochanka. Związek ten odcisnął znaczne piętno na intrygującym poemacie
Arthura Rimbaud, Sezon w piekle. Historią ich miłości zainteresowała się Agnieszka
Holland w swoim filmie Całkowite zaćmienie.

• Pisarka Simone de Beauvoir i oraz filozof i pisarz Jean Paul Sartre. Silny zwią-

zek dwóch wielkich umysłów i osobowości, pełen uniesień, namiętności, niepozba-
wiony rysów tragicznych.

Strategia zakończenia

W dzisiejszych czasach panuje tak naprawdę głód wielkich uczuć i wielkich miłości,
który wydaje się być odpowiedzią na postępującą technicyzację i szybkie tempo życia
(a więc i brak czasu na bliskość drugiego człowieka). Tę tęsknotę widać w artystycznych
poszukiwaniach współczesnych twórców. Chętnie wracają też oni do tych znanych z wiel-
kiej literatury par kochanków, podejmują próby „uwspółcześnienia” dziejów ich miło-
ści. Łatwo pokazać to na przykładzie sztuki filmowej. Rycerz króla Artura (reż. Jerry
Zucker, 1995), z Richardem Gere w roli głównej to historia uczuć Lancelota i Ginewry.
Szczególnie interesującą próbę podjął Baz Luhrmann w pewnego rodzaju eksperymen-
cie filmowym Romeo i Julia (z Leonardem DiCaprio i Claire Danes w rolach głów-
nych). Reżyser zaproponował całkiem nowe ujęcie opowieści o kochankach z Werony.
Postarał się o połączenie dawnego, literackiego języka Szekspira ze współczesną scene-
rią i muzyką. Ryzykowne przedsięwzięcie chyba się opłaciło, bo film cieszył się znacz-
nym powodzeniem. W Polsce do historii miłości Romea i Julii wrócił ostatnio znany
twórca musicali – Janusz Józefowicz.

• Możesz przedstawić krótkie fragmenty filmów, o któ-

rych jest mowa w prezentacji (np. scenę balkonową
z Romea i Julii Franca Zeffirellego), lub odczytać frag-
ment listu Abélarda do Heloizy. A może jakiś wycinek
z utworu poetyckiego skierowanego do „tej jedynej”?

• Zastanów się nad tym, jakie utwory liryczne mógł-

byś wykorzystać przy tej prezentacji. Znajdź wiersze
skierowane do „tej jedynej”. Zacznij od Sonetów do
Laury Petrarki.

Przydatne pojęcia:

Ars amandi

Ars amandi czyli Sztuka kochania
Owidiusza, to wciąż żywy podręcznik
flirtowania.

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Przykładowy plan prezentacji

O co może zapytać komisja?

Ramowy plan wypowiedzi

Określenie problemu

• miłość jako motyw uniwersalny
• zmienne konwencje miłości
• rozumienie tematu: literackie i „literackie” pary kochanków

Kolejność prezentowanych argumentów

•

pary literackie:
– biblijne: Adam i Ewa
– mitologiczne: Parys i Helena, Eros i Psyche, Orfeusz i Eurydyka
– z legend arturiańskich: Tristan i Izolda, Ginewra i Lancelot
– Szekspirowskie: Romeo i Julia
– Don Kichot i Dulcynea
– wicehrabia de Valmont i pani de Tourvel
– Anna Karenina i hrabia Wroński
– Mistrz i Malgorzata

•

Pary „literackie”:
– Abélard i Heloiza
– George Sand i Alfred de Musset
– Paul Verlain i Arthur Rimbaud
– Simone de Beauvoir i Jean Paul Sartre

Wnioski

Miłość jako temat literatury i sztuki na pewno w naszych czasach nie zaniknie…
Bo może czym mniej jej w życiu, tym więcej w sztuce?

Koncepcja miłości romantycznej. Jakie literackie pary kochanków epoki ro-
mantyzmu są Ci znane?

Proponowana odpowiedź

Miłość romantyczna jest osią, wokół której konstruują się losy bohatera roman-
tycznego. To uczucie tragiczne, nieszczęśliwe, prowadzące do obłędu lub samo-
bójstwa. Taka miłość stanowi często literackie odbicie osobistych losów twórcy.
Romantyczny schemat kochanków, to pałający wielką namiętnością mężczyzna
(to jego uczucia są w centrum zainteresowania twórców) i nieco blado wypadają-
ca na tym tle kobieta – obiekt westchnień. Tacy są: Werter i Lotta, Giaur i Leila,
nieszczęśliwy Gustaw z IV cz. Dziadów i jego bezimienna ukochana (odzwiercie-
dlający losy samego Mickiewicza i Maryli Wereszczakówny). Z takiego schema-
tu miłości kpił w swojej twórczości Aleksander Fredro.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Literackie pary kochanków[1]
PARY KOCHANKÓW LITERACKICH
Afganistan publiczna egzekucja pary kochanków (13 04 2009)
Przedstaw literackie portrety kochank, MATURA, MATURA POLSKI, MOTYWY
literatura staropolska, kochanowski dzie-a polskie, Jan Kochanowski
Afganistan publiczna egzekucja pary kochanków (13 04 2009)
Pieśni-Kochanowski(1), Lektury Okresy literackie
Rodzaje miłości w literaturze XVI i XVII wieku Kochanowski Morsztyn Szarzyński
Tematem mojej prezentacji są portrety kochanków w literaturze, prezentacje
Tematem mojej prezentacji są portrety żon i kochanek w literaturze, prezentacje
plan i bibliografia -portret żony i kochanki w literaturze, prezentacje
Różne ujęcia tematu wieś w literaturze renesansowej Rej - Kochanowski - Szymonowic
Co to jest sentymentalizm scharakteryzuj kochanka sentymentalnego odwołując się do przykładów z lite
slynni kochankowie w ujeciu literackim
Co to jest sentymentalizm scharakteryzuj kochanka sentymentalnego odwołując się do przykładów z lit
Prezentacja Maturalna - Motyw Kochanków W Literaturze I Sztuce, Szkoła
Wielcy Kochankowie w literaturze i filmie - Matura ustna, Matura - Wielcy Kochankowie w literaturze
Fraszki-Kochanowski(1), Lektury Okresy literackie

więcej podobnych podstron