1

23.02.2009 r.

Wykład I

CELE I NARZĘDZIA MAKROEKONOMII

CELE MAKROEKONOMII

• Produkcja:

− wysoki poziom (zarówno bezwzględny jak i w stosunku do rozporządzalnego

potencjału),

− wysoka stopa wzrostu,

• Zatrudnienie:

− wysoki poziom zatrudnienia,
− niski poziom bezrobocia przymusowego,

• stabilność poziomu cen i stosunki płac przy swobodnej grze sił rynkowych,

• bilansy zagraniczne:

− równowaga eksportu i importu,
− stabilność kursu waluty,

NARZĘDZIA MAKROEKONOMII:

• polityka fiskalna:

− wydatki publiczne,
− podatki,

• polityka monetarna:

− kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ na stopy procentowe,

• polityka dochodowa:

− od swobodnego kształtowania relacji płac i cen do środków kontroli,

• stosunki międzynarodowe:

− polityka handlu zagranicznego,
− interwencjonizm w stosunku do kursów walutowych.

WZROST GOSPODARCZY – przyrost realnego PKB lub PNB.
PKB i PNB – podstawowe parametry określające produkcję - iloczyn ceny i ilości.
Potencjał (zasoby) gospodarki i efekty produkcji.

Dążenie do ograniczenia BEZROBOCIA DOBROWOLNEGO (wyżej cenią czas wolny –
nie aprobują płacy za daną pracę na rynku).

BEZROBOCIE PRZYMUSOWE – ludzie podejmą pracę za daną płacę, ale nie ma pracy.
INFLACJA – stabilność cen i płac przy swobodnej grze sił rynkowych – nie chodzi o stałość
cen (ich niezmienność) – żeby ceny zmieniały się mniej więcej o tyle samo co rok. Jeśli ceny
rosną, to jest to bodziec do aktywności gospodarczej.

DEFLACJA – negatywna z punktu widzenia rozwoju gospodarczego (spowalnia rozwój
gospodarczy).

INFLACJA UKRYTA – odgórne ustalanie cen -> puste półki.

2

RÓWNOWAGA EKSPORTU I IMPORTU (BILANS HANDLOWY) – jest nierealna
(jeśli już jest to równowaga zewnętrzna, czyli bilans płatniczy).

NARZĘDZIA MAKROEKONOMII:

• polityka fiskalna (budżetowa) – odpowiada za nią zawsze rząd,
• polityka monetarna – odpowiada za nią zawsze bank centralny (w normalnych,

demokratycznych państwach)

POLITYKA MONETARNA I FISKALNA – powinny na siebie oddziaływać, ale być
niezależne od siebie.

RYNKOWA STOPA PROCENTOWA – ile kosztuje pieniądz? Czy jest tani?
POLITYKA DOCHODOWA – klasyczny przykład polityki dochodowej to popiwek
(podatek od ponad normatywnych dochodów) lub ustawa kominowa (ogranicza płace
w spółkach skarbu państwa).

DETERMINANTY DOCHODU NARODOWEGO – są to czynniki, które mają wyjaśnić
zmiany i wahania poziomu dochodu narodowego w czasie. Czynniki te dzielą się na dwie
grupy:

1.

Czynniki podażowe – mają zasadnicze znaczenie w określaniu tendencji rozwojowej

w długim okresie. Są one przedmiotem zainteresowania teorii wzrostu, gdyż określają
potencjał wytwórczy gospodarki, jej maksymalną zdolność produkcyjną. Natomiast
zupełnie odrębną sprawą jest stopień wykorzystania tych zdolności.

W tej kategorii czynników w ramach pojęcia produkcja - podaż globalna – wprowadza się
pojęcie produkcji potencjalnej i produkcji rzeczywistej,

2.

Czynniki popytowe – one mają zasadnicze znaczenie w krótkim okresie, przy założeniu,

ż

e potencjał produkcyjny, określony przede wszystkim przez zasób środków trwałych, jest

dany. W wielu teoriach przyjmuje się, że stopa wykorzystania posiadanego potencjału
zależy od czynników popytowych – popytu globalnego.

DETERMINANTY POPYTOWE:
• w tym podejściu przyjmuje się, że wielkość produkcji jest określana przez wielkość

popytu globalnego (AD),

popyt konsumpcyjny – człowiek
wydatek rządowy – instytucja

kupując jedną rzecz mamy różne

inwestycja - uczelnia prywatna

znaczenia zakupu

• popyt globalny (AD) – łączna wielkość planowanych wydatków na zakup dóbr i usług,

• krzywa popytu globalnego ilustruje poziom popytu globalnego odpowiadający

dowolnemu poziomowi dochodu produkcji

AD = C + I + G + NX – popyt globalny

• popyt globalny rozpatruje się w trzech fazach:

1.

Gospodarki zamkniętej (bez wymiany z zagranicą) i bez instytucji państwa

AD = C + I

2.

Gospodarki zamkniętej z instytucją państwa

AD = C + I + G

3

3.

Gospodarki otwartej z instytucją państwa

AD = C + I + G + NX

FAZA I – GOSPODARKA ZAMKNIĘTA BEZ INSTYTUCJI PAŃSTWA

• dwa źródła popytu na dobra i usługi

(a) popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych (C),

(b) popyt inwestycyjny przedsiębiorstw na nowe maszyny i budynki (I),

AD = C + I

POPYT KONSUMPCYJNY (C) – zależy od rozporządzalnych dochodów osobistych (Yd)
i wyboru między konsumpcją, a oszczędnościami (S).

FUNKCJA KONSUMPCJI:

1.

Pokazuje związek między zamierzonym poziomem globalnej konsumpcji, a całkowitym

dochodem

lub

2.

Pokazuje poziom zamierzonej konsumpcji całkowitej przy każdym poziomie

rozporządzalnych dochodów osobistych.

C

0

– popyt konsumpcyjny autonomiczny, niezwiązany z poziomem dochodu. Część stała

konsumpcji niezależna od dochodu.

KSK (c) – parametr – krańcowa stopa konsumpcji (krańcowa skłonność do konsumpcji).
Jest to przyrost konsumpcji związany z przyrostem dochodu o jednostkę. Jest to część
każdego dodatkowego złotego rozporządzalnego dochodu, którą gospodarstwa domowe
pragną przeznaczyć na wzrost konsumpcji. KSK odpowiada za nachylenie funkcji
konsumpcji.

KSK Є <0;1>

KSK = 0,6 oznacza, że jeżeli dochód wzrasta o 1 zł to konsumpcja wzrośnie o 0,6 zł.

∆

C

KSK =

∆

Y

Y

C

dochód/produkcja

C

0

C = C

0

+ KSK * Y

Konsumpcja

4

09.03.2009 r.

Wykład II

OSZCZĘDOŚCI – jest to część dochodu, która nie jest konsumowana.
FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI - pokazuje wielkość zamierzonych oszczędności przy
każdym poziomie dochodu. Ponieważ cały dochód jest albo oszczędzany albo konsumowany,
to funkcję oszczędności można wyprowadzić z funkcji konsumpcji i odwrotnie.

KSO

– Krańcowa stopa skłonności do oszczędzania

KSK + KSO = 1

a więc: • KSK = 1 - KSO

• KSO = 1 - KSK

POPYT INWESTYCYJNY - wiąże się z zamienionym lub planowanym przez
przedsiębiorstwa powiększeniem zasobów kapitału trwałego oraz zapasów. Zależy
on głównie od przewidywań przedsiębiorstw co do tempa wzrostu popytu na ich produkty,
a nie od poziomu dochodu w gospodarce.

Przyjmujemy więc, że popyt inwestycyjny w całości ma charakter autonomiczny – niezależny
od poziomu dochodu.

Popyt globalny ma, więc postać: AD = C + I

∆

S

KSO =

∆

Y

Inwestycje

I

Y

I

-C

0

Y

S

Oszczędności

S = - C

0

+ KSO * Y

5

Krzywa popytu globalnego jest linią prostą. Jej położenie zależy od poziomu popytu
autonomicznego (C

0

i I) – początek krzywej oraz KSK odpowiadającej za kąt nachylenia.

Zmiany położenia i ruch po krzywej AD:
(a) ruch po krzywej – zmiany w poziomie dochodu i produkcji,
(b) zmiana położenia (przesunięcie krzywej AD) – zmiany w poziomie popytu
autonomicznego.

AD = C + I

AD = C

0

+ KSK * Y + I

AD = C

0

+ I + KSK * Y

Autonomiczny

Sposoby wyznaczania równowagi:
1.

Zrównanie wielkości planowanych globalnych wydatków (popytu globalnego)

z rozmiarami faktycznie wytworzonej produkcji

Y = AD

2.

Wielkości produkcji przy których nieplanowana zmiana zapasów jest równa 0

NZZ = 0

3.

Planowane inwestycje równe planowanym oszczędnościom

I = S

Ad. 1. Wprowadza się linię o nachyleniu 45°. Pokazuje ona wszystkie możliwe kombinacje
popytu i podaży zapewniające równowagę (wszystkie punkty o takich samych wartościach
na obu osiach)

Y

AD

C

I

C

0

AD = C + S

C = C

0

+ KSK * Y

6

MNOŻNIK – stosunek zmiany produkcji zapewniającej utrzymanie równowagi
do powodującej ją zmiany w wydatkach autonomicznych. Jest on zawsze większy od 1,
bo każda zmiana w popycie autonomicznym (w tej fazie popycie inwestycyjnym „I”)
uruchamia dalsze zmiany w popycie konsumpcyjnym. Są one spowodowane reakcją
i dostosowaniem wielkości produkcji przedsiębiorstw do zmian, a tym samym dochodów
gospodarstw domowych.

Wartość mnożnika zależy od KSK. Im większa KSK tym większa wartość mnożnika.
Im mniejsza KSK tym mniejsza wartość mnożnika.

Mechanizm działania mnożnika:

1

K =

1 - KSK

1

K =

KSO

∆

Y

K =

∆

I

45°

AD

Y

∆

I

AD

1

AD

0

Y

0

Y

1

45°

AD

Y

AD = C + I

Y

0

7

FAZA II – GOSPODARKA ZAMKNIĘTA Z INSTYTUCJĄ PAŃSTWA
Wprowadzenie instytucji państwa powoduje konieczność uwzględnienia:
1)

Wydatków rządowych,

• wydatki rządowe (G) są to wydatki państwa na zakup dóbr i usług,

• przyjmuje się, że G w całości mają autonomiczny charakter, a więc są trzecim

składnikiem popytu autonomicznego obok „C

0

”

i „I”,

• w tych warunkach popyt globalny ma postać AD = C + I +G
Wpływ wydatków rządowych na popyt globalny i równowagę makroekonomiczną:

Krzywa AD przesuwa się w górę bez zmiany nachylenia oraz wzrasta poziom dochodu
gwarantujący równowagę.

2)

Całego obszaru opodatkowania – wpływ państwa na AD przez sferę podatkową

• Podatki netto (NT) – jest to różnica między podatkami (głównie bezpośrednimi),

a płatnościami transferowymi:

NT = Td – B

A także iloczyn stopy podatkowej i dochodu:

NT = t * Y, gdzie: t – stopa podatkowa

Y

- dochód

• Podatki netto wpływają na wielkość dochodów rozporządzalnych (Yd)

Yd = Y – NT, czyli: Yd = Y – t * Y => Yd = (1 – t) * Y

Jeżeli zaś wiemy, że konsumpcja dana jest wzorem:

C = C

0

+ KSK * Yd

Gdy za Yd podstawimy wyznaczoną wielkość to uzyskamy:

Y

Y

0

Y

1

G

I

C

0

45°

AD

1

= C + I + G

AD

0

= C + I

C = C

0

+ KSK*Y

AD
I
C

1

G

8

C = C

0

+ KSK * (1-t) * Y

Mamy więc konsumpcję przedstawioną jako funkcję dochodu Y a nie Yd, mimo
iż uwzględniamy obecność państwa przez system podatkowy.

Nowa funkcja konsumpcji:

Nachylenie funkcji konsumpcji zależy od:
(a) KSK – im wyższa jest KSK, tym funkcja C jest bardziej stroma i odwrotnie,

(b) t – stopy podatkowej – im wyższa „t” tym bardziej płaska jest krzywa C
i odwrotnie.

Wpływ podatków netto na popyt globalny i równowagę makroekonomiczną:

Na skutek zmian w popycie konsumpcyjnym następuje zmiana położenia krzywej
popytu globalnego i zmienia się nachylenie AD. Jest ono uzależnione od KSK i „t”.
Zmniejsza się także poziom dochody gwarantujący równowagę.

C

0

C = C

0

+ KSK * Y

C = C

0

+ KSK * (1-t) * Y

Y

Zmienia się nachylenie
funkcji konsumpcji,
natomiast jej początek
pozostaje w tym samym
miejscu gdyż nie
zmienia się konsumpcja
autonomiczna (C

0

)

Konsumpcja

AD

Y

Y

1

Y

0

45°

AD

0

= C + I

AD

1

= C

1

+ I

9

Łączny efekt wprowadzenia instytucji państwa:

Nowa krzywa popytu globalnego AD przesunęła się w górę i jednocześnie zmieniło
się jej nachylenie - stała się bardziej płaska.

AD = C + I + G

AD = C

0

+ KSK * (1 – t) * Y + I + G

AD = C

0

+ I + G + KSK * (1 – t) * Y

Aut.

W efekcie łącznym uwzględnienia wydatków rządowych G i podatków netto NT
wzrósł także poziom dochodu i produkcji gwarantujący równowagę, ale nie zawsze
tak jest.

Y

AD

45°

G

AD

1

Y

1

Y

0

45°

Y

AD

G

AD

1

AD

0

Y

0

Y

2

Y

1

AD

1

= C + I + G

AD

2

= C

1

+ I + G

AD

0

= C + I

AD

0

10

Warunki równowagi w sytuacji gospodarki zamkniętej z budżetem państwa:

(1)

AD = Y (krzywa 45°)

(2)

NZZ = 0

(3)

I + G = S + NT

S = I + G – NT

S = I + (G – NT)

saldo budżetu

Formuła mnożnika z budżetem:

czyli:

A także:

KSK -

zwiększa wartość mnożnika

KSO

oraz „t” zmniejsza wartość mnożnika, a tym samym pozytywnych efektów

mnożnikowych.

FAZA III – GOSPODARKA OTWARTA Z INSTYTUCJĄ PAŃSTWA

• do wskazanych wcześniej 3 składników popytu globalnego trzeba dodać kolejne dwa

składniki: eksport (X) i import (Z).

• Pełna postać popytu AD = C + I + G + X – Z

• ESKPORT nie zależy od poziomu dochodu w danej gospodarce – ma więc charakter

autonomiczny.

• IMPORT – jest funkcją dochodu. Im wyższy dochód tym wyższy dochód importu. Jego

poziom zależy od krańcowej skłonności do importu (KSI).

• KSI – pokazuje, jaką część każdego dodatkowego złotego dochodu narodowego podmioty

krajowe chcą wydać na dodatkowy import.

Z = KSI * Y

1

K =

1 – KSK * (1 – t)

1

K =

1 – KSK + KSK * t

1

K =

KSO * (1 – t)

∆

Y

K =

∆

G

∆

Z

KSI =

∆

Y

11

Wykres funkcji eksportu i importu w zależności od Y:

Wykres funkcji eksportu netto (NX):

Przy niskim poziomie dochodu narodowego popyt na eksport jest większy niż na import
i mamy do czynienia z nadwyżką bilansu handlowego.

Gdy poziom dochodu jest wysoki pojawia się deficyt handlowy i eksport netto
jest ujemny.

NX

Y

0

NX

Y

Deficyt

Nadwyżka

Y

Y

0

X
Z

X

Deficyt

Nadwyżka

Y

0

– dochód, który gwarantuje równowagę bilansu handlowego.

Z

12

23.03.2009 r.

Wykład III

Popyt globalny i równowaga makroekonomiczna w gospodarce otwartej:

Gdy:

• NX > 0 to popyt globalny w gospodarce otwartej jest większy od popytu globalnego

w gospodarce zamkniętej z budżetem państwa (poniżej Y

2

),

• NX < 0 to popyt globalny w gospodarce otwartej jest mniejszy od popytu globalnego

w gospodarce zamkniętej z budżetem państwa (powyżej Y

2

),

• NX = 0 to popyt globalny w gospodarce otwartej który jest równy popytowi globalnemu

w gospodarce zamkniętej z budżetem państwa (dla Y

2

).

AD = C + I + G + NX

AD = C

0

+ KSK * (1 – t) * Y + I + G + X – Z

AD = C

0

+ KSK * (1 – t) * Y + I + G + X – KSI * Y

AD = C

0

+ I + G + X + KSK * (1 – t) * Y – KSI * Y

AD = C

0

+ I + G + X + [KSK * (1 – t) – KSI] * Y

Autonomiczne Współczynnik kierunkowy
składniki popytu prostej popytu zagregowanego
globalnego

Ostateczna postać krzywej popytu globalnego:
• początek przy wartości popytu autonomicznego składającego się z: C

0

, I, G, X,

• nachylenie zależy od KSK, „t” oraz KSI [(1 – t) * KSK – KSI]

45°

Y

AD

X

Y

2

Y

1

Y

0

AD

1

= C + I + G + NX

Y

2

– dochód równowagi bilansu handlowego

AD

0

= C + I + G

13

MNOŻNIK w gospodarce otwartej

RÓWNOWAGA MAKROEKONOMICZNA w gospodarce otwartej:

1.

Y = AD (kąt 45°)

2.

NZZ = 0

3.

I + G + X = S + NT + Z

BUDŻET PAŃSTWA - DŁUG PUBLICZNY

BUDŻET PAŃSTWA
a)

Pojęcie budżetu państwa – jest to plan finansowy państwa zawierający dochody

i wydatki związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej.

Budżet państwa jest sporządzany ex ante, czyli z wyprzedzeniem na okres zwyczajowo
jednego roku i przybiera postać aktu prawnego zazwyczaj w formie ustawy.

Rok budżetowy nie musi się równać rokowi kalendarzowemu (w Polsce tak jest),
trwa dwanaście miesięcy np. w Kanadzie trwa od 1 kwietnia 2008 r. do 31 marca
2009 r.

Preliminarz budżetowy!

b)

Cechy budżetu państwa:

1.

Budżet państwa jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych

gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją zadań (funkcji)
państwa,

2.

Gromadzenie środków budżetowych odbywa się z reguły w sposób przymusowy

(atrybut władzy),

3.

Procesy gromadzenia i dzielenia dochodów za pomocą budżetu implikują zasady

ustrojowo – konstytucyjne (pozycja trzech rodzajów władzy),

4.

Procesy gromadzenia i dzielenia przez państwo dochodów w budżecie zawsze mają

charakter nie tylko ekonomiczny, ale także społeczny,

5.

Dochody budżetowe powstają w wyniku definitywnego (ostatecznego) przejęcia

ich przez państwo od różnych podmiotów,

6.

Budżet państwa dotyczy działalności organów i podmiotów państwa w przeszłości

stąd też zawsze jest planem dochodów i wydatków państwa na z góry określony
czas,

7.

Budżet państwa tworzą w rzeczywistości strumienie dochodów i strumienie

wydatków.

1

K =

1 – [(1 – t) * KSK – KSI]

1

K =

1 – (1 – t) * KSK + KSI

14

c)

Funkcje budżetu państwa (są one ze sobą powiązane):

1.

Redystrybucyjna (rozdzielcza) – polega na regulowaniu dochodów podstawowych

kategorii podmiotów występujących w gospodarce narodowej. Państwo dokonuje
korekty w poziomie dochodów przez system podatkowy i płatności transferowe,

2.

Stabilizacyjna (wyrównawcza, kompensacyjna) – polega na wykorzystywaniu

budżetu państwa jako narzędzia państwa w celu łagodzenia cyklu koniunkturalnego
oraz zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarki,

3.

Alokacyjna – polega na podejmowaniu działań z zakresu optymalnej alokacji

posiadanych zasobów w obszarze dochodów i wydatków budżetowych. Wiąże się z
wytwarzaniem przez sektor publiczny dóbr publicznych i społecznych,

4.

Ustrojowa – polega na tym, że każde państwo jest przede wszystkim narzędziem

zachowania danego ustroju społeczno – gospodarczego, jest atrybutem władzy,

5.

Demokratyczna – jest to jedna z najważniejszych funkcji politycznych budżetu.

Polega na zainteresowaniu społeczeństwa opracowywaniem i wykonywaniem
budżetu, wpływie na te elementy,

6.

Prawna – jedna z funkcji politycznych polegająca na tym, że budżet ma postać aktu

prawnego do uchwalenia którego niezbędna jest pewna większość w parlamencie
uzyskana w procesie wyborów powszechnych.

d)

Zasady budżetowe:

1.

Równowagi – dążenie do zrównoważenia poziomu wydatków budżetowych przez

wpływy budżetowe,

2.

Powszechności (zupełności) – wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów

i wydatków państwa,

3.

Jedności – głosi, że wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być objęte

jednym planem – budżetem,

4.

Jawności – głosi konieczność prezentowania dochodów i wydatków społeczeństwa,

a praktycznie organom przedstawicielskim, organizacjom społecznym itd…,

5.

Przejrzystości – pozwalająca na rozpoznanie procesów zachodzących w obszarze

budżetu państwa,

6.

Realności – postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków

budżetowych,

7.

Gospodarności – wymaga racjonalnego, a więc i oszczędnego wydatkowania

ś

rodków budżetowych.

e)

Dochody budżetu państwa – rodzaje dochodów publicznych:

1.

Daniny publiczne – są klasycznym ciężarem nakładanym na gospodarstwa domowe

i przedsiębiorstwa. Ich główną cechą jest to, że podmiot ponoszący ciężar daniny
publicznej nie otrzymuje w zamian żadnego bezpośredniego świadczenia (korzyści)
- podatki, cła,

2.

Dochody publiczne z majątku i praw majątkowych np. czynsze, dywidendy,

dochody ze sprzedaży majątku (prywatyzacja),

3.

Pozostałe dochody:

• różnego rodzaju opłaty (skarbowe, sądowe, notarialne),

15

• składki na ubezpieczenia społeczne,
• składki na ubezpieczenia zdrowotne,
• składki na różne fundusze publiczne np. Fundusz Pracy.

PODATKI – są to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane
przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie
wydatków państwowych. Płatnikami podatków mogą być osoby fizyczne i prawne.

Rodzaje podatków:

1.

Podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych np. podatek kastralny,

2.

Podatki od przychodów – płaci się z związku z działalnością gospodarczą

i osiąganymi z tego tytułu przychodami,

3.

Podatek od dochodów – przedmiotem opodatkowania jest dochód, najczęściej

dochód z pracy i dochód z prowadzenia działalności gospodarczej,

4.

Podatki od wydatków (podatki konsumpcyjne) – to podatki nakładane na produkty

i usługi będące przedmiotem obrotu np. podatek obrotowy, podatek od wartości
dodanej VAT, akcyza.

16

06.04.2009 r.

Wykład IV

CŁO – opłata pobierana na towary wprowadzane, wywożone lub transportowane przez dany
obszar celny.

OPŁATA – świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, odpłatnym,
jednostronnie ustalana i pobierana przez władze publiczne z tytułu określonych czynności
urzędowych oraz usług jednostek sektora publicznego np. opłaty skarbowe, notarialne,
sądowe, opłaty za wydanie dokumentów czy decyzji administracyjnych.

Wydatki budżetu państwa wiążą się z wypełnianiem przez państwo podstawowych funkcji,
a przede wszystkim:

• klasycznych funkcji publicznych państwa wewnętrznych i zewnętrznych (obrona

narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, wymiar sprawiedliwości, administracja
publiczna),

• socjalnych funkcji władz publicznych,
• ekonomicznych funkcji państwa
Wydatki publiczne (budżetowe) dzielimy na:
− wydatki realne albo rzeczowe (nabywcze) – stanowią one bezpośredni składnik popytu

globalnego (G),

− wydatki transferowe (wewnętrzne – z sektora publicznego do sektora publicznego

oraz zewnętrzne – z sektora publicznego do sektora prywatnego),

− wydatki krajowe,
− wydatki zagraniczne (państwo nie ma wpływu na to jak zostaną wykorzystane),

− wydatki bieżące,
− wydatki majątkowe,

− wydatki zmienne,
− wydatki stałe (obowiązkowe, ale ich poziom może ulegać zmianom),

− wydatki sztywne (nie można ich zmienić np. wydatki na obslugę długu publicznego),
− pozostałe wydatki,

− wydatki zdeterminowane – wydatki, które budżet państwa musi ponieść ze względu

na obowiązujące prawo, rząd natomiast nie może dowolnie regulować ich wielkości,

− wydatki elastyczne – wydatki, których wysokość może być regulowana przez rząd,

− wydatki szczebla centralnego,
− wydatki szczebla regionalnego,
− wydatki szczebla lokalnego.

Wydatki stałe ≠ wydatki sztywne

Stan budżetu:
− równowaga budżetowa,
− nadwyżka budżetowa – saldo budżetu państwa w którym dochody budżetowe są większe

od wydatków państwa w danym okresie (roku budżetowym),

− deficyt budżetowy - saldo budżetu państwa w którym dochody budżetowe są mniejsze

od wydatków państwa w danym okresie (roku budżetowym).

17

DŁUG PUBLICZNY – zobowiązanie sektora publicznego względem podmiotów
gospodarczych i osób prywatnych oraz zagranicy. Dług publiczny wzrasta wówczas,
gdy w sektorze publicznym występuje deficyt i trzeba pozyskać środki na pokrycie
tej nierównowagi. Nadwyżka budżetowa umożliwia zmniejszenie długu publicznego.

Rodzaje długu publicznego:
− dobrowolny,
− przymusowy,

− wewnętrzny – jest to łączne zobowiązanie państwa z tytułu wyemitowanych przez

państwo lub sektor publiczny papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów
skarbowych) oraz zaciągniętych kredytów wobec obywateli danego kraju. Jest to dług
lepszy od zewnętrznego gdyż spłata zaciągniętych kredytów trafia do obywateli, przez
co kapitał i produkcja pozostają w kraju,

− zewnętrzny – łączne zobowiązania państwa z tytułu wyemitowanych przez państwo

lub sektor publiczny papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów skarbowych)
oraz zaciągniętych

kredytów

wobec

podmiotów

zagranicznych

(publicznych

i prywatnych). Jest to dług gorszy od wewnętrznego gdyż spłata zaciągniętych kredytów
trafia do podmiotów zagranicznych, przez co produkcja i kapitał opuszcza dany kraj.

PIENIĄDZ I SYSTEM PIENIĘŻNY

PIENIĄDZ to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy
płatności za dostarczane dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań np. spłacamy dług,

EWOLUCJA PIENIĄDZA – wynika ze zmian warunków wymiany:

− Barter (towar za towar) – wymiana bez pieniężna,
− Pieniądz towarowy – dodatkowo posiada wartość jako towar, nie tylko jako pieniądz

np. muszelki, kamyczki, krowy etc…,

− Pieniądz kruszcowy – odmiana pieniądza towarowego,
− Pieniądz papierowy (gotówkowy),
− Pieniądz symboliczny – środek płatniczy, którego wartość (siła nabywcza) znacznie

przewyższa jego koszt wytworzenia lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz
zastosowaniach,

− Pieniądz bankowy (bezgotówkowy).

18

20.04.2009 r.

Wykład V

FUNKCJE PIENIĄDZA;
− środek wymiany (przy pomocy pieniądza możemy nabywać oraz sprzedawać dobra),
− jednostka rozrachunkowa (rozliczeniowa) (miernik wartości) (pieniądz pozwala

porównywać wartość dóbr),

− środek przechowywania wartości (środek tezauryzacji) (pieniądz jest wycofywany z

obiegu),

− miernik odroczonych płatności (środek płatniczy) – jednostka rozrachunkowa w długim

okresie (zobowiązania),

− pieniądz światowy (dolar, euro, funt szwajcarski, jen japoński, funt brytyjski).
POPYT NA PIENIĄDZ – przez popyt na pieniądz (M

d

)

rozumiemy pożądany przez

prywatne podmioty nie bankowe (gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa) stan ich
zasobów kasowych. Zakłada się więc, że podmioty gospodarcze oprócz innych aktywów
finansowych (akcji, obligacji itd.) chcą posiadać pewien określony zasób pieniądza (popyt na
gotówkę).
(instytucje finansowe i publiczność (gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa))
np. banki - kreują pieniądz

− istnieje wiele teorii objaśniających popyt na pieniądz, są to:

Klasyczna teoria popytu na pieniądz:

o

podejście oparte na szybkości obiegu (velocity approach) – Irvin Fisher

Przez pojęcie szybkości obiegu rozumiał on przeciętną częstotliwość z jaką w
ciągu pewnego okresu jednostka pieniężna przechodzi z ręki do ręki.

Im większa jest szybkość obiegu pieniądza, tym potrzebne jest mniej pieniędzy w
celu zawarcia transakcji.

Równanie wymiany Fishera ma postać:

M * V = P * Y, gdzie

M –

ilość pieniądza w gospodarce

V – szybkość obiegu
P

– poziom cen

Y

– dochód realny

Fisher przyjmuje, że w pewnym okresie czasu V oraz Y są stałe lub dane. Popyt na
pieniądz, czyli M zależy więc bezpośrednio od poziomu cen.

Popyt na pieniądz jest dodatni.

Równanie to jest prawdziwe także w drugą stronę – że poziom cen w gospodarce
zależy od ilości pieniądza. Dlatego też przyjmuje się, że klasyczna teoria popytu
na pieniądz tej postaci jest także teorią inflacji.

o

podejście oparte na zasobach kasowych (Cambridge cash balance approach)

– A.C. Pigou, A. Marshall

Popyt na pieniądz jest uzależniony od częstotliwości wypłat.

19

Przy niezmieniających się zwyczajach i warunkach instytucjonalnych systemu
płatności, podmioty gospodarcze potrzebują do wykonywania transakcji średnich
nominalnych zasobów kasowych odpowiadających określonej stałej części swoich
nominalnych zasobów.

C

M

d

=

2

Keynesowska teoria popytu na pieniądz

Teoria popytu Johna Maynarda Keynesa opiera się na motywach trzymania pieniądza
w formie gotówki:

o

motyw transakcyjny

M

t

= M

t

(Y) – im większy dochód, tym większy popyt na pieniądz

o

motyw przezornościowy (ostrożnościowy)

M

p

= M

p

(Y) – im większy dochód, tym większy popyt na pieniądz

o

motyw spekulacyjny

M

s

= M

s

(r) – im wyższa jest stopa procentowa (=cena pieniądza), tym mniejszy

popyt na pieniądz

– świadome i celowe zachowanie

o

łączny popyt na pieniądz zgłaszany przez podmioty gospodarcze jest sumą

popytu wynikającego z trzech motywów

M

d

= M

t

(Y) + M

p

(Y) + M

s

(r)

Post-keynesowskie teorie popytu na pieniądz

o

transakcyjny popyt na pieniądz wg Baumola,

o

teoria optymalnego zasobu ostrożnościowego wg Whalena i Tsianga

o

spekulacyjny popyt na pieniądz w ujęciu portfolio wg Tobina

t

C

1

2

3

4

2000

4000

4000 => M

d

= 2000

4000 => M

d

= 1000

2000 2000

20

Popyt na pieniądz w ujęciu M Friedmana

o

Funkcja popytu na nominalne salda pieniężne przedstawia się u Friedmana

następująco:

M

D

= p * f * (r

B

, r

E

, p, h, y, u)

o

Realny popyt na pieniądz przedstawia się u Friedmana następująco:

M

D

p

= f * (r

B

, r

E

, p, h, y, u)

M

D

– popyt na nominalne salda pieniężne

p

– absolutny poziom cen

r

B

- stopa dochodowości obligacji

r

E

– stopa dochodowości akcji

p

– wskaźnik zmian cen (wskaźnik dochodowości dóbr rzeczowych)

h

– stosunek majątku ludzkiego do pozaludzkiego

y

– dochód trwały

u

– inne czynnik np. zmiana gustów jednostek

Popyt na pieniądz jest tym wyższy im niższa jest stopa dochodowości akcji,
obligacji, dóbr rzeczowych oraz stosunek majątku ludzkiego do pozaludzkiego, a
także im wyższy jest dochód trwały.

Podsumowanie popytu na pieniądz
Funkcja popytu na pieniądz (dla określonego dochodu)

M

d

(Y

1

)

r

Y

1

> Y (wzrost dochodu)

Y

2

< Y (spadek dochodu)

M

d

(Y)

M

d

(Y

2

)

21

04.05.2009 r.

Wykład VI

ZASOBY PIENIĘŻNE

• Zasoby pieniężne (podaż pieniądza – M

s

) –

suma wszystkich zidentyfikowanych form

pieniądza posiadanych przez ludność (w odróżnieniu od pieniędzy posiadanych przez
banki) w danym momencie czasu.

• Zasoby pieniężne mierzymy różnymi agregatami (różne metody pomiaru)

− Największy agregat pieniężny to BAZA MONETARNA (BM) (zasób pieniądza

wielkiej mocy - H)

– jest to suma gotówki w obiegu u klientów oraz gotówki w

bankach (nie ma znaczenia w jakich jest rękach).

Na bazie BM kształtuje się kolejny agregat pieniężny M1, który jest funkcją bazy
monetarnej.

− Agregat M1 – jest to całość zasobów pieniężnych (pieniądza papierowego i monet)

posiadanych przez ludność, rachunków płatnych na żądanie w bankach komercyjnych
oraz czeków podróżnych.

M1 = mnożnik kreacji pieniądza * BM

C

p

+ 1

Mnożnik kreacji

pieniądza

=

C

b

+ C

p

Gdzie:

C

p

– zmieniona stopa gotówkowa sektora prywatnego

C

b

–

zmieniona stopa rezerw gotówkowych banków

Im niższa wartość C

p

i C

b

tym większa wartość mnożnika kreacji pieniądza przez

banki.

− Agregat M2 – zawiera w sobie wszystkie składniki zaliczane do M1 + rachunki

oszczędnościowe i małe rachunki terminowe, certyfikaty depozytowe oraz rachunki
rynku pieniężnego i inne aktywa o wysokiej płynności.

Gotówka w systemie

pozabankowym

M1

BM

22

M1 < M2

− Agregat M3 – zawiera wszystkie składniki agregatu M2 + duże salda rachunków

terminowych oraz rachunki w funduszach wzajemnego oszczędzania podmiotów
gospodarczych na rynku pieniężnym.

M1 < M2 < M3

− Agregat L (Liquidity – płynność) – zawiera wszystkie składniki agregatu M3 oraz

inne płynne aktywa nie objęte pozostałymi agregatami, takie jak waluta bankowa,
dokumenty handlowe.

M1 < M2 < M3 < L

Podstawowy agregat w Polsce - M3.

M1

M2

L

M3

M1

M2

M3

M1

M2

23

SYSTEM BANKOWY

• Ewolucja systemu bankowego -> podręcznik

• System banków:

(a)

Bank centralny – prowadzi politykę pieniężną w danym państwie. Jest on instytucją

niezależną od rządu, chociaż obie te instytucje powinny ze sobą współpracować.

Banki centralne wywodzą się z banków prywatnych –> najpierw były bankami
emisyjnymi, ale w latach 20 XX wieku pojawiła się potrzeba nacjonalizacji banków ->
teraz są to banki publiczne.

Funkcje banku centralnego:

− jest bankiem banków – nie ma ważniejszego banku, dba o stabilność systemu

bankowego:

o

udziela pozwoleń na prowadzenie działalności bankowej,

o

pozostałe banki muszą się stosować do zaleceń banku centralnego,

o

pozostałe banki przedstawiają bankowi centralnemu swoje sprawozdania

finansowe,

o

prowadzi rachunki banków komercyjnych.

− jest bankiem państwa – prowadzi rachunek Skarbu Państwa:

o

zarządza długiem publicznym (zajmuje się emisją i dystrybucją papierów

dłużnych w imieniu Skarbu Państwa),

o

przestrzega terminowości spłat rat kredytowych,

o

rozlicza transakcje Skarbu Państwa,

o

zajmuje się transakcjami walutowymi

Bank centralny nie może finansować deficytu budżetowego, ale może przekazać
całość lub część wpływów do budżetu państwa.

− jest kredytodawcą ostatniej instancji dla sektora bankowego – pożycza na

wysoki procent i wymaga zabezpieczenia w postaci papierów wartościowych,

− określa realną podaż pieniądza (zgodnie z przyjętym agregatem) – jest to

związane z funkcją emisyjną oraz monitorowaniem inflacji,

− prowadzi politykę kursu walutowego – w przypadku kursów stałych (jeśli kurs

walutowy odchyla się od kursu rynkowego, to bank centralny musi interweniować,

Polska: cele inflacyjne banku centralnego (

) – maksymalnie 3 %

Instrumenty oddziaływania banku centralnego - nie musi korzystać ze
wszystkich:

− stopa rezerw obowiązkowych – jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych

do wkładów, które narzuca bank centralny bankom komercyjnym np. w Polsce
wynosi 3,5 %,

Stopy redyskonta w Polsce wynoszą na chwilę obecną 0,9%

− depozyty specjalne – bank centralny nakłada na banki komercyjne obowiązek

złożenia pewnej kwoty w depozyt banku centralnego (nie jest to związane z

+

-

2,5 %

24

wkładu w bankach np. może nałożyć na jeden bank komercyjny depozyt, na inny
już nie, różne kwoty depozytów dla różnych państw),

− podstawowe stopy procentowe (albo stopy procentowe banku centralnego):

Przykład Polski:

o

kredytowe (3):

stopa lombardowa (5,25 % od 26.03.2009 r.) – najwyższa podstawowa

stopa podstawowa banku centralnego, związana z zastawem papierów
wartościowych,

stopa redyskonta weksli (obecnie wynosi 4% w Polsce) – koszt jaki

banki komercyjne muszą zapłacić za wcześniejszy wykup weksli,

stopa referencyjna (3,75 %) – najniższa stopa podstawowa, jest stopą

bazową w Polsce. Określa minimalną rentowność 7-dniowych bonów
pieniężnych

W przeszłości była jeszcze stopa kredytu refinansowego.

o

depozytowa (1) – zazwyczaj jest jedna (może być różnicowana np. według

waluty):

wynosi 2,25% w skali roku. Problem w Polsce: zamiera akcja kredytowa –

obawa przed dużym ryzykiem -> banki mają olbrzymie depozyty w banku
centralnym -> bank centralny nie puszcza w obieg pieniądza.

− operacje otwartego rynku – polegają na sprzedawaniu bądź kupowaniu papierów

wartościowych na rynku w zamian za gotówkę:

bank centralny sprzedając papiery wartościowe zabiera gotówkę z obiegu i

zmniejsza podaż pieniądza,

bank centralny kupując papiery wartościowe dostarcza gotówkę do obiegu i

zwiększa podaż pieniądza,

operacje otwartego rynku wpływają na podaż pieniądza poprzez zmianę bazy

monetarnej (BM), natomiast podstawowe stopy procentowe, rezerwa
obowiązkowa i depozyty specjalne wpływają na podaż poprzez zmiany
mnożnika kreacji pieniądza.

M1 = mnożnik kreacji pieniądza * BM

(b)

Banki komercyjne (uniwersalne).

(c)

Banki specjalistyczne (np. rolne, hipoteczne, towarzystw ubezpieczeniowych).

Polska – system dwustopniowy: bank centralny + banki komercyjne (czasem pojawiają
się banki specjalistyczne).

25

Podsumowanie popytu podaży
Funkcja podaży pieniądza

Równowaga na rynku pieniężnym

Zmiany stanu równowagi:
1)

zmiana podaży pieniądza przy nie zmienionym popycie

r

M

d

, M

s

M

s

E

r

E

M

s2

M

s1

E

1

E

2

r

E1

r

E2

Spadek podaży – podnosi się
cena pieniądza
Wzrost podaży – spadek ceny
pieniądza

r

M

d

, M

s

M

s

E

r

E

r

M

s

M

s

26

2)

zmiana popytu na pieniądz przy niezmienionej podaży

3)

jednoczesna zmiana popytu i podaży pieniądza

M

d1

r

M

d

M

d2

r

E1

M

d

, M

s

r

E

r

E2

M

s

E

E

1

E

2

27

18.05.2009 r.

Wykład VI

BEZROBOCIE

1.

PODSTAWOWE POJĘCIA RYNKU PRACY

• ludność w wieku produkcyjnym – granice wieku produkcyjnego są określone

w każdym kraju, zwyczajowo w formie ustawy,

• zasób siły roboczej (ludność aktywna zawodowo) (S

r

) – są to osoby pracujące lub

poszukujące pracy na typowych warunkach zwłaszcza płacowych w gospodarce,

• współczynnik aktywności zawodowej (A

z

) – to stosunek liczby aktywnych

zawodowo czyli zasób siły roboczej (S

r

) do liczby ludności w wieku produkcyjnym

(L

p

). Im wyższy jest ten współczynnik, tym większa część ludności w wieku

produkcyjnym chce pracować zawodowo.

S

r

A

z

=

L

p

• BEZROBOCIE (B) – bezrobotni – są to osoby w wieku produkcyjnym, które są

zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w
gospodarce oraz pozostające bez pracy pomimo podjęcia poszukiwań pracy.

• STOPA BEZROBOCIA (b) – jest to stosunek liczby bezrobotnych (B) do zasobów

siły roboczej (S

r

).

B

b =

S

r

2.

METODY POMIARU BEZROBOCIA

a.

Metoda wykorzystywana w statystyce urzędów pracy:

− Powiatowe Urzędy Pracy (Polska),

− w tym przypadku bezrobotni to osoby:

o

zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stosunku pracy,

o

pozostające bez pracy i nie uczące się w szkołach z wyjątkiem szkół

wieczorowych i zaocznych,

o

zarejestrowane w urzędzie pracy, jeżeli:

 ukończyły 18 lat,
 nie ukończyły 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni),
 nie nabyły praw do emerytury,
 nie są właścicielami lub posiadaczami gospodarstwa rolnego,
 nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej.

b.

Metoda wykorzystywana w badaniach aktywności ekonomicznej ludności

(BAEL)

:

− w tym przypadku do bezrobotnych zalicza się osoby, które spełniają jednocześnie

trzy warunki:

o

w okresie badanego tygodnia nie pracowały nawet przez okres 1 godziny,

o

aktywnie poszukują pracy,

o

są gotowi podjąć pracę w badanym lub następnym tygodniu.

28

3.

RYNEK PRACY

• popyt na pracę (L

d

) – zakłada odwrotną zależność pomiędzy stawką płacy, a

wielkością zatrudnienia w danym okresie. Przy wyższej stawce płacy pracodawcy
będą zatrudniać mniej pracowników, niż przy niższej stawce pracy.

Popyt na pracę zgłasza przedsiębiorstwo, pracodawca.

− Determinanty popytu:

o

cena dóbr wytwarzanych przez przedsiębiorstwa,

o

zmiany w zapotrzebowaniu na dobra wytwarzane przez dane przedsiębiorstwo,

o

wydajność pracy (im wyższa wydajność pracy tym wyższy popyt na pracę).

Popyt na pracę ma charakter pochodny. Oznacza to, że wynika on w dużej mierze z
popytu na dobra i usługi wytwarzane przez przedsiębiorstwa. Im większy popyt na
towary lub usługi tym większy popyt na pracę służącą do ich wytworzenia.

• podaż pracy – przedstawia dodatnią zależność pomiędzy poziomem płac realnych, a

liczbą pracowników na rynku pracy w danym okresie. Przy wyższych stawkach płac
więcej pracowników będzie skłonnych pracować i to dłużej niż przy niższych.

W praktyce po stronie podaży pracy mamy do czynienia z dwiema krzywymi podaży:
a)

efektywna podaż pracy (Lse),

b)

potencjalna podaż pracy (Lsp).

W sytuacji równowagi płacy ZAWSZE istnieje bezrobocie (Bezrobocie dowolne).

Bezrobocie dobrowolne – osoby, które nie chcą podjąć pracy za płacę obowiązującą

na rynku.

AB – bezrobocie dobrowolne (różnica między Lsp i Lse).
CE – łączne bezrobocie (różnica między Lsp a L

d

) przy cenie P’

DE – bezrobocie dobrowolne
CD –

bezrobocie przymusowe (różnica między Lse a L

d

)

L

stawka

płacy

Lse

Lsp

P’

P

r

A

B

E

D

C

L

R

A

– równowaga rynku pracy (przecięcie popytu na pracę (L

d

) z podażą pracy (Lse),

R – płaca równowagi rynku pracy,
L

R

– poziom zatrudnienia przy płacy równoważącej rynek pracy.

L

d

29

Bezrobocie przymusowe – osoby pozostające bez pracy mimo tego, że są gotowe ją

podjąć za płace obowiązującą na rynku.

4.

RODZAJE BEZROBOCIA

− bezrobocie naturalne,
− bezrobocie frykcyjne (krótkookresowe),
− bezrobocie strukturalne,
− bezrobocie koniunkturalne (cykliczne),
− bezrobocie ukryte,
− bezrobocie dobrowolne,
− bezrobocie przymusowe.

5.

PRZYCZYNY BEZROBOCIA

6.

SPOSOBY ZWALCZANIA BEZROBOCIA

INFLACJA

1.

POJĘCIE INFLACJI

• Inflacja – jest to proces przyrostu przeciętnego poziomu cen i kosztów w pewnym

okresie czasu,

• Deflacja – spadek przeciętnego poziomu cen i kosztów w pewnym okresie czasu.

2.

MIERNIKI ZMIAN POZIOMU CEN

a)

wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych (CP

1

)

– pokazuje procentową zmianę

przeciętnego poziomu cen, dóbr i usług konsumpcyjnych w pewnym okresie czasu.
Mierzy koszt pewnego koszyka dóbr.

b)

wskaźnik cen dóbr inwestycyjnych (PP

1

) [wskaźnik cen zbytu, cen hurtowych] –

pokazuje procentową zmianę przeciętnego poziomu cen, dóbr i usług produkcyjnych
w pewnym okresie czasu. Służy do mierzenia cen w miejscu pierwotnej sprzedaży
dóbr.

c)

Deflator PKB – obejmuje zmiany cen wszystkich dóbr i usług wytwarzanych w

gospodarce

• Inflacja średnioroczna – procentowy wzrost średniego poziomu cen dóbr i usług w

stosunku do średniego poziomu cen dóbr i usług w roku poprzednim,

• Inflacja grudzień do grudnia – procentowy wzrost poziomu cen dóbr i usług w

grudniu danego roku w stosunku do poziomu cen w grudniu roku
poprzedniego

3.

RODZAJE INFLACJI

a)

Podział ze względu na tempo zmian poziomu cen

− inflacja umiarkowana – ceny rosną powoli, jednocyforwo (mniej niż 10 % w

skali roku), oczekiwania są stabilne, umowy można zawierać w wielkościach
nominalnych, nie muszą być indeksowane ze względu na inflację (na cechę
inercyjności),

− inflacja galopująca – ceny rosną wg. stóp dwu – lub trzycyfrowych (np. 20% -

200% w skali roku). Przy takiej inflacji pojawiają się zniekształcenia gospodarcze.
Indeksuje się wartość kontraktów albo do wskaźnika zmian cen albo do kursu

30

obcej waluty. Realne stopy procentowe są ujemne, Pieniądz traci szybko na
wartości. Zaczyna się ucieczka od pieniądza.

− hiperinflacja – ceny rosną bardzo szybko wg. stóp dwu- lub trzycyfrowych ale w

skali miesiąca lub nawet tygodnia. Gospodarka praktycznie odchodzi od obrotu
pieniężnego. Pieniądz nie przedstawia sobą praktycznie żadnej wartości.

b)

Podział ze względu na czynnik ją wywołujący

− monetarna teoria inflacji (znane już pojęcie popytu na pieniądz)

M * V = P * Y

V oraz Y są stałe w czasie, a więc P zależy od M, czyli ilości pieniądza w obiegu
w ujęciu nominalnym.

Im więcej pieniądza w obiegu, tym wyższy poziom cen (inflacja).

− inflacja ciągniona przez popyt (inflacja popytowa) – jej istotą jest zderzenie

zbyt dużych wydatków pieniężnych z ograniczoną podażą dóbr, jaka może być
wytworzona przy pełnym zatrudnieniu. Ludzie konkurując o ograniczony zasób
dostępnych dóbr i usług ciągną ceny w górę.

− inflacja pchana przez koszty (inflacja kosztowa) – występuje gdy koszty

produkcji rosną szybciej chociaż nie występuje nadwyżkowy popyt na dobra czy
czynniki wytwórcze. Krzywa podaży globalnej pchana jest w górę. Presja
…………………………………………………………… wówczas, gdy związki
………………………………………………………., podnosząc ceny.

4.

SKUTKI I KOSZTY INFLACJI

KRZYWA PHILLIPSA

Określa warunki wymiany pomiędzy inflacją a bezrobociem.

1.

Krzywa Phillipsa w krótkim okresie

stopa

inflacji

Stopa bezrobocia

B

A

L

B

L

A

U

B

U

A

31

Warunki wymiany między inflacją, a stopą bezrobocia pozostają stabilne tak długo jak
długo stopa inflacji inercyjnej pozostaje niezmieniona. Gdy tylko zmieni się stopa
inflacji inercyjnej krótkookresowa krzywa Phillipsa przesunie się (w górę lub w dół).

2.

Długookresowa krzywa Phillipsa

W długim okresie jedynym poziomem bezrobocia mogącym współistnieć ze stabilną
stopą inflacji jest jego naturalna stopa bezrobocia. Czyli długookresowa krzywa
Phillipsa jest linią pionową w punkcie naturalnej stopy bezrobocia. W innym
przypadku nakręcimy spiralę inflacjną.

stopa

inflacji

Stopa bezrobocia

Naturalna

stopa bezrobocia