Polsk grammatik

1

Polsk grammatik

Det polska språket är ett flekterande språk.

Ordklasser

Det finns tio ordklasser (część mowy) i polska språket: substantiv (rzeczownik), adjektiv (przymiotnik), verb

(czasownik), räkneord (liczebnik), pronomen (zaimek), adverb (przysłówek), preposition (przyimek), konjunktion

(spójnik), interjektion (wykrzyknik) och partikel (partykuła).

Substantiv

Polskans substantiv (rzeczownik) böjs efter sju kasus (przypadek), två numerus (liczba) och har ett av tre genus

(rodzaj).

I polskan har substantiven inte någon bestämd eller obestämd form. Det som i de germanska språken uttrycks med

hjälp av dessa former får i polskan uttryckas på andra sätt:

• ten chłopak jechał rowerem (den här pojken cyklade)

• jakiś chłopak jechał rowerem (någon pojke cyklade)

• jeden chłopak jechał rowerem (en pojke cyklade)

Kasus

Det polska språket har sju kasus (przypadek):

• nominativ (mianownik) - vem/vad? (kto? co?)

• genitiv (dopełniacz) - vems? (kogo? czego? czyj?)

• dativ (celownik) - åt vem? åt vad? (komu? czemu?)

• ackusativ (biernik) - vem/vad (bär du)? (kogo? co?)

• instrumentalis (narzędnik) - vem/vad (blir du)? (kim? czym?)

• lokativ (miejscownik) - vem/vad är du i/vid/på/under..?, (var, när) (w/o/na kim? w/o/na czym?)

• vokativ (wołacz) - används vid tilltal.

Maskulina substantiv böjs ganska regelbundet, medan feminina och neutrala substantiv uppvisar större variation.

Exempel: kupiec (köpman), maskulinum

*N s: kupiec pl: kupcy

*G s: kupca pl: kupców

*D s: kupcowi pl: kupcom

*A s: kupca pl: kupców

*I s: kupcem pl: kupcami

*L s: kupcu pl: kupcach

*V s: kupcze! pl: kupcy!

Exempel: niedziela (söndag), femininum

*N s: niedziela pl: niedziele

*G s: niedzieli pl: niedziel

*D s: niedzieli pl: niedzielom

*A s: niedzielÄ™ pl: niedziele

*I s: niedzielÄ… pl: niedzielami

*L s: niedzieli pl: niedzielach

Polsk grammatik

2

*V s: niedzielo! pl: niedziele!

Exempel: ramiÄ™ (arm), neutrum

*N s: ramiÄ™ pl: ramiona

*G s: ramienia pl: ramion

*D s: ramieniu pl: ramionom

*A s: ramiÄ™ pl: ramiona

*I s: ramieniem pl: ramionami

*L s: ramieniu pl: ramionach

*V s: ej tillämpbart

Exempel: krowa (ko), femininum

*N s: krowa pl: krowy

*G s: krowy pl: krów

*D s: krowie pl: krowom

*A s: krowÄ™ pl: krowy

*I s: krowÄ… pl: krowami

*L s: krowie pl: krowach

*V s: krowo! pl: krowy!

Exempel: dziecko(barn), neutrum

*N s: dziecko pl: dzieci

*G s: dziecka pl: dzieci

*D s: dziecku pl: dzeciom

*A s: dziecko pl: dzieci

*I s: dzeckiem pl: dzećmi

*L s: dziecku pl: dzieciach

*V s: dzecko! pl: dzieci!

Lokativ förekommer enbart efter prepositioner, övriga kasus, förutom nominativ, styrs antingen av prepositioner

eller betingas av ordets funktion i satsen. Nominativ kan bara användas för subjekt.

Även personnamn, både förnamn och efternamn, böjs efter kasus.

Exempel: Jan Kolwalski, maskulinum

*N s: Jan Kowalski pl: Janowie Kowalscy

*G s: Jana Kowalskiego pl: Janów Kowalskich

*D s: Janu Kowalskiemu pl: Janom Kowalskim

*A s: Jana Kowalskiego pl: Janów Kowalskich

*I s: Janem Kowalskim pl: Janami Kowalskimy

*L s: Janie Kowalskim pl: Janach Kowalskich

*V s: Janie Kowalski! pl: Janowie Kowalscy!

Liknande kasusböjning sker med ortnamn (Wrocław, Warszawa), även i sammansatta former (Ostrów Mazowiecki).

Polsk grammatik

3

Numerus (liczba)

Substantiven förekommer i singular (liczba pojedyńcza) och dubbel-plural, dvs plural 1 och plural 2(liczba mnoga 1 i

liczba mnoga 2). Exempel: singular (liczba poj.) plural 1 (gäller från 2-4) plular 2 (från 4 och uppåt)

mask. jeden statek (en båt) dwa statki (två båtar) siedem statków (sju båtar)

fem. jedna lalka (en docka) dwie lalki (två dockor) siedem lalek (sju dockor)

neutr. jedno slowo (ett ord) dwa slowa (två ord) siedem slów (sju ord)

Tänk på att även 22-24, 32-34, 42-44.. osv böjs som plural 1, t ex 53 lalki (53 dockor), men 55 lalek (55 dockor)

Dualis (liczba podwójna)

Dualis som ett fristående numerus försvann från det polska språket under 1400-talet. Vissa dualisformer har dock

bevarats, särskilt hos ord som vanligen förekommer i tvåtal. Idag används exempelvis oczy ("ögon") och uszy

("öron") som pluralis av oko ("öga") och ucho ("öra"). Liksom de svenska motsvarigheterna handlar det egentligen

om dualisformen, medan pluralisformen istället försvunnit från allmänt bruk.

I nutida polska lever dualis än kvar i stela uttryck, som exempelvis i ordspråket mądrej głowie dość dwie słowie

(som istället borde lyda mądrej głowie dość dwa słowa). Hos räkneorden har ålderdomliga böjningsmönster också

överlevt. Exempelvis får dwa ("två") en annan ändelse än andra ordningstal när det sammansätts med prefixet -tio

(dzieścia istället för dzieści) eller -hundra (ście istället för sta). Räkneordens de tre olika böjningarna (jeden złoty,

dwa złote och pięć złotych) är också en rest av dualis. Observera att för respektive exempel finns det ett mynt med

motsvarande valör i Polen.

Jämför fornpolskans och den moderna polskans respektive deklination av ręka ("hand"):

[1]

Kasus

Fornpolska

Polska

Singular Dualis Plural Singular

Plural

Nominativ

ręka

ręce

ręki

ręka

ręce

Genitiv

ręki

ręku

rÄ…k

ręki

rÄ…k

Dativ

ręce

rękoma rękom

ręce

rękom

Ackusativ

rękę

ręcę

ręki

rękę

ręce

Instrumentalis ręką

rękoma rękami ręką

rękoma, rękami

Lokativ

ręce

ręku

rękach

ręce, ręku rękach

Vokativ

ręko

ręce

ręki

ręko

ręce

Genus (rodzaj)

Polska språket tre genus (maskulinum (rodzaj męski), femininum (rodzaj żeński) och neutrum (rodzaj nijaki).

Substantivets genustillhörighet kan oftast utläsas utifrån substantivets sista bokstav i grundformen:

• Maskulinum slutar ofta på konsonanter: człowiek (=människa), stół (=bord), baran (=bagge), pies (=hund), gęsior

(=han-gås).

• Femininum, slutar vanligen på -a: kobieta (=kvinna), owca (=får), kawa (=kaffe), bajka (=saga), szafa (=skåp),

gęś (=hon-gås), mysz (mus)

• Neutrum, slutar vanligen på -o: dziecko (=barn), ciastko (=kaka), drzewo (=träd), koło (=hjul), pióro (=penna).

Observera att det finns undantag: till exempel maskulina substantiv mężczyzna (=man), sędzia (=domare) avviker

från regeln.

Latinska och grekiska lånord med ändelse -um som liceum, museum, seminarium är alla neutrala.

Personsubstantiv (rzeczownik osobowy) är ofta maskulinum, men flera har även en femininform, till exempel:

Polsk grammatik

4

• dyrektor (manlig direktör) och dyrektorka eller pani dyrektor (kvinnlig direktör)

• uczeń (manlig elev) och uczennica (kvinnlig elev)

• (pan) Konopnicki ((herr) Konopnicki) och (pani) Konopnicka ((fru) Konopnicka)

• (pan) Mickewicz ((herr) Mickewicz) och pani Mickewicz (fru Mickewicz), eller Mickewiczowa ((fru)

Mickeiwicz).

Maskulina personsubstantiv (till exempel yrke) används som femininum om de avser en kvinna:

• sędzia (=domare), till exempel

• Pan sędzia jechał do pracy (=herr domare åkte till arbetet)

• Pani sędzia jechała do pracy (=fru domare åkte till arbetet)

• artysta (=artist), till exempel

Få personsubstantiv är neutrala, till exempel:

• dziecko (=barn)

• niemowlę (=spädbarn, egentligen "småbarn som kan ej prata")

• dziewczę (smeknamnsform av dziewczyna, flicka)

• kobiecisko (ironisk form av kobieta, ungefär fruntimmer)

Djur kan ha olika former för könen:

• kogut, (ålderdomlig form: kur) (=tupp) och kura (=höna)

• wilk (=varg) och wilczyca (varginna)

• lew (=lejon) och lwica (lejoninna)

• kozioł (=bagge) och koza (getko)

Andra djur har ett bestämt genus som används oavsett djurets naturliga kön:

• ptak (=fågel; maskulinum)

• ryba (=fisk; femininum)

• rak (=räka; maskulinum)

• dzik (=vildsvin; maskulinum)

• owad (=insekt; maskulinum)

• mewa (=fiskmås; femininum)

• mysz (=mus; femininum)

• szczur (=råtta; maskulinum)

Vid kasusböjning kan man ha hjälp av underuppdelningar av genus:

• människor

• djur

• ting

Diminutiv form

Diminutiva former av substantiv är mycket vanliga.

Alla förnamn har ett stort antal smeknamnsformer:

• Anna - Ania, Aniusia, etc.
• Jan - Janek, Jaś, Jasiek, Januś', etc.

• Roman - Romek, Romuś, Romeczek, Romulek, etc.

• Katarzyna - Kasia, Kaśka, Kasieńka, Katarzynka, etc.

För att skapa förtrolighet använder man till exempel hellre pić kawkę (=dricka lill-kaffet) än pić kawę (=dricka

kaffe), varvid kawka inte alls behöver betyda en mindre kopp:

• kawa (=kaffe) - kawka, kaweczka, kawusia, kawunia

Polsk grammatik

5

• szprotka (=sardin, som redan i sig är i diminutiv form) - szproteczka

• samochód (=bil) - samochodzik (kan vara, men behöver inte vara leksaksbil)

• samolot (=flygplan) - samolocik (kan vara, men behöver inte vara leksaksflygplan)

• żona (=hustru) - żonka, żoneczka, żoniusia

• mysz (=mus) - myszka (Musse Pigg heter Myszka Miki)

• kobieta (=kvinna) - kobietka

• pies (=hund) - piesek, pieseczek

• kot (=katt) - kotek, koteczek

Liksom ovanstående smeknamn, kan orden även förgrovas eller ironiseras genom augmentativ:

• kobieta (=kvinna) → kobiecisko

• chłop (=karl) → chłopisko

• pies (=hund) → psisko

• nos (=näsa) → nochal

Pronomen

Personliga pronomen

Kasus

Singular

Plural

1:a

person

2:a

person

3:e person

1:a

person

2:a

person

3:e person

maskulinum

neutrum femininum

maskulinum

ej

maskulinum

Nominativ,

Vokativ

ja

ty

on

ono

ona

my

wy

oni

one

Genitiv

mnie, miÄ™

ciebie, ciÄ™

jego, niego, go, -Å„

jej, niej

nas

was

ich, nich

Dativ

mnie, mi

tobie, ci

jemu, niemu, mu

jej, niej

nam

wam

im, nim

Ackusativ

mnie, miÄ™

ciebie, ciÄ™

jego, niego, go,

-Å„

je, nie

jÄ…, niÄ…

nas

was

ich, nich

je, nie

Instrumentalis

mnÄ…

tobÄ…

nim

niÄ…

nami

wami

nimi

Lokativ

mnie

tobie

nim

niej

nas

was

nich

Räkneord

Tal

Grundtal

Ordningstal

Iterativa multipel-tal

Substantiv-tal i singular

0

zero

zerowy

—

—

1

jeden

pierwszy

jednokrotny, pojedynczy

jedynka

2

dwa

drugi

dwukrotny, podwójny

dwójka

3

trzy

trzeci

trzykrotny, potrójny

trójka

4

cztery

czwarty

czterokrotny, poczwórny

czwórka

5

pięć

piÄ…ty

pięciokrotny

piÄ…tka

6

sześć

szósty

sześciokrotny

szóstka

7

siedem

siódmy

siedmiokrotny

siódemka

8

osiem

ósmy

ośmiokrotny

ósemka

Polsk grammatik

6

9

dziewięć

dziewiÄ…ty

dziewięciokrotny

dziewiÄ…tka

10

dziesięć

dziesiÄ…ty

dziesięciokrotny

dziesiÄ…tka

11

jedenaście

jedenasty

jedenastokrotny

jedenastka

12

dwanaście

dwunasty

dwunastokrotny

dwunastka

13

trzynaście

trzynasty

trzynastokrotny

trzynastka

14

czternaście

czternasty

czternastokrotny

czternastka

15

piętnaście

piętnasty

piętnastokrotny

piętnastka

16

szesnaście

szesnasty

szesnastokrotny

szesnastka

17

siedemnaście

siedemnasty

siedemnastokrotny

siedemnastka

18

osiemnaście

osiemnasty

osiemnastokrotny

osiemnastka

19

dziewiętnaście

dziewiętnasty

dziewiętnastokrotny

dziewiętnastka

20

dwadzieścia

dwudziesty

dwudziestokrotny

dwudziestka

30

trzydzieści

trzydziesty

trzydziestokrotny

trzydziestka

40

czterdzieści

czterdziesty

czterdziestokrotny

czterdziestka

50

pięćdziesiąt

pięćdziesiąty

pięćdziesięciokrotny

pięćdziesiątka

60

sześćdziesiąt

sześćdziesiąty

sześćdziesięciokrotny

sześćdziesiątka

70

siedemdziesiÄ…t

siedemdziesiÄ…ty

siedemdziesięciokrotny

siedemdziesiÄ…tka

80

osiemdziesiÄ…t

osiemdziesiÄ…ty

osiemdziesięciokrotny

osiemdziesiÄ…tka

90

dziewięćdziesiąt

dziewięćdziesiąty

dziewięćdziesięciokrotny

dziewięćdziesiątka

100

sto

setny

stokrotny, stukrotny

setka

200

dwieście

dwusetny, dwóchsetny dwóchsetkrotny, dwustukrotny

dwusetka

300

trzysta

trzechsetny

trzechsetkrotny, trzystukrotny

trzysetka

400

czterysta

czterechsetny

czterechsetkrotny, czterystukrotny czterysetka

500

pięćset

pięćsetny

pięćsetkrotny

pięćsetka

600

sześćset

sześćsetny

sześćsetkrotny

sześćsetka

700

siedemset

siedemsetny

siedemsetkrotny

siedemsetka

800

osiemset

osiemsetny

osiemsetkrotny

osiemsetka

900

dziewięćset

dziewięćsetny

dziewięćsetkrotny

dziewięćsetka

1000

tysiÄ…c

tysięczny, tysiączny

tysiÄ…ckrotny

—

10

6

milion

10

9

miliard

10

12

bilion

10

15

biliard

10

18

trylion

10

21

tryliard

10

24

kwadrylion

10

27

kwadryliard

Polsk grammatik

7

10

30

kwintylion

10

33

kwintyliard

10

36

sekstylion

10

39

sekstyliard

10

42

septylion

10

45

septyliard

10

48

oktylion

10

51

oktyliard

10

54

nonylion (nowentylion)

10

57

nonyliard (nowentyliard)

10

60

decylion

10

63

decyliard

10

100

gugol

10

120

wicylion

10

180

trycylion

10

240

kwadragilion

10

300

kwinkwagilion

10

360

seskwilion

10

420

septagilion

10

480

oktogilion

10

540

nonagilion

10

600

centylion

10

10^100

gugolpleks

Adjektiv (przymiotnik)

Adjektiv överensstämmer (kongruerar) vad gäller kasus, genus och numerus med det substantiv de modifierar.

Exempel: czarny (svart)

maskulinum feminum neutrum

*N s: czarny czarna czarne

*G s: czarnego czarnej czarnego

*D s: czarnemu czarnej czarnemu

*A s: czarny/czarnego czarnÄ… czarne

*I s: czarnym czarnÄ… czarnym

*L s: czarnym czarnej czarnym

*V s: czarny czarna czarne

Polsk grammatik

8

maskulinum feminum+neutrum

*N s: czarni czarne

*G s: czarnych czarnych

*D s: czarnym czarnym

*A s: czarnych czarne

*I s: czarnymi czarnymi

*L s: czarnych czarnych

*V s: czarni czarne

Exempel:

* N f s: Czarna krowa żuje trawę. (En svart ko tuggar gräs)

* G f s: Rogi czarnej krowy są ostre. (Den svarta kons horn är vassa)

* D f s: Dam trawę czarnej krowie. (Jag skall ge den svarta kon gräs)

* A f s: Trzymam czarną krowę. (Jag håller i den svarta kon)

* I f s: Staję sie czarną krową. (Jag håller på att bli en svart ko)

* L f s: Stoję przy czarnej krowie. (Jag står vid den svarta kon)

* V f s: O ty czarna krowo! (Ã… du svarta ko!)

Adjektive kompareras med hjälp av suffix (-szy, -sza, -sze) (komparativ) och prefix (naj-) (superlativ):

* Å‚adny, Å‚adna, Å‚adne (fin)

* Å‚adniejszy, Å‚adniejsza, Å‚adniejsze (finare)

* najładniejszy, najładniejsza, najładniejsze (finast)

Det finns också perifrastisk komparation (mer/mest):

* ładny, ładna, ładne (skön)

* bardziej/mniej ładny/ładna/ładne (mer/mindre skön)

* najbardziej/najmniej ładny/ładna/ładne (mest/minst skön)

Adverb (przysłówek)

Adverben bygger på adjektiven, men får ändelse -o eller -nie. Exempel:

* głośno (högt, adjektiv: głośny/głośna/głośne)

* wyraźnie (tydligt, adjektiv: wyraźny, wyraźna, wyraźne)

Verb (czasownik)

Polskan har person- och numerusböjda verb (subjekt-predikat kongruens) med olika former i samtliga personer,

vilket gör att personliga pronomen blir redundanta (dvs. ej nödvändiga att ange) och därför används mycket

sparsamt. Ett undantag är tredje person singular där personliga pronomen fortfarande används i stor utsträckning.

Verbens presensform har inte genusböjning.

Verbets futurumform uttrycks genom hjälpverb eller ändelse. Vid böjning används inte genusform, vilket sker dock

vid användning av hjälpverb.

Verbets preteritumform som är den enda formen av förfluten tid, uttrycks genom ändelse. Polska språkets verb

genusbestäms i första-tredje person preteritum, vilket gör att även då kan personliga pronomen utelämnas.

Polska språket saknar pluskvamperfekt och uttrycker detta istället genom att sätta bisatsen i relation med

huvudsatsen, och använda vissa omskrivningar. Det betyder att en huvudsats i preteritum som följs av en bisats i

preteritum ska tolkas så att bisatsens händelse utspelade sig tidigare än händelsen i huvudsatsen och inte i

Polsk grammatik

9

förhållande till nutid. Exempel:

• Jak wszedłem do domu, to ona już pojehała. (=När jag kom hem, så hade hon redan åkt; już (redan) används här

för att sätta ut relationen i tiden)

Konditionalis är också välutvecklad och byggs upp med ändelser och/eller hjälpverb, och är genusbestämd.

Böjning av regelbundna verb

Polskans verbböjning är mycket invecklad och svår då den är väldigt oregelbunden och har en invecklad

böjningsstruktur. Polskan har 11 böjningsgrupper men enligt många lingvistiker ska det finnas upp till 18

böjningsgrupper och några oregelbundna verb. Man kan inte med hjälp av verbändelsen i infinitiv veta vilken

böjningsgrupp den tillhör utan man måste lära sig dessa utantill.

Böjningsgrupp 1

Form

Singular

Plural

1a

2a

3e

1a

2a

3e

Infinitiv

–ać

(czytać - att läsa)

Presens

–am

(czytam - jag

läser)

–asz

(czytasz - du

läser)

–a

(czyta -

han/hon/det/Ni läser)

–amy

(czytamy - vi

läser)

–acie

(czytacie - ni

läser)

–ają

(czytajÄ… - de

läser)

Preteritum

mask.

–ałem

(czytałem - jag

läste)

–ałeś

(czytałeś - du

läste)

–ał

(czytał - han/det/Ni

läste)

–aliśmy

(czytaliśmy - vi

läste)

–aliście

(czytaliście - ni

läste)

–ali

(czytali - de

läste)

femi.

–ałam

(czytałam - jag

läste)

–ałaś

(czytałaś - du

läste)

–ała

(czytała - hon/det/Ni

läste)

–ałyśmy

(czytałyśmy - vi

läste)

–ałyście

(czytałyście - ni

läste)

–ały

(czytały - de

läste)

neutr.

—

—

–ało

(czytało - det läste)

Preteritum

(icke specificerad)

–ano

(czytano)

Imperativ

—

–aj

(czytaj - Läs!)

—

–ajmy

(czytajmy - LÃ¥t oss

läsa!)

–ajcie

(czytajcie - Läs!)

—

Konditionalis

mask.

–ałbym

(czytałbym - jag

skulle läsa)

–ałbyś

(czytałbyś - du

skulle läsa)

–ałby

(czytałby -

han/det/Ni skulle

läsa)

–alibyśmy

(czytalibyśmy - vi

skulle läsa)

–alibyście

(czytalibyście - ni

skulle läsa)

–aliby

(czytaliby - de

skulle läsa)

femi.

–ałabym

(czytałabym - jag

skulle läsa)

–ałabyś

(czytałabyś - du

skulle läsa)

–ałaby

(czytałaby -

hon/det/Ni skulle

läsa)

–ałibyśmy

(czytałibyśmy - vi

skulle läsa)

–ałibyście

(czytałibyście - ni

skulle läsa)

–ałiby

(czytałiby - de

skulle läsa)

neutr.

—

—

–ałoby

(czytałoby - det

skulle läsa)

Polsk grammatik

10

Presens particip

aktiv

mask.

–ający

(czytajÄ…cy)

femi.

–ająca

(czytajÄ…ca)

–ające

(czytajÄ…ce)

neutr.

—

—

–ające

(czytajÄ…ce)

Presens particip

passiv

mask.

–any

(czytany)

–ani

(czytani)

femi.

–ana

(czytana)

–ane

(czytane)

neutr.

—

—

–ane

(czytane)

Gerundium presens

–ając

(czytajÄ…c)

Perfekt particip

–awszy

(czytawszy - läst)

Gerundium

–anie

(czytanie - läsande)

Böjningsgrupp 2

Form

Singular

Plural

1a

2a

3e

1a

2a

3e

Infinitiv

–eć

(umieć - att kunna)

Presens

–em

(umiem - jag

kan)

–esz

(umiesz - du

kan)

–e

(umie -

han/hon/det/Ni kan)

–emy

(umiemy - vi kan)

–ecie

(umiecie - ni kan)

–eją

(umiejÄ… - de

kan)

Preteritum

mask.

–ałem

(umiałem - jag

kunde)

–ałeś

(umiałeś - du

kunde)

–ał

(umiał - han/det/Ni

kunde)

–eliśmy

(umieliśmy - vi

kunde)

–eliście

(umieliście - ni

kunde)

–eli

(umieli - de

kunde)

femi.

–ałam

(umiałam - jag

kunde)

–ałaś

(umiałaś - du

kunde)

–ała

(umiała - hon/det/Ni

kunde)

–ałyśmy

(umiałyśmy - vi

kunde)

–ałyście

(umiałyście - ni

kunde)

–ały

(umiały - de

kunde)

neutr.

–ałom

(umiałom - jag

kunde)

–ałoś

(umiałoś - du

kunde)

–ało

(umiało - det kunde)

Preteritum

(icke specificerad)

–ano

(umiano)

Imperativ

—

–ej

(umiej - Kan!)

—

–ejmy

(umiejmy - LÃ¥t oss

kunna!)

–ejcie

(umiejcie - Kan!)

—

Polsk grammatik

11

Konditionalis

mask.

–ałbym

(umiałbym - jag

skulle kunna)

–ałbyś

(umiałbyś - du

skulle kunna)

–ałby

(umiałby -

han/det/Ni skulle

kunna)

–elibyśmy

(umielibyśmy - vi

skulle kunna)

–elibyście

(umielibyście - ni

skulle kunna)

–eliby

(umieliby - de

skulle kunna)

femi.

–ałabym

(umiałabym - jag

skulle kunna)

–ałabyś

(umiałabyś - du

skulle kunna)

–ałaby

(umiałaby -

hon/det/Ni skulle

kunna)

–ałibyśmy

(umiałybyśmy - vi

skulle kunna)

–ałibyście

(umiałybyście - ni

skulle kunna)

–ałiby

(umiałyby - de

skulle kunna)

neutr.

—

—

–ałoby

(umiałoby - det

skulle kunna)

Presens

particip aktiv

mask.

–ejący

(umiejÄ…cy)

femi.

–ejąca

(umiejÄ…ca)

–ejące

(umiejÄ…ce)

neutr.

—

—

–ejące

(umiejÄ…ce)

Presens

particip passiv

mask.

–any

(umiany)

–ani

(umiani)

femi.

–ana

(umiana)

–ane

(umiane)

neutr.

—

—

–ane

(umiane)

Gerundium presens

–ejąc

(umiejÄ…c)

Perfekt particip

–awszy

(czytawszy - kunnat)

Gerundium

–enie

(umienie - kunnande)

Böjningsgrupp 11

Form

Singular

Plural

1a

2a

3e

1a

2a

3e

Infinitiv

–ć

(wieźć - att köra)

Presens

–ę

(wiozę - jag kör)

–iesz

(wieziesz - du

kör)

–ie

(wiezie -

han/hon/det/Ni kör)

–iemy

(wieziemy - vi kör)

–iecie

(wieziecie - ni kör)

–ą

(wiozÄ… - de

kör)

Polsk grammatik

12

Preteritum

mask.

–łem

(wiozłem - jag

körde)

–łeś

(wiozłeś - du

körde)

–ł

(wiózł - han/det/Ni

körde)

–liśmy

(wieźliśmy - vi

körde)

–liście

(wieźliście - ni

körde)

–li

(wieźli - de

körde)

femi.

–łam

(wiozłam - jag

körde)

–łaś

(wiozłaś - du

körde)

–ła

(wiozła - hon/det/Ni

körde)

–łyśmy

(wiozłyśmy - vi

körde)

–łyście

(wiozłyście - ni

körde)

–ły

(wiozły - de

körde)

neutr.

—

—

–ło

(wiozło - det körde)

Preteritum

(icke specificerad)

–iono

(wieziono)

Imperativ

—

~

(wieź - Kör!)

—

–my

(wieźmy - Låt oss

köra!)

–cie

(wieźcie - Läs!)

—

Konditionalis

mask.

–łbym

(wiózłbym - jag

skulle köra)

–łbyś

(wiózłbyś - du

skulle köra)

–łby

(wiózłby - han/det/Ni

skulle köra)

–libyśmy

(wieźlibyśmy - vi

skulle köra)

–libyście

(wieźlibyście - ni

skulle köra)

–liby

(wieźliby - de

skulle köra)

femi.

–łabym

(wiozłabym - jag

skulle köra)

–łabyś

(wiozłabyś - du

skulle köra)

–łaby

(wiozłaby -

hon/det/Ni skulle

köra)

–łybyśmy

(wiozłybyśmy - vi

skulle köra)

–łybyście

(wiozłybyście - ni

skulle köra)

–łyby

(wiozłyby - de

skulle köra)

neutr.

—

—

–łoby

(wiozłoby - det

skulle köra)

Presens particip

aktiv

mask.

–ący

(wiozÄ…cy)

femi.

–ąca

(wiozÄ…ca)

–ące

(wiozÄ…ce)

neutr.

—

—

–ące

(wiozÄ…ce)

Presens particip

passiv

mask.

–iony

(wieziony)

–ieni

(wiezieni)

femi.

–iona

(wieziona)

–ione

(wiezione)

neutr.

—

—

–ione

(wiezione)

Gerundium presens

–ąc

(wiozÄ…c)

Perfekt particip

–łszy

(zawiózłszy - kört)

Gerundium

–ienie

(wiezienie - körande)

Polsk grammatik

13

Oregelbundna verb

Den stora polsk-engelska ordboken nämner följande verb som oregelbundna: być (vara), dać (ge), jeść (äta), wiedzieć

(veta), mieć (ha), chcieć (vilja), wziąć (ta), iść (gå), jechać (fara), siąść (sätta sig), znaleźć (hitta), wrzeć (sjuda), stać

(stå) och bać się (vara rädd).

[2]

Aktiva verb

Verb, grundform: jechać

Exempel på presens: (obs pronomen kan utelämnas i alla personer)

• jag/du/han/hon åker

• 1. (ja) jadę

• 2. (ty) jedziesz

• 3. (on) jedzie

• vi/ni/de åker

• 1. (my) jedziemy

• 2. (wy) jedziecie

• 3. (oni/one) jadą

Exempel på genusformerna i preteritum: (obs pronomen kan utelämnas i alla personer)

• jag/du/han/hon åkte

• 1.m. (ja) jechałem

• 1.f. (ja) jechałam

• 2.m. (ty) jechałeś

• 2.f. (ty) jechałaś

• 3.m. (on) jechał

• 3.f. (ona) jechała

• vi/ni/de åkte

• 1.m/m+f myśmy jechali eller my jechaliśmy

• 1.f. myśmy jechały eller my jechałyśmy

• 2.m/m+f. wyście jechali eller wy jechaliście

• 2.f. wyście jechały eller wy jechałyście

• 3.m. oni jechali

• 3.f. one jechały

Observera att pluralformerna varierar för rent feminina subjekt, eller maskulina och blandade.

Exempel på futurum (obs liten genusavvikelse), även här kan pronomen utelämnas. Ofta använder man hellre

futurumformer av ett besläktat verb pojechać.

• jag/du/han/hon skall åka

• 1. ja pojadę eller ja bedę jechał eller ja bedę jechać

• 2. ty pojedziesz eller ty będziesz jechał eller ty będziesz jechać

• 3. on/ona pojedzie eller on będzie jechał, ona będzie jechała eller on/ona będzie jechać

• 'vi/ni/de skall åka

• 1. my pojedziemy eller my będziemy jechać

• 2. wy pojedziecie eller wy będziecie jechać

• 3. oni/one pojadą eller oni/one będą jechać

Exempel på konditionalis (obs liten genusavvikelse), även här kan pronomen utelämnas:

• jag/du/han/hon skulle ha åkt

Polsk grammatik

14

• 1. ja (po)jechałbym eller ja bym (po)jechał

• 2.m/m+f. ty (po)jechałbyś eller ty byś (po)jechał

• 2.f. ty (po)jechałabyś eller ty byś (po)jechała

• 3.m/m+f. on (po)jechałby eller on by (po)jechał

• 3.f. ona (po)jechałaby eller ona by (po)jechała

• 'vi/ni/de skulle ha åkt

• 1.m/m+f my (po)jechalibyśmy eller my byśmy (po)jechali

• 1.f. my (po)jechałybyśmy eller my byśmy (po)jechały

• 2m/m+f wy (po)jechalibyście eller wy byście (po)jechali

• 2.f. wy (po)jechałybyście eller wy byście (po)jechały

• 3m/m+f oni (po)jechaliby eller oni by (po)jechali

• 3.f. one (po)jechałyby eller one by (po)jechały

Passiva verb

Passiva verbformer (strona bierna czasownika) konstrueras med hjälpverben być (=vara) eller zostać (=bli) och

adjektivform av verbet:

• książka jest czytana (=boken läses)

• (ja) jestem chwalony za... (=jag beröms för...)

• (ja) byłem chwalony za... (=jag berömdes för...)

• (one) były oskarżone (=de (femininum!) anklagades)

• Jan został potrącony przez samochód (=Jan påkördes av en bil)

Reflexiva verb

Reflexiva verb (strona zwrotna czasownika) använder sig av de reflexiva pronomen på två sätt.

Om verbet syftar på subjektet använder man alltid się oavsett vilken person subjektet är:

• ja myję się (=jag tvättar mig)

• on myje się (=han tvättar sig)

• my myjemy się (=vi tvättar oss)

Om verbet syftar på annat objekt använder man annat reflexivt pronomen än się :

• ona myje mnie (=hon tvättar mig)

• ona myje ją (=hon tvättar henne; ytterligare en annan person)

Reciproka pronomen (till exempel varandra) omskrives med nawzajem (=ömsesidigt):

• my się na wzajem myjemy (=vi tvättar varandra)

Sammansatta verb

Genom att använda en preposition som prefix till ett verb kan man modulera verbets betydelse.

Exempel - pisać (=att skriva):

• opisać (=beskriva)
• odpisać (=skriva av)

• dopisać (=skriva till)

• napisać (=skriva ner (för att få det skrivet))

• przypisać (=tillskriva)

• zapisać (=skriva ner (för att komma ihåg))

• podpisać (=skriva under)

Polsk grammatik

15

Vissa verb när de prefixeras av pronomen blir "överraskande" futurum! Exempel - marznąc - marznę [ma´rznɛ](=jag

fryser i presens):

• zamarznę - skall förfryser

• omarznę - skall kylas ner

• przymarznę - skall frysa fast

• pomarznę - skall frysa

• namarznę - skall frysa

• podmarznę - skall kylas

Syntax

De enklaste meningarna använder sig alltid av rak ordföljd, både i huvudsatser och bisatser - subjekt (podmiot) +

predikat (orzeczenie) + determinativ (określenie):

• Ja jadę szybko do szkoły. (jag åker fort till skolan)

• Ja mówię że ja jadę szybko do szkoły. (jag säger att jag åker fort till skolan)

• Ja teraz jadę szybko do szkoły. (nu åker jag fort till skolan)

Determinativ kan vara:

• ackusativobjekt (dopełnienie) - czytam książkę (jag läser en bok)

• adverbial (okolicznik) - pójdę jutro (jag skall gå imorgon)

• attribut (przydawka) - czytam interesującą książkę (jag läser en intressant bok)

Bortsett från dessa enkla exempel finner man komplexitet, likvärdig med morfologin, i satsbyggnaden. Genom att

alla ordformer böjs och pronomen kan utelämnas, tillåter polskan en stor rikedom av varierande ordföljder utan att

kontexten och förståelsen äventyras.

Variationer i ordföljder kan användas för att betona specifika ord. Det/de orden som kommer först blir betonade.

Exempel:

• Jadę szybko do szkoły (jag åker fort till skolan)

• Szybko jadę do szkoły - betonar att det går fort

• Do szkoły jadę szybko / Do szkoły szybko jadę - betonar att jag åker fort just till skolan

Referenser

[1] http:/

/

www.

obcyjezykpolski.

interia.

pl/

?md=archive&

id=221

[2] Stanisławski, Jan: Wielki Słownik Polsko-Angielski P-Ż, Wiedza Powszechna, Warszawa 1975

(polska)

, sid. 860.

Artikelkällor och författare

16

Artikelkällor och författare

Polsk grammatik  Källa: http://sv.wikipedia.org/w/index.php?oldid=13227543  Bidragsgivare: Arbitrage, Arxatiri, Bounce1337, Critén, D.O.G., Inteloutside2, Jaghar, Lord Pelle, Lundgren8,
Sjunnesson, Sundström, Yvwv, Zman, 10 anonyma redigeringar

Licens

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/