Planowanie.

Konspekt zajęć

Metodyka edukacji plastycznej

dr Jakub Jerzy Czarkowski

Treści zajęć

• Rola i znaczenie planowania

dydaktycznego

• Planowanie tematyczne
• Planowanie problemowe
• Konstruowanie scenariusza

dydaktycznego

Zasady przydatne przy planowaniu

Służące wiedzy i rozwojowi
poznawczemu i twórczemu

• Zasada logicznego

ciągu:

• Zasada efektywności

i efektowności:

• Zasada nowych

elementów:

Służące budowaniu
zainteresowania i porządku

• Zasada tępa i

dynamiki:

• Zasada stałych

elementów:

• Zasada

aktywizowania
uczniów:

Zasady służące wiedzy i rozwojowi

poznawczemu i twórczemu

• Zasada logicznego ciągu:

elementy zajęć i lekcji powinny mieć swoją logikę i realizować
program.

• Zasada efektywności i efektowności:

należy dbać o to by zajęcia były efektowne i aby dzieci
zdobywały na nich nowa wiedze i umiejętności.

• Zasada nowych elementów:

każde zajęcia powinny przynieść dzieciom coś nowego, nowa
wiedze, nową technikę plastyczna, nową zabawę.

Zasady służące budowaniu

zainteresowania i porządku.

• Zasada tępa i dynamiki:

wszystko na zajęciach musi mieć swój czas.

• Zasada stałych elementów:

dobrze jest gdy na zajęciach są pewne stałe
elementy, rytuały itp.

• Zasada aktywizowania uczniów:

ważnym jest by uczniowie podejmowali aktywność
zarówno twórczą jak i poznawczą

.

Planowanie tematyczne

• Jednymi z najczęściej

wykorzystywanych
sposobów
planowania jest
tworzenie cykli zajęć
tematycznych np.
zawody, pory roku
itp.

Należy jednak zadać
sobie pytanie, co
zrobić, aby taka
właśnie tematyka nie
była banalna i nudna,
a wręcz przeciwnie,
stała się pretekstem
do twórczych
poszukiwań w
zakresie plastyki.

Planowanie tematyczne

• Jednymi z najczęściej wykorzystywanych

tematów na zajęciach plastyki są te
związane z porami roku.

Propozycja

zajęć cyklicznych dla dzieci w klasie II

Główne założenia (problemy):

1. Treści kształcenia ukierunkowane są na rozwój pojęć plastycznych

takich jak: barwa, kształt, linia, faktura oraz na rozwój wyobraźni
dziecka.

2. Materiał dydaktyczny: dzieło sztuki, literatura oraz obserwacja

środowiska naturalnego, kształtuje umiejętności w zakresie
percepcji.

3. Zastosowane (w technikach) środki wypowiedzi plastycznej

wspierają kreatywność i umiejętność twórczego myślenia.

4. Zastosowane przez nauczyciela metody aktywizujące prowadzą do

rozwoju wyobraźni, kreatywności i indywidualnej wizji
rzeczywistości, oryginalności oraz wspierają rozwój w zakresie
rozumienia pojęć plastycznych.

fragment

Mroźne
malowanie

1. Krzyżówka
(hasło ZIMA).
2. Obrazy:
J. Fałat: Pejzaż
zimowy z
Bystrej
J. Chełmoński:
Zachód słońca
zimą

1. Powitanie.
2. Wspólne rozwiązanie krzyżówki
3. Pogadanka nt. zimy: czym

charakteryzuje się pogoda zimą, jakie
kolory dominują w tej porze roku?

4. Prezentacja obrazów:
5. Analiza ich treści:
6. Praca plastyczna: Mroźne malowanie:

przedstawienie na niebieskich lub
granatowych kartkach zimowego
krajobrazu za pomocą kleju
nakładanego palcami – następnie
posypywanego kaszą manną.

7. Wystawa i omówienie prac.

fragment

Zabawy
na śniegu

1. Wiersze:
B.S. Kossuth:
Hej,
na sanki
H. Łochocka:
Ślizgajmy się
2. Muzyka:
piosenka pt.
Biały
walczyk, sł.
M. Kownacka

1. Powitanie i zaproszenie dzieci do koła w

celu wysłuchania wierszy pt.: Hej, na
sanki i Ślizgajmy się. Wypowiedzi dzieci
dotyczące treści wiersza.

2. Pogadanka nt. zabaw na śniegu:
3. rodzaje zabaw zimowych,zachowanie

bezpieczeństwa podczas zabaw na
śniegu.

4. Zabawa ruchowo–naśladowcza do

treści piosenki pt. Biały walczyk i
wypowiedzi dzieci nt. jej treści.

5. Praca plastyczna: zabawy na śniegu.

Technika: collage.

6. Wystawa i omówienie prac.

fragment

Zabawy
na śniegu

1. Wiersze:
B.S. Kossuth:
Hej,
na sanki
H. Łochocka:
Ślizgajmy się
2. Muzyka:
piosenka pt.
Biały
walczyk, sł.
M. Kownacka

1. Powitanie.
2. Rozmowa nt. minionych wakacji.
3. Wysłuchanie opowiadania pt. Letnia

przygoda. Rozmowa o treści
opowiadania.

4. Pogadanka nt. pogody latem i rodzajów

kolorów ciepłych i zimnych.

5. Prezentacja obrazu pt. Burza:
6. Praca plastyczna: przedstawienie nieba

bezchmurnego lub zachmurzonego
latem. Technika: malowanie farbami
akwarelowymi.

7. Wystawa i omówienie prac. Wspólny

podział prac ze względu na tonację
barw ciepłych i barw zimnych.

Planowanie problemowe

• Innym sposobem projektowania zadań jest

układ problemowy, w którym zajęcia łączy
jakiś cel nadrzędny - problem.

Przykładowy cykl Emocje

• Dla cyklu „Emocje” właśnie one i ich przeżywanie

są problemem wiążącym.

• Realizacja cyklu ma również za zadanie poprzez

edukację plastyczną wspieranie rozwoju

emocjonalnego

• Tematy kompleksowe zostały podzielone na 4

kategorie związane z emocjami, Są to:

– miłość;
– radość i zadowolenie;
– smutek i żal
– strach.

fragment

Mój strach
przed…

1. Wiersz M.
Konopnickiej
pt. Stefek
Burczymucha
2. Obraz J.
Chełmońskie
go pt. Napad
wilków.

1. Słuchanie wiersza – wypowiedzi

uczniów na temat wysłuchanego tekstu.

2. Rozmowa na temat uczuć Stefka po

zobaczeniu polnej myszki.

3. Przedstawienie dzieciom reprodukcji
4. obrazu i jego analiza.
5. Zabawa ruchowa.
6. Wykonanie pracy plastycznej pt. Czego

się boję? farbami plakatowymi.

7. Prezentacja i omówienie wykonanych

prac.

fragment

Strach
w
ciemnościach

1. Opowiadanie
P. Bourgeois pt.
Franklin boi się
ciemności.
2. Obraz L. de
Laveaux
pt. Przestrach.

1. Słuchanie fragmentów opowiadania.
2. Dyskusja na temat: Dlaczego boimy

się ciemności?

3. Technika twórczego myślenia: Ciem-
4. ność jest…
5. Przedstawienie dzieciom reprodukcji

obrazu i jego analiza.

6. Praca plastyczna pt. Czy trzeba bać

się ciemności? Technika: collage.

Scenariusz zajęć plastycznych powinien

zawierać następujące elementy:

• cele główne
• zagadnienia plastyczne do zrealizowania
• cele operacyjne
• temat zajęć
• źródła inspiracji;
• struktury dydaktyczne;
• metody pracy;
• formy pracy;
• technika;
• materiały i narzędzia :
• przebieg zajęć.

Scenariusz zajęć plastycznych powinien

zawierać następujące elementy:

• cele główne

(skupione wokół rozwijania naturalnych

mechanizmów twórczości plastycznej oraz przygotowania do
świadomego uczestnictwa w kulturze);

• zagadnienia plastyczne do zrealizowania

(treści kształcenia) w zakresie:

– percepcji sztuki,
– ekspresji przez sztukę,
– recepcji sztuki;

• cele operacyjne

(wynikające z treści, zakładane osiągnięcia ucznia);

• temat zajęć

(inspirujący, otwarty o dużym stopniu

refleksyjności); miejsca przeprowadzenia

Scenariusz zajęć plastycznych powinien

zawierać następujące elementy:

• źródła inspiracji

(środowisko naturalne, literatura, muzyka,

sztuki plastyczne);

• struktury dydaktyczne (środki dydaktyczne);
• metody pracy

(waloryzacyjne: impresyjna i ekspresyjna);

• formy pracy

(indywidualna, grupowa, zbiorowa);

• technika

(techniki plastyczne, wykorzystanie nowych

technologii);

• materiały i narzędzia

(zależne od zastosowanej techniki):

• przebieg zajęć

(zrównoważone zaplanowanie czasowe, czas na

wszystkie elementu lekcji: wstęp – wprowadzenie, działania
plastyczne, podsumowanie).

Mój strach przed…

1. cele główne Rozwijanie sprawności percepcyjnej i

twórczego myślenia w zakresie barw, wprowadzenie
pojęcia: kompozycja dynamiczna

2. zagadnienia plastyczne do zrealizowania / cele

operacyjne

dokonują analizy wybranego dzieła sztuki,
dokonują analizy tekstu literackiego, potrafią rozpoznać
kompozycje dynamiczną,
wykorzystują zdobyte informacji we własnej działalności
twórczej ze szczególnym uwzględnieniem kompozycji
dynamicznej

3. Technika Colage

Mój strach przed…

4. Przebieg zajęć.

1. Słuchanie wiersza – wypowiedzi uczniów na temat

wysłuchanego tekstu.
Wiersz M. Konopnickiej pt. Stefek Burczymucha

2. Rozmowa na temat uczuć Stefka po zobaczeniu polnej

myszki.

3. Przedstawienie dzieciom reprodukcji obrazu i jego analiza.

Obraz J. Chełmońskiego pt. Napad wilków.

4. Zabawa ruchowa.
5. Wykonanie pracy plastycznej pt. Czego się boję? farbami

plakatowymi.

6. Prezentacja i omówienie wykonanych prac.

Napad Wilków – J. Chełmoński

Napad Wilków – J. Chełmoński

Napad Wilków – J. Chełmoński

fragment

O większego trudno zucha,
Jak był Stefek Burczymucha,
- Ja nikogo się nie boję!
Choćby niedźwiedź... to dostoję!
Wilki?... Ja ich całą zgraję
Pozabijam i pokraję!

(…)

Wtem się budzi niespodzianie.
Patrzy, aż tu jakieś zwierzę
Do śniadania mu się bierze.
Jak nie zerwie się na nogi,
Jak nie wrzaśnie z wielkiej trwogi!
Pędzi jakby chart ze smyczy...

- Tygrys, tato! Tygrys! - krzyczy.
- Tygrys?... - ojciec się zapyta.
- Ach, lew może!... Miał kopyta
Straszne! Trzy czy cztery nogi,
Paszczę taką! Przy tym rogi...
- Gdzie to było?
- Tam na sianie.
- Właśnie porwał mi śniadanie...
Idzie ojciec, służba cała,
Patrzą... a tu myszka mała
Polna myszka siedzi sobie
I ząbkami serek skrobie!...

Strach w ciemnościach

1. cele główne Rozwijanie sprawności percepcyjnej w

zakresie rozpoznawania i nazywania barw i emocji

2. zagadnienia plastyczne do zrealizowania /cele

operacyjne
dokonują analizy wybranego dzieła sztuki,
dokonują analizy teksty literackiego,
potrafią rozpoznać, nazwać barwy charakteryzujące
emocje,
wykorzystują zdobyte informacje we własnej
działalności twórcze

3. Technika - Gwasz

Strach w ciemnościach

4. Przebieg zajęć

1. Słuchanie fragmentów opowiadania. Opowiadanie P.

Bourgeois pt. Franklin boi się ciemności.

2. Dyskusja na temat: Dlaczego boimy się ciemności?
3. Technika twórczego myślenia: Ciemność jest…
4. Przedstawienie dzieciom reprodukcji obrazu i jego

analiza. Obraz L. de Laveaux pt. Przestrach.

5. Praca plastyczna pt. Czy trzeba bać się ciemności?

Technika: collage.

L. de Laveaux

pt. Przestrach.

Nowa technika - GWASZ

BARWA

Wrażenie wzrokowe wywołane falami

świetlnymi. Wrażenie danej barwy można

wywołać falą świetlną o odpowiedniej

długości, jak i zmieszaniem, czyli

równoczesnym działaniem, w

odpowiedniej proporcji trzech barw

podstawowych.

Barwy podstawowe i pochodne (1)

W wielkim zespole barw

istnieją trzy barwy

podstawowe oraz trzy

pochodne. Barwy podstawowe

to czerwona, żółta i niebieska

(il. 1). Ich nazwa wzięła się

stąd, że nie można ich uzyskać

ze zmieszania farb o

jakichkolwiek innych barwach.

Barwy podstawowe i pochodne (2)

Ze zmieszania farby

czerwonej z żółtą

uzyskamy barwę

pomarańczową, z

połączenia farby czerwonej

z niebieską - fioletową, a

niebieskiej z żółtą - zieloną.

Natomiast po nałożeniu na

siebie trzech barw

podstawowych uzyskamy

barwę czarną.

Barwy pochodne kolejnych poziomów

Koło barw opracowano na bazie trzech
kolorów podstawowych: czerwonego,
niebieskiego i żółtego, aby uzyskać
kolory drugiego rzędu mieszamy ze sobą
dwa kolory drugiego rzędu, aby uzyskać
kolory trzeciorzędowe mieszamy barwy
podstawowe z kolorami
drugorzędowymi.

Mieszając je kolejno (w efekcie zmieniając
proporcje barw podstawowych) uzyskujemy
kolejne barwy pochodne poziomu III, IV itd.
podstawowych i kolorów wyższych rzędów
można grupować w rodziny: błękity, żółcienie,
zielenie, czerwienie itd. W ten sposób można
rozwijać koło barw do uzyskania około czterech
miliardów barw rozróżnianych przez ludzkie
oko. Barwy powstałe z mieszania kolorów

Barwy pochodne kolejnych poziomów

Koło barw

Barwy podstawowe i pochodne (3)

Odcień, a tym samym i temperatura barwy pochodnej

zależy od proporcji użytych farb o barwach

podstawowych. Jeśli w połączeniu czerwieni z

żółcieniem przeważać będzie żółcień - powstała farba

pomarańczowa będzie miała odcień jaśniejszy niż

wówczas, gdybyśmy zastosowali więcej czerwieni. Jeżeli
w mieszance farby niebieskiej z żółtą użyjemy więcej tej

pierwszej, zieleń okaże się ciemniejsza, bardziej

chłodna niż wówczas, gdyby przeważała farba żółta itd.

Barwy dopełniające

Barwy, które leżą na
przeciw siebie w kole
barw mają taką
właściwość, że zmieszane
ze sobą dają barwę
szarawą, czyli wzajemnie
dopełniają się do szarości
i stąd ich nazwa - barwy
dopełniające:

DOPEŁNIAJĄ SIĘ

czerwona - zielona,

niebieska - pomarańczowa,

żółta - fioletowa

Barwy czyste i złamane

Wszystkie barwy podstawowe i pochodne

należą do barw czystych.

Prezentacje w tych kolorach
wydaja się jasne i pogodne

Temperatura i względność barw

Rozróżniamy barwy

ciepłe i zimne.

Do barw zimnych - zieloną i niebieską oraz te, które znajdują się najbliżej. Barwy

chłodne uspokajają i koją.

Do barw ciepłych zaliczamy czerwoną i pomarańczową oraz te,

które w kole barw sąsiadują z nimi bezpośrednio.

Barwy ciepłe działają na ogół pobudzająco, a czasem nawet niepokojąco,

O barwach mówimy, że są

CIEMNE

CIEPŁE

CZYSTE

DOPEŁNIAJĄCE

JASNE

ZŁAMANE

ZIMNE

PODSTAWOWE

POCHODNE DRUGIEGO SZEREGU

POCHODNE

NEUTRALNE

Temperatura i względność barw

Gdy patrzysz na kolory, możesz poczuć się wesoły lub

smutny, spokojny lub ożywiony.

Kolor ma wpływ na nastrój i emocje towarzyszące

odbiorowi prezentacji.

Dydaktyk może zmieniać nastrój i emocje w

prezentacji,

stosując kolory:

• jaśniejsze lub ciemniejsze,

•ciepłe lub zimne,

•czyste lub złamane.

Kontrast barwny

Kontrast to przeciwieństwo dwóch odmiennych rzeczy, zjawisk albo wrażeń.

Kontrast występuje np. wtedy, gdy po wyłączeniu światła zapada ciemność, a

po wyłączeniu radia cichnie głośna muzyka.

•Barwy zimne kontrastują z ciepłymi.
•Biel kontrastuje z czernią.
•Mocno kontrastują ze sobą barwy dopełniające.

Tak naprawdę, to różnych rodzajów kontrastów, silniejszych albo słabszych mamy bardzo

dużo. Każda barwa ma wiele odcieni, więc też na przykład mocniejszy odcień barwy

niebieskiej inaczej będzie kontrastował ze słabym odcieniem pomarańczowej niż z

ciemniejszym odcieniem tej barwy; słaby odcień barwy zielonej da inny kontrast z ciemną

niż z jasną czerwienią i tak dalej.

Gama barw (1)

Pierwszy, gdzie przeważa czerwień i
pomarańcz, został namalowany w
wąskiej gamie barw ciepłych.
Drugi, złożony głównie z barwy zielonej,
jest namalowany go w wąskiej gamie
barw chłodnych

Wąska gama barw

Szeroka gama barw

O szerokiej gamie barwnej mówimy
wówczas, gdy spotykają się barwy
zupełnie odmienne, w kole barw
bardzo od siebie oddalone, różniące się
temperaturą.
W takich sytuacjach kontrasty barwne
są silniejsze

Gama barw (2)

Wąska gama barw

Szeroka gama barw

Szeroka gama barw

czyni prezentację

żywą ale również

niekiedy nadaje

wrażenie

agresywnej,

pobudza.

Wąska gama barw
nadaje prezentacji

spokój i pewne

dostojeństwo

uspokaja

odbiorców może

jednak być nużąca

Akcent kolorystyczny

Bywa, że tworząc prezentację w wąskiej

gamie barw nagle spostrzegamy, że

czegoś jej brakuje, że w naszym

odczuciu jest ona zbyt monotonna. Lub

pragniemy podkreślić jakąś ważną treść i

ożywić nasze dzieło, a jednocześnie

podnieść jego siłę oddziaływania.

Czynimy tak przez dodanie rysunku,

napisu, plamy kolorystycznej (figury)

kontrastującej z ogólną tonacją barwną

obrazu.

To akcent kolorystyczny

.

Dziękuję za uwagę.

dr Jakub Jerzy Czarkowski