KATEDRA BUDOWNICTWA MORSKIEGO

r.

ak.

2004/2005

Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska

Pytania i niektóre odpowiedzi do przedmiotu "Wstęp do Budownictwa",

(zakres: Budownictwo Morskie, WILIŚ, Sem. 1)

1. Podać definicje (czym się zajmuje) budownictwa morskiego.

Dział inżynierii zajmujący się projektowaniem, wykonawstwem i konserwacja budowli morskich
lokalizowanych na morzu lub na lądzie, lecz w rejonie bezpośredniego kontaktu z morzem albo z
innymi akwenami dostępnymi dla żeglugi morskiej.

2. Podać definicje i rodzaje falochronów.

Budowla osłaniająca przybrzeżny obszar wodny i brzeg morski przed działaniem fali.
• podział ze względu na osłanianą konstrukcje:

- portowe
- brzegowe
- kierujące

• podział ze względu na kształt w rzucie:

- półwyspowe
- wyspowe

3. Naszkicować i opisać falochron masywny żelbetowy na skrzyniach pływających stawianych na

dnie morza (

jak podano na wykładzie

).

4. Naszkicować i opisać falochron sprężysty z podwójnej palisady drewnianej wypełnionej

kamieniem (

jak podano na wykładzie

).

5. Naszkicować i opisać falochron mieszany (

jak podano na wykładzie

).

6. Podać definicję nabrzeża.

Budowla stanowiąca obudowę terenu portowego od strony wody, wznosząca się pionowo od dna
akwenu do powierzchni terenu i pokrywająca pas terenu przylegający do akwenu. Cechami
charakterystycznymi dla nabrzeża są: działanie parcia gruntu od strony lądu, możliwość postoju i
cumowania statków przy nabrzeżu oraz możliwość prowadzenia operacji przeładunkowych.

7. Naszkicować i opisać wybrany typ nabrzeża (

jak podano na wykładzie

).

8. Podać definicję i wymienić rodzaje pomostów.

Budowla w postaci mostu ustawionego w morzu lub nad skarpą brzegową i nie przenosząca
naporu (parcia) gruntu przylegającego terenu.
• podział:

- przystaniowe (do postoju i obsługi statków)
- komunikacyjne (do przeprowadzenia lądowych szlaków komunikacyjnych poprzez wodę

z jednej części portu do innej)

- specjalne (np. kładki cumownicze do obsługi urządzeń przeładunkowych, itp.)
- robocze (do prowadzenia morskich robót budowlanych)

9. Naszkicować i opisać elementy pomostu na palach (

jak podano na wykładzie

).

10. Podać definicję dalby.

1

Samodzielna, sprężysta budowla morska – jednopalowa, wielopalowa, ramowa lub skrzynkowa –
zapuszczona w dno morza. Mogą być wykonane z drewna, żelbetu lub stali. Dalby są
wykorzystywane jako: punkty odbojowe (tj. zabezpieczają budowle przed uderzeniem statku),
cumownicze, cumowniczo-odbojowe, oraz jako elementy składowe tzw. kierownic (na drogach
podejściowych statku).

11. Naszkicować i opisać elementy dalby drewnianej pięciopalowej (

jak podano na wykładzie

).

12. Co może stanowić kotwicę martwą.

Blok betonowy lub żeliwny, umieszczony na dnie morza.

13. Podać definicję pławy.

Konstrukcja pływająca, metalowa lub z tworzywa sztucznego, zakotwiczona do dna morskiego
za pomocą lin i łańcuchów kotwicznych oraz kotwic martwych lub czynnych, niosąca rozmaite
urządzenia zależnie od spełnianej przez nią funkcji (por. 14).

14. Podać podział pław ze względu na przeznaczenie.

- nawigacyjne
- oceanologiczne
- cumowniczo-przeładunkowe
- przeładunkowe

-

magazynowo-przeładunkowe

15. Co to jest pława wrakowa?

Pława wrakowa jest to pława nawigacyjna służąca do oznakowania przeszkody nawigacyjnej w
postaci wraka leżącego na dnie morza – pława świetlna pomalowana na kolor zielony.

16. Podać definicje pochłaniacza fal.

Konstrukcja zapobiegająca tworzeniu się fali odbitej w basenie portowym, samodzielna lub
stanowiąca element nabrzeża lub falochronu; może stanowić także bierne powierzchniowe
umocnienie brzegowe.

17. Wymienić, naszkicować i opisać pochłaniacze fal (

jak podano na wykładzie

).

18. Naszkicować i opisać schemat ustawienia statku na pochylni podłużnej (

dwa widoki, jak podano

na wykładzie

).

19. Naszkicować i opisać schematy ustawienia statków na pochylni poprzecznej (tzw. bocznej): a)

płaskiej, b) zrzutowej i c) z torami uchylnymi (

jak podano na wykładzie

).

20. Naszkicować i opisać schemat wyciągu podłużnego (

jak podano na wykładzie

).

21. Naszkicować i opisać schemat wyciągu poprzecznego (

jak podano na wykładzie

).

22. Naszkicować i opisać najważniejsze elementy podnośnika statków oraz podać zasadę pracy tego

urządzenia (

jak podano na wykładzie

).

23. Podać definicję doku pływającego.

Hydrotechniczne urządzenie stoczniowe, o konstrukcji stalowej, służące głównie do remontu lub
konserwacji statków i innych jednostek pływających, a czasem także do ich budowy.
Konstrukcja doku pływającego pozwala na podniesienie statku z wody, po "wynurzeniu" doku
(co odbywa się przez opróżnienie komór balastowych doku), a po zakończeniu robót na

2

zwodowanie statku przez ponowne zanurzenie doku (zlanie komór balastowych doku wodą).
Typy doków: symetryczne (w kształcie litery „U”) i asymetryczne (w kształcie litery „L”).

24. Co to jest „samodokowanie”?

Jest to charakterystyczna cecha doków pływających, związana z ich zdolnością do
przeprowadzenia remontu lub konserwacji wybranej sekcji przedmiotowego doku przy użyciu
sekcji pozostałych. Zdolność tą zapewnia podział doku pływającego na łączone ze sobą
segmenty, o takich wymiarach, że każdy z nich może być umieszczony (tzn. zadokowany) na
sekcjach pozostałych.

25. Podać definicję doku suchego.

Hydrotechniczna konstrukcja stoczniowa służąca do budowy, remontu i konserwacji statków
oraz innych jednostek pływających, w postaci prostopadłościennej komory (tzw. komory
roboczej) wybudowanej poniżej poziomu terenu i poziomu wody w basenie portowym. Przy
komorze osuszonej odbywa się budowa lub remont statku, a przy komorze napełnionej –
wyprowadzanie go z doku (wydokowanie) lub wprowadzanie do doku (zadokowanie).

26. Przedstawić schemat i sposób przeniesienia siły wyporu hydrostatycznego działającego na płytę

denną doku suchego, o konstrukcji: a) grawitacyjnej, b) kotwionej, c) drenażowej (

jak podano na

wykładzie

).

27. Wymienić, naszkicować i scharakteryzować typy konstrukcji stałych morskich znaków

nawigacyjnych.

- Tyki – stały morski znak nawigacyjny, dzienny, w postaci zwykłego drąga, żerdzi lub

młodego drzewa, wbitych w dno morskie i zaopatrzonych w znak szczytowy (w postaci
chorągiewki, itp.).

- Stawy – konstrukcja stała ustawiona na lądzie (stawa lądowa) lub na płytkiej wodzie (stawa

nawodna), stanowiąca morski znak nawigacyjny przede wszystkim dzienny; niektóre stawy
wyposażone są w światło umożliwiające korzystanie z niej również jako ze znaku nocnego.
Są to ażurowe tarcze (drewniane lub stalowe) albo cylindryczne wieże żelbetowe (zbliżone
konstrukcją do latarń, zwłaszcza jeśli stanowią znaki nocne). Najprostszymi typami staw są
tyki, pale i dalby wbite w dno morskie.

- Latarnie morskie (blizy, baki) – budowla ustawiona na wodzie (latarnia morska nawodna) lub

na lądzie (latarnia morska lądowa), stanowiąca morski znak nawigacyjny. Zasadnicze części
latarni morskiej to: 1) wieża z fundamentem, 2) laterna (kopułka) – górne, oszklone
pomieszczenie w kształcie walca, w którym zainstalowane jest źródło światłą oraz urządzenia
optyczne i charakteryzujące.

28. Wymienić, naszkicować i scharakteryzować typy konstrukcji pływających morskich znaków

nawigacyjnych.

- Wiechy – pływający morski znak nawigacyjny dzienny, stosowany na wodach

wewnętrznych, przede wszystkim do oznakowania granic torów wodnych; jest pionową
żerdzią ze znakiem szczytowym lub bez tego znaku, zakotwiczoną przeważnie za pomocą
martwej kotwicy. Wiecha pływa dzięki pływalności żerdzi oraz dzięki założeniu
dodatkowego pływaka.

- Pławy – opis patrz pytanie 11.
- Statki latarniowe (latarniowce) – statek o specjalnej konstrukcji, spełniający funkcję

morskiego znaku nawigacyjnego. Ostrzega o istnieniu przeszkody nawigacyjnej, wyposażony

3

jest w maszt z latarnią i wszystkie urządzenia charakterystyczne dla latarni morskiej
dozorowanej, a także w zespół łańcuchów kotwicznych i kotwic czynnych, umożliwiających
utrzymanie go na założonej pozycji przy różnych kierunkach wiatru i falowania morskiego.
Statek latarniowy ma własny napęd, pozwalający na swobodne manewrowanie w razie
zejścia z pozycji.

- Pontony i pływaki świetlne – pływający morski znak nawigacyjny, stosowany do

oznakowania mielizn i ławic, głownie w miejscach występowania silnych prądów.
Wyposażony jest w lampy elektryczne lub gazowe i w specjalne pławy uruchamiane
automatycznie w przypadku zatonięcia pływaka (np. w skutek zderzenia). Wykonywany jest
w postaci pontonów o kształtach zwykłych, jednokadłubowych łodzi płaskodennych, albo w
postaci katamaranów. Kadłuby są przeważnie plastykowe, zbrojone włóknem szklanym i
wypełnione pianą plastykową.

29. Naszkicować przekrój i krótko opisać fazy pracy morskiej elektrowni pływowej.

Morska elektrownia pływowa przetwarza energię pływów na energię elektryczną; wyróżnia się
cztery fazy pracy elektrowni:
- przypływ – wytwarzanie prądu,
- wysoka woda, pompowanie dla zwiększenia różnicy poziomów,
- odpływ – wytwarzanie prądu,
- niska woda, wypompowywanie dla zwiększenia różnicy poziomów.

30. Naszkicować przekrój i opisać zasadę działania morskiej elektrowni falowej stałej (brzegowej).

Jest to zakład energetyczny przetwarzający energię mechaniczną fal morskich na energię
elektryczną. Energie elektryczną uzyskuje się dzięki różnicy poziomów wody w zbiorniku
piętrzącym i w morzu; napełnianie tego zbiornika następuje na skutek falowania, powodującego
przepływanie wody ponad ścianami zbiornika (progiem piętrzącym).

31. Narysować i opisać schemat ujęcia wody morskiej chłodzącej dla potrzeb elektrowni

cieplnej/jądrowej (

jak podano na wykładzie

).

32. Podać definicję mostu portowego.

Most portowy jest to most nad basenem lub kanałem portowym, łączący lądowy szlak
komunikacyjny. Rozpiętość środkowego przęsła mostu portowego równa jest co najmniej
szerokości drogi wodnej lub basenu portowego. Wysokość mostu portowego (światło mostu)
musi zapewniać swobodne przejście pod nim statków przy każdym poziomie wód. Niezależnie
od rozwiązania konstrukcyjnego, podpory mostowe są chronione przed uderzeniami statków za
pomocą dalb ochronnych i odbojnic oraz przez odpowiednie wzmocnienie samych podpór.

33. Podać definicję tunelu podwodnego.

Tunel podmorski jest budowlą umożliwiającą przejście pod przeszkodą wodną (rzeką, kanałem,
jeziorem, zatoką, cieśniną), służącą celom komunikacyjnym, wodociągowo-kanalizacyjnym,
przemysłowym lub naukowo-badawczym, o powierzchni przekroju poprzecznego większej niż 2
m

2

. Może przebiegać poniżej dna, na dnie, lub powyżej dna przeszkody wodnej. Może być

jedno- lub wielokanałowy oraz jedno- lub wielopoziomowy.

34. Podać definicję i krótką charakterystykę platformy morskiej.

Pływająca lub stała konstrukcja stalowa lub żelbetowa, zakotwiczona do dna lub osadzona na
dnie morza, mieszcząca zgodne z jej przeznaczeniem urządzenia i wyposażenie. Podział pod

4

względem przeznaczenia: 1) wiertnicze (wiercenia poszukiwawcze i eksploatacyjne zasobów
mineralnych zalegających poniżej dna morskiego); 2) wydobywcze, czyli eksploatacyjne
(wiercenia eksploatacyjne i wydobywanie minerałów spod dna morza); 3) magazynowe
(magazynowanie ropy naftowej i gazu ziemnego); 4) produkcyjne (mieszczące urządzenia i
wyposażenie określonego zakładu produkcyjnego); 5) wspomagające (podnoszenie ciśnienia w
ropo- lub gazociągu ułożonym na dnie morza); 6) mieszkalne (pomieszczenia mieszkalne i
rekreacyjne dla załóg innych platform, np. wydobywczych). Jedna platforma może mieć kilka
przeznaczeń. Pod względem konstrukcyjnym platformy morskie dzielą się na stałe (nieruchome)
i ruchome (pływające), związane z dnem tylko podczas pracy.

35. Scharakteryzować platformę morską podnoszoną.

Platformy morskie podnoszone składają się ze stalowego pontonu wyposażonego w urządzenia
wiertnicze oraz ze stalowych szczudeł (kolumn). Szczudła mogą być gładkie (bez poszerzonej
podstawy), z butem (poszerzoną podstawą) lub matami fundamentowymi; rodzaj podstawy
zależy od rodzaju podłoża na którym platforma ma być ustawiona. W celu ustawienia platformy
w wyznaczonym miejscu opuszcza się szczudła z pontonu na dno, a następnie ruchem ciągłym
lub skokowym wznosi ponton roboczy nad powierzchnię wody. Obecnie wykonywane platformy
podnoszone przystosowane są do ustawiania na akwenach o głębokości do 100m, a przy
zainstalowaniu szczudeł teleskopowych i w wykonaniu dwustopniowym (tj. z pokładem
pośrednim) – do 150m.

36. Naszkicować przekrój typowego rurociągu podmorskiego i krótko scharakteryzować funkcje

poszczególnych warstw (

jak podano na wykładzie

).

37. Co to jest umocnienie brzegowe naturalne.

Formy geomorfologiczne brzegu morskiego chroniące obszar przybrzeżny przed niszczącym
działaniem morza, tj. wydmy nadmorskie i klify. Obie te formy wymagają zabiegów nadających
im odporność na działanie czynników atmosferycznych – wiatru rozwiewającego i
przenoszącego wydmy oraz deszczu powodującego osuwiska i obrywy na stokach klifu.

38. Opisać wydmy nadmorskie i sposoby ich utrwalania.

Wydmy nadmorskie stanowią naturalne umocnienie brzegów połogich. Formowane są poprzez
wiatr, tzn. piasek plażowy unoszony (tzw. transport eoliczny) w kierunku lądu odkłada się na
spotkanej przeszkodzie, tworząc równoległą do brzegu wydmę. Warunkiem powstania wydmy
jest odkładanie się rumowiska, odpowiednio szeroka plaża (co najmniej 20m) oraz istnienie
przeszkody, która zatrzyma piasek. Działalność ludzka mająca na celu tworzenie wydm lub ich
utrwalenie nazywa się wydmotwórstwem; do tego celu stosuje się przeszkody w postaci płotków
wydmowych. Utworzoną wydmę utrwala się sadząc na niej trawy odporne na wiatry, ścieranie i
zasypywanie przez piasek oraz zalewanie przez słoną wodę morską. Zaprawione wydmy ustala
się krzewami. Wydmy nadmorskie są najskuteczniejszym umocnieniem brzegu morskiego.

39. Na czym polega i co ma na celu umocnienie klifów.

Umocnienie klifów ma na celu zabezpieczenie ich przed rozmywaniem przez wodę opadową i
podskórną oraz przez morze, a także wyeliminowanie ruchomych usypisk na stokach. Polega na
profilowaniu klifów, sadzeniu, pielęgnacji i uzupełnianiu roślinności (stoki łagodne), drenowaniu
zboczy klifów za pomocą rowów i sączków kamiennych lub ceramicznych (stoki strome),
umacnianiu faszyną lub geosynteteykami oraz na tworzeniu u podnóża klifu nasypu piaszczysto-
gliniastego (wału brzegowego) lub narzutu kamiennego (ewentualnie w postaci gabionów).
Ruchome usypiska na stokach klifu odsłoniętego ustala się za pomocą plecionek wiklinowych,

5

które wrastając w podłoże powstrzymują ruchome piaski. U podnóża klifu sadzi się 2-3 rzędy
żywopłotów, a między nimi gałązki wikliny, tworząc zabezpieczający pas roślinny.

40. Wymienić typy umocnień brzegowych sztucznych.

• konstrukcje bierne

- wały brzegowe
- okładziny i narzuty
- opaski
- mury oporowe
- falochrony brzegowe

• konstrukcje czynne

- ostrogi
- progi podwodne

41. Scharakteryzuj konstrukcje zaliczane do biernych umocnień brzegowych.

Konstrukcje bierne stosowane są tam, gdzie głównym czynnikiem niszczącym jest działalność fal
morskich. Ich zadaniem jest zabezpieczenie stanu brzegu morskiego, istniejącego w chwili
wznoszenia budowli. Budowle bierne chronią odcinek brzegu morskiego od razu po ich
wybudowaniu.

42. Scharakteryzuj konstrukcje zaliczane do czynnych umocnień brzegowych.

Ich zadaniem jest poza zabezpieczeniem istniejącego stanu brzegu, spowodowanie (dzięki
zatrzymywaniu rumowiska niesionego przez wodę morską) spłycenia przybrzeża i narastania
plaż. Budowle czynne chronią odcinek brzegu morskiego dopiero po ukończeniu budowy całego
systemu umocnienia brzegu morskiego.

43. Naszkicuj i opisz przekrój wału brzegowego (

jak podano na wykładzie

).

44. Naszkicuj i opisz przekrój progu podwodnego (

jak podano na wykładzie

).

6